Εχοντας διαβάσει το τελευταίο άρθρο του καθηγητή και πολιτικού αναλυτή Ατίλιο Μπορόν (έκδοση página 12) από την Αργεντινή σχετικά με τις εξελίξεις στη Βολιβία, παραθέτω μια συνοπτική επιμέλεια του κειμένου του, προσθέτοντας στο τέλος ταυτόχρονα ορισμένα συμπεράσματα από την πλευρά μου.

Δεκάδες πραξικοπήματα στη βαθύτατα τραυματισμένη ήπειρο της Λατινικής Αμερικής και στην Καραϊβική μάς υποχρεώνουν να δούμε την πολυπλοκότητα και τη βαθμιαία εξέλιξη του πώς σήμερα τα πραξικοπήματα αποκτούν χειρουργική αποτελεσματικότητα. Οι υπηρεσίες των ΗΠΑ μελετούν και βελτιώνουν την ιμπεριαλιστική τους πολιτική.

Το ιμπέριουμ δεν ανέχθηκε ποτέ τη σημερινή Βολιβία, ανεξάρτητα από το πόσο επιτυχημένη οικονομικά και με τρόπο μάλιστα παραδειγματικό – η κυβέρνηση του Eβο Μοράλες εργάστηκε σκληρά για την ανάπτυξη, την ανακατανομή του πλούτου, τη συστηματική ροή των δημόσιων επενδύσεων, την καταπολέμηση της φτώχειας, την εθνικοποίηση του ενεργειακού πλούτου. Πολιτικές αποτελεσματικές και εγγυημένες, με μακροοικονομικούς και μικροοικονομικούς δείκτες βελτιωμένους σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής (παιδεία, υγεία, προστασία των ιθαγενών πληθυσμιακών ομάδων).

Ο ιμπεριαλισμός δεν δέχτηκε ποτέ μια κυβέρνηση που δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά του. Δεκατέσσερα χρόνια δούλευε μεθοδευμένα για την εξουδετέρωση του βολιβιανού επιτεύγματος. Μετά από τέσσερις αιώνες σκλαβιάς, μία από τις πιο φτωχές χώρες του κόσμου βάδιζε σε νέους δρόμους ελευθερίας και αξιοπρέπειας. Επρεπε το εγχείρημα να τελειώσει.

Πρέπει να μελετήσουμε τα εγχειρίδια παρέμβασης (οικονομικής, μιντιακής, πολιτιστικής, χρηματοπιστωτικής, ιντερνετικής), που δημοσιεύονται από διάφορες υπηρεσίες των ΗΠΑ και τους εκπροσώπους τους, οι οποίοι «μεταμφιέζονται» σε ακαδημαϊκούς, διανοούμενους ή δημοσιογράφους, ώστε να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται εγκαίρως τα επίμαχα κοινωνικά ή πολιτικά σήματα που θέτουν σε κίνδυνο τα συμφέροντά τους.

Αυτά τα γραπτά υπογραμμίζουν πάντοτε την ανάγκη καταστροφής της φήμης του λαϊκού ηγέτη, ο οποίος πρέπει να υποστεί μια καλά δουλεμένη «δολοφονία χαρακτήρα». Δηλαδή, να παρουσιαστεί ως κλέφτης, διεφθαρμένος, δικτάτορας ή αμόρφωτος (περίπτωση Εβο Μοράλες, Μαδούρο, Λούλα, Κίρχνερ, Κορέα), με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να «πυροβολούν» καθημερινά τους εγκεφάλους του πληθυσμού με δυσφήμηση, συνοδευόμενη, στην προκειμένη περίπτωση, από μηνύματα που απευθύνονται με μίσος κατά των ιθαγενών λαών και των φτωχών γενικότερα. Η Βολιβία ήταν το τέλειο «θύμα», το τέλειο εργαστήριο.

Μόλις επέλθουν τα παραπάνω, έρχεται η σειρά της πολιτικής ηγεσίας που ελέγχεται από τις οικονομικές ελίτ και την Ουάσινγκτον που, διεκδικώντας «μια αλλαγή», ζητούν να βάλουν τέλος στη «δικτατορία» του Μοράλες. Τη σκυτάλη παίρνει μετά ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών (ΟΑS), που αμέσως θέτει σε εφαρμογή την αμφισβήτηση των τελευταίων εκλογών όπου εν προκειμένω ο Μοράλες κέρδισε με 10 μονάδες διαφορά από το δεύτερο κόμμα της Ακροδεξιάς. Ο Μπολσονάρο στη Βραζιλία, συνεπικουρούμενος από τον Ντούκε της Κολομβίας, τον Πινιέρα της Χιλής και τον πρόεδρο του ΟΑS, Λουίς Αλμάγκρο, αυξάνουν την πίεση για άμεσο έλεγχο των εκλογικών αποτελεσμάτων. Το πετυχαίνουν.

Οι «δυνάμεις ασφαλείας» (αστυνομία, στρατός) εισέρχονται στη σκηνή. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για θεσμούς που ελέγχονται από πολυάριθμους οργανισμούς, ινστιτούτα και ακαδημίες (στρατιωτικές και πολιτικές) της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών. Τους εκπαιδεύουν και τους οπλίζουν (όλα αυτά λαμβάνουν χώρα τα τελευταία 70 χρόνια).

Αυτό που έκαναν αυτές οι «δυνάμεις ασφαλείας» ήταν να αποσυρθούν από το προσκήνιο και να αφήσουν το πεδίο ελεύθερο για την ανεξέλεγκτη βίαιη δράση των φασιστικών ορδών – ακριβώς όπως έδρασαν στο Μαϊντάν της Ουκρανίας, στη Λιβύη, στο Ιράκ, στη Συρία, για να ανατρέψουν μη αρεστές κυβερνήσεις. Οι ενοχλητικοί ηγέτες, που το ιμπέριουμ έπρεπε να εξοντώσει, εξαφανίζονται από την κεντρική πολιτική σκηνή. Ετσι εκφοβίζουν τον πληθυσμό, που δεν βλέπει ελπιδοφόρα διέξοδο. Δηλαδή, μια νέα κοινωνικοπολιτική καρικατούρα στρατιωτικού πραξικοπήματος «με πλήρη απουσία του στρατού», αφήνοντας τις αντιδραστικές συμμορίες, στρατολογημένες και χρηματοδοτούμενες από τις ελίτ, να επιβάλουν τον νόμο τους. Μόλις βασιλεύσει ο τρόμος και πριν από την παράλυση της κυβέρνησης, το αποτέλεσμα είναι αναπόφευκτο.

Συμπέρασμα: Η ασφάλεια και η δημόσια τάξη δεν έπρεπε ποτέ να είχαν ανατεθεί στη Βολιβία σε μηχανισμούς όπως η αστυνομία και ο στρατός, που αποικιοποιήθηκαν, εκπαιδεύτηκαν και χρηματοδοτήθηκαν από τον ιμπεριαλισμό. Η εκ νέου δημιουργία τέτοιων μηχανισμών αποτελεί το πιο δύσκολο στοίχημα για κυβερνήσεις που επιλέγουν δρόμους χειραφέτησης από τον ιμπεριαλισμό.

Οταν ξεκίνησε η επίθεση εναντίον του Μοράλες, η κυβέρνησή του επέλεξε να μην απαντήσει στις προκλήσεις των φασιστών. Αυτό το αξιοποίησε η ξενοκίνητη αντιπολίτευση και ισχυροποίησε τη θεωρία της για «εκλογική απάτη» και το σχέδιό της για νέες εκλογές, αλλά στο τέλος χωρίς Εβο Μοράλες (όπως στη Βραζιλία, χωρίς Λούλα).

Τέλος, δεδομένης της απροθυμίας του Εβο Μοράλες να αποδεχτεί τον εκβιασμό και την τρομοκρατία με τη συνενοχή της αστυνομίας και της ηγεσίας του στρατού, οδηγήθηκε σε παραίτηση, υπό την απειλή ενός λουτρού αίματος για τον λαό του. Το πρόσφατο εγχειρίδιο δολοφονίας της δημοκρατίας στη Βολιβία, εξελισσόμενο πιθανά με αλγόριθμους τεχνητής ευφυΐας και αναλυτές που μαθαίνουν από τα λάθη τους, έκανε τη δουλειά του. Η παγκόσμια Αριστερά οφείλει όχι απλά να μελετά αλλά να παρεμβαίνει σε όλη την ιστορική εξέλιξη με το τεράστιο ιδεολογικό της οπλοστάσιο, την ιστορική της εμπειρία (μελετώντας και τα λάθη της). Εάν δεν το πράξει, θα ξεπεραστεί, αφήνοντας το σημάδι μιας ιστορικής παρένθεσης. Δεν της αρμόζει. Δεν μας αξίζει.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Η τραγωδία της Βολιβίας μας προσφέρει εύγλωττα μαθήματα που οι λαοί μας και οι λαϊκές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις πρέπει να μάθουν. Τα μαθήματα αυτά πρέπει να καταγραφούν στη συνείδησή μας για πάντα.

Ακολουθεί μια σύντομη λίστα, καθώς τα γεγονότα εξελίσσονται, ως προοίμιο μιας πιο λεπτομερούς ανάλυσης στο μέλλον.

Πρώτον, ανεξάρτητα από το πόσο καλά μια κυβέρνηση μπορεί να διαχειριστεί την οικονομία, όπως έκανε η κυβέρνηση Μοράλες -με ροή επενδύσεων και βελτίωση όλων των δεικτών, μακροοικονομικών και μικροοικονομικών- η δεξιά και ο ιμπεριαλισμός δε θα δεχθούν ποτέ μια κυβέρνηση που δεν υπηρετεί τα συμφέροντά τους.

Δεύτερον, πρέπει να μελετάμε όλα τα εγχειρίδια που δημοσιοποιούν οι διάφορες υπηρεσίες των ΗΠΑ και οι μαριονέτες τους, ακαδημαϊκοί ή δημοσιογράφοι, ώστε να καταλαβαίνουμε έγκαιρα τα σημάδια μιας ενδεχόμενης επίθεσης.

Σε αυτά τα κείμενα τονίζεται διαρκώς η ανάγκη να καταστραφεί η καλή φήμη ενός λαοφιλούς ηγέτη, με κατηγορίες για κακόβουλη συμπεριφορά, διαφθορά, δικτατορική διακυβέρνηση, ή ακόμα και αφέλεια ή ασχετοσύνη. Αυτό δηλαδή που λέγεται στη γλώσσα τους «δολοφονία χαρακτήρα».

Αυτό το καθήκον το αναθέτουν σε επικοινωνιολόγους, αυτοανακηρυγμένους «ανεξάρτητους δημοσιογράφους», που, χάρη στο σχεδόν μονοπωλιακό έλεγχο που διαθέτουν στα ΜΜΕ, διαχέουν στο μυαλό του κόσμου τέτοιες συκοφαντίες, συνοδευόμενες, όπως βλέπουμε στην παρούσα περίπτωση, με μηνύματα μίσους εναντίον των ιθαγενών πληθυσμών και των φτωχών γενικώς.

Τρίτον, όταν γίνουν όλα τα παραπάνω, είναι η σειρά των δεξιών πολιτικών ηγεσιών και των οικονομικών ελίτ να ζητήσουν «αλλαγή», να τερματιστεί η «δικτατορία» του Έβο, ο οποίος, όπως έγραψε ο αχαρακτήριστος Βάργκας Λιόσα λίγες μέρες νωρίτερα, είναι «ένας δημαγωγός που θέλει να μείνει αιώνια στην εξουσία».

Φαντάζομαι ότι τώρα θα κάνει προπόσεις με σαμπάνια στη Μαδρίτη, βλέποντας στην τηλεόραση τις φασιστικές ορδές να λεηλατούν, να καίνε, να αλυσοδένουν δημοσιογράφους, να κουρεύουν και να ρίχνουν μπογιές σε μια γυναίκα δήμαρχο και να καταστρέφουν τις αναφορές αποτελεσμάτων της τελευταίας εκλογικής αναμέτρησης, σύμφωνα με τις εντολές του Δον Μάριο, ώστε να ελευθερώσουν τη Βολιβία από αυτόν τον κακό δημαγωγό.

Αναφέρομαι στη συγκεκριμένη περίπτωση γιατί ο Βάργκας υπήρξε και παραμένει ο ανήθικος σημαιοφόρος αυτής της κακόβουλης επίθεσης, αυτού του ατελείωτου εγκλήματος που σταυρώνει μια λαϊκή ηγεσία καταστρέφει τη δημοκρατία και εγκαθιδρύει ένα καθεστώς τρόμου που στηρίζεται σε πληρωμένες συμμορίες. Στόχος είναι να τιμωρήσουν έναν άξιο λαό που έχει το θάρρος να αναζητά την ελευθερία του.

Τέταρτο, εμφανίζονται στο προσκήνιο οι «δυνάμεις ασφαλείας». Στη συγκεκριμένη περίπτωση μιλάμε για οργανισμούς που ελέγχονται από διάφορες στρατιωτικές και πολιτικές υπηρεσίες της κυβέρνησης των ΗΠΑ.

Αυτοί οι επαγγελματίες καταρτίζουν και οπλίζουν τις τοπικές δυνάμεις, οργανώνουν κοινές ασκήσεις και τους εκπαιδεύουν πολιτικά. Είχα την ευκαιρία να το επιβεβαιώσω όταν, προσκεκλημένος του Έβο, έκανα ένα μάθημα για τον αντι-ιμπεριαλισμό σε υψηλόβαθμους αξιωματικούς και των τριών σωμάτων.

Εκεί, σοκαρίστηκα από το βαθμό στον οποίο είχαν διεισδύσει τα πιο αντιδραστικά αμερικανικά συνθήματα, κληρονομημένων από την εποχή του ψυχρού πολέμου, και από την ανοικτή ενόχληση που ένιωθαν από το γεγονός η χώρα είχε έναν ιθαγενή για πρόεδρο.

Αυτό που έκαναν αυτές οι «δυνάμεις ασφαλείας» ήταν να αποσυρθούν από το προσκήνιο και να αφήσουν το πεδίο ελεύθερο για την ανεξέλεγκτη δράση των φασιστικών συμμοριών – όπως αυτών στην Ουκρανία, στη Λιβύη, στο Ιράκ, στη Συρία – για να ανατρέψουν ηγέτες που ενόχλησαν την αυτοκρατορία, ή έστω να επιχειρήσουν κάτι τέτοιο, και να εκφοβήσουν το λαό, τους αγωνιστές ή ακόμη και κυβερνητικά στελέχη.

Με άλλα λόγια, ένα νέο κοινωνικοπολιτικό φαινόμενο: στρατιωτικό πραξικόπημα ντε φάκτο, αφήνοντας αντιδραστικές συμμορίες που στρατολογούνται και χρηματοδοτούνται από τη δεξιά, να επιβάλλουν το νόμο τους. Όταν πλέον κυριαρχήσει ο τρόμος και η κυβέρνηση είναι ανοχύρωτη, το αποτέλεσμα είναι πλέον αναπόφευκτο.

Πέμπτο,  η ασφάλεια και η δημόσια τάξη στη Βολιβία, δεν έπρεπε ποτέ να μείνουν στα χέρια θεσμών όπως η αστυνομία και ο στρατός, ασφυκτικά ελεγχόμενα από τον ιμπεριαλισμό και τους λακέδες του, την εγχώρια δεξιά.

Όταν εξαπολύθηκε η επίθεση στον Έβο, επιλέχθηκε μια κατευναστική πολιτική, που δεν απαντούσε στις προκλήσεις των φασιστών.

Αυτό οδήγησε να αποθρασυνθούν οι δεξιοί πραξικοπηματίες και να αυξηθεί η αυτοπεποίθησή τους. Πρώτα ζήτησαν επανακαταμέτρηση, ύστερα ισχυρίστηκαν ότι έγινε νοθεία και απαίτησαν καινούριες εκλογές. Και τελικά απαίτησαν εκλογές χωρίς τον Έβο (όπως ακριβώς στη Βραζιλία απαίτησαν εκλογές χωρίς τον Λούλα).

Τελικά ζήτησαν την παραίτηση του Έβο. Με δεδομένη την απροθυμία του να δεχτεί τον εκβιασμό, εξαπολύθηκε ο τρόμος με την εμπλοκή της αστυνομίας και του στρατού εξαναγκάζοντας τον Έβο να παραιτηθεί.

Όλα έγιναν όπως γράφουν οι οδηγίες.

Θα το μάθουμε το μάθημά μας;

Πηγή: en.granma.cu

Πριν λίγες μέρες η ελληνική ιδιωτική τηλεόραση έπιασε κυριολεκτικά πάτο μετά από μπαράζ ρατσιστικών και σεξιστικών δηλώσεων. Η Σταματίνα Τσιμτσιλή στην πρωινή εκπομπή του σταθμού Alpha δήλωσε: «…βλέπεις τους μετανάστες που είναι με την κοιλιά στο στόμα και μπαίνουν μες στην βάρκα και δεν τους νοιάζει» ως αιχμή για τις γυναίκες-πρόσφυγες. Ο Τάσος Αρνιακός, στο δελτίο καιρού του Ant1 συμπλήρωνε το ίδιο διάστημα: «Στο έλεος των νοτιάδων θα συνεχίσει να βρίσκεται η χώρα μας και τις επόμενες ημέρες, γεγονός που συνεπάγεται συννεφιές, υγρασία, βροχές, καταιγίδες και υψηλές -για την εποχή- θερμοκρασίες, κυρίως στα δυτικά. Σε επαναλαμβανόμενα κύματα, όπως ακριβώς τα κύματα των προσφύγων που δεχόμαστε από τα ανατολικά. Μεταξύ δύο πυρών δηλαδή». Την όλη εικόνα συμπλήρωσε ο εμπαιγμός της ασέλγειας εναντίον φοιτήτριας στη βιβλιοθήκη του ΑΠΘ, όπως ξεδιπλώθηκε στο πάνελ του Ant1 ξανά, αυτή τη φορά από το Γιώργο Λιάγκα και τους συνδαιτημόνες του.

