Επαληθεύοντας τα γεγονότα για τους …επαληθευτές των γεγονότων

To Facebook έχει αυτοανακηρυχτεί σε θεματοφύλακα της “αλήθειας”, συχνά διαγράφοντας ή βάζοντας ετικέτες σε αναρτήσεις οι οποίες κρίνονται ως αναληθείς από—υποτίθεται ανεξάρτητους και αντικειμενικούς—παρατηρητές που έχει προσλάβει. Αλλά πόσο αμερόληπτοι είναι αυτοί οι “επαληθευτές γεγονότων”; Η στάση τους στο Ουκρανικό δίνει την ευκαιρία να εξεταστεί αναλυτικά και συγκεκριμένα το ερώτημα. Ο ειδικός σε θέματα προπαγάνδας Βρετανός επιστήμονας Alan MacLeod έχει να πει αρκετά απ’ αυτού.

Οι περισσότεροι από τους οργανισμούς «επαλήθευσης γεγονότων» που χρησιμοποιεί το Facebook για την Ουκρανία, χρηματοδοτούνται άμεσα από την Ουάσιγκτον.

Οι περισσότεροι από τους οργανισμούς ελέγχου των γεγονότων με τους οποίους συνεργάζεται το Facebook για την παρακολούθηση και τη ρύθμιση των πληροφοριών σχετικά με την Ουκρανία χρηματοδοτούνται άμεσα από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, είτε μέσω της πρεσβείας των ΗΠΑ είτε μέσω του διαβόητου Εθνικού Ιδρύματος για τη Δημοκρατία (National Endowment for Democracy–NED).

Με αφορμή την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχει ξεσπάσει ένας πόλεμος πληροφοριών εξίσου σκληρός με τις μάχες στο έδαφος και το Meta (η επίσημη ονομασία του Facebook) ανακοίνωσε ότι συνεργάζεται με εννέα οργανισμούς για να το βοηθήσουν να ξεχωρίζει τα γεγονότα από τη μυθοπλασία για τους Ουκρανούς, Ρώσους και άλλους χρήστες της Ανατολικής Ευρώπης. Αυτοί οι εννέα οργανισμοί είναι οι ακόλουθοι: VoxCheck, Fact Check Georgia, Demagog, Myth Detector, Lead Stories, Patikrinta 15min, Re:Baltica και Delfi.

“Για να μειώσουμε τη διάδοση της παραπληροφόρησης και να παρέχουμε πιο αξιόπιστες πληροφορίες στους χρήστες, συνεργαζόμαστε με ανεξάρτητους τρίτους φορείς ελέγχου γεγονότων σε παγκόσμιο επίπεδο”, έγραψε ο γίγαντας της Silicon Valley και πρόσθεσε: «Οι ανεξάρτητοι τρίτοι φορείς ελέγχου γεγονότων του Facebook είναι όλοι πιστοποιημένοι από το Διεθνές Δίκτυο Ελέγχου Γεγονότων (IFCN). Το IFCN, μια θυγατρική του οργανισμού δημοσιογραφικής έρευνας Poynter Institute, είναι αφιερωμένο στο να φέρνει σε επαφή τους ελεγκτές γεγονότων παγκοσμίως».

Τι πρόβλημα υπάρχει; Τουλάχιστον πέντε από τους εννέα οργανισμούς είναι απευθείας στη μισθοδοσία της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών, ενός από τους κύριους εμπόλεμους στη σύγκρουση. Το Ινστιτούτο Poynter χρηματοδοτείται επίσης από το NED. Επιπλέον, πολλοί από τους άλλους οργανισμούς, που έχουν αναλάβει να ελέγχουν τα γεγονότα, επίσης έχουν βαθιές διασυνδέσεις με άλλες δυνάμεις του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της άμεσης χρηματοδότησης.

STOPFAKE

Ίσως η πιο γνωστή και διαβόητη από τις εννέα ομάδες είναι η StopFake. Η StopFake ιδρύθηκε το 2014 και χρηματοδοτείται από το Ατλαντικό Συμβούλιο του ΝΑΤΟ, από το βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας, τη βρετανική πρεσβεία στην Ουκρανία και το υπουργείο Εξωτερικών της Τσεχίας. Έχει επίσης λάβει χρήματα από τις ΗΠΑ μέσω του National Endowment for Democracy, αν και το γεγονός αυτό κάθε άλλο παρά διατυμπανίζεται από τους εμπλεκομένους.

Ένας πιθανός λόγος για αυτό αναφέρθηκε σε ένα άρθρο του 2016 που αναδημοσιεύτηκε από το ίδιο το StopFake. Όπως σημειώνει το άρθρο, «στην περίπτωση του StopFake.org, όταν αντίπαλοι θέλουν να προσβάλουν το έργο [μας], επικαλούνται αμέσως την υποστήριξη [μας] από τους χορηγούς του National Endowment for Democracy ως απόδειξη της εμπλοκής της αμερικανικής κυβέρνησης και της CIA».

Μετά τη ρωσική εισβολή, το NED απέσυρε από το διαδίκτυο όλα τα δημόσια αρχεία των προγραμμάτων του στην Ουκρανία. Παρ’ όλα αυτά, ελλιπή αρχειοθετημένα αντίγραφα αυτών των αρχείων επιβεβαιώνουν μια οικονομική σχέση μεταξύ των ομάδων.

