Η νέα γυναικοκτονία στους Αγίους Αναργύρους είναι ίσως η πλέον αποκαλυπτική. Όχι μόνο για τη βαθιά ριζωμένη, αναπαραγόμενη και αναπτυσσόμενη ιδεολογία της “ιδιοκτησίας” του άντρα πάνω στη γυναίκα, “ιδιοκτησία” που στις ακραίες περιπτώσεις θα φτάσει στη γυναικοκτονία, έχοντας πιο πριν περάσει από την κτητικότητα, την τοξικότητα, τους ξυλοδαρμούς και τους βιασμούς. 

Η γυναικοκτονία στους Αγίους Αναργύρους είναι αποκαλυπτική για την εξοργιστική άρνηση (και όχι αδυναμία) της Αστυνομίας να προστατεύσει το θύμα. Στην περίπτωση αυτή, η Κυριακή Γρίβα έκανε ό,τι έπρεπε ή συστήνεται στις γυναίκες – θύματα έμφυλης βίας: Να μην αντιμετωπίσουν το μαχαίρι του φονιά τους μόνες και σιωπηλές, αλλά να πάνε στην Αστυνομία, να μιλήσουν, να καταγγείλουν. 

Η Κυριακή Γρίβα έκανε ό,τι έπρεπε.

Τι έκανε η Αστυνομία;

Αρνήθηκε να συνοδεύσει το θύμα σπίτι της, επικαλούμενη ψευδώς ότι δεν υπήρχε περιπολικό. Η Άμεση Δράση της απάντησε ότι “το περιπολικό δεν είναι ταξί”. Ο φρουρός (καταδικασμένος για συμμετοχή σε εγκληματικό κύκλωμα διακίνησης μεταναστών) έβλεπε παθητικά την 28χρονη να σφαγιάζεται από τον πρώην σύντροφό της. Πλησίασε μόνο όταν ο θύτης “αυτοτραυματίστηκε” και του έπεσε το μαχαίρι.   

Το ζητούμενο δεν είναι να διαπιστώσουμε ότι η αστυνομία υπήρξε ανίκανη. 

Το ζητούμενο είναι να χωνέψουμε ότι η Ελληνική Αστυνομία το 2024 δεν υπάρχει για να προστατεύει τους πολίτες. Υπάρχει για να προστατεύει την εξουσία, τους επώνυμους, τους ισχυρούς, τις τηλεπερσόνες. Ποιος δεν θυμάται αλήθεια τα 7 (!) περιπολικά που διατίθονταν για φύλαξη του …Φουρθιώτη; 

Και φυσικά, η ΕΛΑΣ υπάρχει για να δέρνει φοιτητές και φοιτήτριες, να κυνηγά διαδηλωτές, να εκφοβίζει συνδικαλιστές, και, όταν είναι στα κέφια της, να οργανώνει την προστασία των αφεντικών της Greek Mafia. Το τελευταίο δεν είναι υπερβολή: Πλήθος δημοσιευμάτων έφερναν στο φως προκλητικές διασυνδέσεις της ελληνικής μαφίας με την ηγεσία της ΕΛΑΣ, διασυνδέσεις που έφταναν στο σημείο να “παραγγέλνονται” διορισμοί στην ηγεσία της Αστυνομίας με φιλικούς προς τη μαφία αξιωματικούς (Ναυτεμπορική, 2023).

Αυτή η Αστυνομία δεν μπορεί να χρηματοδοτείται από το υστέρημα του Έλληνα πολίτη. 

Και αυτό δεν αφορά μόνο την προκλητική προνομιακή μεταχείριση των Σωμάτων Ασφαλείας από την κυβέρνηση Μητσοτάκη που παίζει με τα δεξιά και ακροδεξιά ακροατήρια και χτίζει εκλογική πελατεία. Αφορά το σύνολο του πολιτικού συστήματος που για να χαϊδέψει τα συντηρητικά αντανακλαστικά, την περίοδο που στα νοσοκομεία δεν υπήρχαν νοσηλευτές, ψήφιζε έκτακτο επίδομα 600 ευρώ στους …αστυνομικούς. 

Το αίτημα της αποχρηματοδότησης της ΕΛΑΣ είναι βαθιά πολιτικό αίτημα που θέτει προτεραιότητες και ιεραρχήσεις για το τι δημόσιο χρειαζόμαστε. Χρειαζόμαστε ένα δημόσιο που να ξοδεύει λιγότερα για την καταστολή (καθώς από ότι αποδεικνύεται προστασία του πολίτη πρακτικά δεν υπάρχει), και περισσότερα για την εκπαίδευση, την υγεία, τις κοινωνικές υπηρεσίες. 

Είναι αίτημα που θα προκαλέσει αντιπαράθεση και μέσα στην κοινωνία, όπου ένα υπαρκτό και μάλλον πλειοψηφικό τμήμα της κοινωνίας εκτιμά τους αστυνομικούς περισσότερο από ότι εκτιμά για παράδειγμα τους εκπαιδευτικούς. Το ένα δέκατο να είχε ακουστεί για τους εκπαιδευτικούς από όσα ακούγονται για τους αστυνομικούς (αδιαφορία, αναίδεια, ανικανότητα, ξυλοδαρμοί, εκπυρσοκροτήσεις, μαστρωπείες, εγκληματικές οργανώσεις, ληστείες κλπ), οι εκπαιδευτικοί θα σταυρώνονταν δημοσίως επί χρόνια. 

Αντίθετα, οι αστυνομικοί απολαμβάνουν της προστασίας της εξουσίας και της κάλυψης των εγκληματικών τους ενεργειών από τα ΜΜΕ (ακόμα και στο περιστατικό με την δολοφονία στους Αγίους Αναργύρους η πρώτη απόπειρα των ΜΜΕ ήταν να εμφανίσουν τη δολοφονία εκατό μέτρα μακριά και να κόψουν από τις φωτογραφίες τις κηλίδες αίματος ένα μέτρο έξω από το φυλάκιο).

Και ακόμα περισσότερο, επειδή τα όπλα των αξιωματικών εκπυρσοκροτούν συστηματικά, σκοτώνοντας 16χρονους στα Εξάρχεια, αλλά κυρίως άοπλους τσιγγάνους, η στήριξη στην ΕΛΑΣ είναι έκφραση ενός ισχυρού κοινωνικού αγριανθρωπισμού, ενός υπαρκτού ρατσισμού της πολιτικής και κοινωνικής ακροδεξιάς και της γενικότερης κατάρρευσης της κοινωνικής αλληλεγγύης και ενσυναίσθησης. 

Αυτή η αντιπαράθεση όμως μέσα στην κοινωνία, πρέπει να υπάρξει. 

Οι φωτογραφίες με τα χιλιάδες καινούργια περιπολικά την ώρα που στυα νοσοκομεία δεν υπάρχουν αναισθησιολόγοι για εγχειρήσεις και ως εκ τούτου νομοθετούνται τα επί πληρωμή απογευματινά χειρουργεία, θα πρέπει να θυμίζουν τις προτεραιότητες του ελληνικού κράτους και της άρχουσας τάξης. Χιλιάδες καινούργια περιπολικά επανδρωμένα με σερίφηδες που θα εκτελέσουν εν ψυχρώ έναν φτωχοδιάβολο τσιγγάνο, με αστυνομικούς που στο ρεπό τους είναι μπράβοι της μαφίας, με τραμπούκους που δέρνουν φοιτητές, με κανίβαλους που σκοτώνουν κυριολεκτικά στο ξύλο ανθρώπους (περίπτωση Βασίλη Μάγγου). 

Περιπολικά που όταν δεν είναι άντρο ανομίας, είναι υπηρετικό προσωπικό στις κυρίες των υπουργών και των βουλευτών, αλλά “δεν είναι ταξί” για την Κυριακή Γρίβα. 

Να αποχρηματοδοτηθεί η Αστυνομία τώρα!

Πάσχος Λαζαρίδης

Αρθρογραφεί στο antapocrisis για θέματα πολιτικής επικαιρότητας και Αριστεράς.

Τα απογευματινά επί πληρωμή χειρουργεία εντός δημόσιων νοσοκομείων δεν αποτελούν ένα ακόμα λιθαράκι στη συντελούμενη διάλυση και εμπορευματοποίηση του ΕΣΥ και της Δημόσιας Περίθαλψης. Μαζί με το νόμο 4999/2022 (ήδη οι εφαρμοστικοί του νόμοι βρίσκονται στη διαβούλευση), που καταργεί την πλήρη και αποκλειστική απασχόληση των γιατρών του ΕΣΥ και ανοίγει το δρόμο για την είσοδο ιδιωτών γιατρών, αποτελούν τομές που γυρνούν τη Δημόσια Περίθαλψη στην προ-ΕΣΥ εποχή.

Τα απογευματινά χειρουργεία δεν αποτελούν κεραυνό εν αιθρία ούτε προσωπικό στοίχημα του Α.Γεωργιάδη, αν και αυτός ως πιο κατάλληλος ανέλαβε το βρώμικο έργο της αποφασιστικής υλοποίησης. Ως νόμος (χωρίς τις εφαρμοστικές διατάξεις και λεπτομέρειες) έχει ψηφιστεί ήδη από τον Πλεύρη προ διετίας. Αποτελούσε άλλωστε βασική προεκλογική δέσμευση της ΝΔ από το 2019 και διακαή πόθο εδώ και δεκαετίες του αγοραίου και χυδαίου νεοφιλελευθερισμού, ήδη από το 1992 και την κυβέρνηση Κ.Μητσοτάκη, με το αίτημα “να νομιμοποιηθούν τα φακελάκια ώστε να φορολογούνται και να κερδίζει κάτι και το κράτος”. Ας ξαναθυμηθούμε την περίφημη ημερίδα του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου τον χειμώνα του 2019 λίγες μέρες πριν το ξέσπασμα της πανδημίας στη χώρα μας. Μετατροπή του ΕΣΥ σε ΝΠΙΔ  (ΕΣΥ Α.Ε), εκχώρηση σε ιδιώτες περισσότερων λειτουργικών τομέων του ΕΣΥ, ΣΔΙΤ, κατάργηση αποκλειστικής απασχόλησης κτλ.