Κι επειδή όλοι μας ακριβώς «γνωρίζουμε» και «δεν γνωρίζουμε» το τι εστί ελληνική ιδιωτική τηλεόραση, ιδίως τα τελευταία χρόνια, αξίζει να επισημανθούν ορισμένα στοιχεία.

Σημείο πρώτο

Ο «πολιτισμός» της ελληνικής ιδιωτικής τηλεόρασης, που δεν απέχει αρκετά από τον αντίστοιχο «πολιτισμό» της διεθνούς μικρής οθόνης, είναι στην πραγματικότητα ο πολιτισμός και η ποπ κουλτούρα του παγκοσμιοποιημένου συστήματος που ορίζει πολλαπλές πτυχές της ζωής μας σήμερα. Το μιξάζ ανθρωποφαγίας, συγκαλυμμένου/ξεκάθαρου ρατσισμού και σεξισμού, πασπαλισμένο με χρυσόσκονη και νεοπλουτίλα είναι πρακτικά η πολιτιστική πρόταση του σύγχρονου καπιταλισμού. Κι όσο ο καπιταλισμός σαπίζει άλλο τόσο το πολιτισμικό του προϊόν θα γίνεται ολοένα και πιο μισάνθρωπο, ολοένα και πιο σιχαμένο. Κι αυτό γιατί η φτηνή εμπορευματοποίηση των πάντων οδηγεί αναπόφευκτα στην υποτίμηση του αναγκαίου έναντι του άχρηστου και την εξαφάνιση του ουσιαστικού απέναντι στο αισχρό και το γελοίο. Αυτή είναι λοιπόν η πολιτισμική πρόταση ενός συστήματος, το οποίο ιδίως τα τελευταία τριάντα χρόνια φαίνεται να πετά απ’ το παράθυρο τις πνευματικές κατακτήσεις των πρόσφατων αιώνων για να μας κάνει στην καλύτερη παθητικούς δέκτες και στη χειρότερη αγρίμια κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του. Και για να το θέσουμε και λίγο πιο επιστημονικά, όταν αυτό το σύστημα έχει στον πυρήνα του (βάση) την ανθρωποφαγία, δεν μπορεί παρά να την αναπαράξει και στην πολιτισμική του έκφανση (εποικοδόμημα).

Σημείο δεύτερο

Ο μέσος νους μπορεί να θεωρεί ότι «δημοκρατία» είναι η εκλογή της κυβέρνησης με βάση την καθολική κι ελεύθερη ψήφο ανά τέσσερα χρόνια. Κι όμως δεν είναι μόνο αυτό. Στην εποχή όπου η πληροφορία μεταδίδεται με αστραπιαίες ταχύτητες και τα ψηφιακά μέσα μπορούν και πρέπει να εξανθρωπίζουν τη συλλογική συνείδηση και αντίληψη, τα ιδιωτικά κανάλια είναι τσιφλίκια του κάθε επιχειρηματία που ορίζει την ποιότητα και το περιεχόμενο όσων πρέπει να δουν και να πληροφορηθούν οι μάζες. 30 χρόνια μετά την απελευθέρωση των ΜΜΕ τηλεοπτικό πρωϊνό θα πει ήπιο κουτσομπολιό με στρασίλα, μεσημεριανό (θα πει) πιο σκληρή εκδοχή του πρώτου για να περάσουμε αργότερα σε μια απογευματινή ζώνη κανιβαλισμού μεταξύ μαγείρων, μοντέλων και τραγουδιστών με κατάληξη την βραδινή πλύση εγκεφάλου για το πόσο καλή είναι η κυβέρνηση στις ειδήσεις ή την γνωστή γκάμα ταινιών του Χόλυγουντ και ελληνικών σειρών. Η αλυσίδα των παραστάσεων είναι τέτοια που σαφέστατα εθίζει το τηλεοπτικό κοινό όχι μόνο στο φτηνό θέαμα αλλά την ίδια ώρα το καθιστά και παιχνίδι στα χέρια του κάθε καναλάρχη, που έχει δεδομένα συμφέροντα απέναντι σ’ εκείνα της κοινωνικής πλειοψηφίας. Αλήθεια πως μπορούν να ελέγχουν τις συλλογικές παραστάσεις και τη συλλογική κουλτούρα άνθρωποι και φορείς που δεν λογοδοτούν πουθενά παρά μόνο στην τσέπη τους; Θα ήταν άραγε αντιδημοκρατικό μια φιλολαϊκή κυβέρνηση, κι όχι δήθεν φιλολαϊκή όπως εκείνη του ΣΥΡΙΖΑ, να τους αφαιρούσε αυτό το δικαίωμα;

Σημείο τρίτο

Η αντίληψη που θέλει την άμεση επέμβαση του ΕΣΡ απέναντι σε κάθε παραφωνία της τηλεόρασης είναι εν μέρει κι όχι απόλυτα σωστή. Με άλλα λόγια είναι ημίμετρο. Κι αυτό γιατί το ΕΣΡ μπορεί να θίξει την χ εκπομπή ή τον ψ παρουσιαστή με την επιβολή προστίμων χωρίς όμως να χτυπά το πρόβλημα στην ουσία του, χωρίς να συγκρούεται με τον πυρήνα της παραφωνίας. Όσα πρόστιμα ή επιπλήξεις κι αν επιβληθούν σε τηλεμαϊντανούς τύπου Λιάγκα, Τσιμτσιλή και τα ρέστα, η τηλεοπτική υποκουλτούρα θα παραμείνει η ίδια, με τους ίδιους ακριβώς καναλάρχες να ορίζουν το παιχνίδι του θεάματος, του περιεχομένου του και των ιδεών που διασπείρει στη συλλογική συνείδηση. Η αντίθεση απέναντι στην πολιτική του τηλεοπτικού εκβαρβαρισμού και της μηντιακής ανθρωποφαγίας δεν είναι λοιπόν θέμα προσώπων αλλά θέμα πολιτικής και πολιτισμικής αντίθεσης. Κι αυτό γιατί τα πρόσωπα μπορούν να αλλάξουν, το περιεχόμενο όμως αυτής της τηλεόρασης θα παραμείνει εμφαντικά το ίδιο.

Σημείο τέταρτο

Απέναντι στη σαπίλα της ελληνικής ιδιωτικής τηλεόρασης λύση δεν μπορεί να είναι ούτε η φυγή στο Netflix ούτε ο «αναχωρητισμός» στα κανάλια των Youtubers και vloggers που τα λένε «καλά». Ο ατομικός δρόμος του αναχωρητισμού ή της διακοπής επαφών με αυτή την τηλεόραση δεν αναιρεί το πρόβλημα και δεν οδηγεί σε καμία βελτίωση της συνολικής εικόνας. Όσο κι αν ο καθένας κι η καθεμιά από εμάς παύει να συνδέεται ως κοινό με αυτό το τηλεοπτικό προϊόν, η κουλτούρα του κανιβαλισμού και της ανθρωποφαγίας, ως μηχανισμοί του τηλεοπτικού εκβαρβαρισμού, θα είναι πάντα εκεί να διαμορφώνουν το συλλογικό συνειδητό κι ασυνείδητο στην τροχιά του φτηνότερου και του απάνθρωπου. Κι επειδή ακριβώς τα ημίμετρα ποτέ δεν διορθώνουν ριζικά οποιαδήποτε προβληματική κατάσταση, απαιτείται συλλογική πάλη με όρους και συνθήματα που θα θέτουν πρωτίστως στο στόχαστρο την υπάρχουσα τηλεοπτική κουλτούρα και τους αβανταδόρους της. Γιατί αν δεν αφαιρεθούν οι τηλεοπτικές άδειες από τους γνωστούς καπιταλιστές-καναλάρχες αυτή η τηλεοπτική πραγματικότητα θα εξακολουθήσει να ανθεί παρότι βαθιά σάπια. Ιδού η Ρόδος λοιπόν.

Ο Συντονισμός Δράσης και Διαλόγου Κομμουνιστικών Δυνάμεων καλεί σε συνελεύσεις σε πόλεις της χώρας, όπου θα συζητηθούν η Πολιτική Πρόταση των συλλογικοτήτων που τον έχουν συγκροτήσει (ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ, ΑΡΑΝ, ΚΙΝΗΣΗ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΩΝ – ΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ, ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, ΣΥΛΛΟΓΟΣ Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ, ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ), το προσωρινό πλαίσιο κοινής λειτουργίας και η ανάδειξη Συντονιστικών, στην προοπτική μιας Πανελλαδικής Διαδικασίας στα τέλη Μάη 2020.

Οι διαδικασίες αυτές ξεκινούν με την Παναττική Συνέλευση, την ερχόμενη Τετάρτη 13 Νοεμβρίου, στις 6.30 μ.μ., στο αμφιθέατρο 16, στον 7^ο όροφο του Μεγάρου Θεωρητικών Επιστημών (νέο κτήριο Νομικής, είσοδος από Σίνα και Μασσαλίας).

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ

Κλείνει ο προηγούμενος και ανοίγει ένας νέος ιστορικός κύκλος

1. Το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών της 7ης Ιουλίου έκλεισε τον ταραγμένο κύκλο της προηγούμενης δεκαετίας με την αναγέννηση του δικομματισμού και τη Νέα Δημοκρατία στη θέση του ηγεμόνα και του αυτοδύναμου κυβερνήτη, μετά από χρόνια κατακερματισμού του αστικού πολιτικού συστήματος. Με έναν ΣΥΡΙΖΑ που βγαίνει από τη μνημονιακή διαχείριση με μικρές σχετικά απώλειες και ταυτόχρονα με πορεία στην κατεύθυνση μιας σοσιαλφιλελεύθερης «προοδευτικής και δημοκρατικής παράταξης». Η Ακροδεξιά πλέον εκπροσωπείται κοινοβουλευτικά από τη συστημική Ελληνική Λύση, η οποία θα πιέζει τη ΝΔ προς μία ακόμη πιο εθνικιστική, αυταρχική και ρατσιστική πολιτική. Από την άλλη, η αδυναμία της Χρυσής Αυγής να εξασφαλίσει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση φαίνεται να αποτυπώνει μια ευρύτερη τάση σταθεροποίησης του πολιτικού συστήματος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν διατηρούνται σήμερα στοιχεία κρίσης εκπροσώπησης (π.χ. αποχή που αποτελεί ταυτόχρονα και ανησυχητική ένδειξη απόγνωσης και εξατομίκευσης ευρύτερων μαζών).

2. Ανοίγει ένας νέος ιστορικός κύκλος. Η ΝΔ μπορεί να πέτυχε μια «καθαρή» νίκη στις τελευταίες εκλογές αλλά η σημερινή εκλογική της βάση δεν θυμίζει σε τίποτα τα στιβαρά κοινωνικά μπλοκ προηγούμενων δεκαετιών. Καλείται να διαχειριστεί μια ασθενική οικονομική ανάκαμψη, ένα βαθύ κοινωνικό πρόβλημα φτώχειας και ένα ογκώδες δημόσιο χρέος που δύσκολα θα αποπληρωθεί ομαλά σε ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από την ραγδαία όξυνση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών στον κόσμο, την Ευρώπη, την Αν. Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. Η κυβέρνηση όχι μόνο δεν θα επιτύχει το αναπτυξιακό σοκ που υπόσχεται, αλλά θα προωθήσει με ακόμη μεγαλύτερο ζήλο τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις επιχειρώντας να επιτύχει τους δημοσιονομικούς της στόχους εις βάρος της εργατικής τάξης και ευρύτερα, των δυνάμεων της εργασίας και του λαού.

3. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια αντιφατική πραγματικότητα. Από τη μια έχουμε ένα δυσμενή συσχετισμό δύναμης τόσο για τις δυνάμεις της εργασίας όσο και για τις δυνάμεις της Αριστεράς. Από την άλλη όμως δεν φαίνεται εύκολα να προδιαγράφεται μια κοινωνική και κατ’ επέκταση, πολιτική σταθερότητα. Η ΝΔ θα διαχειριστεί τα αποτελέσματα τριών μνημονίων και το τέταρτο, εν αναμονή μνημόνιο που ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ. Καμία κυβέρνηση δεν μπόρεσε να περάσει αλώβητη από την επιβολή μνημονιακής εμπνεύσεως πολιτικών, όσο κραταιά και αν είναι. Σε πρώτη ανάγνωση, το 71,5% του δικομματισμού φαίνεται καθηλωτικό. Η στήριξη όμως προς το ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να εκλαμβάνεται απαραίτητα ως επιδοκιμασία των μνημονιακών πολιτικών που ακολούθησε η κυβέρνηση Τσίπρα. Ένα μεγάλο κομμάτι των ψηφοφόρων του κινήθηκε βάσει της λογικής του μη χείρον βέλτιστον απέναντι σε μια αυταρχικότερη εκδοχή αναδιάρθρωσης, όπως αυτή εκφράζεται από τη ΝΔ. Σε αυτή την αντίδραση πρέπει να προστεθεί και ένα μέρος της αποχής.

4. Εκμεταλλευόμενη μια πραγματικότητα, που με σταθερό τρόπο έχει οικοδομηθεί ιδεολογικά και πολιτικά εδώ και χρόνια από όλες τις δυνάμεις του συστήματος (ΜΜΕ, κράτος, αστικά κόμματα), η πολιτική της ΝΔ παρουσιάζει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

– Ένταση της επιθετικότητας του κεφαλαίου, ως προς τους όρους εξυπηρέτησης των συμφερόντων του, αλλά και ως προς την καταστρατήγηση και το ζωτικό χτύπημα των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Ξεχωρίζει η επίθεση στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα που επιχειρεί να δώσει με το πρόσφατο νομοσχέδιο η κυβέρνηση, το οποίο καταργεί στην πράξη τις συλλογικές συμβάσεις, ενώ επιχειρεί να ποδηγετήσει τον συνδικαλισμό με τα ηλεκτρονικά μητρώα και ψηφοφορίες. Η σπουδή με την οποία η κυβέρνηση ικανοποιεί αιτήματα του εγχώριου και ξένου κεφαλαίου που είχαν αντιμετωπίσει την αντίθεση του λαϊκού κινήματος είναι χαρακτηριστική στην περίπτωση των Σκουριών και του Ελληνικού. Το περιβάλλον υποβαθμίζεται και περιφρονείται, ενώ ο πολιτισμικός πλούτος της χώρας εκποιείται, αν δεν θεωρείται εμπόδιο για τις κάθε είδους «επενδύσεις».

– Το ζήτημα της μνημονιακής επιτροπείας και του πρόθυμου ακολουθητισμού στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς αποκτά κι αυτό νέα χαρακτηριστικά.   Η άρχουσα τάξη υποτάσσεται πλήρως στον αμερικάνικο και ευρωενωσιακό ιμπεριαλισμό, ευελπιστώντας να βελτιώσει τη θέση της στο παγκόσμιο σύστημα, με τη συμμετοχή της στα παιχνίδια των μεγάλων δυνάμεων στο χώρο της Μεσογείου και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής.

– Ένταση και όξυνση του αυταρχισμού: η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, μιας κερδισμένης με αίμα κατάκτησης του φοιτητικού και λαϊκού κινήματος, είναι ενδεικτική της προσπάθειας της άρχουσας τάξης να ξεμπερδέψει το συντομότερο δυνατό με τα πιο προοδευτικά και φιλολαϊκά στοιχεία της πολιτικής κληρονομιάς της περιόδου της Μεταπολίτευσης. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται οι επιθέσεις σε κοινωνικούς χώρους και αγωνιστές  στα Εξάρχεια. Η όξυνση του συντηρητισμού και του αυταρχισμού είναι τα πολιτικά «προαπαιτούμενα» για το νέο γύρο υπέρ-αντιδραστικής ανάπτυξης, θεμελιωμένης πάνω στην καταπάτηση εργατικών δικαιωμάτων και την καταστροφή του περιβάλλοντος.

– Ταχύτατα προωθούμενες ιδιωτικοποιήσεις: Η ΔΕΗ είναι το επόμενο βήμα σε αυτή τη διαδικασία, με την απαξίωση και την οριστική εκποίησή της στον ιδιωτικό τομέα. Αλλά και τα πρώτα δείγματα της κυβερνητικής πολιτικής σε τομείς όπως η υγεία, η παιδεία  και το συνταξιοδοτικό σύστημα καταδεικνύουν αυτήν ακριβώς την πορεία προς την ιδιωτικοποίηση των βασικών δημόσιων αγαθών και τη βαθύτερη σύνδεσή τους με τις ανάγκες της αγοράς .

– Συντηρητικοποίηση και οπισθοδρόμηση σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής που, δυστυχώς, βρίσκει πρόσφορο έδαφος και σε σημαντικό τμήμα των λαϊκών στρωμάτων. Τα αντιπροσφυγικά και αντιμεταναστευτικά μέτρα της κυβέρνησης και η ένταση της αντίστοιχης ρητορικής εντάσσονται και σε αυτό το πλαίσιο. Το ίδιο και η συστηματική προώθηση ενός πιο  αυταρχικού και επιθετικού εθνικισμού, όπως και οι προτροπές της Υπουργού Θρησκευμάτων και Παιδείας για εμπλοκή ιεροδιδασκάλων στην εκπαιδευτική διαδικασία.

– Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση επιχειρεί να οικοδομήσει κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες με ορισμένα μεσαία στρώματα πάνω στη μείωση της φορολογίας και με κάποιες ελαφρύνσεις που δεν ανατρέπουν αλλά ενισχύουν την κύρια πολιτική κατεύθυνση: την μείωση της φορολογίας των πολυεθνικών μονοπωλιακών ομίλων, την ενίσχυση της κερδοφορίας τους.