Η StopFake εξαρχής στήθηκε ως ένας ανοιχτά μεροληπτικός οργανισμός. Όπως σημειώνει μια εγκωμιαστική έκθεση γι’ αυτούς από το Διεθνές Δίκτυο Δημοσιογράφων, η πλειοψηφία των επαληθεύσεων του StopFake αφορά δημοσιεύσεις από ρωσικά μέσα ενημέρωσης, και το κίνητρο για τη δημιουργία του ήταν «η κατοχή της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και η εκστρατεία της για να παρουσιάσει την Ουκρανία ως ένα φασιστικό κράτος όπου ευδοκιμούσε ο αντισημιτισμός, ο ρατσισμός, η ομοφοβία και η ξενοφοβία».

Αν και είναι πράγματι εσφαλμένος ο χαρακτηρισμός της Ουκρανίας ως φασιστικού κράτους, η χώρα σαφώς διαθέτει ένα από τα ισχυρότερα ακροδεξιά κινήματα οπουδήποτε στην Ευρώπη. Και δυστυχώς, το ίδιο το StopFake κάθε άλλο παρά απολιτικός θεατής αυτής της ανόδου είναι. Πολλά καθιερωμένα δυτικά μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των New York Times, έχουν αναφερθεί στους δεσμούς του StopFake με ομάδες της λευκής δύναμης ή των ναζί. Όταν η ντόπια δημοσιογράφος Ekaterina Sergatskova αποκάλυψε αυτούς τους δεσμούς, οι απειλές θανάτου από ακροδεξιούς την ανάγκασαν να εγκαταλείψει το σπίτι της.

Πράγματι, σύμφωνα με ορισμένους, μία από τις πρωταρχικές λειτουργίες του StopFake φαίνεται ότι είναι η προώθηση της ακροδεξιάς. Ένα μακροσκελές αποκαλυπτικό άρθρο του Lev Golinkin στο The Nation κατέγραψε αυτό που αποκάλεσε ιστορικό του StopFake στο «επιθετικό ξέπλυμα δύο ουκρανικών νεοναζιστικών ομάδων με μακρύ ιστορικό βίας, συμπεριλαμβανομένων εγκλημάτων πολέμου».

Σίγουρα η πιο διάσημη πρώην παρουσιάστρια του StopFake είναι η Nina Jankowicz. Η Jankowicz διετέλεσε για λίγο επικεφαλής του νεοσύστατου Συμβουλίου Διακυβέρνησης Παραπληροφόρησης [Disinformation Governance Board] του Προέδρου Μπάιντεν πριν η δημόσια κατακραυγή την αναγκάσει να παραιτηθεί. Με την προσωνυμία “Υπουργείο της Αλήθειας”, τόσο το συμβούλιο όσο και η Jankowicz προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις. Ωστόσο, λίγοι ανέφεραν το γεγονός ότι, ενώ ανήκε στο StopFake, η ίδια η Jankowicz είχε, μπροστά στην κάμερα [on camera], εξυμνήσει με ενθουσιασμό τις αρετές πολλαπλών φασιστικών παραστρατιωτικών οργανώσεων.

Σε ένα τηλεοπτικό αφιέρωμα του 2017 για τα Τάγματα Aidar, Dnipro-1 και Azov, η Jankowicz παρουσίασε αυτές τις ομάδες ως ηρωικούς εθελοντές που υπερασπίζονται την Ουκρανία από την “παραπέρα καταπάτηση από τους Ρώσους αυτονομιστές”. Όπως ακριβώς το διατύπωσε,

«Το εθελοντικό κίνημα στην Ουκρανία εκτείνεται πολύ πέρα από την κατάταξη στο στρατό. Οι εθελοντικές ομάδες δραστηριοποιούνται στην υποστήριξη του στρατού της Ουκρανίας με τρόφιμα, ρουχισμό, φάρμακα και αποκατάσταση μετά τη μάχη, καθώς και εργάζονται ενεργά με τους σχεδόν δύο εκατομμύρια εσωτερικούς πρόσφυγες που εκτοπίστηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία».

Αυτή η “κορνίζα” έρχεται σε σύγκρουση με πολλαπλές εκθέσεις από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η Διεθνής Αμνηστία, οι οποίες υποστηρίζουν ότι το Τάγμα Αϊντάρ είναι ένοχο για μια μακροσκελή ακολουθία κακοποιήσεων, «συμπεριλαμβανομένων απαγωγών, παράνομων κρατήσεων, κακομεταχείρισης, κλοπών, εκβιασμών και πιθανών εκτελέσεων». Η Αμνηστία κατηγορεί επίσης το Aidar και το Dnipro-1 ότι «χρησιμοποιούν την λιμοκτονία των αμάχων ως μέθοδο πολέμου».

Το Azov, εν τω μεταξύ, είναι η πιο κακόφημη οργάνωση της παρέας. Τα διακριτικά της ομάδας είναι απευθείας παρμένα από τη 2η Μεραρχία Πάντσερ της Waffen-SS, μια μονάδα που ήταν υπεύθυνη για την εκτέλεση μερικών από τα χειρότερα εγκλήματα του χιτλερικού ολοκαυτώματος. Στο Τάγμα Azov βουτάνε επίσης τις σφαίρες τους σε χοιρινό λίπος πριν από τη μάχη ως ένα υπολογισμένο έγκλημα μίσους, προσπαθώντας να εμποδίσουν τους Εβραίους ή μουσουλμάνους εχθρούς από μια καλύτερη μεταθανάτια ζωή. Ο Andriy Biletsky, ο ιδρυτής της ομάδας, δήλωσε το 2010 ότι πιστεύει ότι η αποστολή της Ουκρανίας είναι να «οδηγήσει τις λευκές φυλές του κόσμου σε μια τελική σταυροφορία … εναντίον των καθοδηγούμενων από σημίτες υπανθρώπων (Untermenschen)» – η λέξη που χρησιμοποίησε ο Χίτλερ για να περιγράψει τους Εβραίους, τους Πολωνούς, τους Ουκρανούς και άλλους λαούς που είχε σημαδέψει για εξόντωση.