Γιατί όμως τώρα και με τέτοιο ζήλο;

Η μεταρρυθμιστική μανία πατάει σε τέσσερις πλευρές.

Πρώτη είναι η ανάγκη επιτάχυνσης των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων, που επιβραδύνθηκαν σχετικά την τριετία 2020-2022 λόγω της πανδημίας. Ειδικά η “παντοδυναμία” Μητσοτάκη αλλά και η απουσία μαζικού λαϊκού κινήματος υπεράσπισης της δημόσιας υγείας, τους δίνουν τον χώρο ώστε η δεύτερη τετραετία να γίνει και η φαρμακερή.

Δεύτερη πλευρά αποτελεί η προλείανση του εδάφους που έλαβε χώρα ακριβώς μέσα στην πανδημία. Η μετατροπή του ΕΣΥ σε μονοθεματικό, οι παράλογες υπουργικές αποφάσεις απαγόρευσης χειρουργείων εντός ΕΣΥ με το πρόσχημα “διασποράς του κορονοϊού” εκτίναξαν τεχνητά τις λίστες αναμονής, στέλνοντας έτοιμη πελατεία προς τα ιδιωτικά υπερδιπλασιάζοντας τα κέρδη τους. Απ’ την άλλη, η πλειοψηφία έμενε να περιμένει στις λίστες της ντροπής (από το ίδιο το υπουργείο εκτιμάται σε 100.000 ασθενείς ο συνολικός πανελλαδικός αριθμός, με χρόνο αναμονής από εβδομάδες έως και πέντε χρόνια), οι οποίες όλο και αυξάνονταν λόγω της αποψίλωσης των δημόσιων νοσοκομείων από προσωπικό, ειδικά μετά την πανδημία.

Τρίτη πλευρά είναι η εκτίμησή τους ότι υπάρχουν όλοι οι όροι για το χτίσιμο του «νέου ΕΣΥ» στις στάχτες του «παλιού». Οι στάχτες προέκυψαν από τη φωτιά που έβαλαν στη Δημόσια Περίθαλψη τη δεκαετία 2009-2019 όλες οι Μνημονιακές κυβερνήσεις, μηδεμιάς εξαιρουμένης. Η πανδημία και οι τραγικές πρωτιές της χώρας σε νεκρούς αντί να προκαλέσουν ένα σοκ στην κατεύθυνση θωράκισης της υγειονομικής άμυνας, οδήγησαν στο ακριβώς αντίθετο, λόγω του αρνητικού συσχετισμού δυνάμεων. Το κύμα ομαδικών αποχωρήσεων από το ΕΣΥ, η κλιμάκωση του οικονομικού στραγγαλισμού, το κλείσιμο κλινικών και η υπολειτουργία νοσοκομείων, οδηγούν στην αντικειμενική του διαλυτοποίηση και αποσύνθεση.  Σ’ αυτό το οριακό σημείο, η λαϊκή απαίτηση «δεν πάει άλλο, κάντε κάτι» που έχει αντικειμενική βάση, χρησιμοποιείται σαν ευκαιρία για να εμφανιστούν οι σωτήρες με το μόνο «ρεαλιστικό» σχέδιο, αφού «άλλη εναλλακτική δεν υπάρχει».

Τέταρτη πλευρά είναι η προσπάθεια μέσω του ευαίσθητου και πολύπαθου τομέα της Υγείας να εμπεδώσουν ακόμα πιο βαθιά την αντίληψη ότι «δεν υπάρχει κοινωνία παρά μόνο άτομα». Αφού λοιπόν δεν υπάρχει οργανωμένη κοινωνία, τα κοινωνικά αγαθά και το κοινωνικό κράτος είναι συγκεχυμένοι όροι της μεταπολίτευσης η οποία τέλειωσε άδοξα. Αφού δεν υπάρχουν κοινωνικά αγαθά, το κράτος αποσύρεται, δεν έχει καμιά υποχρέωση να διασφαλίζει την ελεύθερη πρόσβαση στα αγαθά αυτά, που τελικά είναι υπόθεση του κάθε ατόμου. Αν τα παραπάνω προχωρήσουν στην Δημόσια Περίθαλψη, τότε μπορούν να γίνουν ο κανόνας και σε όλα τα αγαθά. Το ιδεολογικό κέρδος θα είναι πολλαπλάσιο.

Όμως, πόσα ψέματα  χρειάζονται για να δικαιολογήσει αυτή η κυβέρνηση και ο εκλεκτός υπουργός της το συντελούμενο έγκλημα εις βάρος του λαού; 

Πρώτο ψέμα: Δεν θα επηρεαστεί η λειτουργία του πρωινού ωραρίου, οι γιατροί θα χειρουργούν κανονικά το πρωί και θα συνεχίζουν και το απόγευμα. Ο ίδιος ο Γεωργιάδης κατέρριψε ανερυθρίαστα το ψέμα που ο ίδιος είπε. «Καπιταλισμό έχουμε. Χρειάζεται κίνητρο για τους γιατρούς. Τα λεφτά για κάθε χειρουργείο είναι μεγάλο κίνητρο.» Άρα παροτρύνονται οι γιατροί και νοσηλευτές να δουλεύουν για το κίνητρο, δηλαδή το απόγευμα. Άρα, παροτρύνονται να «σπρώχνουν την πελατεία» το απόγευμα. Άρα είναι πασιφανές ότι η πρωινή λειτουργία δεν θα υφίσταται καν σαν έννοια παρά μόνο για τα υπερ-επείγοντα και μόνο από τον εφημερεύοντα γιατρό. Όταν δίνει ο υπουργός, δηλαδή το κράτος, με τον πιο επίσημο τρόπο το σύνθημα, καταλαβαίνει και ο πιο δύσπιστος τι θα συμβεί. Το πρωί, που δεν υπάρχει κίνητρο, ποιος -πέρα από τη συνείδησή τους- τους υποχρεώνει να δουλέψουν; Αυτό δεν σημαίνει απλά μείωση της αποδοτικότητας το πρωί, αλλά διάλυση κάθε έννοιας αρχών, δεοντολογίας, επιστημονικότητας, κλινικής, συστήματος περίθαλψης κτλ. Καθαροί όροι αγοράς και μαγαζιού.

Δεύτερο ψέμα: Θα μειωθεί η παρα-οικονομία. Με βάση τα προηγούμενα αποχαλιναγωγούνται και επιβραβεύονται πλήρως οι μειοψηφίες των φακελάκηδων και η βιομηχανία της παρα-οικονομίας  και γίνονται ο απόλυτος κανόνας, το πρότυπο λειτουργίας, το παράδειγμα μέσα στα νοσοκομεία.  Τι θα εμποδίσει αυτούς που έκλεβαν τον κοσμάκη πριν, να μην τον ξανακλέψουν και τώρα, μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση και με τις ευλογίες του κράτους, προσδοκώντας μια νέα ρύθμιση που θα… νομιμοποιήσει τα αυθαίρετα; «Κλέψτε αλλά νόμιμα». Γιατί να μην κλέβουν και λίγο παραπάνω από το προβλεπόμενο, πέραν της νόμιμης απόδειξης; Σε λίγα χρόνια μπορεί να νομιμοποιηθεί και το έξτρα κλέψιμο. Ας μη γελιόμαστε. Όχι απλά δεν περιορίζεται το καθεστώς που δημιουργεί και επιτρέπει αυτή τη σήψη, αλλά γιγαντώνεται και πολλαπλασιάζεται, θεσμοθετείται με κρατική βούλα.

Τρίτο ψέμα: Θα μειωθούν οι λίστες αναμονής και για τους φτωχούς. «Αφού θα χειρουργούνται απόγευμα όσοι έχουν να πληρώσουν, θα μειωθεί η λίστα αναμονής για όλους, άρα και για όσους δεν έχουν». Δεν θα μειωθούν οι λίστες όπως δεν μειώθηκαν με την εφαρμογή των απογευματινών ιατρείων εδώ και πολλά χρόνια. Ας ανατρέξουμε στο πόσους μήνες χρειάζεται να περιμένεις για μια δωρεάν γαστροσκόπηση στην πρωινή ζώνη σε ένα δημόσιο νοσοκομείο. Το απογευματινό προσωπικό (ιατρικό, νοσηλευτικό, βοηθητικό κτλ) είναι ένα μόνο μικρό ποσοστό του συνολικού, που ήδη είναι ελλιπέστατο, πεπερασμένο για την πρωινή ζώνη. Άρα ο αριθμός των χειρουργείων που μπορούν να γίνουν απόγευμα είναι πεπερασμένος επίσης, όποιο κι αν είναι το «κίνητρο». Άρα η συνολική λίστα αναμονής ίσως να μειωθεί σε κάποια νοσοκομεία, δεν θα είναι ποτέ όμως ανθρώπινη, δηλαδή να μην διατρέχει κίνδυνο η υγεία και η ζωή σου από την καθυστέρηση. Οπότε η «ευκαιρία» που δίνεται στον ασφαλισμένο είναι να ξαναπληρώσει από την τσέπη του και να παρακάμψει τη λίστα, χειρουργούμενος με καθυστέρηση λίγο μικρότερη από πριν. Αν δεν έχει να πληρώσει, ο μόνος τρόπος να παρακάμψει τη λίστα, είναι να πεθαίνει, επειδή το τακτικό του πρόβλημα έγινε επείγον.