– Επιχειρεί να αναπτύξει συμμαχίες και με τμήματα της εργατικής τάξης και του λαού ενώ λεηλατεί τα εργατικά δικαιώματα και το περιβάλλον στο όνομα των επενδύσεων και της «ανάπτυξης για όλους». Επιχειρεί έτσι να μετατρέψει την παθητική αποδοχή της νεοφιλελεύθερης πολιτικής -στην οποία διέπρεψε ο ΣΥΡΙΖΑ- σε μια ενεργητική στήριξή της.

Αυτή η πολιτική δεν μπορεί όμως να αντιστρέψει ριζικά το πρόβλημα της χαμηλής δυναμικής και αποδοτικότητας των επενδύσεων. Στοιχείο που σχετίζεται και με τις δυναμικές της παγκόσμιας οικονομίας και με τις ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν το (μετα)μνημονιακό μοντέλο ανάπτυξης. Κάτι που υπογραμμίζεται από τη διεθνή αδυναμία του κεφαλαίου να ξεπεράσει τη στασιμότητα στις μαζικές, παραγωγικές επενδύσεις. Η οποία, με τη σειρά της, οφείλεται στην αδυναμία να αναταχθεί σταθερά η πτωτική πορεία του μέσου ποσοστού κέρδους, να καταστραφούν μαζικά τα πιο αδύναμα κεφάλαια. Αποδεικνύεται ότι ούτε η μείωση του εργατικού κόστους, ούτε η λεηλασία της φύσης μπορούν να βγάλουν το σύγχρονο καπιταλισμό από τις δομικές αντιθέσεις του.  Αντίθετα, όλα τα μέχρι τώρα μέτρα οδηγούν σε ακόμη μεγαλύτερη όξυνση αυτών των αντιθέσεων.

5. Ο ΣΥΡΙΖΑ συμφωνεί τόσο με το μνημονιακό οικονομικό πλαίσιο που έχει επιβληθεί από ΕΕ και ευρωζώνη, όσο και με τον ατλαντικό προσανατολισμό της αστικής τάξης της Ελλάδας. Είναι ενσωματωμένος στο αστικό κοινοβουλευτικό παιχνίδι και προσπαθεί να προβάλει –αυτό που προσπάθησε να εφαρμόσει- μια πολιτική ήπιας νεοφιλελεύθερης διαχείρισης. Με βάση αυτό θα κάνει αντιπολίτευση επιδιώκοντας την εναλλαγή και όχι τη ρήξη και την ανατροπή. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν προοδευτικές και λαϊκές φωνές στο εκλογικό του ακροατήριο ή ακόμη και την κομματική του βάση. Σημαίνει όμως ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πλέον μετατραπεί  στον δεύτερο πόλο της αστικής πολιτικής, με ορισμένες, βέβαια, διαφορές με τη ΝΔ, που δεν έχουν όμως ποιοτικό χαρακτήρα. Δεν υπάρχουν δυνατότητες για μια μετωπική πολιτική συμπόρευση με αυτό το κόμμα, αλλά μπορούν να αξιοποιηθούν οι διαφοροποιήσεις στο μαζικό κίνημα.

«Τέλος εποχής» και για τις δυνάμεις της Αριστεράς

6. Τα κόμματα που διατυπώνουν έναν πιο ριζοσπαστικό, προοδευτικό ή και κομμουνιστικό λόγο, παρά την προσφορά και τους αγώνες της βάσης τους, δεν φάνηκαν ικανά να ωφεληθούν από τη σοσιαλφιλελεύθερη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε και να εκτιμήσουν τη βαρύτητα του εκλογικού αποτελέσματος: Η επίδοση του ΚΚΕ ήταν εντός του υποδιπλασιασμού των τελευταίων χρόνων. Η ΛΑΕ κυρίως, αλλά και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ υπέστησαν σοβαρότατες εκλογικές ήττες. Η πρώτη τέθηκε σε ανεπίστρεπτη κρίση, ενώ η ΑΝΤΑΡΣΥΑ ξαναγύρισε εκεί από όπου ξεκίνησε το 2009 και βαθιά διχασμένη. Ο κύκλος αυτών των πολιτικών μετώπων με τη σημερινή μορφή τους πολιτικά έχει κλείσει. Το κύριο είναι ότι κανένας από αυτούς τους φορείς δεν φαίνεται να έβγαλε τα αναγκαία συμπεράσματα από τις ήττες και τις αποτυχίες του. Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή αποτυχία όλων των προγραμμάτων και κομμάτων της Αριστεράς, απέναντι στην οποία τοποθετούμαστε και εμείς αυτοκριτικά.

7. Εξαιρετικά σημαντικό πρόβλημα συνιστά η ύφεση του λαϊκού κινήματος και η αδυναμία ανάπτυξης μαζικών αγώνων, τόσο γενικά όσο και ειδικότερα με πρωτοπόρα την εργατική τάξη. Κάποιες μαζικές κινητοποιήσεις μετά τις εκλογές (για τα Εξάρχεια, τον Φύσσα, τον ένα χρόνο από τη δολοφονία του Ζακ, εργατικές απεργίες και κινητοποιήσεις κ.α.) έδειξαν τη διάθεση ενός εργατικού, λαϊκού και νεολαιίστικου δυναμικού για σύγκρουση με την κυβέρνηση στο πεδίο της στήριξης των ανθρώπινων και δημοκρατικών δικαιωμάτων, χωρίς όμως οργανική σύνδεση με το εργατικό κίνημα. Απουσιάζει ένα συνεκτικό σχέδιο ανάτασης του μαζικού κινήματος και σύνδεσης των επιμέρους κινητοποιήσεων και αγώνων.

8. Η κατάσταση της Αριστεράς, στο σύνολό της, δυσκολεύει μια γρήγορη αναδιοργάνωση του εργατικού και λαϊκού κινήματος, κάνει το έργο της μαζικής και νικηφόρας αντίστασης στην επίθεση της ΝΔ και του νέου δικομματισμού, να μοιάζει με ηράκλειο άθλο. Ωστόσο, αυτός είναι ο δρόμος που απαιτείται να ακολουθήσει η ριζοσπαστική Αριστερά.

9. Για να ανταποκριθούμε σε αυτή την απαίτηση, χρειάζεται βαθιά, μαχόμενη και ουσιαστική αυτοκριτική επανεξέταση της τακτικής, των μετώπων και των συνθημάτων, από την αρχή της κρίσης μέχρι σήμερα, κρατώντας κάθε πολύτιμη παρακαταθήκη, αλλά με διάθεση υπέρβασης και σε ρήξη πλέον με ό,τι καθήλωσε τη δυνατότητα για μια ανατρεπτική αριστερή πολιτική. Χρειάζεται η σχεδιασμένη και έμπρακτη κοινή δράση των αριστερών δυνάμεων για μια ενωτική και μαχητική λαϊκή αντιπολίτευση ενάντια στην κυβέρνηση της ΝΔ, για την ταξική αναδιοργάνωση του εργατικού, λαϊκού και νεανικού κινήματος και μια αποτελεσματική μετωπική συμμαχία της ριζοσπαστικής Αριστεράς.

10. Το ΜεΡΑ25 κινείται πολιτικά σε μια κατεύθυνση ενσωμάτωσης στην ΕΕ και το αστικό πλαίσιο με πιο «μαχητική» διαπραγμάτευση, αν και εξέφρασε εκλογικά μεγάλο μέρος του δυναμικού που αναζήτησε τα προηγούμενα χρόνια μία διαφορετική ριζοσπαστική κατεύθυνση. Για αυτό δεν μπορεί να συνεισφέρει στην παραπάνω κατεύθυνση, παρά κάποιες διαφοροποιήσεις του σε επιμέρους ζητήματα.
Το ΚΚΕ, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ και η ΛΑΕ, με όποιες μορφές κι αν συνεχίσουν, μπορούν και πρέπει να συμβάλουν σε μια ενωτική λαϊκή αντιπολίτευση. Αλλά, για διαφορετικούς λόγους, η σημερινή πολιτική τους εμποδίζει κάθε μια από αυτές τις δυνάμεις να ανταποκριθούν, πολύ περισσότερο, να ηγηθούν σε μια τέτοια αναγκαία προσπάθεια. Για αυτό χρειάζεται η υπέρβαση τόσο της ρεφορμιστικής, όσο και της σεχταριστικής πολιτικής στην Αριστερά.

Ο καπιταλισμός και ο ιμπεριαλισμός στην εποχή μας

11. Μετά τη δομική κρίση του 2008, το κεφάλαιο και ο ιμπεριαλισμός ανεβάζουν την επιθετικότητά τους σε όλα τα επίπεδα: Προετοιμάζουν πολέμους μέσα από την όξυνση των ανταγωνισμών, βαθαίνουν την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και των μικρομεσαίων στρωμάτων, χτυπούν τα δημοκρατικά, εργασιακά δικαιώματα και τις ελευθερίες, εντείνουν την καταπίεση, προωθούν αντιδραστικές και σκοταδιστικές αντιλήψεις, καταπιέζουν μικρότερα έθνη και εθνότητες, τις γυναίκες, τους μετανάστες, τη νεολαία, καταστρέφουν το περιβάλλον.

12. Σήμερα, η αδυναμία επιτυχημένου ξεπεράσματος της κρίσης από την πλευρά των δυνάμεων του κεφαλαίου οδηγεί σε αντικρουόμενες τάσεις τόσο διεθνώς όσο και στην Ε.Ε. Αφενός, μια τάση ακόμα πιο νεοφιλελεύθερης φυγής προς τα εμπρός, και αφετέρου μία τάση επαναφοράς προστατευτικών πρακτικών έναντι των κύριων διεθνών ανταγωνιστών. Η πρώτη τάση επενδύεται με ιδεολογήματα «κοσμοπολιτισμού» και υπεράσπισης του ανοίγματος των αγορών διεθνώς. Πατώντας πάνω στα αντιδραστικά κεκτημένα του νεοφιλελευθερισμού, αναπτύσσεται μια δεύτερη τάση: ένα αντιδραστικό, ακροδεξιό και εθνικιστικό ρεύμα, που εμφανίζεται ως δήθεν «αντισυστημικό», ενώ αποτελεί την πιο σκοτεινή όψη του συστήματος. Εντός του, επανεμφανίζονται  τα παλιά τέρατα: ο φασισμός και ναζισμός. Αυτές οι δύο τάσεις ανταποκρίνονται σε εσωτερικές δομικές ανάγκες και αντιθέσεις του καπιταλιστικού συστήματος. Εκφράζουν την όξυνση των αντιθέσεων εντός και των κυρίαρχων αστικών δυνάμεων στο εσωτερικό των χωρών. Αντιθέσεις σχετικά με το μείγμα οικονομικής πολιτικής ανάλογα με τα ιδιαίτερα συμφέροντα επιμέρους μερίδων και των κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών που αυτές επιχειρούν να διαμορφώνουν. Η αδυναμία της ριζοσπαστικής και της κομμουνιστικής Αριστεράς να αρθρώσει έναν δομημένο και δυνάμει αντι-ηγεμονικό λόγο απέναντι στην «παγκοσμιοποίηση», την Ε.Ε. και τις πολιτικές του κεφαλαίου άφησε αντικειμενικά χώρο σε αυτές τις δυνάμεις να εδραιωθούν κεφαλαιοποιώντας πολιτικά τη διάχυτη λαϊκή δυσαρέσκεια.

13. Η εποχή μας είναι εποχή εμφάνισης ποιοτικά νέων παραγωγικών δυνάμεων, δυνητικά επαναστατικών για την παραγωγή πλούτου για το λαό και την απελευθέρωση χρόνου εντός και εκτός της εργασίας.  Ο καπιταλισμός, ειδικά στην περίοδο της κρίσης του, όχι μόνο δεν μπορεί να αξιοποιήσει επαρκώς τις κατακτήσεις της επιστήμης, της εργασίας και του πολιτισμού αλλά τις ιδιοποιείται, τις διαστρέφει και τελικά τις στρέφει ενάντια στη σύγχρονη  εργατική  τάξη, τη νεολαία και τα φτωχά μεσαία στρώματα. Οι νέες και συνεχώς εξελισσόμενες παραγωγικές δυνάμεις, οι οξυμένες αντιθέσεις και αντιφάσεις τους με τις καπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις, οι ίδιοι οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, παράλληλα με τις μεγάλες δυσκολίες, εμπεριέχουν και εκφράζουν ταυτόχρονα τις σύγχρονες δυνατότητες  για μια βαθιά πολιτική και πολιτιστική επανάσταση στην εργασία, στη γενικότερη οργάνωση της ζωής του εργάτη -δημιουργού. Μπορούν να τροφοδοτήσουν μεγάλες κοινωνικές αναμετρήσεις, ώστε το εξαιρετικά επίκαιρο δίλημμα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα»  να αποκτά υλική υπόσταση, να γίνεται υπόθεση των εργατικών και λαϊκών δυνάμεων.

14. Κατανοούμε ότι οι παραπάνω επισημάνσεις για τον καπιταλισμό και ιμπεριαλισμό στην εποχή μας, δεν αρκούν για να απαντηθεί το μεγάλο ζήτημα μιας επαναστατικής στρατηγικής και μιας νέας κομμουνιστικής εναλλακτικής απάντησης στο ΤΙΝΑ του νεοφιλελευθερισμού και των δυνάμεων του συστήματος. Μεγάλα προβλήματα αναδεικνύονται μπροστά μας προς απάντηση, όπως η σχέση «παγκοσμιοποίησης» – διεθνοποίησης και έθνους κράτους, οι νέες σχέσεις εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας, το σύγχρονο μονοπώλιο και οι πολυεθνικοί όμιλοι, τα καινούρια χαρακτηριστικά στο κράτος και στη δομή της αστικής εξουσίας, ο κατακερματισμός και η συγκέντρωση της εργατικής τάξης, οι νέες τεχνολογίες, τα μέσα ενημέρωσης, ο πολιτισμός και η διαμόρφωση της εργατικής και λαϊκής συνείδησης κ.α. Για αυτό, σήμερα, είναι αναγκαίο να ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση για τα καινούρια χαρακτηριστικά του σύγχρονου καπιταλισμού και ιμπεριαλισμού.

Η ΕΕ σε κρίση και σε πορεία βαθύτερης αντιδραστικοποίησης

15. Η Ε.Ε. προσπαθεί να δείξει εικόνα κανονικότητας αλλά οι πολιτικές και οικονομικές αντιθέσεις οξύνονται:

⎼ Οι χώρες της Ε.Ε. ανέκτησαν κατά μέσο όρο το επίπεδο παραγωγής (ΑΕΠ) που είχαν το 2008 σε 6 χρόνια από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, ενώ η Γερμανία χρειάστηκε μόλις 3, οι χώρες της ΟΝΕ κατά μέσο όρο χρειάστηκαν 7 χρόνια, ενώ η Ελλάδα και η Ιταλία 10 χρόνια μετά δεν το έχουν ανακτήσει ακόμη. Το ζήτημα του χρέους παραμένει ενεργό, κύρια στην Ιταλία.

⎼ Η διαδικασία του Brexit μένει να φανεί με πόσους κραδασμούς (συναινετικά ή όχι) θα προχωρήσει.

⎼ Υπάρχει κρίση και της διαδικασίας ολοκλήρωσης προς ανατολάς, σε χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, που αμφισβητούν ακόμη και το περίφημο «ευρωπαϊκό κεκτημένο».

⎼ Ο Μακρόν, που θεωρήθηκε εμβληματικός εκφραστής της «εμβάθυνσης», δυο χρόνια μόλις μετά την ανάδειξή του στην προεδρία δείχνει σαφή σημάδια κόπωσης, με τη δημοτικότητά του να βαίνει διαρκώς μειούμενη χάρη και στην κινητοποίηση των Κίτρινων Γιλέκων. Η Μέρκελ αμφισβητείται από τα δεξιά και στην Ιταλία η ακροδεξιά Λέγκα, αναδεικνύεται σταδιακά σε κύρια πολιτική δύναμη.

Αυτή η Ε.Ε. δεν είναι εστία ειρήνης και οικονομικής ανάπτυξης για τους εργαζόμενους και τους λαούς της Ευρώπης, είναι ένας αντιδραστικός ιμπεριαλιστικός – καπιταλιστικός μηχανισμός. Δεν αλλάζει «από μέσα», δεν μεταρρυθμίζεται, παρά μόνο ανατρέπεται.  Κάτι που φυσικά δεν αρκεί να διαπιστώνεται αλλά πρέπει να τεκμηριώνεται στοιχειωδώς σοβαρά ειδικά και υπό το φως της εμπειρίας του 2015.

16. Η κρίση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, συνεπώς, παραμένει μπροστά μας. Παραμένει και η ανάγκη ανασύνταξης, ανασύνθεσης, βαθιάς ανασυγκρότησης και μετωπικής συστράτευσης κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων για:

⎼ Μια κατεύθυνση λαϊκής ρήξης και αποδέσμευσης από την ΟΝΕ και την Ε.Ε.

⎼ Την εξυπηρέτηση των εργατικών και λαϊκών συμφερόντων.

⎼ Δημοκρατία προς όφελος των εργαζομένων και του λαού.

⎼ Λαϊκή κυριαρχία και εθνική ανεξαρτησία από τους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς.

⎼ Με τον λαό στο τιμόνι και με το αναγκαίο στη συγκυρία μεταβατικό πολιτικό πρόγραμμα,  για τη σύνδεση της αντιευρώ και αντι-ΕΕ ρήξης με μια φιλολαϊκή έξοδο από την κρίση και με τη σοσιαλιστική-κομμουνιστική προοπτική.