Τον Φεβρουάριο, το Facebook ανακοίνωσε ότι αλλάζει τους κανόνες του σχετικά με τη ρητορική μίσους για να επιτρέψει τον έπαινο και την προβολή του Τάγματος Αζόφ. Αυτό έγινε κατόπιν σύστασης του StopFake; Η MintPress [ο δημοσιογραφικός οργανισμός του συγγραφέα της παρούσας έρευνας] ζήτησε από τη Meta/Facebook να σχολιάσει τους δεσμούς του συνεργάτη τους για την επαλήθευση γεγονότων με ακροδεξιές ομάδες και αν το StopFake επηρέασε την απόφασή τους να επιτρέψουν φιλοναζιστικό περιεχόμενο στην πλατφόρμα τους, αλλά δεν έλαβε απάντηση.

Όπως σημείωσε ο Golinkin στο άρθρο του για το The Nation, το StopFake έχει επίσης υπερασπιστεί την C14, μια άλλη φασιστική παραστρατιωτική οργάνωση, περιγράφοντάς την απλώς ως “κοινωνική οργάνωση”, επικαλούμενο την άρνηση της ίδιας της C14 για τα πογκρόμ της κατά των Ρομά ως “απόδειξη” της αθωότητάς της. Αυτός ο χαρακτηρισμός έρχεται σε σύγκρουση ακόμη και με το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο κατατάσσει την C14 ως “εθνικιστική ομάδα μίσους”. Το “14” στο όνομά της παραπέμπει στο σύνθημα των “14 λέξεων” της λευκής υπεροχής.

Nazi fact-checking, brought to you by the National Endowment for Democracy https://t.co/RYbiRGHJxZ pic.twitter.com/9Lawg0yWN8

— Mark Ames (@MarkAmesExiled) May 6, 2018

Το StopFake έχει προβάλει διάφορους αμφιλεγόμενους ισχυρισμούς, μεταξύ άλλων ότι η αύξηση του αντισημιτισμού στην Ουκρανία είναι “ψεύτικη πληροφορία” – φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να χαρακτηρίζει καθιερωμένα μέσα όπως το NBC News και το Al-Jazeera ότι δημοσιεύουν ψεύτικες ειδήσεις σχετικά με το ρόλο του Τάγματος Αζόφ σε αυτό. Σε ένα άρθρο με τίτλο “Η Ρωσία ως σατανική [δύναμη]: Ψευδείς ιστορικοί παραλληλισμοί. Ορισμένες ιδιαιτερότητες της ρωσικής πολιτικής κουλτούρας”, επέμεινε επίσης ότι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Χίτλερ είχαν ως πρότυπο τα ρωσικά στρατόπεδα που είχε δημιουργήσει ο Βλαντιμίρ Λένιν. Στην πραγματικότητα, η γερμανική κυβέρνηση πρωτοστάτησε στη χρήση στρατοπέδων συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας των λαών Χερέρο και Ναμάκουα μεταξύ 1904 και 1908 στη Ναμίμπια. Οι Βρετανοί και οι Ισπανοί ήταν επίσης από τους πρώτους που τα υιοθέτησαν.

Επιπλέον, το StopFake έχει στενούς δεσμούς με την The Kyiv Post, ένα ουκρανικό μέσο που εκπαιδεύεται και χρηματοδοτείται απευθείας από το National Endowment for Democracy [NED]. Από το 2016, η Post έχει δημοσιεύσει 191 εκθέσεις του StopFake.

ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ NED?

Ο λόγος για τον οποίο η λήψη χρηματοδότησης από το Εθνικό Ίδρυμα για τη Δημοκρατία (National Endowment for Democracy, δηλ. NED) θα πρέπει να εγείρει αμέσως υποψίες για οποιαδήποτε οργάνωση είναι επειδή το NED ιδρύθηκε ρητά από την κυβέρνηση Ρέιγκαν ως οργάνωση βιτρίνα της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (Central Intelligence Agency).

Αν και χρηματοδοτείται από την Ουάσιγκτον και στελεχώνεται από κρατικούς αξιωματούχους, τεχνικά είναι ιδιωτική εταιρεία και επομένως δεν υπόκειται στους ίδιους νομικούς κανονισμούς και δημόσιο έλεγχο με τους κρατικούς θεσμούς.

Η CIA έχει χρησιμοποιήσει το NED για να πραγματοποιήσει πολλές από τις πιο αμφιλεγόμενες επιχειρήσεις της. Τα τελευταία χρόνια, έχει εκπαιδεύσει και διοχετεύσει χρήματα στους ηγέτες των διαδηλωτών του Χονγκ Κονγκ για να κρατήσει ζωντανή την εξέγερση, υποδαύλισε μια πανεθνική εκστρατεία διαδηλώσεων στην Κούβα και βοήθησε σε προσπάθειες να ανατραπεί η κυβέρνηση της Βενεζουέλας. Ωστόσο, ίσως το πιο σημαντικό για την παρούσα ιστορία είναι ότι το NED συμμετείχε επίσης στο πραξικόπημα του 2014 που απομάκρυνε τον Ουκρανό πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς από την εξουσία. Η αλλαγή καθεστώτος είναι, εν ολίγοις, μία από τις πρωταρχικές λειτουργίες του.