Τέταρτο ψέμα: Δίνουμε τη δυνατότητα επιλογής σε γιατρούς και ασθενείς. Δεν υποχρεώνουμε κανέναν. Το μεγαλύτερο ψέμα από όλα, αφού η υπερδεκαετής μνημονιακή πολιτική υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης του ΕΣΥ, οδήγησε στη μείωση της δυνατότητας χειρουργείων, που εντός πανδημίας επιδεινώθηκε, χωρίς να επανέλθει ποτέ στα πρότερα επίπεδα (πχ στην Αττική δεν λειτουργεί ούτε το  60% των εξοπλισμένων δημόσιων χειρουργικών αιθουσών, εξαιτίας της έλλειψης κυρίως νοσηλευτών). Απ’ την άλλη ο πληθωρισμός και η ακρίβεια συρρίκνωσαν τα λαϊκά εισοδήματα. Άρα για ποιου είδους επιλογή μιλάμε; Αν σου λένε ότι θα χειρουργηθείς σε 4 ή 5  χρόνια εκτός αν πληρώσεις 2000 ευρώ  από την τσέπη σου, είναι επιλογή  ή ωμός εκβιασμός; Αν η ίδια η κυβέρνηση σου λέει ότι το δωρεάν τελείωσε, κόψε το λαιμό σου και βρες λεφτά αν θέλεις να γίνεις καλά, τότε για ποια ελευθερία μιλάμε; Όταν στον τίμιο και ευσυνείδητο χειρουργό, το κράτος λέει «αν θες να ασκήσεις το επάγγελμά σου, κλέψε νόμιμα τον κοσμάκη», αλλιώς είσαι εκτός συστήματος, τότε για ποια ελευθερία επιλογών μιλάμε;

Πέμπτο ψέμα: Θα πέσουν οι τιμές λόγω ανταγωνισμού με τον ιδιωτικό τομέα. Η αλήθεια είναι ότι οι τιμές θα ανεβαίνουν όλο και υψηλοτέρα. Όπως έγινε με το θεσμό των απογευματινών ιατρείων στα νοσοκομεία, που πάνω κάτω οι τιμές είναι ίδιες με τις υπέρογκες τιμές του ιδιωτικού τομέα. Όπως έγινε με όλα τα αγαθά που απελευθερώθηκαν, με τραγικά παραδείγματα τις τηλεπικοινωνίες, τις μεταφορές, την ενέργεια. Έτσι επιτάσσουν οι νόμοι της αγοράς. Ο τιμοκατάλογος της ντροπής (Πολύ μικρή: 300 ευρώ, Μικρή: 500 ευρώ, Μεσαία: 900 ευρώ , Μεγάλη: 1.200 ευρώ, Βαριά: 1.600 ευρώ, Εξαιρετικά βαριά: 2.000 ευρώ) που δημοσίευσε ο Υπουργός Εμπορίας της Υγείας μόνο ενδεικτικός και προσωρινός είναι. Ήδη τα ιδιωτικά μεγαθήρια του εμπορίου της υγείας, θα πιέσουν αφόρητα λόγω «αθέμιτου ανταγωνισμού» τον δημόσιο τομέα, για διαφυγόντα κέρδη, για μείωση της κρατικής παρεμβατικότητας. Απ’ την άλλη, το ΕΣΥ θα νομιμοποιείται να αυξάνει τις τιμές, διαφημίζοντας και πουλώντας την «ασφάλεια» και τη σιγουριά του δημοσίου, αν πχ περιπλακεί ένα χειρουργείο και ο ασθενής χρειαστεί παραπάνω μέρες νοσηλείας ή εντατική.

Έκτο ψέμα: Όλα τα νοσοκομεία μπορούν να εφαρμόσουν τα απογευματινά. Ο Γεωργιάδης τα προσδιόρισε μάλιστα σε πάνω από 150, δηλαδή παραπάνω από τα εν λειτουργία…Η αλήθεια είναι ότι μόνο μια χούφτα πανεπιστημιακών και μεγάλων νοσοκομείων θα έχει το προνόμιο της απογευματινής λειτουργίας και άρα του κέρδους. Κι αυτό είναι αντικειμενικό, όταν τα επαρχιακά και μικρότερα νοσοκομεία ούτως ή άλλως αδυνατούν να καταρτίσουν πρόγραμμα ασφαλούς λειτουργίας και εφημέρευσης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το νοσοκομείο Αιγίου όπου η χειρουργική κλινική με σχετικό δελτίο τύπου δήλωσε αδυναμία και άρνηση. Τα νοσοκομεία που θα έχουν κέρδη (γιατί ένα ποσοστό περίπου 10% από το νόμιμο φακελάκι του ασθενούς «μένει» στο νοσοκομείο), δηλαδή δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης, θα επιβιώνουν σε αντίθεση με τα υπόλοιπα που θα ζητιανεύουν κυριολεκτικά τα ψίχουλα του κρατικού προϋπολογισμού. Η μόνιμη επωδός προς τα νοσοκομεία β’ διαλογής θα είναι «κάντε απογευματινά, δεν έχω να σας δώσω, πάρτε τα απευθείας από τον κόσμο». Κι αφού δεν μπορούν να κάνουν, τα λουκέτα θα επιταχύνονται.

Έβδομο ψέμα: Όλοι οι γιατροί μπορούν να συμμετέχουν στα απογευματινά. Μόνο μια μερίδα του ιατρικού κατεστημένου, καθηγητικού και μεγαλοδιευθυντικού θα συνεχίσει να μονοπωλεί την πίτα του κέρδους. Θα είναι τα μεγάλα ψάρια του δημοσίου που μπορούν να ανταγωνιστούν τα αντίστοιχα του ιδιωτικού, όντας σε διευθυντικές θέσεις, με διασυνδέσεις με τον ιδιωτικό τομέα, τις εταιρείες υλικών, τη διοίκηση. Γι’ αυτούς με τις μεγάλες προσωπικές λίστες ασθενών-πελατών φτιάχτηκε ο νόμος. Αυτούς που διοργανώνουν τις φιέστες υποδοχής του Γεωργιάδη και τα τηλεοπτικά σόου. Αυτοί θα προηγούνται και θα παίρνουν τη μερίδα του λέοντος στα απογευματινά. Οι υπόλοιποι θα είναι για τη λάντζα και την περίθαλψη των φτωχών, για την παροχή πρώτων βοηθειών. Τι σημαίνει αυτό για τους μισθοσυντήρητους τίμιους γιατρούς; Ή προσπάθησε να μπεις στο σύστημα, να γίνεις «βοηθός» του μεγάλου, να πάρεις το νόμιμο κρατικό φακελάκι ή αλλιώς δεν χειρουργείς, πλην των επειγόντων της εφημερίας.

Όγδοο ψέμα: Το προσωπικό αρκεί και θα αντέξει πρωί και απόγευμα. Ο ίδιος ο Γεωργιάδης σε συνάντηση με την ΟΕΝΓΕ στις 15/2, όταν του τέθηκε ακριβώς αυτό το θέμα απάντησε ότι «το γνωρίζουμε, παίρνουμε ρίσκο». Πάμε κι όπου βγει λοιπόν και στην υγεία. Είναι μικρή λεπτομέρεια για την κυβέρνηση ότι για να εφαρμοστούν τα απογευματινά χειρουργεία προϋποθέτουν ή να αυξηθούν οι ώρες της μέρας ή να παραβιαστεί ο ευρωπαϊκός κανονισμός εβδομαδιάιου ανώτατου χρόνου εργασίας (που παραβιάζεται ακόμα και τώρα, αλλά βασίζεται στη λογική μείωσης των ιατρικών λαθών λόγω υπερεργασίας), εφόσον το προσωπικό θα είναι το ίδιο ή θα μειώνεται. Τρομακτικά δυσοίωνες είναι οι σχετικές μελέτες όπως αυτή από το Ηνωμένο Βασίλειο, που αποδεικνύουν ότι στα απογευματινά χειρουργεία (καρδιάς ή κοιλιάς) η θνησιμότητα μπορεί να είναι ακόμα και έξι φορές μεγαλύτερη από τα πρωινά.

Ένατο ψέμα: Οι πρώτοι 50.000 τυχεροί θα χειρουργηθούν δωρεάν με λεφτά του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο ίδιος ο Γεωργιάδης διέψευσε τον πρωθυπουργό και τον εαυτό του, επισημαίνοντας ότι «έχει γίνει αίτηση για να καλυφθούν 60 εκ ευρώ και τίποτα δεν είναι σίγουρο για την ώρα». Το ένα ψέμα διαδέχεται το άλλο, αν θυμηθούμε ότι ο προκάτοχός του Πλεύρης, είχε δεσμευτεί ότι οι ασθενείς θα επιβαρύνονται μόνο το 30% του κόστους (αμοιβή προσωπικού) και το υπόλοιπο 70% τα ασφαλιστικά ταμεία. Ο Γεωργιάδης επίσης αποκάλυψε ότι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες φτιάχνουν ήδη πακέτα για την κάλυψη των απογευματινών. Για την ώρα οι ελάχιστοι ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί, πλήρωσαν αποκλειστικά από το υστέρημά τους. Συμπέρασμα;

Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε κι άλλο, γιατί μέσα σε 15 μόλις μέρες εφαρμογής καταρρίπτεται διαρκώς η ψευδολογία τους. Όπως για παράδειγμα στην φιέστα του Αττικού, χειρουργήθηκαν επί πληρωμή καρκινοπαθείς, που θεωρητικά θα εξαιρούνταν των απογευματινών αγοραπωλησιών, αλλά και ασθενείς που δεν ήταν καν στη λίστα.  Σε άλλη περίπτωση διαφημίστηκε σε όλα τα ΜΜΕ το κατόρθωμα να χειρουργηθεί ασθενής που βρισκόταν στη λίστα πέντε ολόκληρα χρόνια, στις 3μιση το απόγευμα, από καθηγητή που προφανώς περίμενε το «κίνητρο» για είκοσι λεπτών δουλειά.