Μια τέτοια Αριστερά θα μπορέσει να εκμεταλλευτεί αποτελεσματικά την κρίση της ΕΕ προς όφελος των εργαζομένων και του λαού. Δίνοντας ένα αποτελεσματικό παράδειγμα άλλου δρόμου ενάντια στα ευρωπαϊκά μνημόνια, τη νεοφιλελεύθερη λιτότητα, την Ακροδεξιά και τον φασισμό, τις πολιτικές του κεφαλαίου και την ιμπεριαλιστική επιτροπεία. Ένα παράδειγμα που θα τονώσει τη λαϊκή αυτοπεποίθηση και τους αγώνες ενάντια στην ΟΝΕ και την ΕΕ και σε άλλες χώρες. Κι έτσι θα επιτελέσει και το διεθνιστικό καθήκον της απέναντι στους υπόλοιπους λαούς της Ευρώπης, με τους οποίους θέλουμε να συντονιστούμε ακριβώς επειδή βιώνουν παρόμοια καταπίεση από τις αστικές τάξεις τους στο πλαίσιο της ΕΕ

Η Ελλάδα , αδύναμος κρίκος στην ΕΕ και το διεθνές σύστημα

17. Η Ελλάδα, μια χώρα μέσου επιπέδου καπιταλιστικής ανάπτυξης, εντάχθηκε στην ΕΟΚ – ΕΕ με σκοπό να επιταχύνει αλλαγές στην οικονομία και την κοινωνία προς όφελος των δυνάμεων του κεφαλαίου. Η ελληνική αστική τάξη επιδίωξε τη συμμετοχή στην ΟΝΕ ακόμα κι αν υπήρχαν φωνές που έθεταν το ζήτημα ότι η ελληνική καπιταλιστική οικονομία ήταν σχετικά αδύναμη ακόμη για να εκτεθεί στον ανταγωνισμό πιο παραγωγικών ευρωπαϊκών κεφαλαίων χωρίς την προστασία της νομισματικής ισοτιμίας.

Τα πρώτα χρόνια της ΟΝΕ η ελληνική οικονομία είχε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, βασιζόμενη στην αθρόα πίστωση λόγω της πτώσης των επιτοκίων (του ευρώ σε σχέση με τη σχετικά «σκληρή» δραχμή των χρόνων πριν από την ένταξη). Αυτή η πίστωση διοχετεύτηκε κυρίως σε κλάδους πιο προστατευμένους από τον διεθνή ανταγωνισμό (κατασκευές, εγχώριες υπηρεσίες, τουρισμός), μη εμπορεύσιμων διεθνώς προϊόντων. Κλάδοι που αποδείχτηκαν εξαιρετικά ευάλωτοι στο ξέσπασμα της κρίσης, ενώ ταυτόχρονα σε όλη την περίοδο του ευρώ η χώρα αύξανε το εμπορικό έλλειμμα και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της, κυρίως εξαιτίας της εισαγωγής προϊόντων υψηλότερης προστιθέμενης αξίας που η ίδια δεν παράγει. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων οδήγησε στην αύξηση του δημόσιου ελλείμματος, του χρέους και του εξωτερικού δανεισμού και συνεπώς στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό.

18. Δέκα χρόνια μετά το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης, οι βασικές ορίζουσες του «ελληνικού προβλήματος» είναι ακόμη υπαρκτές:

⎼ Η ελληνική οικονομία διατηρείται σχετικά στάσιμη, σε επίπεδο σημαντικά χαμηλότερο (περίπου 24-25% μικρότερο) από το 2008.

⎼ Εξυπηρετείται η διαμόρφωση του συγκεκριμένου αναπτυξιακού προτύπου που προέβλεπαν τα μνημόνια για μια χώρα που θα είναι διαμετακομιστικός κόμβος μεταξύ Ανατολής και Ευρώπης με αναβαθμισμένες μεταφορικές υποδομές, με μια οικονομία έντασης εργασίας με έμφαση στις υπηρεσίες, τον τουρισμό και τις επενδύσεις real estate, με χαμηλό εργατικό κόστος και φιλικό περιβάλλον για «επενδύσεις».

⎼ Τα κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα συμπιέζονται για να αποκομίζουν κέρδος οι μεγάλες επιχειρήσεις. Οι δυνάμεις του εγχώριου κεφαλαίου έχουν κάθε συμφέρον να μη διακυβευτεί το ουσιαστικό «μνημονιακό κεκτημένο» για να αποκομίζουν κέρδος πλέον κυρίως μέσω της εσωτερικής υποτίμησης των μισθών και της λιτότητας.

⎼ Οι δυνάμεις της ΕΕ και των δανειστών μας έχουν κάθε συμφέρον να παραμένει σε αυτή την κατάσταση η ελληνική κοινωνία και οικονομία, εφόσον παραμένει εντός των ΟΝΕ – ΕΕ, για λόγους πολιτικού παραδειγματισμού, αλλά και για να μην υπάρξει νέος δημοσιονομικός εκτροχιασμός που θα κλονίσει οικονομικά την ΕΕ. Συνεχίζοντας φυσικά να εκμεταλλεύονται ανάλογα την κατάσταση, αποσπώντας εμπορικά πλεονάσματα και «φιλέτα» μέσω των ιδιωτικοποιήσεων και του ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας. Αυτή είναι η ουσία της ιμπεριαλιστικής επιτροπείας που έχει επιβληθεί στον ελληνικό λαό.

Πρέπει να είναι σαφές, λοιπόν, ότι η ελληνική κοινωνία θα παραμείνει εγκλωβισμένη σε αυτή την «παγίδα» όσο παραμένει στο κλουβί της ΕΕ.

19. Στην Ελλάδα, οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα βίωσαν και βιώνουν πολύ βαθύτερα την καπιταλιστική κρίση, την αντεργατική και αντιδημοκρατική επιθετικότητα του κεφαλαίου, ενώ ζουν μέσα στην ένταση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και των πολεμικών προετοιμασιών.

Η αστική τάξη της Ελλάδας, όχι μόνον δεν προωθεί την «έξοδο» από τα μνημόνια, αλλά τα εμπεδώνει και τα «ιδιοποιείται», υποτάσσεται πλήρως στην ΕΕ και το ΔΝΤ, βαθαίνοντας την εκμετάλλευση και την κερδοφορία ειδικά των πολυεθνικών μονοπωλίων, ενώ προσθέτει και μια νέα αμερικανοκρατία. Προωθεί τις επιδιώξεις της ελληνικής ολιγαρχίας στα Βαλκάνια, η οποία, υπό την σκέπη των ΗΠΑ, επιχειρεί να ανακτήσει κάποιες θέσεις, όπως δείχνει η Συμφωνία των Πρεσπών. Η Συμφωνία αυτή δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα που έχουν δημιουργήσει οι εθνικισμοί των βαλκανικών αστικών τάξεων, κυρίως γιατί είναι ενταγμένη στους ευρύτερους νατοϊκούς και ευρωενωσιακούς σχεδιασμούς, παρά ορισμένα θετικά σημεία της (π.χ. σύνθετη ονομασία, αναγνώριση σλαβομακεδονικού έθνους και γλώσσας).

20. Την ίδια στιγμή, ο τουρκικός καπιταλισμός είναι πιο ισχυρός, σήμερα. Διεκδικώντας ηγετικό ρόλο στην περιοχή αυξάνει την επιθετικότητά του, τις απειλές πολέμου, προβάλλει αναθεωρητικές διεκδικήσεις. Ταυτόχρονα, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός μέσω του άξονα Ισραήλ, Αιγύπτου, Κύπρου, στον οποίο συμμετέχει ενεργά ο ελληνικός καπιταλισμός, εντείνει την παρέμβασή του στην Αν. Μεσόγειο για τον έλεγχο ειδικά των πηγών και δικτύων μεταφορών ενέργειας. Σε αυτό το τοπίο δημιουργούνται σοβαροί κίνδυνοι για την έναρξη πολεμικών αναμετρήσεων στην περιοχή μας.

21. Οι πρώτες αυτές επισημάνσεις δείχνουν ότι είναι αναγκαίο να ανοίξει εκ νέου μια βαθύτερη συζήτηση και σε αυτό το ζήτημα: Ποιος είναι και που βαδίζει ο ελληνικός καπιταλισμός, ποια είναι η θέση του στο διεθνές καπιταλιστικό και ιμπεριαλιστικό σύστημα, ποια είναι η κοινωνική διαστρωμάτωσή του, ποιες οι ιδιομορφίες του κ.α. Αυτή η συζήτηση είναι αναγκαία εάν θέλουμε να αναπτύξουμε μια συγκεκριμένη στρατηγική για την επανάσταση στον «αδύναμο κρίκο» του ελληνικού έθνους – κράτους, για τη διεθνή αλληλεπίδραση, αλλά και αν θέλουμε να αναπτύξουμε μια αποτελεσματική τακτική μετωπικής συγκέντρωσης δυνάμεων που θα απαντά στο «σήμερα» και θα συνδέει με το «αύριο».

Η κατάσταση του κομμουνιστικού, αριστερού και εργατικού – λαϊκού κινήματος

22. Σε αυτή την αντιφατική κατάσταση σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, αναπτύχθηκαν και θα αναπτύσσονται ημιαυθόρμητοι εργατικοί, κοινωνικοί και λαϊκοί αγώνες αντίστασης.

Μέσα σε αυτούς τους κοινωνικούς αγώνες μπορεί να γεννηθούν τα σπέρματα από το μέλλον που θα συναντήσουν τις καλύτερες επαναστατικές παραδόσεις και κατακτήσεις του κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος. Όμως,  το παρελθόν της ήττας βαραίνει ακόμη πάνω στο παρόν. Βαραίνει η στρατηγική κρίση του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος από τις καταρρεύσεις και ανατροπές της σοσιαλιστικής απόπειρας του προηγούμενου αιώνα. Βαραίνουν δεκαετίες ρεφορμιστικής και συστημικής πολιτικής στην Αριστερά, μαζί με το σεχταρισμό και τον αριστερισμό. Σε όλα αυτά προστέθηκε και η ήττα των μεγάλων αντιμνημονιακών αγώνων, τους οποίους η Αριστερά, ειδικά η κομμουνιστική, εξαιτίας της αδυναμίας και των ανεπαρκειών της απέτυχε να αξιοποιήσει.

23. Οι σημερινές εργατικές και λαϊκές αντιστάσεις είναι ακόμη κατακερματισμένες, ανεπαρκείς και χωρίς σαφή προοπτική, διότι, πέρα από τις αντικειμενικές δυσκολίες, καθορίζονται από την έλλειψη επαναστατικού προγράμματος και προσανατολισμού. Η αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης είναι επείγουσα και δεν αφορά αποκλειστικά κάποιον πολιτικό φορέα ή κάποιους «ειδικούς». Πρόκειται για μια διαδικασία που πρέπει να εξελιχθεί μέσα στην ανάπτυξη της δράσης, ανοιχτά μέσα στην εργατική τάξη και το λαό. Εκεί θα δώσει καθένας την συνεισφορά του.

24. Οι ηγεσίες και η πολιτική του ΚΚΕ, της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και της ΛΑΕ, για διαφορετικούς λόγους και παρά την προσφορά και τους αγώνες τους, δεν ανταποκρίνονται σε αυτό το καθήκον, αποδείχτηκαν ανεπαρκείς στις πρόσφατες αναμετρήσεις. Αδυνατούν να συλλάβουν τη νέα κατάσταση. Συνεχίζουν χωρίς ουσιαστική αυτοκριτική της πορείας τους. Γενικά, στην Αριστερά κυριαρχεί ο σεχταρισμός μαζί με τον οπορτουνισμό, σε ορισμένες περιπτώσεις, ο αρχηγισμός και ο κοινοβουλευτισμός. Αναπτύσσεται ένας ενδοαριστερός «εμφύλιος» που φτάνει μέχρι και σε φαινόμενα βίας.

Από την άλλη, ο αναρχικός και αντιεξουσιαστικός χώρος, παρά τη συμμετοχή τμημάτων του σε συνδικαλιστικούς και αντικατασταλτικούς αγώνες, δεν μπορεί συνολικά να ξεφύγει από την υποτίμηση της πολιτικής, προγραμματικής και οργανωτικής συγκρότησης και σε όψεις του, από το φετιχισμό της βίας και μία μηδενιστική αντικοινωνική στάση.

25. Από αυτή τη σκοπιά, για όλα τα παραπάνω απαιτείται μια βαθιά κριτική και αυτοκριτική αποτίμηση της τακτικής, των συνθημάτων και των πράξεων της Αριστεράς στην ταραγμένη δεκαετία που πέρασε και η οποία άφησε ανεξίτηλο ίχνος για το μέλλον. Κατανοούμε πλήρως ότι χωρίς μία συνολική αποτίμηση για αυτές τις ελλείψεις, συνολικά αλλά και για τις δικές μας, δεν μπορεί να υπάρξει ελπιδοφόρα τομή με τα λάθη και τις παθογένειες του παρελθόντος. Σε αυτή την κατεύθυνση, θα προσπαθήσουμε να καταθέσουμε από κοινού έναν τέτοιο αναγκαίο και ουσιαστικό απολογισμό.

Για την αντιστροφή και υπέρβαση της κατάστασης

26. Είναι αναγκαίο ένα αποφασιστικό και μαχητικό βήμα αντιστροφής και υπέρβασης. Είναι η ώρα για μια νέα συσπείρωση δυνάμεων που θα συμβάλει στην προγραμματική ανασύνθεση της κομμουνιστικής και επαναστατικής Αριστεράς. Που θα προωθεί ως στρατηγική τη ρήξη και την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος, την οικοδόμηση του σοσιαλισμού – κομμουνισμού. Με μαχόμενη κριτική αποτίμηση για την ιστορική πορεία του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος, χωρίς να ισοπεδώνεται η προσφορά του. Με στόχο να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για ένα σύγχρονο κομμουνιστικό κόμμα αντάξιο της εποχής μας με βασικό καθήκον την ανασυγκρότηση του διεκδικητικού κινήματος και της Αριστεράς, ώστε να ανακοπεί η πορεία διάλυσης. Για να ανοίξει η συζήτηση για την επόμενη μέρα, μπροστά στους υπάρχοντες αριστερούς φορείς, ώστε να τεθούμε όλοι προ των ευθυνών μας.

27. Η ιστορική αποτίμηση της επαναστατικής απόπειρας του 20^ου αιώνα και η νέα εποχή του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού απαιτούν έναν βαθύ διάλογο που θα στηρίζεται στη θεωρία του Μαρξ και του Ένγκελς, στην επέκταση και την εμβάθυνσή του από τη συνεισφορά του λενινισμού, στον επαναστατικό μαρξισμό, αλλά και στη συμβολή όλων των μαχόμενων μαρξιστών, με στόχο μια, αντίστοιχη με την εποχή μας, στρατηγική για τις επαναστάσεις και την κομμουνιστική κοινωνία του 21^ου αιώνα. Για να απαντήσουμε στα μεγάλα ερωτήματα: Ποια θα είναι η πορεία της επαναστατικής διαδικασίας στην εποχή μας; Τι συμπεράσματα αντλούμε από την εμπειρία των επαναστάσεων του 20^ου αιώνα; Πώς προωθείται ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός μετά την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας;

28. Η αντίστοιχη συσπείρωση των κομμουνιστικών δυνάμεων είναι αναγκαίος αλλά όχι επαρκής όρος για την αντιστροφή της σημερινής κατάστασης. Το γεγονός ότι οι κομμουνιστικές δυνάμεις οφείλουν να προωθούν τη στρατηγική τους, δεν σημαίνει ότι παραιτούνται από τα μέτωπα, από άξονες συσπείρωσης και κοινής δράσης με ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις για τα προβλήματα που ταλανίζουν σήμερα το λαό και τη χώρα.

Γι’ αυτό απαιτείται μια πορεία δημιουργίας ενός σύγχρονου εργατικού και λαϊκού, κοινωνικοπολιτικού μετώπου. Σε αυτό το μέτωπο, οι πρωτοπόρες δυνάμεις οφείλουν να συνδέουν τον αντιιμπεριαλιστικό και δημοκρατικό αγώνα με το ταξικό και αντικαπιταλιστικό περιεχόμενο του, όπως και αντίστροφα, να συμβάλουν έτσι ώστε ο αντικαπιταλιστικός αγώνας να εκφράζεται με τις σύγχρονες αντιιμπεριαλιστικές και δημοκρατικές αιχμές του.

Ένα τέτοιο μέτωπο δεν έρχεται σε σύγκρουση, αντίθετα, ενισχύει τις προσπάθειες για ένα σύγχρονο κομμουνιστικό πρόγραμμα και κόμμα, τροφοδοτεί την επαναστατική προοπτική.

Ταυτόχρονα, ένα τέτοιο μέτωπο δεν μπορεί να είναι μόνον κοινωνικό. Είναι αναγκαία μια πολιτική συμμαχία των ανατρεπτικών αριστερών δυνάμεων. Που θα συσπειρώσει δυνάμεις ενάντια στο διπολισμό γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ και τη ΝΔ, αλλά και ενάντια στην Ακροδεξιά και το νεοφασισμό. Που θα δώσει νέα πνοή στο μαζικό κίνημα, θα συμβάλει σε νίκες και κατακτήσεις τι οποίες τόσο ανάγκη έχει ο λαός και η νεολαία.

Βασικά στοιχεία ενός πολιτικού προγράμματος για τη σημερινή περίοδο

29. Ένα τέτοιο μέτωπο έχει σαν κεντρικό πολιτικό και κοινωνικό στόχο:

Ριζικές κατακτήσεις για τα σύγχρονα δικαιώματα των εργαζομένων, του λαού και της νεολαίας, προωθώντας τη ρήξη και ανατροπή της επίθεσης του καπιταλισμού, του ιμπεριαλισμού και του φασισμού. Κατακτήσεις που μπορούν να επιβληθούν εντός και παρά το χρέος, την ΕΕ και την αστική κυριαρχία, με αγώνα εναντίον τους, ανοίγοντας νέες προοπτικές για την επαναστατική διαδικασία. Σε αυτή την κατεύθυνση  αναζητούμε μια πρόταση τακτικής για τη σημερινή περίοδο, που μπορεί να συσπειρώσει μετωπικά ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις. Αποτελεσματική τακτική δεν μπορεί να είναι ούτε ο ρεφορμισμός και η υποταγή στο σύστημα, ούτε ο αριστερισμός και η άσφαιρη καταγγελία του καπιταλισμού.