Το NED το επιτυγχάνει αυτό με την ίδρυση, χρηματοδότηση, υποστήριξη και κατάρτιση κάθε είδους πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών ομάδων στις χώρες-στόχους. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεσή του για το 2019, η Ουκρανία αποτελεί την “κορυφαία προτεραιότητα” του NED. Ο οργανισμός έχει δαπανήσει (επίσημα) πάνω από 22 εκατομμύρια δολάρια στην Ουκρανία από το 2014.

Στις πιο ειλικρινείς στιγμές τους, οι ηγέτες του NED είναι σαφείς σχετικά με τον ρόλο του οργανισμού τους. “Θα ήταν φρικτό για τις δημοκρατικές ομάδες σε όλο τον κόσμο να φαίνεται ότι επιχορηγούνται από τη CIA”, δήλωσε ο Carl Gershman, πρόεδρος του NED από το 1984 έως το 2021, εξηγώντας γιατί ιδρύθηκε ο οργανισμός του. Ο συνιδρυτής του NED, Allen Weinstein, συμφώνησε: “Πολλά από αυτά που κάνουμε σήμερα γίνονταν κρυφά πριν από 25 χρόνια από τη CIA”, δήλωσε στην Washington Post.

VOXCHECK

Το VoxCheck λαμβάνει σημαντική χρηματική βοήθεια από την κυβέρνηση των ΗΠΑ μέσω του NED και της πρεσβείας των ΗΠΑ. Χρηματοδοτείται επίσης από την ολλανδική και τη γερμανική κυβέρνηση. Τα ελλιπή αρχεία του NED δείχνουν ότι το VoxCheck λαμβάνει σημαντικές ετήσιες επιχορηγήσεις και έχει δεχθεί συνολικά περίπου 250.000 δολάρια.

Αυτό το είδος των χρημάτων αποτελεί σημαντικό ποσό στην Ουκρανία, η οποία είναι μακράν το φτωχότερο έθνος στην Ευρώπη. Το κατά κεφαλήν ΑΕΕ της χώρας, που ανέρχεται σε 3.500 δολάρια ετησίως, είναι πολύ χαμηλότερο ακόμη και από αυτό της Ρωσίας, το οποίο ανέρχεται σε 10.700 δολάρια. Μια επιχορήγηση ύψους 15.000 δολαρίων από το NED που δόθηκε σε ένα ουκρανικό ίδρυμα μέσων ενημέρωσης, για παράδειγμα, ήταν αρκετή για να πληρωθούν πάνω από 100 άρθρα που γράφτηκαν.

Παρά τις πηγές χρηματοδότησής του, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν το VoxCheck εξαιρετικά θετικά. Η Washington Post, για παράδειγμα, τους περιγράφει ως “μια μικρή ομάδα ανεξάρτητων ελεγκτών γεγονότων”. Στην κοινή γλώσσα, η λέξη “ανεξάρτητη” προορίζεται συνήθως για κάθε ομάδα μέσων ενημέρωσης που δεν ανήκει ή δεν χρηματοδοτείται από κυβερνήσεις (λες και αυτός είναι ο μόνος τύπος εξάρτησης). Αλλά ακόμη και με αυτόν τον εξαιρετικά χαμηλό πήχη, το VoxCheck αποτυγχάνει.

Ένα ντοκουμέντο από το NED δείχνει μια χορηγία που έλαβε το VoxUkraine

Στο άρθρο, η Washington Post περιγράφει τη διαδικασία επαλήθευσης των γεγονότων από το VoxCheck, η οποία συνίσταται σε μεγάλο βαθμό στην «αναζήτηση αξιόπιστων ειδησεογραφικών πηγών – όπως ένα άρθρο του BBC», και στη συνέχεια στον χαρακτηρισμό των ρωσικών ισχυρισμών ως ψευδών βάσει αυτού. Με άλλα λόγια, το επίσημο κρατικό φερέφωνο της βρετανικής κυβέρνησης -που συνέβαλε καθοριστικά στην προώθηση των ψεμάτων που οδήγησαν στην εισβολή στο Ιράκ και τη Λιβύη– θεωρείται ιερό και απαραβίαστο.

Αυτό που γίνεται κατανοητό από το επαινετικό, αποκαλυπτικό, άρθρο της Post είναι ότι το προσωπικό του VoxCheck επιδεικνύει ελάχιστα προσχήματα ουδετερότητας και βλέπει τους εαυτούς του ως ψηφιακούς πεζικάριους σε μια σταυροφορία κατά της Ρωσίας. Όπως δήλωσε ένας υπάλληλος, η αποστολή τους είναι να “αποτρέψουν κάποιον από το να πέσει στα ρωσικά ψέματα και τη χειραγώγηση”. Πράγματι, ένας από το προσωπικό παραιτήθηκε από τη δουλειά του για να καταταγεί εθελοντικά στον ουκρανικό στρατό. Άλλοι υπάλληλοι του VoxCheck αποκάλυψαν ότι αισθάνονται ένοχοι που δεν το έκαναν οι ίδιοι και συνεισφέρουν μόνο εικονικά στον αγώνα.