Εν κατακλείδι. Τι μας λέει χυδαία η κυβέρνηση; Στους γιατρούς να κλέβουν από το υστέρημα του λαού, να εμπορεύονται τον πόνο και την ανάγκη, να βλέπουν τον ασθενή σαν πελάτη, να πατήσουν τον όρκο τους, αν θέλουν να δουλέψουν και να αυξήσουν το εισόδημά τους. Λέει επίσης ότι δε δικαιούστε να ζητάτε αυξήσεις μισθών και προσλήψεις για τα  επόμενα χρόνια.  Στο λαό να βάλει ακόμα πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη, να βρει ιδιωτική ασφάλεια, να δανειστεί, να κόψει το λαιμό του, αλλιώς περίθαλψή δεν υπάρχει. Όσα έχει πληρώσει και ξαναπληρώσει με φόρους και ασφαλιστικές κρατήσεις δεν φτάνουν.  Στα μικρότερα νοσοκομεία να αυτοχρηματοδοτηθούν από την τσέπη του κόσμου, αν θέλουν να μείνουν όρθια.

Το ΕΣΥ τετέλεσται μαζί με τον ιδρυτικό του νόμο που γίνεται κουρελόχαρτο: Το κράτος έχει την ευθύνη για την παροχή υπηρεσιών υγείας στο σύνολο των πολιτών. Οι υπηρεσίες υγείας παρέχονται ισότιμα σε κάθε πολίτη ανεξάρτητα από την οικονομική, κοινωνική και επαγγελματική του κατάσταση, μέσα από ενιαίο και αποκεντρωμένο εθνικό σύστημα υγείας, που οργανώνεται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου αυτού. Το ΕΣΥ, που ιδρύθηκε κάτω από την πίεση του λαϊκού κινήματος και τις διεκδικήσεις της πρώτης περιόδου της μεταπολίτευσης αποτέλεσε τομή με την πρότερη εποχή και καθόρισε τις μετέπειτα δεκαετίες, έως και σήμερα. Με τις ελλείψεις του, τις στρεβλώσεις του, τις ανεπάρκειές του έπαιξε καθοριστικό ρόλο, αποτέλεσε το μοναδικό δημόσιο πυλώνα που γενικά παρείχε δωρεάν σε όλο το λαό το αγαθό της υγείας.  Το «νέο ΕΣΥ»  θα είναι η νέα τομή που θέλει να μας κάνει να ξεχάσουμε ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε κι αλλιώς.

Τι θα έπρεπε και μπορεί να γίνει; Λειτουργία στο 100% των χειρουργικών αιθουσών, ώστε να καλύπτουν ΔΩΡΕΑΝ τις αυξημένες ανάγκες του πληθυσμού. Μέσα σε ένα εξάμηνο θα μηδενιζόταν η λίστα αναμονής και θα αίρονταν οι συνθήκες που τη γενούν. Προϋπόθεση γι’ αυτό η αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης για να στελεχωθούν οι κενές οργανικές θέσεις ιατρικού, νοσηλευτικού και βοηθητικού προσωπικού στις χειρουργικές κλινικές. Αύξηση μισθών και ταυτόχρονη μαζική προκήρυξη των κενών θέσεων: το μοναδικό και πραγματικό κίνητρο για τη μαζική στελέχωση του ΕΣΥ. Να μη μεσολαβεί καμιά χρηματική πράξη νόμιμη η παράνομη μέσα στα δημόσια νοσοκομεία για την παροχή υπηρεσιών υγείας.

Ποιο είναι το καθήκον υγειονομικών και λαού; Να κάνουμε κοινή μας υπόθεσή το αίτημα πραγματικά Δημόσιας και Δωρεάν Υγείας χωρίς ταξικούς και οικονομικούς φραγμούς. Να υπερασπιστούμε το δημόσιο ΕΣΥ και την ουσία του, ως το μοναδικό απάγκιο την ώρα της ανάγκης για τους φτωχούς, τους μη έχοντες, τους άνεργους, τους ανασφάλιστους, της πλειοψηφίας του λαού. Να γίνει παλλαϊκό αίτημα η κατεπείγουσα ενίσχυσή του από τον κρατικό προϋπολογισμό, οι αναγκαίες προσλήψεις, οι αυξήσεις μισθών. Να μειωθούν οι ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία, στις οποίες κατέχουμε πανευρωπαϊκή πρωτιά. Να στοχοποιήσουμε τον υπουργό dealer, που ως εργολάβος κηδειών έχει αναλάβει να θάψει και το ΕΣΥ. Τον υπουργό που προσωποποιεί με τον πιο χυδαίο τρόπο το DNA αυτής της κυβέρνησης: τον χυδαίο νεοφιλελευθερισμό, τις κρατικοδίαιτες ιδιωτικές αρπαχτές, τον κοινωνικό κανιβαλισμό. Δεν μπορεί να μένει άλλο στο απυρόβλητο.

Χρειάζεται όσο ποτέ ένα λαϊκό κίνημα διαρκείας για τη Δημόσια Δωρεάν Περίθαλψη. Ο λαϊκός ξεσηκωμός για την υγεία στην Κρήτη εδώ και πολλούς  μήνες και κυρίως η ύπαρξη κρίσιμης μάζας τίμιων υγειονομικών που πονάνε το ΕΣΥ και αντέχουν παρά τα όσα (για πόσο ακόμα είναι το μεγάλο ερώτημα), αποτελούν την ελπίδα και μας δείχνουν το δρόμο. Οι συνδικαλιστικές ηγεσίες και κυρίως οι ηγεσίες της αριστεράς πρέπει να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων.

Δίκτυο Υγειονομικών Παρέμβασης

Γιατροί και νοσηλευτές της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ.

Το ερώτημα που μας ταλαιπωρεί ήδη από την τελευταία εβδομάδα αφορά το πως θα συνεχιστούν οι φοιτητικές κινητοποιήσεις μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου Πιερρακάκη. Είναι το πρώτο ερώτημα το οποίο μέσα του κρύβει ένα δεύτερο, που αφορά το αν τελικά μετά από δύο μήνες κινητοποιήσεων, καταλήψεων και διαδηλώσεων κερδίσαμε ή χάσαμε; Σε όσους κακόπιστα, αλλά κυρίως καλόπιστα, μας ρωτάνε «Και τι καταφέραμε; Δύο μήνες οι σχολές κλειστές και το νομοσχέδιο ψηφίστηκε», με μεγάλη αυτοπεποίθηση απαντάμε ότι:

• Ο συσχετισμός δύναμης άλλαξε από τον Δεκέμβριο μέχρι σήμερα. Στο επίπεδο των ιδεών και της κοινής γνώμης. Οι φοιτητές είναι μαζικά ενάντια στα ιδιωτικά πανεπιστήμια και η κοινωνία διχάστηκε. Η αλλαγή γραμμής και το ρεζιλίκι ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ είναι επίσης μία σημαντική αλλαγή. Το φοιτητικό κίνημα ανάγκασε σε αυτή την πιρουέτα τον Ανδρουλάκη. Ας σκεφτούμε σε ποιο σημείο θα ήμασταν σήμερα χωρίς τους 2 μήνες κινητοποιήσεων μας. Η ΝΔ θεωρούσε δεδομένο ότι θα ψηφίσει το νόμο γρήγορα και χωρίς αντιστάσεις. Τα ΜΜΕ για εβδομάδες τηρούσαν σιγή ιχθύος. Αυτά όλα άλλαξαν κάτω από την μαζική παρουσία της νεολαίας στα αμφιθέατρα και στο δρόμο. Όχι για πάντα αλλά σήμερα, ακόμα και μετά την ψήφιση του νόμου, μπορούμε να πούμε με σιγουριά και αυτοπεποίθηση ότι είμαστε σε καλύτερο σημείο να υπερασπιστούμε την Δημόσια Παιδεία από ότι ήμασταν πριν 4 μήνες. Μπορούμε να απαντήσουμε με μεγάλη πεποίθηση ότι «οι αγώνες έχουν αποτελέσματα».
• Υπήρξαν συλλογικές διαδικασίες μέσα στις σχολές μας. Μαζικές Γενικές Συνελεύσεις, με πολλούς φοιτητές να παίρνουν τον λόγο, με οργάνωση και αυτοοργάνωση, με μαζική συμμετοχή στις κινητοποιήσεις. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι μία γενιά φοιτητών πολιτικοποιήθηκε γρήγορα, έμαθε, έβγαλε συμπεράσματα, απέκτησε εικόνες συλλογικής δράσης και μαζικής κίνησης. Μάθαμε τι σημαίνει η μαζική και ενεργητική συμμετοχή και όχι απλά να ψηφίζουμε στις φοιτητικές εκλογές. Για την γενιά μας που είναι επί έτη αντικείμενο πολιτικών, σχεδίων και εκμετάλλευσης αυτό είναι ένα μεγάλο μάθημα: Χιλιάδες πήραμε μέρος στο πραγματικό σχολείο που λέγεται φοιτητικό κίνημα και αυτό είναι μια πραγματική νίκη.

• Συμμαχήσαμε και ενωθήκαμε με τους καθηγητές και το διοικητικό προσωπικό. Όχι με όλους τους καθηγητές ούτε με όλη την εκπαιδευτική κοινότητα. Δύο μήνες κινητοποιήσεων μας ήταν αρκετοί για να αποκαλυφθούν οι φίλοι και εχθροί μας. Δεν είμαστε με τους καθηγητές και τους πρυτάνεις οι οποίοι αδιαφορούν για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, όπως αδιαφορούν για την υποχρηματοδότηση και συνήθως μπορεί να είναι οι ίδιοι που προχωρούν σε μαζικά κοψίματα και σε ακραίες τοποθετήσεις μέσα στις σχολές. Έχουμε ανοιχτό μέτωπο με τους προέδρους και τους κοσμήτορες που απειλούν με πειθαρχικά. Έχουμε διαρκές μέτωπο με τις καθεστωτικές πολιτικές δυνάμεις ΔΑΠ-ΠΑΣΠ που με την γραμμή «ανοιχτές σχολές» τάχθηκαν υπέρ της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων. Θέλουμε ενότητα με τους καθηγητές που επέλεξαν να μην σιωπήσουν, τάχθηκαν ανοιχτά κατά των ιδιωτικών πανεπιστημίων και στήριξαν το δίκαιο αγώνα μας. Μία τέτοια ενότητα είναι πιο εύκολη σήμερα και αυτή είναι σημαντική επιτυχία.