Ένα τέτοιο μέτωπο χρειάζεται ένα πρόγραμμα πάλης με βάση τους παρακάτω βασικούς άξονες:

– Κατάργηση όλων των μνημονιακών νόμων, ουσιαστικές αυξήσεις σε μισθούς, συντάξεις και λαϊκό εισόδημα, με σταθερές εργασιακές σχέσεις και μείωση του χρόνου εργασίας, προοδευτική φορολογία και προστασία της λαϊκής κατοικίας.

– Παύση πληρωμών, διαγραφή του δημόσιου χρέους, διαγραφή – ρύθμιση του ιδιωτικού χρέους των λαϊκών στρωμάτων.

– Εθνικοποίηση των τραπεζών και των στρατηγικής σημασίας επιχειρήσεων με δημοκρατικό, εργατικό και κοινωνικό έλεγχο.

– Έξοδος από ευρώ και Ευρωπαϊκή Ένωση, λαϊκή κυριαρχία στη νομισματική πολιτική και σε όλους τους τομείς, στην οικονομία, την πρόνοια, την άμυνα, τη δημόσια περιουσία.

– Ειρήνη και ισότιμη συνεργασία των λαών σε Βαλκάνια, Αιγαίο και Αν. Μεσόγειο. Έξοδος από το ΝΑΤΟ, έξω οι βάσεις. Όχι στη νατοϊκή Συμφωνία των Πρεσπών και στον άξονα με ΗΠΑ, Ισραήλ, Αίγυπτο.

– Υπεράσπιση και διεύρυνση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και των εργατικών λαϊκών ελευθεριών, αποφασιστική αντιφασιστική πάλη.

– Δημόσια και δωρεάν υγεία, παιδεία και ασφάλιση για όλους.

– Υπεράσπιση των μικρομεσαίων στρωμάτων και της μικρομεσαίας αγροτιάς.

– Στήριξη των δικαιωμάτων των νέων εργαζόμενων, των φοιτητών και μαθητών, των γυναικών και όλων των καταπιεζόμενων ομάδων.

– Υπεράσπιση των προσφύγων και των μεταναστών.

– Προστασία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος από την καταστροφή χάριν του κέρδους.

30. Οι παραπάνω άξονες πολιτικού προγράμματος απαιτείται να βαθύνουν για να δοθούν πειστικές απαντήσεις:

– Στο θεμελιώδες κοινωνικό – οικονομικό ζήτημα, απέναντι στην καπιταλιστική κρίση, στην ανεργία, στην κρίση των τραπεζών, στις χρεοκοπίες επιχειρήσεων, στην ασυδοσία της «ελεύθερης αγοράς» και τη ζούγκλα του ανταγωνισμού, στο ξεπούλημα δημόσιων επιχειρήσεων και χώρων, στις ιδιωτικές καταστροφικές επενδύσεις, στις μειώσεις μισθών και συντάξεων, στην κατάργηση συλλογικών συμβάσεων.

– Στο δεύτερο μεγάλο ζήτημα, αυτό της δημοκρατίας, για δημοκρατικές, πολιτικές και συνταγματικές κατακτήσεις υπέρ των εργαζομένων και με την ενεργό συμμετοχή του λαού σε όλα τα πεδία, απέναντι στον εκφυλισμό και την αντιδραστική μετάλλαξη της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, στις νεοφασιστικές τάσεις κατάργησής της.

– Στο ζήτημα μιας αντιιμπεριαλιστικής ανεξάρτητης πολιτικής, απέναντι στους κινδύνους για την ειρήνη στην περιοχή μας από την πολιτική της ελληνικής άρχουσας τάξης, από τους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς των μεγάλων δυνάμεων, απέναντι στην επιθετικότητα της τουρκικής αστικής τάξης.

31. Η δεκαετία που πέρασε ανέδειξε το ζήτημα της σχέσης ανάμεσα στο πρόγραμμα και το εργατικό λαϊκό μέτωπο με την κυβέρνηση και με την επαναστατική διαδικασία και εξουσία. Αυτό το μεγάλο πρόβλημα δεν απαντήθηκε επαρκώς από τις κομμουνιστικές επαναστατικές δυνάμεις, στην προηγούμενη δεκαετία, με αποτέλεσμα να «απαντηθεί» από τον ΣΥΡΙΖΑ σε μια κατεύθυνση ενσωμάτωσης και υποταγής. Απαιτείται μια ριζοσπαστική αντιμετώπιση αυτών των σχέσεων, με βάση την εποχή μας, τις παλιές και σύγχρονες εμπειρίες, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και άλλων χωρών (π.χ. Λατ. Αμερική).

32. Ταυτόχρονα, μέσα και μαζί με την όξυνση της αντίθεσης κεφαλαίου – εργασίας, οξύνεται ένα ευρύτερο σύνολο κοινωνικών αντιθέσεων, όπως η αντίθεση καπιταλισμού – φύσης, πόλης – υπαίθρου, έμφυλες αντιθέσεις και πατριαρχία, εθνοτικές αντιθέσεις και ρατσισμός, πολιτισμικές – θρησκευτικές αντιθέσεις κ.λπ. Η ανάπτυξη μαζικών κινημάτων για την καταπολέμηση των αντιδραστικών τάσεων σε κάθε πεδίο είναι αναγκαία, ταυτόχρονα με μία προσπάθεια σύνδεσής τους με το ευρύτερο κίνημα και ρεύμα για την απελευθέρωση των εργαζομένων και του λαού. Η σύνδεση αυτή απαιτεί σύγχρονες ειδικές θεωρήσεις και πρακτικές ανά πεδίο όσο και μία συνολική ταξική – κοινωνική οπτική σε σύγκρουση με τον καπιταλισμό και με σοσιαλιστική – κομμουνιστική κατεύθυνση εντός των κινημάτων αυτών. Για να αντιμετωπιστεί η προσπάθεια του νεοφιλελευθερισμού, συχνά μέσω μεταμοντέρνων ιδεολογικών ρευμάτων, για τον κατακερματισμό, την απομόνωση και τελικά την ενσωμάτωση αυτών των κινημάτων σε μια κοσμοπολίτικη και φιλελεύθερη ατζέντα.

Στο μαζικό κίνημα

33. Τόσο οι κομμουνιστικές δυνάμεις, όσο και το μέτωπο, δοκιμάζονται, κρίνονται και υπηρετούν το μαζικό κίνημα.

Από αυτή τη σκοπιά, για να αναπτυχθούν μαζικοί, νικηφόροι εργατικοί αγώνες, είναι αναγκαίο να εξοπλιστεί το ταξικό συνδικαλιστικό εργατικό κίνημα με ένα σύγχρονο πρόγραμμα διεκδικήσεων για το μισθό, το χρόνο και τις σχέσεις εργασίας, τις ιδιωτικοποιήσεις, τη δημοκρατία στους χώρους εργασίας κ.α. Χρειάζεται μετωπική συσπείρωση των αγωνιζόμενων, ταξικών δυνάμεων  για μια μαζική, ενωτική και ανεξάρτητη εργατική ταξική κίνηση που θα συμβάλει σε πλατιά αγωνιστικά σχήματα στους κλάδους και τις επιχειρήσεις. Θα συμβάλει στην ενότητα των διάσπαρτων δυνάμεων σε ένα αγωνιστικό ταξικό δίκτυο ανυπότακτων συνδικάτων, το οποίο θα υπερβαίνει τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία και θα αντιπαλεύει το ρεφορμισμό, χωρίς αποχωρήσεις και περιχαρακώσεις από την πλατιά βάση του υπάρχοντος συνδικαλιστικού κινήματος.

34. Απέναντι στην ανάπτυξη των πολεμικών κινδύνων και του εθνικισμού χρειάζεται η ενωτική πάλη ενάντια στην σύγχρονη αμερικανοκρατία, τον ευρωατλαντικό άξονα και την κυβερνητική πολιτική, χωρίς υποκλίσεις σε άλλους ιμπεριαλισμούς. Η πάλη αυτή θα είναι αποτελεσματική εάν εμπνέεται από τον ευρύτερο αγώνα για εθνική ανεξαρτησία με σαφή αντιιμπεριαλιστικό προσανατολισμό, για λαϊκή κυριαρχία με εργατική ηγεμονία και για ισότιμη διεθνιστική συνεργασία των λαών. Σε αυτή την πάλη, οι κομμουνιστικές δυνάμεις οφείλουν να συνδέουν τον πατριωτισμό με τον ταξικό διεθνισμό και αντίστροφα, ενάντια και στον αστικό κοσμοπολιτισμό και στον αστικό εθνικισμό.

Σε αυτή την κατεύθυνση συμβάλλει ο Πανελλαδικός Αντιπολεμικός Κινηματικός Συντονισμός ενώ, ταυτόχρονα, χρειάζεται η κοινή δράση όλων των αντιπολεμικών συλλογικοτήτων και η δημιουργία ενός ενωτικού μαζικού κινήματος για την προάσπιση της ειρήνης.

35. Απαιτείται η μετωπική προάσπιση και ανάπτυξη των δημοκρατικών, συλλογικών και ατομικών ελευθεριών, από την ακροδεξιά επιθετικότητα και τη φασιστική απειλή, από τη μόνιμη αντιδημοκρατική «εκτροπή» με κοινοβουλευτικό μανδύα. Για αυτό χρειάζεται η κοινή μετωπική δράση όλων των αντίστοιχων δημοκρατικών και αντιφασιστικών συλλογικοτήτων, η αποφασιστική απομόνωση του νεοφασισμού από το μαζικό κίνημα και η δημιουργία μιας πλατιάς δημοκρατικής αντιφασιστικής κίνησης μετωπικού χαρακτήρα.

36. Από τις βασικές προτεραιότητες είναι η συμβολή στην ανάπτυξη του κινήματος της νεολαίας, η οποία δέχεται μεγάλες επιθέσεις στην εργασία αλλά και στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, στο στρατό και στον πολιτισμό. Είναι εμφανής η ανάγκη για μία μετωπική κοινωνική και πολιτική πρωτοβουλία νεολαίας που να επιχειρεί να αναμετρηθεί με το σύνολο των πεδίων του νεολαιίστικου κινήματος.

37. Σημαντική πλευρά της δράσης μας είναι και η συμβολή στην ανάπτυξη τοπικών κινημάτων και κινημάτων πόλης ενάντια στις προωθούμενες ιδιωτικοποιήσεις στο δημόσιο χώρο, την υποβάθμιση και ιδιωτικοποίηση των δημοτικών υπηρεσιών και την καταστροφή του περιβάλλοντος. Για αυτό είναι αναγκαία η δράση μέσα στις αντίστοιχες λαϊκές κινηματικές μορφές (επιτροπές κατοίκων, σύλλογοι κλπ.) όσο και ο συντονισμός των κινηματικών αντιδράσεων όταν αναπτύσσονται. Ταυτόχρονα, επιδιώκουμε το συντονισμό των αριστερών ριζοσπαστικών αυτοδιοικητικών σχημάτων πόλης ώστε να υπάρχει ανταλλαγή εμπειρίας, αλλά και ως συμβολή στην ευρύτερη ανάπτυξη της λογικής της κοινής δράσης και της μετωπικής συμπόρευσης δυνάμεων της ριζοσπαστικής αριστεράς.

Η μετωπική πολιτική πρόταση στο σήμερα

38. Η κατεύθυνση για ένα μαζικό εργατικό και λαϊκό μέτωπο διεκδίκησης κατακτήσεων που θα προωθεί τη ρήξη και την ανατροπή της επίθεσης του καπιταλισμού, του ιμπεριαλισμού και του φασισμού είναι ένα έργο μιας ολόκληρης ιστορικής περιόδου, που προϋποθέτει την κατάκτηση ή τη δυνατότητα κατάκτησης της δημοκρατικής ηγεμονίας ενός κομμουνιστικού προγράμματος και μιας αντίστοιχης μετωπικής αντίληψης. Αυτό το κοινωνικό μέτωπο χρειάζεται την πολιτική πλευρά του, μια αριστερή συμμαχία ανατροπής. Γνωρίζουμε ότι ενώ είναι αναγκαίο, ένα τέτοιο μέτωπο και συμμαχία δεν είναι ακόμη ώριμο να πραγματοποιηθούν.

Σε αυτή την κατεύθυνση, εκτιμούμε ότι αυτό που ανταποκρίνεται περισσότερο στο επίπεδο ανάπτυξης του κινήματος στη φάση της ανάταξης είναι μια πολιτική συνεργασία διαλόγου και κοινής δράσης με πρακτικές πολιτικές δεσμεύσεις, μεταξύ αριστερών ριζοσπαστικών δυνάμεων και αγωνιστών/τριών. Η μορφή αυτή μπορεί και πρέπει να είναι πιο ανοιχτή και «πειραματική» επειδή, στο φως της εμπειρίας έως τώρα, χρειάζονται και σοβαρές τομές στο επίπεδο του πολιτικού προγράμματος,  της δομής, της λειτουργίας και της φυσιογνωμίας ενός νέου, σύγχρονου αριστερού ριζοσπαστικού μετωπικού εγχειρήματος.

Προτείνουμε έναν κινηματικό και πολιτικό χώρο με μια στοιχειώδη κεντρική πολιτική συμφωνία μετωπικού χαρακτήρα και δεσμεύσεις σε κεντρικά πολιτικά ζητήματα, στην κοινή δράση και την παρέμβαση στα επιμέρους κοινωνικά κινήματα, που θα επιδιώξουμε προοπτικά να επεκταθεί γεωγραφικά, με τις ανάλογες μορφές παρέμβασης.

Αυτή η διεργασία αφορά ένα εύρος δυναμικού που κινείται ενωτικά – μετωπικά και ριζοσπαστικά, είτε οργανωμένο ακόμα σε υπαρκτά πολιτικά σχήματα, είτε ευρύτερο ανένταχτο δυναμικό. Η σκέψη, οι προτάσεις και οι πρωτοβουλίες μας για το προχώρημα αυτής της διαδικασίας θα υπηρετούν αυτό το κριτήριο, καλώντας ανοιχτά όλο αυτό το δυναμικό και έχοντας συναίσθηση του αναγκαίου χρόνου για την ευόδωση μιας τέτοιας διεργασίας ώστε να οδηγήσει στη σύγκλιση και συνεύρεση αυτών των δυνάμεων.

Παρά τις δυσκολίες τα τελευταία χρόνια και τη σύγχυση στη σημερινή εποχή, σε δυνάμεις του κινήματος και της ριζοσπαστικής Αριστεράς αναπτύχθηκαν και αναπτύσσονται ορισμένες πολιτικές διεργασίες και αναζητήσεις, στην κατεύθυνση για μετωπική λογική και αντίληψη ουσιαστικής κοινής δράσης, αντίληψη προγράμματος για μαζική αντίσταση, για θετικές διεκδικήσεις και αναμετρήσεις, για γόνιμη σύνδεση τακτικής και στρατηγικής, λογική γραμμής μαζών στην παρέμβαση, αυτοτέλειας του μαζικού κινήματος και όχι ελέγχους «κομματικών κορυφών», για ειλικρινή αναστοχαστική και ανασυνθετική διάθεση. Όλα αυτά διαμορφώνουν ορισμένες δυνατότητες για συγκλίσεις. Μια τέτοια διεργασία μπορεί και πρέπει να προχωρήσει χωρίς βεβιασμένες κινήσεις, αλλά με ό,τι είναι ώριμο να γίνει. Με σεβασμό στα υπάρχοντα σχήματα των κοινωνικών χώρων, αλλά ταυτόχρονα αναζητώντας έναν «οδικό χάρτη» για την όσο το δυνατόν ενωτική υπέρβασή τους, όπου αυτό είναι εφικτό.

Η πρόταση αυτή απευθύνεται σε όλη τη ριζοσπαστική Αριστερά και θα συγκροτηθεί από εκείνες τις δυνάμεις, ρεύματα και αγωνιστές/τριες που προσεγγίζουν έμπρακτα τις παραπάνω αντιλήψεις και λογικές.

39. Το περιεχόμενο αυτής της πρότασης είναι η συμφωνία πάνω σε συγκεκριμένες διεκδικήσεις για τις οποίες θα αγωνιστούμε από κοινού στην πολιτική και στο μαζικό κίνημα αντιστρέφοντας την υποχώρηση, βοηθώντας στην ανάπτυξη των αγώνων που θα επιχειρούν να σπάνε την επίθεση της κυβέρνησης και να βελτιώνουν άμεσα τη θέση των εργαζομένων και το συσχετισμό δύναμης.

Αυτή η πολιτική συμφωνία κοινής δράσης και διαλόγου μπορεί να αρχίσει τη δράση της πάνω στους εξής άξονες: α) επιβολή στην πράξη συλλογικών συμβάσεων για αυξήσεις σε μισθούς – συντάξεις, σταθερή εργασία και μείωση του χρόνου εργασίας, β) αναχαίτιση και ματαίωση ιδιωτικοποιήσεων και ξεπουλήματος του δημόσιου πλούτου, κρατικοποιήσεις – εθνικοποιήσεις με ευρύτερο κοινωνικό, δημοκρατικό και εργατικό έλεγχο γ) διεκδίκηση δημόσιων επενδύσεων με σεβασμό στο περιβάλλον, φιλολαϊκά έργα υποδομής και ίδρυση δημόσιων επιχειρήσεων, με κοινωνικό, δημοκρατικό και εργατικό έλεγχο, δ) δημοκρατική προάσπιση των συνδικάτων, των μαζικών φορέων, των λαϊκών αγωνιστών/τριών, των προσφύγων – μεταναστών, των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ, με διεκδικήσεις για μείωση του αστυνομικού κράτους, των μέσων καταστολής και του ρόλου των αστικών μέσων ενημέρωσης, για κατάργηση των «στρατοπέδων συγκέντρωσης» μεταναστών/τριών κ.λπ., ε) πάλη για την ειρήνη με ανεξάρτητη, πολυδιάστατη αντιιμπεριαλιστική εξωτερική πολιτική, με διεθνιστική στήριξη των λαών, στ)  προάσπιση του περιβάλλοντος από τη ληστρική καπιταλιστική εκμετάλλευσή του.