Φυσικά, η Ρωσία λέει συνεχώς ψέματα κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου- ολόκληρη η εισβολή βασίστηκε σε ένα ψέμα. [το άρθρο εδώ δεν τεκμηριώνει τον ισχυρισμό του] Καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα, Ρώσοι αξιωματούχοι επαναλάμβαναν σταθερά ότι δεν είχαν καμία πρόθεση να εισβάλουν στην Ουκρανία. Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, εν τω μεταξύ, ισχυρίζονταν ότι ο πρόεδρος Ζελένσκι είχε εγκαταλείψει τη χώρα μετά την εισβολή. Αλλά στον πόλεμο, όλες οι πλευρές λένε ψέματα. Και όταν ένα εγχείρημα επαλήθευσης των γεγονότων ασκεί συνεχώς κριτική μόνο στη μία πλευρά και μένει σε μεγάλο βαθμό σιωπηλό για την άλλη, έχει σαφώς πάρει θέση στη σύγκρουση και συνεπώς ενεργεί μεροληπτικά. Οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται να σκέφτονται κριτικά θα πρέπει να υποβάλλουν σε έλεγχο τους ισχυρισμούς όλων των πλευρών.

FACT CHECK GEORGIA

Το Fact Check Georgia περιγράφει τον εαυτό του ως «έναν ανεξάρτητο και αμερόληπτο ιστότοπο που προσφέρει στους αναγνώστες του ερευνημένες, επαληθευμένες και τεκμηριωμένες πληροφορίες». Ωστόσο, χρηματοδοτείται από μια σειρά αμφίβολων οργανισμών, όπως το NED και η πρεσβεία των ΗΠΑ, το German Marshall Fund, η ολλανδική κυβέρνηση και το European Endowment for Democracy, μια ευρωπαϊκή κυβερνητικά χρηματοδοτούμενη “ιδιωτική” οργάνωση που έχει ρητά ως πρότυπο το NED.

Το “Σχετικά με Εμάς” (About Us) του Fact Check Georgia είναι άκρως αποκαλυπτικό
για το αληθινό είδος της “ανεξαρτησίας” αυτού του οργανισμού επαλήθευσης.

Η ανεξαρτησία του Fact Check Georgia δυνητικά υπονομεύεται από το γεγονός ότι στο κάτω μέρος κάθε σελίδας του ιστότοπού του, εμφανίζει τα οικόσημα τόσο του NED όσο και της πρεσβείας των ΗΠΑ στη Γεωργία. Αυτό συνοδεύεται από την εξής δήλωση αποποίησης ευθυνών: «Οι απόψεις και οι γνώμες που εκφράζονται σε αυτόν τον ιστότοπο ανήκουν στο Factcheck.ge και δεν αποτελούν τις απόψεις και τις γνώμες των οργανισμών υποστήριξης του έργου» – μια φράση που δεν θα ήταν απαραίτητο να επισυνάπτεται εάν ένας οργανισμός ήταν πραγματικά ανεξάρτητος.

Επιπλέον, ορισμένα από τα μέλη του προσωπικού του έχουν αξιοσημείωτο παρελθόν. Το πρώτο πρόσωπο που αναφέρεται στην ενότητα “Η Ομάδα μας” του Fact Check Georgia προηγουμένως είχε διατελέσει Αναπληρωτής Υπουργός Άμυνας της Γεωργίας – μιας χώρας που πολέμησε εναντίον της Ρωσίας το 2008.

MYTH DETECTOR

Μια άλλη εταιρεία με έδρα τη Γεωργία, η Myth Detector, χρηματοδοτήθηκε από την πρεσβεία των ΗΠΑ με 42.000 ευρώ το οικονομικό έτος 2021. Ο γερμανικός κρατικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας Deutsche Welle συνεισέφερε 41.000 ευρώ. Επίσης, με δωρεά 41.000 ευρώ πέρυσι, σύμφωνα με τον οικονομικό απολογισμό του Myth Detector, συμμετέχει μια ομάδα με την ονομασία “Zinc”. Πρόκειται πολύ πιθανόν για το Zinc Network, μια σκοτεινή εταιρεία πληροφοριών που διεξάγει επιχειρήσεις πληροφοριακού πολέμου για λογαριασμό των κυβερνήσεων του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ.

DEMAGOG

Η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Πολωνία όχι μόνο χρηματοδοτεί τη Demagog, αλλά και την εκπαιδεύει στον τρόπο σκέψης. Ο ιστότοπος της Demagog σημειώνει ότι η πρεσβεία ίδρυσε μια «ακαδημία [δηλ. σχολή] επαλήθευσης των γεγονότων» για το «πώς να αντιμετωπίζετε τις ψευδείς πληροφορίες». «Χάρη στη συνεργασία με [την πρεσβεία]», σημειώνεται, «πραγματοποιήθηκαν μαθήματα για μαθητές και εκπαιδευτικούς σχετικά με τις ψευδείς ειδήσεις, τις αξιόπιστες πηγές πληροφοριών και τον έλεγχο των γεγονότων».

Εκτός από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, η Demagog λαμβάνει επίσης χρήματα από την πολωνική κυβέρνηση, την Ευρωπαϊκή Ένωση και οργανισμούς του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου.