• Η εποχή μας έχει ανάγκη τις αντιστάσεις αλλά και τις διεκδικήσεις. Οι αντιστάσεις στα νομοσχέδια, στις ιδιωτικοποίησεις κλπ είναι απαραίτητος αλλά όχι ικανός όρος για να αλλάξουμε την κατάσταση. Χρειαζόμαστε την αντίσταση ώστε να μπορέσουμε να αντεπιτεθούμε. Δεν μπορεί η οπτική μας να περιορίζεται στο πότε θα έρθει ένας νέος νόμος για να σηκωθούν αντιδράσεις αλλά είναι απαραίτητος όρος. Με αυτήν την έννοια ακόμα και η μάχη που δώσαμε για το μπλοκάρισμα της πανεπιστημιακής αστυνομίας στις σχολές ήταν μία μικρή νίκη. Η εποχή μας έχει ανάγκη τις αντιστάσεις αλλά έχει ανάγκη και τις διεκδικήσεις. Έχουμε ανάγκη από μικρές νίκες ή έστω πραγματικές μάχες αντίστασης για να μπορέσουμε και να διεκδικήσουμε.

Ο αγώνας μας είναι νικηφόρος γιατί θα συνεχιστεί!

Δύο μήνες δίνουμε αγώνα μεγάλης διάρκειας, με συνελεύσεις, με επιχειρήματα, με αποδεικτικό λόγο, με ζωντανές καταλήψεις, με εκδηλώσεις με μαζικές πορείες, με πανελλαδικότητα και με συντριπτική μειοψηφία τα γαλάζια παιδιά της ΔΑΠ. Ο αγώνας μας είναι νικηφόρος γιατί θα συνεχιστεί. Θα συνεχιστεί γιατί η μάχη για την κατάργηση του άρθρου 16 έχει και άλλα επεισόδια και δεν σταμάτησε με την ψήφιση του νομοσχεδίου. Γιατί αυτός ο αγώνας μπορεί και πρέπει να μεταφερθεί μέσα στη καθημερινή φοιτητική ζωή απέναντι στην υποχρηματοδότηση των πανεπιστημίων, την εμπορευματοποίηση, τους καθηγητές που πληρώνονται από το δημόσιο πανεπιστήμιο αλλά είναι υπέρ των ιδιωτικών εκδοτηρίων πτυχίων, που η κυβέρνηση τα ονομάζει μη κρατικά. Θα συνεχιστεί γιατί εδώ και δύο μήνες δείχνει και δίνει το παράδειγμα και την απάντηση στο ερώτημα: Απέναντι στην κυβέρνηση Μητσοτάκη του 41% ποιος; Η απάντηση είναι τώρα, εμείς!

• Να επιμείνουμε και να συνεχίσουμε στην σύγκληση Γενικών Συνελεύσεων στις σχολές μας, στην μαζικοποίηση τους με στόχο την συνέχιση των κινητοποιήσεων. Να συνεχίσουν να αποτελούν οι σχολές μας κέντρα αγώνα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης!
• Να σταθούμε απέναντι τους καθηγητές που τάχθηκαν υπέρ των ιδιωτικών πανεπιστημίων και στάθηκαν εχθρικά στον αγώνα μας. Είναι επίορκοι απέναντι στο λειτούργημα τους, ετοιμάζονται για μια έμμισθη θέση στα ιδιωτικά «πανεπιστήμια». Να μην τολμήσουν να πατήσουν το πόδι τους στις σχολές μας για μάθημα!
• Οι Φοιτητικοί Σύλλογοι να οργανώσουν δυναμικές κινητοποιήσεις στα γραφεία βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας που ψήφισαν το νομοσχέδιο!
• Να επιμείνουμε στις εκπαιδευτικές κινητοποιήσεις κάθε Πέμπτη
• Σε όλες τις Σχολές να συγκροτηθούν Πρωτοβουλίες και Επιτροπές Αγώνα μαζί με καθηγητές και διοικητικούς υπαλλήλους που τάχθηκαν ενάντια στα ιδιωτικά πανεπιστήμια με στόχο την συνέχιση του αγώνα!

Αριστερό Δίκτυο Νεολαίας

Το Αριστερό Δίκτυο Νεολαίας είναι μια συλλογικότητα φοιτητών – μαθητών που δραστηριοποιείται πανελλαδικά για την οικοδόμηση ενός Αριστερού Μετώπου Νεολαίας.

 Να λοιπόν που φτάσαμε σε αυτό το σημείο: να πρέπει να υπερασπιστούμε το Σύνταγμα μας, αφού, με την πρόσφατη ψήφιση του νόμου για τα «ιδιωτικά πανεπιστήμια», παραβιάστηκε μπροστά στα μάτια όλων το άρθρο 16.

Και τούτο παρά τις έγκαιρες προειδοποιήσεις περί αντισυνταγματικότητας του σχετικού νομοσχεδίου εκ μέρους πολλών, αν όχι της πλειοψηφίας των συνταγματολόγων της Χώρας[1]. Παρά την αποκαθήλωση, από την ίδια την κυβέρνηση, της αρχικής σκέψης να χρησιμοποιήσει, ως τρόπο εισχώρησης των «ιδιωτικών πανεπιστημίων» στο ελληνικό δίκαιο, το άρθρο 28 του Συντάγματος, μέσω σύναψης διεθνών συμφωνιών με άλλες χώρες[2]. Παρά τη σαφή ανάδειξη από τη δημόσια συζήτηση ότι δεν μπορούν να τύχουν εφαρμογής, προκειμένου να επιτευχθεί ο ίδιος σκοπός, ούτε η «νομολογία Soros» του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκής Ένωσης[3], ούτε η «νομολογία του βασικού μετόχου» του Συμβουλίου της Επικρατείας[4]. Και παρά τη διαπίστωση ότι τα «Παραρτήματα» του νόμου, που υποτίθεται ότι θα σέβονταν το άρθρο 16[5], είναι στην πραγματικότητα νέα νομικά πρόσωπα (με την καινοφανή ονομασία «νομικά πρόσωπα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης» -«νππε»- και την μη ασκούσα νομική επιρροή  προσθήκη ότι θα πρόκειται, κατά δήλωση του νόμου, για «μη κερδοσκοπικά ιδρύματα»), τα οποία θα εκδίδουν «ελληνικούς» πανεπιστημιακούς τίτλους: δεν πρόκειται, συνεπώς, για «εγκατάσταση παρατημάτων» αλλά για εισχώρηση στην ελληνική έννομη τάξη νέου –απαγορευόμενου- τύπου ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων[6].

Είναι η πρώτη φορά στη μεταπολίτευση που συμβαίνει τέτοια ευθεία παραβίαση –έμμεσες έχουν υπάρξει πολλές και συνέβη ίσως πάλι πρόσφατα με την παράνομη χρήση προσωπικών δεδομένων (άρθρο 9^Α Συντάγματος) από ευρωβουλευτή. Είναι επίσης η πρώτη φορά που η βιασύνη για μια επιχειρηματική διευθέτηση, ή, στην καλύτερη περίπτωση, ο μεταρρυθμιστικός ζήλος, επικρατούν, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης και ψήφο της Βουλής, όχι μόνο του γράμματος και του πνεύματος του Συντάγματος αλλά της κοινής λογικής. Γιατί δεν αντέχει στη δοκιμασία της λογικής –εκτός αν κάποιο μυαλό λειτουργεί με όρους κομματικούς ή «ακολουθεί» πρόσωπα και όχι επιχειρήματα- ούτε ότι μέσω της ερμηνείας, «ενωσιακού» ή άλλου τύπου, μπορεί να επιτραπεί κάτι που το Σύναγμα απαγορεύει, ούτε ότι συνταγματική αναθεώρηση είναι απαραίτητη, αλλά μετά την ψήφιση νόμου που χωρίς αναθεώρηση θα είναι αντισυνταγματικός[7].

Το Σύνταγμα θα έπρεπε να είχε υπερασπιστεί, καταρχήν και μετά λόγου γνώσης, σύσσωμη η κοινότητα των ειδικών, δηλαδή των συνταγματολόγων -πόσο μάς λείπουν ο Μάνεσης και ο Τσάτσος, που θα είχαν βρει τον τρόπο να αποφύγουμε αυτά που ακούμε σήμερα από την κοινωνία: «αφού δεν τα βρίσκετε μεταξύ σας, τι μας νοιάζει εμάς το Σύνταγμα». Και δικαίως τα ακούμε, όταν όχι μόνο δεν είμαστε μια γροθιά, αλλά όσοι υπερασπιζόμαστε το Σύνταγμα χαρακτηριζόμαστε παρωχημένοι ή σχολαστικοί και αναγκαζόμαστε να επιχειρηματολογήσουμε για τα αυτονόητα εναντίον αυτών που μας είχαν διδάξει τα αυτονόητα:

• την κανονιστική εμβέλεια του Συντάγματος, που όταν λέει, 7 μόνο φορές σε όλο το κείμενο, «απαγορεύεται», απαιτεί να τηρείται η απαγόρευση. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με την απαγόρευση, και μάλιστα τριπλή (άρθρο 16 παρ. 5,6 και 8), λειτουργίας ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που να έχουν άλλη μορφή από νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου –νπδδ- και να στηρίζονται σε ιδιωτικούς πόρους,
• το θεμελιώδες γεγονός ότι καμία ερμηνεία δεν μπορεί να αντιστρέψει ή να παραμερίσει το περιεχόμενο ρητής διάταξης θετού δικαίου, πόσο μάλλον συνταγματικού επιπέδου[8], και ότι, ειδικώς η σύμφωνη με το ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία, «συμπληρώνει και επεκτείνει το κανονιστικό περιεχόμενο του Συντάγματος»[9], ίσως σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να «το περιορίζει», ποτέ όμως να το διαστρέφει ή να το καταργεί, κάτι που δέχεται και το ίδιο το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (C-573/17)[10]
• τον αυστηρό χαρακτήρα του Συντάγματος: ο μόνος τρόπος να τραπεί το «απαγορεύεται» σε «επιτρέπεται» είναι μέσω συνταγματικής αναθεώρησης,
• τη σχέση του Συντάγματος με το ευρωπαϊκό/ενωσιακό δίκαιο, που είναι μια σχέση εναρμόνισης και όχι σύγκρουσης, πόσο μάλλον όταν, ειδικά στην προκείμενη περίπτωση, δεν υπάρχει σύγκρουση, αφού το ίδιο το ενωσιακό δίκαιο (άρθρο 165 παρ. 1 Συνθήκης Λειτουργίας Ευρωπαϊκής Ένωσης και άρθρο 14 παρ. 2 Χάρτας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων), ρητά καθορίζει ότι η ανώτατη εκπαίδευση οργανώνεται με βάση τις εθνικές –στην κορυφή των οποίων βρίσκονται οι συνταγματικές- ρυθμίσεις,
• τη δημοκρατική σημασία του Συντάγματος, που είναι όχι απλώς κείμενο πολιτικό, αλλά κείμενο που εκφράζει δεσμευτικά, στο υψηλότερο επίπεδο, τη βούληση της νομοθετικής εξουσίας και άρα του κοινωνικού σώματος στην ολότητα του. Η «ρευστοποίηση» του Συντάγματος και η μείωση της κανονιστικής του ισχύος συνιστούν όχι μόνο νομικές παραβιάσεις, αλλά και δημοκρατικές απειλές.

Το Σύνταγμα, που έχουν ψηφίσει και στο οποίο ορκίζονται, θα έπρεπε και οι βουλευτές να είχαν βάλει πάνω από πολιτικά προγράμματα, κυβερνητικές πιέσεις, προσωπικές φιλοδοξίες, τα ήξεις αφήξεις της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής[11]. Στοιχειώδες αίσθημα ευθύνης, αυτοπροστασίας και αυτοσυγκράτησης θα έπρεπε να είχε κάνει να πρυτανεύσει, υπεράνω κομματικών συσχετισμών, η απλή σκέψη ότι ακόμα και αν ήταν απλώς αμφιλεγόμενο τι επιτρέπει και τι απαγορεύει το Σύνταγμα, η Βουλή, ως εκφραστής της λαϊκής βούλησης, θα έπρεπε να οδηγηθεί σε λύση συμφιλίωσης –την αναθεώρηση- και όχι σύγκρουσης –στο όνομα, μάλιστα, μιας ανεξήγητης βιασύνης.

Τέλος, για το Σύνταγμα θα έπρεπε –αλλά δεν βρέθηκε κανείς να του το εμφυσήσει- να μάχεται το κοινωνικό σύνολο, αφού γεύεται και επιθυμεί την υπό τη σκέπη του δημοκρατία και έχει πατριωτικό καθήκον (άρθρο 120 Συντάγματος) να διεκδικεί πλήρως και αδιάκοπα την τήρηση του.

Τώρα πλέον, μετά την ψήφιση του νόμου, μόνος υπερασπιστής του Συντάγματος μένει το Συμβούλιο της Επικρατείας, από το οποίο, στη βέβαια περίπτωση που προσβληθεί μια στηριζόμενη στο νέο νόμο διοικητική πράξη, θα «ζητηθεί» από την κυβέρνηση όχι μόνο να μεταστρέψει τη νομολογία του, αλλά να νομολογήσει ότι για την ελληνική ανώτατη εκπαίδευση δεν ισχύει το ελληνικό Σύνταγμα.

Κι όμως, η νομολογία του ΣτΕ σε σχέση με το άρθρο 16 είναι πάντα στην ίδια γραμμή, από το 1974 έως σήμερα:

• «απαγορεύεται απολύτως η σύσταση σχολών ανώτατης εκπαίδευσης από ιδιώτες, ασχέτως του προορισμού ή του χαρακτήρα των σχολών αυτών» και δεν επιτρέπεται να τρωθεί «ο δημόσιος χαρακτήρας της ανώτατης εκπαίδευσης και το κύρος του δημοσίου πανεπιστημίου» (ΣτΕ 922/2023)[12],
• τα ΑΕΙ «δεν ασκούν οικονομική δραστηριότητα αλλά οι σκοποί τους, όπως προβλέπονται από το Σύνταγμα (άρθρο 16), αποβλέπουν στην προαγωγή της επιστημονικής έρευνας και του ερευνητικού και εν γένει εκπαιδευτικού έργου και άρα δεν εμπίπτουν στην έννοια της «επιχείρησης»» (ΣτΕ 2350-63/2023)[13],
• είναι «διαφορετικό το ζήτημα της επαγγελματικής αναγνώρισης τίτλων σπουδών από το ζήτημα της ακαδημαϊκής αναγνώρισης αυτών» (ΣτΕ 3451/2011, 3101/2027, 2253/2019)[14].

Το ζήτημα είναι εθνικής συνταγματικής τάξης, αφού, παρά την –ορθότερα: μέσα στην- υπαρκτή ελληνική ιδιοτυπία της απαγόρευσης «ιδιωτικών πανεπιστημίων», την ανώτατη εκπαίδευση ρυθμίζει, με αρμοδιότητα που της παρέχει και το Σύνταγμα και το ενωσιακό δίκαιο, η εθνική έννομη τάξη. Δεν είναι, συνεπώς, νομοτελειακή η θέση προδικαστικού ερωτήματος στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και πάντως, σε περίπτωση που τεθεί τέτοιο ερώτημα, η απάντηση πάλι με όρους εθνικής συνταγματικής τάξης, και υπό το φως της ελληνικής νομολογίας, θα κριθεί.

Με την «υπόθεση των ιδιωτικών πανεπιστημίων», το Δικαστήριο της συνταγματικής νομιμότητας έχει, συνεπώς, μια μεγάλη ευκαιρία να δώσει σε όλους, και κυρίως στην κοινωνία, ένα μάθημα συνταγματικής δημοκρατικότητας.

[1] Μια επισκόπηση των κειμένων που έχουν δημοσιευθεί σε αυτή εδώ την ιστοσελίδα το επιβεβαιώνει. Σε ρεπορτάζ των Reporters United αναφέρονται, με αντίστοιχες παραπομπές σε άρθρα και γνωμοδοτήσεις τους: «ενδεικτικά: Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Αλκιβιάδης Δερβιτσιώτης, Γιάννης Δρόσος, Ακρίτας Καϊδατζής, Ιφιγένεια Καμτσίδου, Γιώργος Κατρούγκαλος, Ξενοφών Κοντιάδης, Παναγιώτης Μαντζούφας, Κώστας Μποτόπουλος, Γιώργος Σωτηρέλης, Πάνος Λαζαράτος, Βασιλική Χρήστου, Κώστας Χρυσόγονος)». Θα μπορούσαν να προστεθούν, από αυτούς που γνωρίζω, οι Γιώργος Κουβελάκης («Ας διαφυλάξουμε το κανονιστικό κύρος του Συντάγματός μας, το έχουμε περισσότερο από τα ιδιωτικά πανεπιστήμια»), Ηλίας Νικολόπουλος, Γιώργος Καραβοκύρης, Χαράλαμπος Ανθόπουλος, Απόστολος Παπατόλιας, Γιάννης Τασόπουλος («θα ήταν από κάθε άποψη προτιμότερο το «νέο» άρθρο 16 να προέκυπτε μέσα από συνταγματική αναθεώρηση» και «η προσπάθεια δικαιολόγησης της νέας ερμηνείας μέσα από μια νομικοπολιτική ρητορική περί «ζωντανού Συντάγματος» δεν νομίζω ότι είναι ούτε ορθή ούτε χρήσιμη»), καθώς και οι Καθηγητές Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου Αστέρης Πλιάκος, Χάρης Τσιλιώτης, Αντώνης Μεταξάς, Μανώλης Περάκης, Βασίλης Χατζόπουλος, υπογράφοντες το σχετικό Υπόμνημα της ΕΕΕΣ (Ένωσης Επιστημόνων Ευρωπαϊκών Σπουδών) προς την Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων (προσβάσιμο στην ιστοσελίδα euscientists.eu), όπου γίνεται λόγος για «πρόδηλη ασυμβατότητα των νππε με τις σαφούς και αδιάστικτης διατύπωσης διατάξεις των άρθρων 16 παρ. 5 και 8 του Συντάγματος»

[2] Βλ. Αντώνη Μανιτάκη, «Η κρυφή γοητεία του άρθρου 28 του Συντάγματος», στα ΝΕΑ, 16 Ιουλίου 2023 και αναδημοσίευση στο  www.constitutionalism.gr

[3] «Επιτροπή κατά Ουγγαρίας», (C-66/18 της 6.10.2020), όπου επρόκειτο για κρίση σχετική με την επιχειρηματική ελευθερία και υπό συνταγματικό καθεστώς –της Ουγγαρίας- που δεν περιέχει απαγόρευση ίδρυσης «ιδιωτικών πανεπιστημίων»

[4] Στην περίπτωση του άρθρου 14 παρ. 9 του Συντάγματος, η εθνική νομοθεσία περιόριζε αρμοδιότητα οικονομικού χαρακτήρα, άρα μπορούσε να θεωρηθεί ότι προσέκρουε σε ενωσιακή αρμοδιότητα, και όχι σε εκπαιδευτική αρμοδιότητα, η οποία ρυθμίζεται από το εθνικό δίκαιο