Για μια συσπείρωση των κομμουνιστικών δυνάμεων της εποχής μας

40. Όλα τα παραπάνω καθήκοντα, η σκληρή περίοδος στην οποία εισερχόμαστε και πάνω από όλα, η συγκλονιστική εποχή που ζούμε, σε συνδυασμό με την αποτυχία των αριστερών δυνάμεων και προγραμμάτων στη δεκαετία που πέρασε, δείχνουν ότι απαιτείται  η δημιουργία ενός νέου αριστερού, επαναστατικού και κομμουνιστικού φορέα.

Σε αυτή την κατεύθυνση, απαιτείται η δημιουργία μιας μαζικής συσπείρωσης κομμουνιστικών ρευμάτων προς μια ενωτική οργάνωση, που θα ανοίξει το δρόμο για το κομμουνιστικό πρόγραμμα και κόμμα της εποχής μας.

Μια συσπείρωση δυνάμεων γύρω από ένα σαφές ανατρεπτικό πολιτικό πρόγραμμα για την περίοδο, πρώτα από όλα για το μισθό, το εισόδημα, το χρόνο και τις σχέσεις εργασίας, αλλά και για τη δημοκρατία και τον αντιφασισμό, την εθνική ανεξαρτησία, την ειρήνη και τη διεθνή συνεργασία των λαών, καθώς και για όλα τα ζητήματα που συγκλονίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες, όπως το περιβάλλον και η διατροφή, το γυναικείο ζήτημα, ο ρατσισμός, οι σεξιστικές διακρίσεις κ.α.

Με ανοιχτή, δημιουργική συζήτηση και αναζήτηση για μια νέα στρατηγική σε επαναστατική και κομμουνιστική κατεύθυνση, με βάση το μαρξισμό, τις εμπειρίες από τις επαναστατικές απόπειρες του 20ου αιώνα και τις σύγχρονες, υλικές δυνατότητες χειραφέτησης της εργασίας, στην εποχή μας.

Μια συσπείρωση δυνάμεων με ενότητα στη δράση που θα διασφαλίζεται από εσωτερική δημοκρατία, με αιρετή και ανακλητή ηγεσία, προσανατολισμό στην εργατική τάξη, ειδικά στους συγκεντρωμένους χώρους βιομηχανίας και υπηρεσιών, στη νέα γενιά αλλά και σε όλο τον λαϊκό κόσμο της εργασίας.

Με μια συνεπή και σύγχρονη μετωπική πολιτική που θα ξεπερνά τόσο την υποταγή στις πτέρυγες της αστικής πολιτικής ή των αριστερών ρεφορμιστικών τάσεων, όσο και την απομόνωση από τις πλατιές εργαζόμενες και λαϊκές μάζες, στο όνομα της επανάστασης. Στόχος είναι η δημιουργία ενός πλατιού κοινωνικού και πολιτικού μετώπου ανατροπής, ακόμα και αν αυτό δεν είναι άμεσα εφικτό.

Μία συσπείρωση δυνάμεων με δημιουργία διεθνιστικών δεσμών, σε μια εποχή όπου οι δυνατότητες επικοινωνίας, μεταφορών και εμπειριών έχουν ανέβει εκθετικά, ενώ ο καπιταλισμός και ο ιμπεριαλισμός παρασύρουν την εργατική τάξη και τους λαούς στον εθνικισμό και τους πολέμους ή στην υποταγή στις κοσμοπολίτικες ολοκληρώσεις τους, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση.

41. Ο Συντονισμός Δράσης και Διαλόγου Κομμουνιστικών Δυνάμεων προτείνει αυτόν τον δρόμο. Θα συμβάλει αποφασιστικά, με αυτοκριτική και σχεδιασμένη πορεία υπέρβασης του ίδιου, με συντροφικό πνεύμα σύνθεσης και κοινή στράτευση.

Καλεί τους αγωνιστές και αγωνίστριες που συμφωνούν, να συμβάλουν στη δημιουργία μιας συσπείρωσης πολιτικών δυνάμεων και αγωνιστών που αγωνίζονται για το κομμουνιστικό κίνημα της εποχής μας.

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί τμήμα του βιβλίου “Ρεβιζιονισμός, παλινόρθωση, νέα τάξη πραγμάτων” που εκδόθηκε από την Α/συνεχεια το 1995, αποτελώντας καρπό συλλογικών συζητήσεων. Το antapocrisis αναδημοσιεύει το συγκεκριμένο απόσπασμα που αναφέρεται αναλυτικά στην περίοδο Γκορμπατσόφ και την περεστρόικα ως τελευταίου σταθμού της παλινόρθωσης. Τελευταίου αλλά όχι μοναδικού, καθώς, σε αντίθεση με την τρέχουσα “απολογητική” των δυνάμεων που υμνούσαν τότε την περεστρόικα και ανακάλυψαν μετά ότι ο Γκορμπατσόφ ήταν “προδότης”, η καπιταλιστική παλινόρθωση στην ΕΣΣΔ είχε μια πορεία δεκαετιών.
Το συγκεκριμένο απόσπασμα είναι σημαντικό καθώς αποδεικνύει ότι η διαδικασία κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού είχε βαθιές ρίζες στον ίδιο τον σοβιετικό μηχανισμό. Δείχνει επίσης πως πριν οι μάζες της Ανατολικής Ευρώπης ζητωκραυγάσουν για τον καπιταλισμό και την ελεύθερη αγορά, είχε προηγηθεί μια έντονη κατεργασία τους. Τα υψηλά ιστάμενα στελέχη του κράτους και του κόμματος της ΕΣΣΔ προπαγάνδιζαν επί χρόνια την παλινόρθωση (στην αρχή καλυμμένα και στην πορεία πιο ανοικτά), κάνοντάς την να μοιάζει ώριμο φρούτο και να μη συναντήσει σοβαρή αντίσταση πέρα από μάχες οπισθοφυλακών αντιμαχόμενων μερίδων.
Τριάντα χρόνια μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, έχει σημασία να μπει στην πρώτη γραμμή της συζήτησης για το παρελθόν όχι μόνο οι τραγικές διαψεύσεις του “μετακομμουνιστικού” κόσμου, αλλά και οι βαριές και απαράγραπτες ευθύνες όσων ανέμιζαν τη σημαία της επανάστασης, προωθώντας με όλους τους τρόπους την αντεπανάσταση.

Ο Μπρέζνιεφ πεθαίνει το 1982. Αναλαμβάνει γραμματέας του κόμματος ο Γιούρι Αντρόποφ. Άνθρωπος που έπαιξε σημαντικό ρόλο μαζί με τον Αλεξέι Γκρομίκο σε όλη την υπόλοιπη πορεία. Παρόλο που δεν πρόλαβε να κάνει πολλά αφού σύντομα πεθαίνει, κατορθώνει να βάλει τις βάσεις σχηματισμού της ομάδας που θα διαδραματίσει σοβαρό ρόλο στην επόμενη φάση. Ο Γκορμπατσόφ επί των ημερών του αναδεικνύεται σε στέλεχος πρώτης γραμμής. 0 Γιάκοβλεφ που είχε πέσει σε “δυσμένεια” το 1972 και είχε δουλέψει μια περίοδο στη σοβιετική πρεσβεία των ΗΠΑ και στον Καναδά, ανακαλείται και αναλαμβάνει διάφορες αρμοδιότητες.

Ο Λιγκατσόφ ανακαλείται από τη Σιβηρία και αναλαμβάνει υπεύθυνος για τα οργανωτικά του κόμματος. Αυτά είναι μερικά παραδείγματα που δείχνουν ότι η ομάδα που πρωταγωνίστησε στην περεστρόικα συγκροτήθηκε από τον Αντρόποφ, τον άνθρωπο που ήταν επικεφαλής της Κα Γκε Μπε επί σειρά ετών και γνώριζε καλά πώς λειτουργεί το σύστημα.

Ο Τσερνιένκο που αναλαµβάνει γραµματέας μετά το θάνατο του Αντρόποφ δεν θα έχει περιθώρια να καθορίσει σχεδόν τίποτα. Ωριµάζουν οι όροι για να αναλάβει η οµάδα Γκορμπατσόφ, αφού και ο Τσερνιένκο είναι βαριά άρρωστος. Το βάρος στην εκλογή του Γκορμπατσόφ θα το αναλάβει ο Γκρομίκο.

Αναλαμβάνοντας ο Γκορµπατσόφ την ηγεσία του κόμματος, φροντίζει να επιταχύνει όλες τις εξελίξεις που έμοιαζαν να έχουν παγώσει.

Η περεστρόικα, η αναδόμηση, η ανασυγκρότηση παρουσιάζεται σαν µια ανανέωση του μαρξισμού και του σοσιαλισμού. Όποιος θέλει να πιστέψει σε κάτι, όποιος θέλει να παρηγορηθεί, όποιος δεν κατανοεί το βάθος της αναδιαρθρωτικής κίνησης και της εμπλοκής της ανατολικής πλευράς σ’ αυτήν, μπορεί να το κάνει. Μόνο ο Χαρίλαος δεν έχει δικαίωμα να παριστάνει την “παρθένο κορασίδα” που ξεγελάστηκε.

Ο Γκόρμπι όταν “τέλειωσε” το έργο του, έκανε μια χαριτωμένη δήλωση που τη μεταφέρουμε για να δείξουμε, όχι μόνο τη διπλότητα, αλλά τον τρόπο που σκέφτονταν πολλοί που ορκίζονταν στο όνομα του µαρξισμού-λενινισµου και για να δικαιωθούν πέρα για πέρα οι ισχυρισμοί που διατύπωναν οι Ρώσοι μπολσεβίκοι στη Διακήρυξη που παραθέσαμε:

«Ό,τι κι αν συμβαίνει σήμερα (στην τότε Σοβιετική Ένωση), έχει σχέση µε ό,τι άρχισα εγώ το 1985. Η εποχή Γκορμπατσόφ δεν τέλειωσε ακόμα, μόλις τώρα αρχίζει στην πραγματικότητα.

Ερώτηση: Για τους µεν τα πράγματα πήγαιναν πολύ σιγά, για τους άλλους πολύ ριζοσπαστικά.

Γκορμπατσόφ: Κι ο Γκορμπατσόφ έπρεπε να οδηγήσει το πλοίο της περεστρόικα ανάμεσα σε υφάλους. Και εκείνη την εποχή δεν μπορούσες να εξαγγείλεις πράγματα για τα οποία δεν ήταν ακόμα ώριμος ο λαός… Έπρεπε να κάνεις υπομονή, μέχρι να αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό η κομματική γραφειοκρατία, που να μην μπορεί πια να γυρίσει προς τα πίσω τον τροχό της ιστορίας.

Ερώτηση: Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς, δεν είστε κομουνιστής;

Γκορμπατσόφ: Αν πάρετε τις δηλώσεις μου θα καταλάβετε ότι οι πολιτικές μου συμπάθειες ανήκουν στη σοσιαλδημοκρατία και στην ιδέα ενός κοινωνικού κράτους του είδους της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας».

(Συνέντευξη στο περιοδικό Σπίγκελ, 18/1/93). Τα σχόλια θα μπορούσαν να είναι πολλά. Αλλά περιττεύουν συνάμα.

Το έργο της περεστρόικα, της γκλάσνοστ, της νέας σκέψης

1.

Απαγκίστρωσε την ΕΣΣΔ από όλες τις ζώνες αναμέτρησης όπου είχε βρεθεί μπλεγμένη από την περίοδο της μπρεζνιεφικής επέκτασης (Αφγανιστάν, Αφρική κλπ). Η τελευταία απαγκίστρωση, αυτή της Κούβας.

Ο Γκορμπατσόφ στα 1987, λίγο µετά το 27ο συνέδριο του ΚΚΣΕ (το οποίο όχι τυχαία πραγματοποιήθηκε ακριβώς 30 χρόνια μετά το 20^ο, 25 Φλεβάρη 1956 – 25 Φλεβάρη 1986, μια «σύμπτωση» εντελώς συμβολική σαν αυτή της επιλογής του Μάαστριχτ, που ήταν η πρώτη πόλη που δέχτηκε τη γερμανική επίθεση στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο όταν ξεκίνησε η προέλαση προς την Ολλανδία) θα γράψει:

«Η νέα αντίληψη της εξωτερικής πολιτικής διατυπώθηκε από το 27ο Συνέδριο. Την αφετηρία της, όπως είναι γνωστό, αποτελεί η ακόλουθη ιδέα: παρά τη βαθιά αντιφατικότητα του σύγχρονου κόσμου και τις ριζικές διαφορές των κρατών που τον συγκροτούν, ο κόσμος είναι αλληλένδετος, αλληλοεξαρτώμενος και αποτελεί ένα ενιαίο σύνολο». Είναι η εποχή της «αλληλεξάρτησης». Για να µην γίνεται καμιά παρεξήγηση, αυτός ο ενιαίος κόσμος βρίσκεται μπροστά στο εξής δίλημμα: «Είτε καταστροφή, είτε κοινή προσπάθεια για μια νέα οικονομική τάξη που θα παίρνει υπόψη τα συμφέροντα όλων, πάνω σε ισότιμη βάση. Ο δρόμος προς την εγκαθίδρυση μιας τέτοιας τάξης, όπως παρουσιάζεται σήμερα, είναι ευδιάκριτος» (1987).

Το 1988 στο βήμα του ΟΗΕ ο Γκορμπατσόφ θα διακηρύξει τα εξής:

«Η Παγκόσμια οικονομία θα γίνει ένας ενιαίος οργανισμός, και έξω απ’ αυτόν κανένα κράτος δεν μπορεί σήμερα να αναπτυχθεί κανονικά… Θα ήταν αφέλεια να πιστεύουμε ότι τα προβλήματα που βασανίζουν σήµερα την ανθρωπότητα μπορούν να λυθούν μέσα από μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν παλιότερα ή που θεωρούνταν κατάλληλες για κάτι τέτοιο…
Σήμερα, όμως, ορθώνεται μπροστά μας ένας άλλος κόσμος, για τον οποίο θα πρέπει να αναζητηθούν άλλοι δρόμοι στο μέλλον… Μπήκαμε σήμερα σε μια εποχή, όπου η πρόοδος θα θεμελιώνεται στα οικουμενικά συμφέροντα ολόκληρης της ανθρωπότητας. Αυτή η γνώση απαιτεί να καθορίζεται και η παγκόσμια πολιτική από την προτεραιότητα των πανανθρώπινων αξιών»…

(Ένας Γερμανός συγγραφέας αναφερόμενος σ’ αυτά θα αναρωτηθεί: «Μα καλά εγώ σαν ενημερωμένος μαρξιστής, πώς μπορούσα να θεωρώ αυτές τις φράσεις σαν σοβαρή ανάλυση της κατάστασης»; Δεν απαντάει βέβαια στο γιατί, αλλά τουλάχιστον το παραδέχεται. Πόσοι μιλάνε και φλυαρούν στο όνομα του μαρξισµού και χαιρέτιζαν τότε τον Γκόρµπι και σήμερα μιλάνε για επαναστάσεις και κοινωνικούς πολέμους χωρίς κανένα ίχνος αυτοκριτικής; Για να μη μιλήσουμε για όλους εκείνους που έβλεπαν στον Γκορμπατσόφ και τις εξελίξεις, μια δημοκρατική επανάσταση ενάντια στον ολοκληρωτισμό -διάφοροι εναλλακτικοί κύκλοι και νεοφιλόσοφοι – ή διέβλεπαν σ’ αυτόν και στο χασάπη Γιέλτσιν τη δικαίωση του τροτσκισμού…)

Στα 1989, όταν του δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσει στο Συμβούλιο της Ευρώπης στο Στρασβούργο θα παραδώσει στην οικουμένη έναν «ευρωπαϊκό κοινό οίκο» όπως είχε υποσχεθεί. Η ποιότητα βέβαια του οίκου είναι νεοταξικών προδιαγραφών: «Οι πραγματικότητες σήμερα και για το άμεσο μέλλον είναι ολοφάνερες: Η ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ αποτελούν φυσικό κομμάτι της διεθνούς πολιτικής δομής της Ευρώπης», κάτι σαν να προανάγγελλε το τι και πώς θα γίνει λίγο αργότερα.

Η «νέα σκέψη» δεν διατείνεται καμιά συνύπαρξη δυο συστημάτων και τον αναμεταξύ τους ειρηνικό ανταγωνισμό όπως υποστήριξε ο Νικήτα Χρουτσόφ. Η νέα σκέψη παραδέχεται την υπεροχή του καπιταλιστικού συστήματος, συμβάλλει στη Νέα Τάξη Πραγμάτων και διεκδικεί να τύχει καλής μεταχείρισης από το Διευθυντήριο και, γιατί όχι, µια δική της συμμετοχή σ’ αυτό. Είναι μακρινό παρελθόν οι αναφορές στις ταξικές αντιθέσεις και την ταξική πόλη. Είναι παρελθόν το παλλαϊκό κράτος, το παλλαϊκό κόµμα. Πάλιωσαν γρήγορα ακόμα και τα οικουμενικά προβλήματα. Ο πόλεμος στον Περσικό Κόλπο έβαλε άλλα κριτήρια.

