Ο ιμπεριαλισμός στραγγίζει τρισεκατομμύρια δολάρια από τον Τρίτο Κόσμο

Στο ‘Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού’, ο Λένιν έγραψε ότι «ο κόσμος χωρίστηκε σε μια χούφτα κράτη-τοκογλύφους και σε μια τεράστια πλειοψηφία κράτη-οφειλέτες»[ii]. Μετά την τυπική αποαποικιοποίηση της δεκαετίας του 1960, το έργο του απορρίπτονταν σαν απαρχαιωμένο, ακόμα και ανάμεσα σε τμήματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Τώρα το 2017 [το άρθρο δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2017, σ.τ.μ.] με το καπιταλιστικό σύστημα να βουλιάζει στην βαθύτερή του κρίση από την εποχή του Λένιν, μια νέα μελέτη στο παγκόσμιο εμπόριο δείχνει ότι η ανάλυσή του είναι τόσο επίκαιρη όσο ποτέ. Αποκάλυψε ότι μεταξύ 1980 και 2012 οι συνολικές εκροές, από ‘αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες’ καταπιεζόμενες χώρες που διοχετεύονταν στα ‘ανεπτυγμένα’ ιμπεριαλιστικά έθνη έφταναν τα 16,3 τρισεκατομμύρια $. Η αλήθεια για τον δήθεν μετα-αποικιακό κόσμο μας είναι ότι οι φτωχές χώρες ακόμα αναπτύσσουν τις πλούσιες χώρες, το αντίθετο από αυτό που μας λένε τόσο συχνά.

Στις 5 Δεκέμβρη 2016, η βασισμένη στις ΗΠΑ δεξαμενή σκέψης (think tank) Παγκόσμια Οικονομική Ακεραιότητα (Global Financial Integrity, GFI) και το Κέντρο Εφαρμοσμένης Έρευνας του Νορβηγικού Οικονομικού Πανεπιστημίου (Norges Handelshøyskole, ΝΗΗ) δημοσίευσαν την έκθεση Χρηματοπιστωτικές ροές και φορολογικοί παράδεισοι: συνδυαζόμενοι περιορίζουν τις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων[iii]. Βρήκαν ότι το 2012, την τελευταία χρονιά με διαθέσιμα δεδομένα, οι ‘αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες χώρες’ – στην Κεντρική και Νότια Αμερική, Αφρική, Ανατολική Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Ασία – έλαβαν εν συνόλω 1,3 τρις $, συμπεριλαμβάνοντας όλα τα προγράμματα βοήθειας, επενδύσεις και εισοδήματα, αλλά ότι 3,3 τρις $ έρευσαν προς την αντίθετη κατεύθυνση στον ‘αναπτυγμένο κόσμο’ – Βόρεια Αμερική, Δυτική Ευρώπη, Ιαπωνία, Νότια Κορέα και Αυστραλία. [η έμφαση δική μας, σ.τ.μ.]

Αυτά τα νούμερα εκφράζουν την σύγχρονη πραγματικότητα του ιμπεριαλισμού: ότι μια μειοψηφία έθνη καταπιεστών, ηγούμενων από τις ΗΠΑ και τη Μ. Βρετανία, πλιατσικολογούν τον υπόλοιπο κόσμο, τα καταπιεζόμενα έθνη, για κέρδη και πόρους. Όπως εξήγησε ο Λένιν, η οικονομική επιταγή πίσω από αυτή την κοινωνική σχέση πηγάζει από το γεγονός ότι το κεφάλαιο που εξάγεται από τα καταπιέζοντα έθνη στα καταπιεζόμενα είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί φθηνότερη εργασία και χαλαρότερους κανονισμούς, εξασφαλίζοντας υψηλότερες αποδόσεις. Ο πλούτος που δημιουργούν οι εργάτες σε αυτά τα ονομαστικά κυρίαρχα έθνη αναδιανέμεται στην ιμπεριαλιστικές ενδοχώρες μέσω παρασιτικών πολυεθνικών εταιριών και τραπεζικών κέντρων όπως το Σίτι του Λονδίνου.

Άνισες ‘νόμιμες’ εκροές

Αυτή η ενδελεχής μελέτη βασίστηκε στα δεδομένα για το ισοζύγιο πληρωμών και το διμερές εμπόριο, συμπεριλαμβανομένου της επίσημης ‘αναπτυξιακής βοήθειας’, των δανείων, αποπληρωμών, διαγραφής χρεών, άμεσων ξένων επενδύσεων, επενδύσεων χαρτοφυλακίου, εμβασμάτων, ενισχύσεων από θρησκευτικές και φιλανθρωπικές οργανώσεις, και καταγεγραμμένων ή μη, εμπορικών ροών.