*          *          *

Μαζί, οι δραστηριότητες αυτών των πέντε οργανώσεων χρηματοδοτούνται όλες απευθείας από την Ουάσιγκτον. Ωστόσο, επίσης πολλές από τις άλλες ομάδες επαλήθευσης των γεγονότων που πληρώνει το Facebook για να λειτουργούν ως αστυνομία λογοκρισίας για την πλατφόρμα του έχουν αντίστοιχες στενές σχέσεις με τη Δυτική κρατική εξουσία. Πράγματι, η μόνη από τις εννέα που εμφανίζεται σχετικά απαλλαγμένη από άμεσες κυβερνητικές συνεργασίες είναι η αυτοχρηματοδοτούμενη μονάδα Lead Stories.

PATIKRINTA 15MIN       

Το λιθουανικό μέσο Patikrinta 15min επιμένει ότι είναι μια ανεξάρτητη, μη προκατειλημμένη ομάδα. Όπως αναφέρεται στην ενότητα “About” (Σχετικά): «Χορηγοί της Patikrinta 15min δεν μπορούν να είναι πολιτικά κόμματα, πολιτικοί, κρατικοί οργανισμοί ή εταιρείες ή οργανισμοί που σχετίζονται με πολιτικούς». Δέχονται, ωστόσο, χρηματοδότηση από το Ινστιτούτο Poynter, τον δημοσιογραφικό όμιλο στον οποίο ανήκει ο αμερικανικός οργανισμός ελέγχου των γεγονότων Politifact. Από το 2016, το Ινστιτούτο Poynter έχει ζητήσει και έχει λάβει τουλάχιστον επτά επιχορηγήσεις από το National Endowment for Democracy (NED), συνολικού ύψους πολύ πάνω από μισό εκατομμύριο δολάρια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένες από αυτές τις επιχορηγήσεις είναι σαφώς ένας τρόπος διοχέτευσης χρημάτων σε ομάδες επαλήθευσης των γεγονότων στην Ανατολική Ευρώπη. Όπως σημειώνεται σε μια περίληψη επιχορήγησης του NED ύψους 78.000 δολαρίων, ο στόχος των χρημάτων είναι να «προωθηθεί η χρήση ιστοσελίδων επαλήθευσης των γεγονότων ως αποτελεσματικό εργαλείο λογοδοσίας στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και να ενισχυθεί η παγκόσμια κοινότητα επαλήθευσης των γεγονότων». Το NED συνεχίζει σημειώνοντας ότι το Poynter θα φέρει πάνω από 70 δημοσιογράφους σε μια εκπαιδευτική σύνοδο κορυφής και στη συνέχεια θα συνεχίσει να “εκπαιδεύει”, να “καθοδηγεί”, να “υποστηρίζει” και να βοηθά τους ίδιους και τις οργανώσεις τους με την “ανάπτυξη ικανοτήτων”.

Μία από τις πολλές επιχορηγήσεις που δόθηκαν στο φαινομενικά ουδέτερο Ινστιτούτο Poynter
από τo NED του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Ένας κυνικός θα μπορούσε να συμπεράνει ότι το NED απλώς προσπαθούσε να ξεπλύνει τα χρήματά του μέσω του Poynter. Η MintPress ζήτησε από την Patikrinta 15min να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει αν ήταν μία από τις ομάδες της Ανατολικής Ευρώπης που αναφέρονται στα αρχεία του NED, αλλά δεν έλαβε απάντηση.

Όπως συμβαίνει και με άλλες από τις ομάδες, η αμερόληπτη βιτρίνα της Patikrinta 15min συχνά καταρρέει. Αυτό φαίνεται σε τίτλους όπως “Ο ρωσικός κυνισμός δεν έχει όρια” και στο γεγονός ότι συχνά υπερασπίζονται ναζιστικές ομάδες όπως το Τάγμα Αζόφ.

Όπως και το StopFake, n 15min έχει υποστηρίξει ότι η χρήση του συμβόλου των Waffen SS από το τάγμα Azov αποτελεί σύμπτωση. Παρουσίασε επίσης το Azov ως μια απολιτική οργάνωση και έχει χρησιμοποιήσει αποσπάσματα από τον ιδρυτή του Azov Andriy Biletsky – πιθανότατα τον πιο διαβόητο εν ζωή νεοναζί στον κόσμο – ως “απόδειξη” ότι οι κατηγορίες εναντίον του [Azov] είναι ρωσική παραπληροφόρηση.

RE:BALTICA

Ενώ δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η Re:Baltica έχει οικονομική σχέση με την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών, η μερίδα του λέοντος της χρηματοδότησής της εξακολουθεί να προέρχεται από τη Δύση. Όπως σημειώνουν στον ιστότοπό τους, περίπου τα δύο τρίτα της χρηματοδότησής τους προέρχονται «από τα ιδρύματα που εδρεύουν σε χώρες της ΕΕ/του ΝΑΤΟ». Αναφέρουν επίσης «το Βασίλειο της Ολλανδίας» ως έναν από τους «φίλους» τους – δηλαδή τους δωρητές.