Ο κόσμος κατά τη «νέα σκέψη» -ακριβώς όπως η νεοταξική σκέψη- χωρίζεται σε πολιτισμένους και βάρβαρους λαούς και χώρες, και είναι αναγκαία µια ισχυρή διεθνής νομιμότητα που να αποτελεί το αντίπαλο δέος για κάθε αναχρονισμό…

«Οι όροι καπιταλισμός, σοσιαλισμός επιτρέπουν ελάχιστα να κατανοήσουμε τον κόσμο μας. Υπάρχει ο σύγχρονος πολιτισμός και οι πολιτισμοί των προηγούμενων αιώνων. Περισσότερο από το μισό της ανθρωπότητας ζει στον σύγχρονο πολιτισμό: εργοστάσια, μηχανές, φάρμες, τηλεοράσεις, προϊόντα, εμπορεύματα κλπ, οικονομικές και πολιτικές ελευθερίες. Και εμείς, οι σοβιετικοί, δεν ζούμε σε μια πολιτισμένη κοινωνία».

Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Φεντόρ Μπουρλάτσκι, θεωρητικό της μπρεζνιεφικής περιόδου. Τότε απλά υποστήριζε τα θαυμαστά επιτεύγματα του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και θεωρούσε πως ο μισός κόσμος (ίσως λίγο παραπάνω από τον µισό) αγωνίζονταν ενάντια στον υπόλοιπο μισό για την απελευθέρωση από την καπιταλιστική σκλαβιά… και συνεχίζει σχετικά µε τον πόλεμο στον Κόλπο: «Υπάρχει και χειρότερο από τον πόλεμο, η δικτατορία και πρέπει η ΕΣΣΔ να ‘ναι σύμμαχος με τον πολιτισμό ενάντια στη βαρβαρότητα».

Ενώ ο Ε. Σεβαρντνάτζε, ισχυρός υποστηρικτής της Νέας Τάξης Πραγμάτων. δηλώνει με αφορμή τον πόλεμο στον Κόλπο:

«Ο σύγχρονος πολιτισμός και η διεθνής κοινότητα κατόρθωσαν να περάσουν τις εξετάσεις… Χάρη στη συνεργασία αποφεύχθηκε η καταστροφή. Είναι τρομερό αυτό που έγινε με κόστος ανθρώπινα θύματα και αίμα. Διαφορετικά το αποτέλεσμα θα ήταν πιο δραματικό. Μια βεβαιότητα εγκαθιδρύεται όλο και περισσότερο: καμιά επίθεση δεν θα μείνει δίχως τιμωρία».

Ο Σεβαρντνάτζε που σήμερα κυβερνάει τη Γεωργία, λίγα χρόνια πριν (1981) επί Μπρέζνιεφ, μιλούσε έτσι:

«Με την εισήγηση του σ. Μπρέζνιεφ ξεδιπλώθηκε μπροστά σ΄ ολόκληρο τον κόσμο το πανόραμα της προόδου που σημειώνει η χώρα μας στους τομείς της οικονομίας, της επιστήμης και του πολιτισμού. Με την εισήγηση αυτή εκφράστηκε η σιγουριά για τη θριαμβευτική πορεία της μεγάλης μας πατρίδας στο μέλλον, προς τις φωτεινές κορυφές του κομμουνισμού. Η κάθε θέση και το κάθε συμπέρασμα της εισήγησης του Λεονίντ Ιλίτς, η κάθε λέξη της εκπέμπει λενινιστική ενεργητικότητα, λενινιστική προσήλωση στο στόχο, λενινιστική αντικειμενικότητα, πνεύμα αυτοκριτικής, αυθεντικά λενινιστική, βαθιά επιστημονική προσέγγιση στην ανάλυση της σύγχρονης εποχής».

Ο τότε βιρτουόζος του γλειψίματος είχε ενδιαφέρουσες απόψεις και για ένα άλλο «καυτό ζήτημα».

«Μας ανησυχεί όλους βαθύτατα η τύχη του αφγανικού λαού, η τύχη των νότιων συνόρων μας. Ο κάθε σοβιετικός πολίτης περίμενε με λαχτάρα το τολμηρό και μοναδικό ορθό βήμα που έγινε στο αφγανικό πρόβλημα. Ο σοβιετικός λαός υποστηρίζει ολόψυχα τα μέτρα που έλαβαν το Κόμμα και η σοβιετική κυβέρνηση στο όνομα της περιφρούρησης και ανάπτυξης των καταχτήσεων της Αφγανικής Επανάστασης, της διασφάλισης των νότιων συνόρων μας. Και τα τελευταία γεγονότα επιβεβαίωσαν ότι ήταν η μοναδική σωστή απόφαση».

Ο κάλπικος αντιμπεριαλισμός, οι κάλπικες αναφορές σε επαναστάσεις κλπ της μπρεζνιεφικής περιόδου, μανδύας της σοβιετικής διείσδυσης και του πνιξίματος επαναστατικών κινημάτων, δίνουν πανεύκολα τη θέση τους στο «συνασπισμό των πολιτισμένων» που προτίθεται να υπηρετήσει με το αζημίωτο η «νέα σκέψη».

2.

Συνέβαλε αποφασιστικά σε μια μεγάλης έκτασης πολιτική αναδιάρθρωση. Στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης η ανατροπή των εκεί καθεστώτων δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την ισχυρή ανάμιξη του σοβιετικού παράγοντα (μέσω KGB και σοβιετικού στρατού) και τη συνεργασία με τις δυτικές υπηρεσίες. Αν κραυγαλέο παράδειγμα είναι η περίπτωση της Ρουμανίας, αυτό δεν σημαίνει ότι στοιχεία πραξικοπηματισμού και συνεργασίας δεν υπήρξαν σ’ όλες τις άλλες περιπτώσεις. Το δώρο της προσάρτησης της Ανατολικής Γερμανίας εντάσσεται μέσα στα πλαίσια των διευθετήσεων με τον δυτικό παράγοντα.

Στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ είχαμε εντυπωσιακό βήματα. Η «γκλασνόστ» έδωσε τα περιθώρια να εξαπολυθεί μία τεραστίων διαστάσεων αντικομμουνιστική εκστρατεία (με την κάλυψη των αρχών και με την ειδική δραστηριοποίηση του Γιάκοβλεφ) που προετοίμασε το κλίμα για όσα θα επακολουθούσαν.

Η μεγαλύτερη αυτονομία στις κομματικές οργανώσεις και στα τοπικά «κομμουνιστικά» κόμματα αρχικά, νομιμοποίησε μια υπαρκτή κατάσταση με τα λογής-λογής καπετανάτα που είχε δημιουργήσει η μπρεζνιεφική περίοδος.

Στη συνέχεια: Η εμφάνιση των ανεξάρτητων λεσχών (περίπου 3000 τα πρώτα χρόνια της περεστρόικα), προπλάσματα νέων πολιτικών σχηματισμών.

Η γέννηση των Λαϊκών Μετώπων με κυρίως εθνικιστική πλατφόρμα και με έντονη τη διαπερατότητα µε τα τοπικό ΚΚ. Τα τοπικά κοινοβούλια των αντιπροσώπων που αρχίζουν να διαδραματίζουν ενεργητικό ρόλο ροκανίζοντας την κεντρική εξουσία.

Η δημιουργία πλήθους κομμάτων όλων των τάσεων και αποχρώσεων.

Η ουσιαστική κατάργηση του ΠΓ και η συγκέντρωση όλων των εξουσιών στον Γκόρµπι και τους συνεργάτες του.

Η κατάργηση του άρθρου 6 του Συντάγματος που κατοχύρωνε τον καθοδηγητικό ρόλο του ΚΚΣΕ στη σοβιετική κοινωνία.

Το δημοψήφισμα του Απριλίου του ’91 για την πορεία και τον χαρακτήρα της Ένωσης.

Η απευθείας εκλογή του Γιέλτσιν (υποψηφίου του Δημοκρατικού Κινήματος της Ρωσίας) στη θέση του προέδρου της Ρωσικής Δημοκρατίας.

Όλα αυτά συνθέτουν μια εικόνα πολύ διαφορετική από αυτή της παντοκρατορίας ενός κόμματος. Μια νέα πολιτική δομή κατά τα δυτικά πρότυπα έκανε την εμφάνισή της, πολλαπλασιάζοντας τα κέντρα των αποφάσεων, που επανδρώθηκαν γρήγορα με λογής-λογής δυνάμεις. Το εντυπωσιακότερο στοιχείο είναι η ευκολία µε την οποία μεταλλάσσονταν όλοι οι επιφανείς της περιόδου Μπρέζνιεφ – Γκορμπατσόφ και δήλωναν σοσιαλιστές, σοσιαλδημοκράτες, εθνικιστές, οπαδοί του φιλελευθερισμού, ένθερμοι υποστηρικτές της οικονομικής πολιτικής του Πινοσέτ κλπ κλπ.

Αξίζει, νομίζουμε, στο σημείο αυτό μια παρένθεση για το ΚΚΣΕ.

Σχεδόν όλο το πολιτικό προσωπικό που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα χρόνια της περεστρόικα και συνεχίζει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, προέρχεται από το ΚΚΣΕ. Μέσα από τις γραμμές του αναδείχτηκε ένα σημαντικό δυναμικό που στελέχωσε τον κρατικό, οικονομικό και στρατιωτικό μηχανισμό. Από πολύ καιρό όμως είχε πάψει να είναι ένα πολιτικό κόμμα με την πλήρη έννοια του όρου. Ήταν ένας διοικητικός μηχανισμός που είχε συγκεντρώσει αυτά τα τελευταία χρόνια μια τεράστια οικονομική δύναμη. Οι αλλαγές ήταν τόσες στον πολιτικό στίβο που φαίνεται ότι το ίδιο το κόμμα µετά κι απ’ την κατάργηση του άρθρου 6, προσανατολίζονταν στην καθαρά οικονομική δραστηριότητα.

«Το κόμμα απαρνιέται το ρόλο της πολιτικής και ιδεολογικής καθοδήγησης και συγκεντρώνει την προσοχή του στην οργάνωση της οικονομικής ζωής αξιοποιώντας το ρόλο του σαν χρηματοδοτικού κέντρου της οικονομίας» (Σίµον Κορντόνσκι, περιοδικό «Ο ΧΧ αιώνας και η ειρήνη», Νο 3, 1990).

Η «νέα σκέψη» για το πολιτικό εποικοδόμημα είχε σαν όραμα την αστική δημοκρατία και μάλιστα το αμερικανικό μοντέλο της. Η συνεννόηση ανάμεσα στους δυο «Λευκούς Οίκους» τις μέρες του πραξικοπήματος του ‘91 είναι μία υπενθύμιση και ένας όχι τυχαίος συμβολισμός. Μια προεδρευόμενη δημοκρατία με ένα κοινοβουλευτικό σύστημα αντιπροσώπευσης στο οποίο θα συμμετέχει, μετά από ειδική κατεργασία, το 50% του εν δυνάμει εκλογικού σώματος και μια Ένωση κυρίαρχων κρατών κατά τα πρότυπα των ΗΠΑ ή της ΕΟΚ, είναι τα σχήματα μέσα στα οποία οι νεοαστικές δυνάμεις προσπάθησαν να τσουβαλιάσουν την πρώην Σοβιετική πραγματικότητα. Ο εθνικιστικός παροξυσμός ήταν ένα απαραίτητο συμπλήρωμα της όλης εικόνας.

Τόσο όμως οι αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό του όσο και οι συντονισμένες επιθέσεις που δέχονταν από τις ανερχόμενες δυνάμεις που απέβλεπαν σε μέρος των δραστηριοτήτων που μέχρι αυτή τη στιγμή ελέγχονταν από το κόμμα, μαρτυρούσαν ότι σχετικά γρήγορα θα φτάναμε σε ένα ξεκαθάρισμα των λογαριασμών.

Οι κύριες δυνάμεις της περεστρόικα, όλων των αποχρώσεων, είχαν αποδεχτεί ότι η αναδιάρθρωση στην ΕΣΣΔ θα παραμέριζε το κόμμα. Το πόσο γρήγορα, πόσο εύκολα ή δύσκολα θα γίνονταν, αυτό ήταν άλλο θέμα.

Ο γραμματέας του κόμματος Γκόρµπι, δήλωνε ότι το κόμμα πρέπει να μετατραπεί σ’ έναν πραγματικό πολιτικό οργανισμό και ότι «μονάχα αν το κόμμα προωθήσει το δρόμο των μεταρρυθμίσεων ο λαός θα το υποστηρίξει ξανά και κανένας εχθρός δεν θα μπορεί να του προκαλεί φόβο» (24 Απρίλη 1991). Προχωρώντας όμως η κρίση, καθιστούσε όλο και πιο δύσκολη τη χρησιμοποίηση του κόμματος από μεριάς του γραμματέα, σαν μοχλού για την επίτευξη διαφόρων ισορροπιών.

Η δημοτικότητα του κόμματος -αν μπορούμε να μιλήσουμε για τέτοια- ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Θεωρούνταν μια δύναμη αναξιόπιστη, σε αποσύνθεση και κυρίως υπεύθυνη για ό,τι συνέβαινε στη σοβιετική κοινωνία. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του γραμματέα της Μόσχας και μέλους του ΠΓ του ΚΚΣΕ πως:

«Στη λαϊκή συνείδηση, είναι το ΚΚΣΕ που φέρει την κύρια ευθύνη για προώθηση των μεταρρυθμίσεων τα τελευταία χρόνια. Στην πραγματικότητα, η οικονομική και κοινωνική πολιτική που εφαρμόζεται, υιοθετείται από το όνομα φυσικά του κόμματος χωρίς όμως, καν των ανώτερων καθοδηγητικών στελεχών, να έχει ζητηθεί η γνώμη» (εισήγηση στην ΚΕ του κόμματος στη Μόσχα, Moskovsaia Pravda, 25/4/91 ).

Είναι αυτή η ανυποληψία του ΚΚΣΕ στην κοινή γνώμη που οδήγησε τους πραξικοπηματίες της 18ης Αυγούστου να μην έχουν στη σύνθεσή τους κανέναν με την ιδιότητα του κομματικού ηγέτη.

Ακόμα και οι σκληροί της ομάδας Σογιούζ δια στόματος του πρωτοπαλίκαρου τους, Βίκτωρ Αλκένις, από καιρό υποστηρικτή μιας δικτατορικής λύσης (και τον οποίο θαύμαζε ο Ριζοσπάστης, βλ. 8/9/91), ζητούσαν την αναστολή της δράσης όλων των κομμάτων «συμπεριλαμβανομένου και του ΚΚΣΕ επειδή διαδραματίζει αποσταθεροποιητικό ρόλο» (Monde Diplomatique, Φλεβάρης ’91).

Παράλληλα δεν είναι μυστικό ότι σε αρκετές περιπτώσεις απαγορεύτηκε η δράση του ΚΚΣΕ πριν τον Αύγουστο του 1991: Το ρωσικό κοινοβούλιο ανακοίνωσε τον Ιούλιο του 1990 ένα διάταγμα που θα απαγόρευε τις κομματικές οργανώσεις στο στρατό, την KGB και τις επιχειρήσεις. Ο ριζοσπάστης πλέον δήμαρχος, Γαβριήλ Ποπόφ (πατρίδα!) αφαίρεσε 34 κτίρια από το ΚΚ και την Κομσομόλ, ενώ στο Λενινγκραντ ο Ανατόλι Σόμπτσακ απειλούσε να θέσει εκτός νόμου το νέο Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσίας. Ενώ ο υπερεθνικιστής Γκαμσαχουρντία (καλή του ώρα) στη Γεωργία, φρόντισε να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να θέσει εκτός νόμου το ΚΚ (Απρίλης 1991).

Τα γεγονότα του Αυγούστου του 1991 διευκόλυναν τη λύση των αντιθέσεων αυτών με τον απλό και τυπικά διακηρυγμένο παραμερισμό του ΚΚΣΕ.

3.

Προετοίμασε ιδεολογικό και πραχτικά το έδαφος για τη μετάβαση στην οικονομία της αγοράς και τη δυαδική κοινωνία.

Το φλερτ και ο έρωτας με τον μπουχαρινισμό και ειδικά με τη ΝΕΠ απαντούσαν στην ανάγκη να μιλάνε καλυμμένα για τον καπιταλισμό ενόσω ακόμα δεν ήταν «ώριμος ο λαός».

«Καταφεύγουμε όλο και πιο συχνά τώρα στα τελευταία έργα του Λένιν, στις λενινιστικές ιδέες για τη Νέα Οικονομική Πολιτική, προσπαθώντας να αντλήσουμε από την εμπειρία αυτή ό,τι πολυτιμότερο χρειαζόμαστε σήμερα. Βεβαίως θα ήταν λάθος να εξισώσουμε τη ΝΕΠ µε αυτό που κάνουμε σήμερα… Αλλά η ΝΕΠ είχε και έναν πιο μακροπρόθεσμο στόχο. Έμπαινε το καθήκον οικοδόμησης της νέας κοινωνίας με τη βοήθεια του ενθουσιασμού που προκάλεσε η μεγάλη επανάσταση, με το προσωπικό συμφέρον, με το προσωπικό υλικό κίνητρο, με την οικονομική ιδιοσυντήρηση».

Πλησιάζει η ώρα της ριζικής αλλαγής όλων των παραγωγικών σχέσεων.

Το 1989 αναλύοντας μιαν απόφαση για τον αγροτικό τομέα ο Γκορμπατσόφ θα πει:

«Έχει βασική σημασία το γεγονός ότι για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια μια ολομέλεια έκανε κεντρικό ζήτημα για τη λύση των οικονομικών προβλημάτων τη ριζική αλλαγή των σχέσεων ιδιοκτησίας και παραγωγής στη χώρα, τη μετάβαση σε νέες μορφές διεύθυνσης της οικονομίας και τη θεμελιώδη αλλαγή των μεθόδων διεύθυνσης… Έχω υπόψη μου ότι πρόκειται για θεμελιώδη μεταβολή της αντίληψης μας τόσο για την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα όσο και ολόκληρης της οικονομίας».