Κατά την υπό μελέτη περίοδο, οι μέσες ‘νόμιμες’ καταγεγραμμένες μεταφορές [αξίας, σ.τ.μ.] προς και από τις αναπτυσσόμενες χώρες μέσω του ισοζυγίου πληρωμών τους – καθαρά κέρδη που πραγματοποιήθηκαν στα καταπιεζόμενα έθνη αλλά μεταφέρθηκαν στις ιμπεριαλιστικές χώρες δια των πολυεθνικών εταιριών – ανέρχονταν σε ένα ετήσιο έλλειμμα 90,1 δις $. Ο τρόπος που λειτουργεί το καπιταλιστικό σύστημα σημαίνει ότι το κέρδος φουσκώνει το ΑΕΠ εκεί όπου ένα προϊόν καταναλώνεται, αντί εκεί που παράγεται. Αυτή η σχέση περιγράφονταν και σε μια έκθεση το 2016 που αποκάλυψε ότι 101 εταιρίες καταγεγραμμένες στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου ελέγχουν πόρους σε 37 αφρικανικές χώρες αξία άνω του 1 τρισεκατομμυρίου $[iv]. [οι εμφάσεις δικές μας, σ.τ.μ.]

Στα κέρδη που στραγγίζονται από τις καταπιεζόμενες χώρες προστίθενται οι πληρωμές τόκων για χρέη στις ιμπεριαλιστικές χώρες, οι οποίες για την περίοδο των 32 ετών ανέρχονται σε 4,2 τρις $ [η έμφαση δική μας, σ.τ.μ.]. Σε αυτή την περίοδο, τα καταπιεζόμενα έθνη που απεγνωσμένα έψαχναν κεφάλαια για να εκκινήσουν στις λιμνάζουσες οικονομίες τους, πήραν δάνεια από το ΔΝΤ με τον όρο να πραγματοποιήσουν νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις: κρατικές βιομηχανίες ξεπουλιούνται σε ξένους επενδυτές και οι δημόσιες δαπάνες περικόπτονται. Ο ιμπεριαλισμός, όπως έκανε πάντα, συνεχίζει να υποαναπτύσσει τον υπόλοιπο κόσμο, τροφοδοτώντας μια καταστρεπτική επιδίωξη βραχυπρόθεσμου οφέλους και έναν φαύλο κύκλο στον οποίο πολλές καταπιεζόμενες χώρες τρικλίζουν από τη μια χρεοκοπία στην άλλη. Όπως γράφεται στην έκθεση, ‘αυτοί οι πόροι αντιπροσωπεύουν τεράστια κοινωνικά κόστη που τα έχουν επωμιστεί οι πολίτες των αναπτυσσόμενων χωρών σε όλο τον κόσμο’.

Εντός των ιμπεριαλιστικών εθνών, οι μεσαίες τάξεις και οι ‘εργατικές αριστοκρατίες’, προνομιούχα τμήματα των εργατικών τάξεων – πολιτικά εκφραζόμενες στη Βρετανία, λόγου χάριν, μέσω του Εργατικού Κόμματος – απολαμβάνουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο ως αποτέλεσμα αυτού του παρασιτικού συστήματος, λαμβάνοντας επιπλέον ψίχουλα από τα υπερκέρδη του ιμπεριαλιστικού τραπεζιού, ενώ ο υπόλοιπος πλανήτης αφήνεται να υποφέρει.

Παράνομη φυγή κεφαλαίου

Οι μη καταγεγραμμένες εμπορικές ροές που μελετάει η έκθεση, συνήθως αναφέρονται σαν παράνομη φυγή κεφαλαίων, και αποδεικνύεται ότι είναι μακράν η μεγαλύτερη συνιστώσα των κεφαλαιακών εκροών – 13,4 τρις $ στο διάστημα 1980-2012, ή το 82% όλων των ‘Συνολικών Μεταφορών Πόρων’. Τέτοια απατηλή δραστηριότητα διαπράττεται όταν εταιρίες παρουσιάζουν ψευδείς τιμές στα εμπορικά τους τιμολόγια για να φυγαδεύσουν λεφτά σε φορολογικούς παραδείσους, που συνήθως βρίσκονται στα ιμπεριαλιστικά κράτη ή τις υπερπόντιες περιοχές τους, μια πρακτική γνωστή και ως ‘ψευδής τιμολόγηση’. Χρησιμοποιείται κατά βάση για φοροδιαφυγή, αλλά επίσης, για ξέπλυμα χρήματος ή για παράκαμψη κεφαλαιακών ελέγχων. Το 2012 τα καταπιεζόμενα έθνη έχασαν 700 δις $ μέσω ψευδούς τιμολόγησης. Οι παράνομες εκροές ήταν περίπου 1,3 φορές τα 858 δις $ που έλαβαν σε Άμεσες Ξένες Επενδύσεις και 11,1 φορές τα 99,3 δις $ της ‘επίσημης αναπτυξιακής αρωγής’. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, η υποσαχάρια Αφρική υπέστη τη μεγαλύτερη παράνομη απώλεια κεφαλαίου, κατά μέσο όρο 6,1% του ΑΕΠ ανά έτος σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο του 4,0%. [η έμφαση δική μας, σ.τ.μ.]