Η Re:Baltica χρηματοδοτείται απλόχερα από δυτικές κυβερνήσεις και ΜΚΟ, συμπεριλαμβανομένου του Ιδρύματος για μια Ανοιχτή Κοινωνία του George Soros

DELFI

To Delfi είναι μια σημαντική διαδικτυακή πύλη στην Ανατολική Ευρώπη και τη Βαλτική. Η εταιρεία δεν αποκαλύπτει αν λαμβάνει χρηματοδότηση από το εξωτερικό. Έχει, ωστόσο, αναμφισβήτητα, στενή σχέση με το NED. Το 2015, το Delfi πήρε συνέντευξη από τον Κρίστοφερ Γουόκερ, ένα ανώτερο στέλεχος του NED, σχετικά με τον καλύτερο τρόπο που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τη ρωσική προπαγάνδα. Δύο χρόνια αργότερα, ο πρόεδρος του NED Gershman μίλησε στο λιθουανικό κοινοβούλιο, αποκαλύπτοντας ότι η οργάνωσή του είχε,

«Συνεργαστεί με τη Λιθουανία για την αντιμετώπιση των ρωσικών προσπαθειών να υπονομεύσουν και να καταστρέψουν τη δημοκρατία στη Λιθουανία, στην Ευρώπη και στην ίδια τη Ρωσία. Υποστηρίξαμε το έργο του Delfi και του Κέντρου Ανατολικοευρωπαϊκών Σπουδών με έδρα τη Λιθουανία για την παρακολούθηση, την τεκμηρίωση και την καταπολέμηση της ρωσικής παραπληροφόρησης στη Λιθουανία και τις χώρες της Βαλτικής».

Αργότερα την ίδια χρονιά, το Delfi συνεργάστηκε με το NED για τη διοργάνωση της 1ης Συνάντησης Νέων Ηγετών του Βίλνιους, κατά την οποία προσκλήθηκαν επιλεγμένοι νέοι ακτιβιστές να συναναστραφούν με δημοσιογράφους και κατασκόπους από όλη την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, με την ελπίδα να δημιουργηθεί μια φιλική προς τη Δύση δύναμη στην κοινωνία των πολιτών.

Οι Delfi, Re:Baltica και StopFake εντοπίστηκαν ως προτεινόμενα μέλη για ένα δίκτυο “αντι”-προπαγάνδας που ελπίζει να δημιουργήσει το Δίκτυο EXPOSE. Το EXPOSE φέρεται να ήταν μια μυστική πρωτοβουλία χρηματοδοτούμενη από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία θα έφερνε σε επαφή δημοσιογράφους και κρατικά στελέχη σε έναν συνασπισμό με στόχο τη διαμόρφωση του δημόσιου λόγου με τρόπο που να ευνοεί περισσότερο τις προτεραιότητες των δυτικών κυβερνήσεων.

Ένας πίνακας που αποκαλύπτει τη διοικητική δομή του δικτύου EXPOSE ο οποίος δημοσιεύτηκε
στα πλαίσια του Integrity Initiative Leak 7 [ΣΗΜ. Ο σύνδεσμος εδώ δεν υπάρχει στο πρωτότυπο].

Όπως έγραψε το EXPOSE, «υπάρχει μια ευκαιρία να αναβαθμιστούν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε όλη την Ευρώπη, ενισχύοντας τις υπάρχουσες δραστηριότητές τους και απελευθερώνοντας το δυναμικό τους, ώστε να αποτελέσουν την επόμενη γενιά ακτιβιστών στον αγώνα κατά της παραπληροφόρησης του Κρεμλίνου».

«Ο συντονισμός των δραστηριοτήτων τους», έγραψε το EXPOSE, «αντιπροσωπεύει μια μοναδική ευκαιρία» για τη βρετανική κυβέρνηση στον αγώνα της κατά της Ρωσίας. Δυστυχώς, παραπονέθηκαν, η «μονομανής εμμονή» του StopFake με τη Ρωσία έχει πλήξει την αξιοπιστία του.

Είναι αξιοσημείωτο ότι το EXPOSE έγραψε επίσης ότι «ένα άλλο εμπόδιο στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης είναι το γεγονός ότι ορισμένες αφηγήσεις που υποστηρίζονται από το Κρεμλίνο είναι εκ των πραγμάτων αληθινές» – μια παραδοχή που υπογραμμίζει ότι, για πολλές κυβερνήσεις και μέσα ενημέρωσης, η “παραπληροφόρηση” αρχίζει γρήγορα να σημαίνει απλώς “πληροφορίες με τις οποίες διαφωνούμε”.

Τα ονόματα των ατόμων που καταγράφονται ως υποψήφιοι να προσληφθούν σε αυτό το δίκτυο συνιστούν ένα who’s who συνδεδεμένων με το κράτος πρακτόρων, συμπεριλαμβανομένου του δικτύου Zinc Network, πολλών ατόμων από την ιστοσελίδα ερευνητικής δημοσιογραφίας Bellingcat που χρηματοδοτείται από το NED καθώς και ο Ben Nimmo, πρώην εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ, ο οποίος τώρα είναι επικεφαλής της παγκόσμιας υπηρεσίας πληροφοριών του Facebook.

Ο ΚΥΒΕΡΝΟΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ FACEBOOK

Ωστόσο, ο Νίμο είναι μόνο ένας από τους πολλούς πρώην κρατικούς πράκτορες που εργάζονται τώρα στα ανώτερα κλιμάκια του Facebook. Τον περασμένο μήνα, η MintPress δημοσίευσε μια μελέτη που αποκάλυπτε ότι ο γίγαντας της Silicon Valley έχει προσλάβει δεκάδες πρώην στελέχη της CIA σε σημαίνουσες θέσεις εντός της εταιρείας, ιδίως στους τομείς της ασφάλειας, της διαιτησίας περιεχομένου και της εμπιστοσύνης και προστασίας.