Το τρίπτυχο «αυτονομία, αυτοδιαχείριση, αυτοχρηματοδότηση» των πρώτων χρόνων της περεστρόικα, έχει πάει περίπατο.

Οι θεμελιώδεις αλλαγές στις οποίες αναφέρεται ο Γκόρμπι απαιτούν «θεραπείες σοκ» για την έξοδο από τη βαθύτατη κρίση που διαπερνά την κοινωνία. Οι «θεραπείες σοκ» ή τα «θεραπευτικά σοκ» είναι του τύπου που εφαρμόστηκαν στη Βολιβία πρόσφατα, στην Πολωνία και λίγο προηγούμενα στη Χιλή.

Για παράδειγμα οι 500 μέρες του σχεδίου Σατάλιν ή το αντίστοιχο του Γιέλτσιν ήταν µια εκδοχή τέτοιας θεραπείας. Το σχέδιο του Γιέλτσιν περιλάμβανε κι αυτό 500 μέρες χωριζόμενες στα εξής στάδια: 100 μέρες για να μεταφερθεί η κυριότητα των τραπεζών, των εργοστασίων και της γης από το σοβιετικό κράτος στο ρωσικό κράτος, επιτρέποντας την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής σε Ρώσους και σε ξένους, 150 μέρες (δεύτερο στάδιο) για να διαλυθούν τα βιομηχανικά υπουργεία και υπηρεσίες, να σταματήσουν οι επιχορηγήσεις σε μη κερδοφόρες επιχειρήσεις, να αναπτυχθεί ο συνεταιρικός και ιδιωτικός τομέας καθώς και η μετοχοποίηση. Το τρίτο στάδιο (250-400 μέρες) περιλαμβάνει την «ελεγχόμενη» απελευθέρωση των τιμών και οι τελευταίες 100 μέρες προβλέπονται για μια σταθεροποίηση.

Αντίστοιχα σχέδια προτείνονται αρκετά (πχ Αμπέλκιν, Πετρακόφ, Χμέλιοφ κλπ). Όλα συγκλίνουν σε διάφορες μορφές αποκρατικοποίησης με ενδιάμεσα στάδια, μέσα από σειρά μέτρων από-μονοπωλιοποίησης αφού όλοι συμφωνούν ότι «δεν υπάρχει ελεύθερη αγορά χωρίς ελεύθερες επιχειρήσεις» όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Ένωσης Συνεταιρισμών Βλαντιμίρ Τιχόνοφ (Δελτίο ΑΡΝ, 1/8/90).

Το ενδιαφέρον περιστρεφόταν γύρω από μέτρα που αφορούν πέντε επίπεδα: την ιδιοκτησία, τις τιμές, τη μεταρρύθμιση του πιστωτικού-νομισματικού συστήματος, την κοινωνική μέριμνα, τον καθορισμό των σχέσεων και υποχρεώσεων μέσα στη νέα ενωσιακή μορφή.

Σ’ όλες τις παραλλαγές και εκδοχές το φάσμα της δυαδικής κοινωνίας κάνει δραστική την παρουσία του: και μόνο η μετατροπή της «ισοτιμίας» ρουβλιού|δολαρίου από 1 δολάριο προς 6 ρούβλια σε 1 δολάριο προς 27,6 ρούβλια ανήγγειλε μια δραματική επιδείνωση των συνθηκών ζωής του σοβιετικού λαού. Κοντά στην απελευθέρωση των τιμών και τον πληθωρισμό, η ανεργία παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις. Τα σύγχρονα μεταναστευτικά ρεύματα σύντομα θα επανδρωθούν και από σοβιετική φτηνή εργατική δύναμη. .

Η «νέα σκέψη» στον οικονομικό τομέα δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τον άγριο δυτικό νεοφιλελευθερισμό.

Ορισμένα παραδείγματα, όχι µόνο σοβιετικά:

«Εάν ο άνθρωπος έχει το δικαίωμα να δρα πολιτικά πρέπει να του επιτρέπουμε να υπερασπίζει συμφέροντα. Και ποια συμφέροντα μπορεί να έχει όταν δεν κατέχει ούτε γη, ούτε εργοστάσια, ούτε μαγαζιά; Δεν θα έχει παρά ένα συμφέρον: να καταστρέψει και να αρπάξει» (Γ. Ποπόφ, 1989).

«Ο κίνδυνος να απωλέσει την εργασία είναι είναι ένα έξοχο μέσον ενάντια στην τεμπελιά και την ανευθυνότητα». «Να τελειώνουμε με την παρασιτική ιδεοληψία της εγγυημένης εργασίας» (Χμέλιοφ, 1988).

«Είναι πιθανό πως, προς το τέλος της επόμενης δεκαετίας, στην ΕΣΣΔ θα έχουμε φτάσει στην κατάσταση όπου το κράτος δεν θα ελέγχει πάνω από το 15% της οικονομίας, σε αντίθεση με το τωρινό 90%, και το υπόλοιπο θα υπόκειται στο ελεύθερο παιχνίδι των κανόνων της αγοράς» (Χμέλιοφ, 1989)

Ενώ ο γνωστός μας Λεχ Βαλέσα πριν ακόμη γίνει πρόεδρος της Πολωνίας το Σεπτέμβρη του ’89 δήλωνε:

«Πρέπει να ξαναπάρουμε από αυτό το κράτος, το λιγότερο, το 80% όσων κατέχει, τη γη, τα εργοστάσια, τα σπίτια. Το ξένο κεφάλαιο θα διαχειρίζεται για ένα διάστημα αυτή την ιδιοκτησία και θα αποκομίζει κέρδη μέχρι την ημέρα που οι πολωνοί θα γίνουν τόσο πλούσιοι ώστε να ξαναποκτήσουν τα αγαθά. Πρέπει να δημιουργηθούν στην Πολωνία θυγατρικές ξένων τραπεζών που θα βρίσκονται εδώ όχι μόνο για να δανείζουν αλλά για να αγοράσουν για παράδειγμα τις κρατικές φάρμες ή τα εργοστάσια. Εδώ, στο Γντανσκ, έχω μια λίστα μιας ντουζίνας επιχειρήσεων, όπως τα ναυπηγεία Λένιν που μπορούν να αγοραστούν».

«Ο μύθος της σοσιαλιστικής αγοράς κατέρρευσε. Αποτελούν υποκρισία και φτηνή προπαγάνδα οι κατηγορίες που μας προσάπτουν για «καπιταλιστική αγορά». Η αγορά δεν είναι ούτε καπιταλιστική, ούτε σοσιαλιστική. Ας μην εθελοτυφλούν». (Χμέλιοφ).

«Κάποιος «πρόωρος» καπιταλισμός είναι απαραίτητος στην Κίνα, αν το μεγαλύτερο κομουνιστικό κράτος του κόσμου θέλει να έχει μια αποτελεσματική σοσιαλιστική οικονομία» (Ζάο Ζιγιάγκ, 1988, γραμματέας ΚΚ Κίνας).

Αλλά και στη διάλυση του 1991, πλήθαιναν οι θαυμαστές μιας σκληρής δικτατορικής διαχείρισης. Το εγκώμιο της Χιλής του Πινοσέτ και του οικονομικού «θαύματος» πήγαινε παρέα με το εγκώμιο της μεταπολεμικής ανάπτυξης της Ιαπωνίας υπό την αμερικανική κηδεμονία. Μοιάζουν τραβηγμένα, αλλά δεν τα υποστηρίζουν οι οπαδοί του Σολτζενίτσιν που άλλωστε είναι δηλωμένο το «πιστεύω» τους (θρησκεία – τσαρισμός – εθνικισμός). Τα υποστηρίζουν οι σκληροί της ομάδας Σογιούζ τους οποίους συμπαθούσε σφόδρα ο Ριζοσπάστης: «Ο αμερικάνικος στρατός και οι ξιφολόγχες του οδήγησαν την Ιαπωνία στο δρόμο της οικονομικής προόδου». (Β. Αλκένις, επάγγελμα μαυροσκούφης…).

Όσο κι αν ψάξει κανείς δεν θα βρει καμιά ουσιαστική διαφοροποίηση όσον αφορά τα οικονομικά προγράμματα. Καμιά πτέρυγα από το «μέτωπο της περεστρόικα», από τους «μεταρρυθμιστές» μέχρι τους «συντηρητικούς» δεν αμφισβητεί την κατεύθυνση και τον προσανατολισμό της οικονομίας. Οι αντιπαραθέσεις που υπήρχαν αφορούν την ανακατανομή των εξουσιών, υπό τον έλεγχο ποιας δύναμης θα γίνονταν οι μεταρρυθμίσεις, καθώς και οι διαφορετικές θέσεις για το ρυθμό της όποιας αποκρατικοποίησης. Ακόμα και η ομάδα των 8 πραξικοπηματιών του Αυγούστου του 1991 δεν χρησιμοποίησε ούτε μία φορά στα διαγγέλματά της τη λέξη σοσιαλισμός ή σοσιαλιστική οικονομία. Αναφερόταν στη συνέχιση της πολιτικής της περεστρόικα, στην «πατρίδα» και το «πληγωμένο πατριωτικό αίσθημα» των σοβιετικών πολιτών.

Το τελευταίο διάστημα πριν τις 19 Αυγούστου, αρχίζει να κερδίζει έδαφος η άποψη για σκληρή διακυβέρνηση. Προτάσεις επί προτάσεων από όλο το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων αναφέρονταν στην ανάγκη λήψης έκτακτων μέτρων για την αντιμετώπιση της ραγδαία εξελισσόμενης κατάστασης. Οι προτάσεις περιλάμβαναν μια ποικιλία μέτρων όπως αναστολή της δράσης των κομμάτων, απαγόρευση των απεργιών, επέμβαση του στρατού σε περιοχές με έντονα προβλήματα ή και γενικότερα ανάληψη της διακυβέρνησης από μια επιτροπή εθνικής σωτηρίας κλπ.

Την ιδέα μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης δεν την είχαν μονάχα οι «συντηρητικοί» και οι «νοσταλγοί». Αντίθετα, όλοι, μέχρι και οι πλέον «ριζοσπάστες» είχαν προσχωρήσει στη μοναδική -όπως τη χαρακτήριζαν- λύση. Όταν μάλιστα ο Γκορμπατσόφ γύρισε με άδεια χέρια από τη συνάντηση του G7 στο Λονδίνο, ήταν φανερό ότι οι κόμποι έφταναν για τα καλά στο χτένι.

4.

Αφού η περεστρόικα έστρωσε το δρόμο για μια ποικιλόχρωμη αστική άνοδο στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ, ήταν φυσιολογικό να αναπτυχθούν και ενισχυθούν δυνάμεις με έντονες φυγόκεντρες τάσεις από το μέχρι τώρα «κέντρο». Η αστική άνοδος δεν έχει ένα ενιαίο υποκείμενο (μια ενιαία αστική τάξη νέου τύπου), αλλά πολλά ανταγωνιζόμενα τμήματα που νοιάζονται κυρίως για τη δική τους ενδυνάμωση. Αυτή η διάσπαση των ανερχόμενων αστικών στρωμάτων λειτουργούσε (και λειτουργεί ως ένα βαθμό ακόμη) αποσταθεροποιητικά για οποιαδήποτε ομαλή και ενιαία μετάβαση της πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ σε κάτι άλλο.

Μέσα δηλαδή στα 6 χρόνια της περεστρόικα είχαμε το αναγκαστικό πέρασμα από τον επιθυμητό και ελεγχόμενο (απ’ την κεντρική εξουσία) χειρισμό διαφόρων αντιθέσεων στην ανοιχτή και ανεξέλεγκτη αντιπαράθεση διαφόρων δυνάμεων.

Αυτή η νέα κατάσταση αντανακλούνταν και στις μεθοδεύσεις για τη νέα Ενωσιακή συνθήκη που επρόκειτο να επικυρωθεί στις 22 Αυγούστου 1991 μετά το δημοψήφισμα του Απρίλη. Πίεζε στην αναζήτηση συμμαχιών και συμβιβασμών ανάμεσα στα διάφορα τμήματα της αστικής τάξης.

Όμως, το πρόβλημα αυτό γίνονταν όλο και πιο περίπλοκο εξαιτίας του έντονου ενδιαφέροντος του διεθνούς παράγοντα που ήδη είχε δημιουργήσει κι άλλες «γέφυρες» πέρα από τη «συνομιλία με τον Γκόρμπι». Ανοικτά ή καλυμμένα, διάφορες δυνάμεις ή περιοχές είχαν αποκτήσει σημαντικές σχέσεις µε διάφορες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και από ένα σημείο και ύστερα η αποσταθεροποίηση και η ρευστή κατάσταση είναι η πραγματική πολιτική των ΗΠΑ για την Κεντρική ή Ανατολική Ευρώπη (συμπεριλαμβανόμενων και των Βαλκανίων).

Να πώς τίθονταν το ζήτημα στρογγυλεμένα και διπλωματικά σε μια μελέτη που προετοίμασαν από κοινού το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Διεθνής Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, παραγγελία της ομάδας των 7 πιο πλούσιων χωρών μετά τη συνάντησή τους τον Ιούλιο του 1990 στο Χιούστον.

«Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη Σοβιετική Ένωση εξαρτώνται από αποφάσεις που πρέπει να παρθούν κατεξοχήν στο πολιτικό επίπεδο (…). Είναι επείγον να συναφθεί μια νέα συμφωνία για την Ένωση που να διευκρινίζει την κατανομή των εξουσιών και των υπευθυνοτήτων, ή τουλάχιστον, που να υπογραμμίζει μια συμφωνία ανάμεσα στην Ένωση και στις δημοκρατίες πάνω στα πλέον πιεστικά ζητήματα.
Η παρατηρούμενη στην ΕΣΣΔ κίνηση προς μια μεγαλύτερη πολιτική αποκέντρωση και προς μια μεγαλύτερη ανεξαρτησία, είναι συμβατή με τη διατήρηση μιας οικονομικής αλληλεξάρτησης… Η Οικονομική ολοκλήρωση ανάμεσα σε κυρίαρχα κράτη έχει προωθηθεί σε άλλες περιοχές του κόσμου, απαντώντας στην ανάγκη των χωρών για μεγαλύτερες αγορές για τα προϊόντα και τους συντελεστές της παραγωγής. Πρέπει να αποφευχθεί η δημιουργία εμποδίων στις οικονομικές συναλλαγές ανάμεσα στις περιοχές, και στην περίπτωση που υπάρχουν εμπόδια πρέπει να ξεπεραστούν».

Οι «7» είναι σίγουρο πως δεν θα βάδιζαν ενωμένοι προς «αρωγή» της κλονιζόμενης αυτοκρατορίας. Η Γερμανία είχε ήδη προωθήσει θέσεις προς την Κεντρική Ευρώπη, τη Βαλτική και τα Βαλκάνια, ενώ είναι ο κυριότερος δανειστής της ΕΣΣΔ. Οι ΗΠΑ ενώ «ανακατεύουν την κουτάλα» καλά, έχουν προωθήσει μια σημαντική οικονομική διείσδυση και ποντάρισαν στο κεφάλαιο «Γιέλτσιν» και τη Ρωσική Δημοκρατία.

Στα έξι χρόνια της περεστρόικα θεωρητικά κυλήσαμε από τον «εμπλουτισμό του σοσιαλισμού» στη «νέα σκέψη». Αυτό το «κύλισμα» όμως αντανακλούσε και υπηρετούσε μια γοργά μεταβαλλόμενη πραγματικότητα.

Η αντιστοιχία της «νέας σκέψης» με τη «νέα τάξη πραγμάτων» ήταν μια αδήριτη απαίτηση των καταστάσεων της παγκόσμιας αναδιάρθρωσης.

Μόνο που δεν γεννά έναν αρμονικό κόσμο ή έναν καλύτερο κόσμο. Τα τοπία του «μετακομµουνιστικού κόσμου», που δεν χωρούν σε χτεσινά σχήματα, δεν πρόκειται να καταργήσουν την ανάγκη του κομμουνισμού: θα την τροφοδοτήσουν με πλούσιο υλικό.

Μετά το θρίαμβο των δυνάμεων της δημοκρατίας εναντίον του ολοκληρωτισμού και των νοσταλγών του παρελθόντος, οι δύο πρωταγωνιστές, με προεξάρχοντα πλέον τον επιρρεπή στο αλκοόλ Γιέλτσιν, δίνουν µια κοινή συνέντευξη στο τηλεοπτικό δίκτυο ABC στις 8 Σεπτέμβρη του 1991:

Γιέλτσιν: Ο κομμουνισμός είναι τραγωδία για τον σοβιετικό λαό, αν και ήταν μια θαυμάσια ουτοπία. Θα ήταν καλύτερα να συνέβαινε σε μικρότερη χώρα!

Γκορμπατσόφ: Η εμπειρία μας επιτρέπει να πούμε με κατηγορηματικό τρόπο ότι αυτό το μοντέλο απέτυχε κι αυτό είναι μάθημα για όλους μας.

Ευτυχώς, η «περεστρόικα», το τελευταίο όχημα του ψευδοκομμουνισμού προς την πλήρη χειραφέτηση του σε αστική τάξη, απαλλάσσει σε μεγάλο βαθμό από τη διπλότητα και την παραλλαγή αν βγούνε τα απαραίτητα διδάγματα. Γιατί μπορεί ο Γερμανός συγγραφέας να θέτει το ερώτημα αλλά η απάντηση βρίσκεται σε ένα απλό γεγονός: στην ουσιαστική ιδεολογική, πολιτική κυρίως, και οργανωτική επομένως, διάλυση του κομμουνιστικού κινήματος. Το κομουνιστικό κίνημα που θα αναγεννηθεί θα πρέπει να είναι πολιτικά και ιδεολογικά προετοιμασμένο και να ’χει βγάλει τα απαραίτητα διδάγματα. Αυτά θα πρέπει να κωδικοποιηθούν σε μια νέα προγραμματική διακήρυξη του νέου κομμουνιστικού κινήματος.