[5] Έτσι, χαρακτηριστικά, ο Α. Μανιτάκης, στην Καθημερινή, 11 Φεβρουαρίου 2024: «η νομοθετική πρωτοβουλία, εφόσον (η έμφαση δική μου) περιορίζεται στην πρόβλεψη εγκατάστασης παραρτημάτων, μόνον (η έμφαση δική μου), αλλοδαπών πανεπιστημίων … δεν ανοίγει την πόρτα στην ίδρυση νέων ιδιωτικών πανεπιστημίων. Διότι άλλο ίδρυση και άλλο εγκατάσταση παραρτήματος». Συνεπώς, προεκτείνω, το ότι δεν πρόκειται για παράρτημα, αλλά για νέο ίδρυμα, δημιουργεί συνταγματικό πρόβλημα

[6] Βλ. αναλυτικά, Κ. Μποτόπουλου, «Εικονικά Πανεπιστήμια», στο Βήμα, 20 Φεβρουαρίου 2024

[7] Στο βιβλίο των Β. Σκουρή/Ε/ Βενιζέλου, «Η σύμφωνη με το ενωσιακό δίκαιοι ερμηνεία του άρθρου 16 παρ. 5 και 8 του Συντάγματος», εκδ. Σάκκουλα, 2024, αναφέρεται: «Η εξαγγελθείσα αναθεώρηση του άρθρου 16 παρ. 5 και 8 του Συντάγματος προϋποθέτει την τήρηση των διαδικαστικών προδιαγραφών του άρθρου 110 παρ. 2-6. Ακόμα συνεπώς (ο τονισμός δικός μου) και αν όλες οι διαδικασίες κινηθούν με τον ταχύτερο ρυθμό, υπάρχει ένα χρονικό διάστημα κατά το οποίο εξακολουθεί να έχει πρακτική σημασία το ερώτημα για τα περιθώρια που έχει ο εθνικός νομοθέτης…». Με όλο το σεβασμό, αυτό το «συνεπώς» και αυτά τα προ της αναθεώρησης περιθώρια αμφισβητούμε αρκετοί

[8] Άλλο το ότι όλες οι διατάξεις υπόκεινται σε ερμηνεία και άλλα τα όρια της ερμηνείας σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης και της λογικής. Άλλο το «ζωντανό Σύνταγμα» και άλλο η contra constitutionem εφαρμογή του (αντίθετος ο Νίκος Αλιβιζάτος, «Δεν αντίκεται στο Σύνταγμα η λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα», στο Νομικό Βήμα, 72 (2024)/1, σελ. 46)

[9] Ευάγγελος Βενιζέλος, «Δικαστικός Έλεγχος της Συνταγματικότητας των Νόμων και Ερμηνεία του Συντάγματος», εκδ. Σάκκουλα, 2022, σελ. 59

[10] Η απόφαση, που υπενθυμίζεται από τον Κ. Γιαννακόπουλο, «Μεθόδευση διάσπασης του κρατικού μονοπωλίου», στο Βήμα, 3 Μαρτίου 2024, καθώς και από το Υπόμνημα της ΕΕΣ (βλ. υποσημ. 1), επισημαίνει ότι η σύμφωνη με το ενωσιακό δίκαιο ερμηνεία «δεν μπορεί να χρησιμεύει ως βάση για να θεμελιώσει ερμηνεία contra legem του εθνικού δικαίου»

[11] Που πάντως, στην σχετική Έκθεση της επί του νομοσχεδίου, αναφέρει σαφώς ως «κρατούσα έως σήμερα» ερμηνεία και νομολογία εκείνη που θεωρεί ότι «δεν δύναται να ανατραπεί» η συνταγματική ρύθμιση του άρθρου 16 «στο πλαίσιο οποιασδήποτε ερμηνευτικής προσαρμογής»

[12] Κάτι εντελώς διαφορετικό από την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων για τα κολέγια ή επιβολής διδάκτρων σε μεταπτυχιακές σπουδές, όπως ρητά αναφέρει και η ήδη μνημονευθείσα Έκθεση του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής

[13] Άρα δεν μπορεί να γίνει επίκληση της επιχειρηματικού δικαιώματος που ενδεχομένως ενυπάρχει (και) στην ανώτατη εκπαίδευση για παράκαμψη του τρόπου με τον οποίο το Σύνταγμα ρυθμίζει την ανώτατη εκπαίδευση

[14] Άρα δεν ισχύει ότι μπορεί να γίνει χρήση της νομολογίας για τα «κολέγια» ως βάση για αλλαγή νομολογίας σε σχέση με τα πανεπιστήμια

«Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων», λέει το άρθρο 120 παρ. 4, η ακροτελεύτια διάταξη του Συντάγματος. Τα ίδια έλεγε το άρθρο 114 του προηγούμενου Συντάγματος του 1952, που έγινε λαϊκό σύνθημα και σύμβολο δημοκρατικών αγώνων: «Ένα – Ένα – Τέσσερα». Στην ακροτελεύτια διάταξη του Συντάγματος αποτυπώνεται η λογική του συνταγματικού πατριωτισμού. Παρότι στην επιστημονική συζήτηση η έννοια παραμένει αμφιλεγόμενη¹, στην αφετηρία του ο συνταγματικός πατριωτισμός είναι κάτι αρκετά απλό: Πατριώτης είναι ο καλός πολίτης. Και καλός πολίτης είναι αυτός που νοιάζεται για τη δημοκρατία και την τήρηση του Συντάγματος. Τα λέει ωραία η παρ. 2 του ίδιου άρθρου 120: «O σεβασμός στο Σύνταγμα και τους νόμους που συμφωνούν με αυτό και η αφοσίωση στην Πατρίδα και τη Δημοκρατία αποτελούν θεμελιώδη υποχρέωση όλων των Ελλήνων».

Ότι το ίδιο το Σύνταγμα επιφορτίζει «τους Έλληνες» –κάθε πολίτη ατομικά και, κυρίως, συλλογικά μαζί με άλλους– με την ευθύνη της τήρησης του Συντάγματος σημαίνει δύο πράγματα, το πρώτο εκ των οποίων συχνά παραβλέπεται. Σημαίνει, ότι οι ίδιοι οι πολίτες έχουν εκ του Συντάγματος το δικαίωμα, πρώτον, να ελέγχουν πότε δεν τηρείται το Σύνταγμα και, δεύτερον, να ενεργούν για την αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας.

Οι πολίτες δικαιούνται να ελέγχουν την τήρηση του Συντάγματος

Ως προς το πρώτο: Η ρήτρα «η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων» αποκτά νόημα μόνον όταν οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν οι ίδιοι πότε δεν τηρείται το Σύνταγμα. Η επίκληση στον πατριωτισμό των Ελλήνων παρέλκει, είναι άνευ αντικειμένου, όταν την παραβίαση του Συντάγματος την έχει ήδη διαπιστώσει κάποιο όργανο της κρατικής εξουσίας, ιδίως δικαστήριο. Διότι, στην περίπτωση αυτή, το κρατικό όργανο που διαπιστώνει την παραβίαση έχει και την εξουσία να ενεργήσει το ίδιο για την αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας.

Έχει σημασία να κατανοήσουμε για ποιο λόγο το Σύνταγμα εξοπλίζει τους πολίτες με αυτή την ευθύνη. Το Σύνταγμα είναι βεβαίως ένας νόμος κι αυτό, που όμως διαφέρει από όλους τους υπόλοιπους νόμους, το κοινό δίκαιο. Ενώ το κοινό δίκαιο θεσπίζεται από όργανα της κρατικής εξουσίας για να ρυθμίσει και να περιορίσει τη συμπεριφορά των πολιτών, το Σύνταγμα θεσπίζεται, στο όνομα και για λογαριασμό των πολιτών, για να ρυθμίσει και να περιορίσει την εξουσία των κρατικών οργάνων. Και, ενώ το πότε παραβιάζεται το κοινό δίκαιο κρίνεται από κρατικά όργανα, ιδίως και τελικά τα δικαστήρια, το πότε παραβιάζεται το Σύνταγμα δεν μπορεί να επαφίεται μόνο στην κρίση κρατικών οργάνων, δηλαδή εκείνων τη συμπεριφορά των οποίων υποτίθεται ότι ρυθμίζει². Αυτός είναι ο λόγος που –παράλληλα με τις άλλες, τις θεσμικές εγγυήσεις τήρησης του Συντάγματος, όπου ορισμένο κρατικό όργανα ελέγχει αν κάποιο άλλο παραβίασε το Σύνταγμα– ο πατριωτισμός των Ελλήνων ανάγεται σε αυτοτελή, και με μιαν έννοια ύπατη, εγγύηση τήρησης του Συντάγματος³.

Με άλλα λόγια, το άρθρο 120 παρ. 4 αναγνωρίζει (και προϋποθέτει) ότι κάθε πολίτης –χωρίς να χρειάζεται να είναι ειδικός, νομικός ή συνταγματολόγος– δικαιούται να έχει λόγο για τον «δικό» του νόμο, την άμυνά του απέναντι στην κρατική εξουσία, το Σύνταγμα. Να το διαβάζει, να το ερμηνεύει και να εκφέρει τη γνώμη ότι ορισμένη ενέργεια κρατικού οργάνου το παραβιάζει. Χωρίς να χρειάζεται να εξαρτά τη γνώμη του αυτή από την κρίση οποιουδήποτε κρατικού οργάνου. Αντισυνταγματικό δεν είναι μόνον ό,τι κρίθηκε ως τέτοιο από κάποιο δικαστήριο ή άλλο κρατικό όργανο. Βεβαίως, σε αντίθεση με τα κρατικά όργανα, οι πολίτες δεν ασκούν αρμοδιότητα. Το σύνολο των πολιτών, ο λαός, δεν είναι ένα ενιαίο σώμα. Κάποιοι μπορεί να θεωρούν ότι ορισμένο κρατικό όργανο ενεργεί αντισυνταγματικά. Άλλοι θα συμφωνούν, άλλοι θα διαφωνούν και άλλοι, ίσως οι περισσότεροι, απλώς θα αδιαφορούν. Επομένως, η γνώμη (κάποιων) πολιτών ότι ορισμένο κρατικό όργανο ενεργεί αντισυνταγματικά ούτε δεσμευτικότητα έχει ούτε οποιαδήποτε νομική σημασία. Έχει όμως πολιτική σημασία, που δεν πρέπει να υποτιμούμε. Γίνεται πολιτικό επιχείρημα, πολιτικό σύνθημα, ακόμα και σύμβολο πολιτικών αγώνων –ας ξαναθυμηθούμε το «Ένα – Ένα – Τέσσερα». Πρόκειται για αυτό που αποκαλείται πολιτικός συνταγματισμός (σε αντιδιαστολή προς το νομικό συνταγματισμό)⁴.