Τα νούμερα του πρωτοσέλιδου της έκθεσης είναι σχετικά συντηρητικές εκτιμήσεις καθώς δεν συμπεριλαμβάνουν την απατηλή πρακτική ‘απομίμησης ίδιου τιμολογίου’, η οποία είναι δύσκολο να ανιχνευθεί αλλά εκτιμάται ότι κοστίζει άλλα 700 δις $ το χρόνο. Αυτή αφορά πολυεθνικές εταιρίες που μετατοπίζουν παράνομα τα κέρδη τους μεταξύ των θυγατρικών τους πλαστογραφώντας εμπορικά τιμολόγια και στις δυο πλευρές. [η έμφαση δική μας, σ.τ.μ.]

Συνολικά, για κάθε 1 $ βοήθειας που λαμβάνουν οι αναπτυσσόμενες χώρες, χάνουν 24 $ σε συνολικές εκροές. Οι αυτοαποκαλούμενοι φιλάνθρωποι, τόσο αγαπητοί από φιλελεύθερους ιμπεριαλιστές, μπορεί να ‘δίνουν κάτι πίσω [στην κοινωνία, σ.τ.μ.]’ αλλά στην πραγματικότητα πλουτίζουν οι ίδιοι πατώντας εξ αρχής στην πλάτη των φτωχότερων ανθρώπων στον πλανήτη. [η έμφαση δική μας, σ.τ.μ.]

Ατελέσφορες εκκλήσεις για μεταρρύθμιση

Η έκθεση οδήγησε σε εκκλήσεις για μεταρρυθμίσεις σε ότι αντιλαμβάνονται αριστερόστροφοι φιλελεύθεροι ως ένα μη ισορροπημένο παγκόσμιο εμπορικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα. Σχολιάζοντας στην Γκάρντιαν (The Guardian, 14 January 2017), ο Τζέισον Χίκελ γράφει: «Θα μπορούσαμε να διαγράψουμε τα υπερβάλλοντα χρέη των φτωχών χωρών, ελευθερώνοντας τες έτσι να ξοδέψουν τα χρήματά τους για ανάπτυξη αντί να πληρώνουν τόκους σε παλιά δάνεια· θα μπορούσαμε να κλείσουμε τις δικαιοδοσίες [οικονομικού, σ.τ.μ.] απορρήτου, και να ρίξουμε ποινές σε τραπεζίτες και λογιστές που διευκολύνουν παράνομες εκροές· θα μπορούσαμε να επιβάλλουμε έναν παγκόσμιο ελάχιστο φόρο επί των εταιρικών κερδών για να εξαφανίσουμε το κίνητρο που έχουν οι επιχειρήσεις να μεταφέρουν εν κρυπτώ τα λεφτά τους ανά τον κόσμο».

Η εφαρμογή τέτοιων μέτρων απαιτεί επανάσταση. Δεν θα εφαρμοστούν ποτέ από τα καπιταλιστικά κράτη σκοπός των οποίων είναι να προστατεύουν και να προωθούν τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, ειδικά όταν ο κόσμος είναι βυθισμένος σε μια κρίση κερδοφορίας. Ενώ είναι αλήθεια ότι ισχυρότερες ρυθμίσεις υπήρχαν στο παρελθόν, αυτές αναγκαστικά χαλαρώθηκαν από δεξιούς νεοφιλελεύθερους για να βοηθήσουν την επίλυση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που ξέσπασε το 1973. Παρομοίως, η ανάδυση του ιμπεριαλισμού ως το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού δεν ήταν ατύχημα ή λάθος στροφή, αλλά ένα αναγκαίο στάδιο στην ανάπτυξη του συστήματος. Είναι ο καπιταλισμός στην μονοπωλιακή, παρακμάζουσα και παρασιτική φάση του. Εκκλήσεις για ‘διαφάνεια’ σε σχέση με τους φορολογικούς παραδείσους χάνουν το νόημα, καθώς μια τέτοια κίνηση θα έκανε αναγκαία την περαιτέρω μείωση της φορολόγησης των εταιριών. Οι φορολογικοί παράδεισοι υπάρχουν όχι απλά λόγω απληστίας αλλά γιατί οι κερδοφόρες ευκαιρίες που χρειάζεται η επανεπένδυση του κεφαλαίου που βρίσκεται σε αυτούς απουσιάζουν[v]. Ο μόνος τρόπος για να ξεπεραστεί αυτή η αντίθεση είναι να αντικατασταθεί το κίνητρο του κέρδους με τον σοσιαλιστικό κεντρικό σχεδιασμό. [η έμφαση δική μας, σ.τ.μ.]

Αγώνας ενάντια στον Ρατσισμό! Αγώνας ενάντια στον Ιμπεριαλισμό!

Πηγή: Revolutionary communist Group

μετάφραση: Άρης Ντα Κούνια Ντα Κώστα Ντίας,
επιμέλεια: Διονύσης Περδίκης

Brian Henry

Ακτιβιστής και αρθρογράφος του Revolutionary Communist Group