Δεδομένου της επιρροής που ασκεί το Facebook ως γίγαντας των μέσων ενημέρωσης και επικοινωνίας, αυτού του είδους οι σχέσεις συνιστούν ζήτημα εθνικής ασφάλειας για κάθε άλλη χώρα στον κόσμο. Και αυτή δεν είναι επίσης μια υποθετική απειλή. Τον Νοέμβριο, ο Nimmo ηγήθηκε μιας ομάδας που ουσιαστικά προσπάθησε να μεταστρέψει τις εκλογές στη Νικαράγουα από το κυβερνών κόμμα των Σαντινίστας προς τον υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ υποψήφιο. Τις ημέρες που προηγήθηκαν των εκλογών, το Facebook διέγραψε εκατοντάδες λογαριασμούς και σελίδες μέσων ενημέρωσης φιλικά διακείμενων προς τους Σαντινίστας.

Η ενέργεια αυτή υπογραμμίζει το γεγονός ότι το Facebook δεν είναι μια διεθνής εταιρεία που υπάρχει μόνο στον αιθέρα, αλλά μια Αμερικανική επιχείρηση που δεσμεύεται από τους Αμερικανικούς νόμους. Και ολοένα και περισσότερο, αυτό κινείται πλησιέστερα προς την ίδια την Κυβέρνηση των ΗΠΑ.

ΠΟΙΟΣ ΘΑ [ΜΑΣ] ΦΥΛΑΕΙ [ΑΠΟ] ΤΟΥΣ ΦΥΛΑΚΕΣ;

Οι ψεύτικες ειδήσεις αφθονούν στο διαδίκτυο και εμείς ως κοινωνία είμαστε εντελώς απροετοίμαστοι να τις αντιμετωπίσουμε. Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ διαπίστωσε ότι η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων -ακόμη και οι νέοι με ψηφιακές γνώσεις- δεν ήταν σε θέση να διακρίνουν τις πραγματικές αναφορές από τα προφανή ψεύδη στο διαδίκτυο. Πολλοί θα πέσουν στην παγίδα της ρωσικής προπαγάνδας. Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης πράγματι διοχετεύουν συνεχώς παραπλανητικές πληροφορίες. Αλλά το ίδιο κάνουν και οι χώρες του ΝΑΤΟ. Και αν οι επαληθευτές των γεγονότων που έχουν προσφερθεί εθελοντικά να ξεχωρίζουν για λογαριασμό μας την αλήθεια από τη μυθοπλασία επιτίθενται ανελέητα στη Ρωσία, αλλά σιωπούν για τις διαστρεβλώσεις της δικής τους πλευράς, πολλοί περισσότεροι θα πέσουν στην παγίδα της δυτικής προπαγάνδας.

Η σιωπηρή θεώρηση πολλών από αυτές τις ομάδες ελέγχου γεγονότων είναι ότι “μόνο η Ρωσία λέει ψέματα”. Αυτή είναι η θέση μιας μεροληπτικής οργάνωσης, μιας οργάνωσης που ενδιαφέρεται ελάχιστα για την αλήθεια και περισσότερο για την επιβολή ελέγχου στα μέσα επικοινωνίας. Και όλα αυτά γίνονται στο όνομα της διαφύλαξης της ασφάλειάς μας.

Ποιος επαληθεύει τους ισχυρισμούς των επαληθευτών γεγονότων; Δυστυχώς, εναπόκειται σε μικρά, ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης να το κάνουν. Ωστόσο, η MintPress [ο φορέας του συγγραφέα του άρθρου αυτού] έχει αντιμετωπίσει διαρκή καταστολή επειδή κάνει [ακριβώς] αυτό, έχοντας αποκλειστεί από την επικοινωνία με τους 400.000 και πλέον οπαδούς μας στο Facebook, ενώ επίσης καταστέλλεται αλγοριθμικά από τους γίγαντες της Silicon Valley και διαγράφεται από υπηρεσίες οικονομικών συναλλαγών, όπως η PayPal.

Η λύση είναι η διδασκαλία και η ανάπτυξη της κριτικής παιδείας στα μέσα ενημέρωσης. Όλα τα μέσα ενημέρωσης έχουν προκαταλήψεις και ατζέντες. Εναπόκειται στο [κάθε] άτομο να τα εντοπίζει και να εξετάζει και να αξιολογεί διαρκώς ό,τι διαβάζει. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις δεν θέλουν οι πληθυσμοί τους να σκέφτονται κριτικά- θέλουν το μήνυμά τους να είναι κυρίαρχο, ένας λόγος για τον οποίο το NED χρηματοδοτεί αθόρυβα τόσους πολλούς οργανισμούς επαλήθευσης των γεγονότων ώστε να διεκπεραιώνουν τη δουλειά του.

Πηγή: MintPress News

Μετάφραση: Κωστής Μηλολιδάκης

Alan MacLeod

O Alan MacLeod είναι στέλεχος του MintPress News. Μετά την εκπόνηση του διδακτορικού του (Κοινωνιολογία, Πανεπιστήμιο Γλασκώβης) το 2017, εξέδωσε δύο βιβλία: Bad News From Venezuela: Twenty Years of Fake News and Misreporting and Propaganda in the Information Age: Still Manufacturing Consent καθώς και έναν αριθμό από ακαδημαϊκά άρθρα. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολιτικά ζητήματα της Λατινικής Αμερικής και την προπαγάνδα. αυτή την περίοδο εργάζεται σε ένα έργο που επικαιροποιεί και βελτιώνει το μοντέλο προπαγάνδας των Herman/Chomsky για τη σύγχρονη εποχή. Έχει συνεισφέρει άρθρα στα FAIR.org, The Guardian, Salon, The Grayzone, Jacobin Magazine, and Common Dreams.