Οι πολίτες δικαιούνται να ενεργούν για την τήρηση του Συντάγματος

Ως προς το δεύτερο: Το άρθρο 120 παρ. 4 αναθέτει στο λαό, τους Έλληνες πολίτες, την ευθύνη τήρησης του Συντάγματος. Τί μπορούν να κάνουν όσοι θεωρούν ότι ορισμένο κρατικό όργανο ενεργεί αντισυνταγματικά; Σε οριακές στιγμές, μπορούν βεβαίως να κάνουν αυτό που λέει η συνέχεια της διάταξης: «δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία». Να αντισταθούν. Τεχνικά, το δικαίωμα αντίστασης πράγματι ενεργοποιείται μόνον όταν επιχειρείται κατάλυση του πολιτεύματος με βίαια μέσα⁵. Απολύτως κατανοητή όταν γράφτηκε το 1975, μετά την πτώση του καθεστώτος της απριλιανής δικτατορίας, η ρήτρα αυτή έχει στις μέρες μας όλο και λιγότερη σημασία. Τα πολιτεύματα πλέον δεν (χρειάζεται να) καταλύονται με τη βία, με πραξικοπήματα και με τανκς. Διαβρώνονται και υπονομεύονται σταδιακά και εκ των έσω, από κυβερνώντες που έρχονται στη εξουσία με φαινομενικά δημοκρατικό τρόπο, μέχρις ότου φτάνει κάποια στιγμή που συνειδητοποιούμε πως παραμένουν στην εξουσία με όχι και τόσο δημοκρατικό τρόπο.

Πέραν από αυτές τις οριακές στιγμές όπου ενεργοποιείται το δικαίωμα αντίστασης, πώς εκδηλώνεται στην πολιτική καθημερινότητα ο πατριωτισμός των Ελλήνων ως εγγύηση τήρησης του Συντάγματος; Οι πολίτες που θεωρούν ότι ορισμένο κρατικό όργανο ενεργεί αντισυνταγματικά μπορούν φυσικά να προσφύγουν σε κάποιο άλλο κρατικό όργανο, ιδίως δικαστήριο, ζητώντας του να αποκαταστήσει τη συνταγματική νομιμότητα. Παρότι είναι βεβαίως κι αυτή μια δυνατότητα, δεν είναι πάντως αυτό το νόημα της ρήτρας του άρθρου 120 παρ. 4. Το Σύνταγμα κάνει επίκληση στον πατριωτισμό των Ελλήνων, ακριβώς όταν η αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας δεν είναι δυνατή ή αναμενόμενη ή, έστω, αποτελεσματική από την άσκηση των αρμοδιοτήτων κρατικών οργάνων. Η πεμπτουσία, επομένως, της ρήτρας δεν έγκειται σε νομικές ενέργειες, αλλά σε πολιτικές.

Ποιες είναι αυτές οι πολιτικές ενέργειες; Η πιο απλή: οι πολίτες μπορούν να ασκούν πίεση στους αντιπροσώπους τους προκειμένου, για παράδειγμα, να καταψηφίσουν ένα νομοσχέδιο που θεωρούν αντισυνταγματικό ή να υπερψηφίσουν την κατάργηση ενός νόμου που θεωρούν αντισυνταγματικό. Επίσης, το δικαίωμα της ψήφου: οι πολίτες μπορούν να καταψηφίσουν όσους θεωρούν ότι ενήργησαν αντισυνταγματικά ή να υπερψηφίσουν όσους υπόσχονται να αποκαταστήσουν τη συνταγματική νομιμότητα. Περαιτέρω, οι πολίτες μπορούν να ενεργούν όχι μόνο μέσω των θεσμών αντιπροσώπευσης, αλλά και άμεσα: Ασκώντας το δικαίωμα αναφοράς ή το δικαίωμα συνάθροισης, με διαμαρτυρίες, συγκεντρώσεις, πορείες και με κάθε άλλο νόμιμο μέσο. Οι πολίτες μπορούν να προσφεύγουν ακόμα και σε πιο δραστικές μορφές λαϊκής αντιπολίτευσης που υπερβαίνουν την τυπική νομιμότητα (πολιτική ανυπακοή, κατάληψη δημόσιων κτιρίων, άσκηση συμβολικής βίας) –αποδεχόμενοι βεβαίως στην περίπτωση αυτή το ενδεχόμενο να υποστούν τις έννομες συνέπειες.

Η αντισυνταγματικότητα της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων

Από τα παραπάνω μπορεί να αντλήσει κάποιος ένα ή δύο διδάγματα χρήσιμα για την τρέχουσα συγκυρία. Το νομοσχέδιο για την ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων που συζητιέται στη βουλή είναι απροκάλυπτα και κραυγαλέα αντισυνταγματικό. Το άρθρο 16 του Συντάγματος που όλοι διαβάζουμε και όλοι καταλαβαίνουμε –δεν χρειάζεται να είμαστε ειδικοί– λέει πως τα πανεπιστήμια πρέπει να είναι αυτοδιοικούμενα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, με ακαδημαϊκή ελευθερία και εγγυήσεις για τους διδάσκοντές τους. Τίποτε από αυτά δεν είναι τα διαβόητα «νομικά πρόσωπα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης» που προβλέπει το νομοσχέδιο.

Στις εύλογες αντιδράσεις πολλών –φοιτητικό κίνημα, πανεπιστημιακοί, ενδιαφερόμενοι πολίτες– μια συνήθης απόκριση είναι του τύπου: «Δεν σας πέφτει λόγος για το αν το νομοσχέδιο είναι ή δεν είναι αντισυνταγματικό, δεν είστε ειδικοί. Υπάρχουν ειδικοί, νομικοί και συνταγματολόγοι, που έχουν βρει – ακριβέστερα: κατασκευάσει– μιαν ερμηνεία –ακριβέστερα: παρερμηνεία– που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το άρθρο 16 δεν σημαίνει αυτό που όλοι διαβάζουμε και καταλαβαίνουμε, αλλά κάτι διαφορετικό». Η απάντηση εδώ πρέπει να είναι απερίφραστη: Το άρθρο 120 αναθέτει σε εμάς, τους πολίτες –όλους τους πολίτες, όχι μόνο τους ειδικούς– την ευθύνη για την τήρηση του Συντάγματος. Βεβαίως και μας πέφτει λόγος, βεβαίως και μπορούμε να κρίνουμε αν ένα νομοσχέδιο είναι αντίθετο σ’ αυτά που όλοι διαβάζουμε και καταλαβαίνουμε ότι λέει το Σύνταγμα.

Στο, εξίσου εύλογο, ερώτημα κάποιων τί μπορούμε να κάνουμε για να διασφαλίσουμε την τήρηση του Συντάγματος, μια συνήθης απόκριση είναι του τύπου: «Να προσφύγετε στο Συμβούλιο της Επικρατείας και στα δικαστήρια, αν θεωρείτε αντισυνταγματικό το νομοσχέδιο. Αυτά είναι τα μόνα αρμόδια να κρίνουν αν υπάρχει αντισυνταγματικότητα». Και εδώ η απάντηση πρέπει να είναι: Το άρθρο 120 αναθέτει σε εμάς, τους πολίτες –και όχι στα δικαστήρια– την ευθύνη της πρόληψης: να αποτρέψουμε την αντισυνταγματικότητα προτού αυτή γίνει δεσμευτική πράξη της κρατικής εξουσίας, προτού γίνει νόμος. Το μεγάλο έλλειμμα του δικαστικού ελέγχου της αντισυνταγματικότητας είναι πως, εξ ορισμού, είναι κατασταλτικός, έρχεται μετά την εφαρμογή του νόμου, όταν έχουν ήδη διαμορφωθεί καταστάσεις που η ανατροπή τους μπορεί να έχει κόστος και παράπλευρες συνέπειες. Κι αυτό επηρεάζει αναπόφευκτα την κρίση τους. Μικρή σημασία έχουν προσφυγές ή μηνύσεις που θα εκδικαστούν μετά από μήνες ή χρόνια, όταν θα έχουν πια δημιουργηθεί τετελεσμένα.

Τα πιο αποτελεσματικά μέσα για την τήρηση του Συντάγματος όπως την εννοεί το άρθρο 120 είναι πολιτικά, όχι νομικά. Παραδόξως –ή ίσως όχι και τόσο παραδόξως– από το δημόσιο λόγο επί του νομοσχεδίου για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια απουσιάζει ένα πολιτικό μέσο πίεσης που, εν δυνάμει, μπορεί να αποδειχθεί το πιο αποτελεσματικό, περισσότερο από οποιαδήποτε δικαστική ενέργεια: Η διαβεβαίωση των κομμάτων της μείζονος, τουλάχιστον, αντιπολίτευσης ότι θα καταργήσουν το νόμο όταν έρθουν στην εξουσία θα προβλημάτιζε, αν μη τι άλλο, και ενδεχομένως θα έκανε διστακτικούς όσους σχεδιάζουν να επενδύσουν στη μπίζνα της πανεπιστημιακής παραπαιδείας που προωθεί το νομοσχέδιο.

Ακρίτας Καϊδατζής

Αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΑΠΘ.