Άρθρα

Το Eurogroup σπάει πλάκα

Το 2018, το ΑΕΠ της Ε.Ε. των 28 την καθιστούσε τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, με μέγεθος περίπου 18,768 τρις. δολάρια. Εξαιτίας του Brexit, υπολογίζεται ότι η Ε.Ε. έχασε περίπου το 12% του ΑΕΠ της. Ωστόσο παραμένει μια γιγαντιαία οικονομία και η δεύτερη παγκοσμίως.

Την ώρα λοιπόν που οι ΗΠΑ, με περίπου 19 τρις. δολάρια ΑΕΠ υιοθέτησαν ήδη ένα πακέτο 2,5 τρισ. δολαρίων για τη στήριξη της οικονομίας τους, με τη FED να ακολουθεί μόλις δέκα μέρες μετά με ένα δεύτερο (ύψους 2 τρισ., ίσως και ελαφρώς μεγαλύτερο), στην Ευρώπη οι υπουργοί Οικονομικών συνεχάρησαν αλλήλους γιατί θα εισηγηθούν ένα οικονομικό πρόγραμμα αξίας 540 δισ. ευρώ…

Από αυτό, μάλιστα, τα μισά περίπου (240 δισ.) θα κατευθυνθούν μόνο στα συστήματα υγείας και επομένως όχι άμεσα στη στήριξη των οικονομιών εν γένει, για τις οποίες μένουν 300 δισ., εκ των οποίων τα 100 θα εκταμιευθούν σε βάθος 7ετίας!

Από τα 240 δισ. μάλιστα, θα προκύψουν δεσμεύσεις για πολλές γενιές Ευρωπαίων πολιτών κατά την (κατά τα λοιπά ανύπαρκτη και σε αυτήν την κρίση) Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αλλά προς το παρόν αυτές οι δεσμεύσεις δε θα αποκληθούν μνημόνια από… τακτ. Τα υπόλοιπα θα συνοδεύονται από ‘κανονικές’ δεσμεύσεις προφανώς.

Για να γίνει το αστείο καλύτερο, συμφωνήθηκε ότι κάποιο ακόμα ταμείο αλληλεγγύης θα συζητηθεί, αλλά στο μέλλον, διότι προφανώς δεν υπάρχει κανένας λόγος βιασύνης.

Ειλικρινά αναρωτιέται κανείς τι να πρωτοσχολιάσει: την ανεπάρκεια των αποφάσεων που δεν αγγίζουν παρά στο ελάχιστο το ζήτημα της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης έως κατάρρευσης;

Ότι για την επανεκκίνηση των οικονομιών και για την επιβίωσή τους εν μέσω πανδημίας δεν υπάρχει καμία ουσιαστική πρόβλεψη;

Ότι η όποια βοήθεια θα συνοδεύεται από μνημονικού τύπου όρους, ρητά ή υπόρρητα, ακόμα και για λόγους που αφορούν άμεσα την πανδημία;

Ότι η Λαγκάρντ ξέκοψε κάθε συζήτηση για διαγραφή χρεών, όταν η υπερχρέωση είναι προφανές ότι καλπάζει;

Ότι η αμοιβαιοποίηση των χρεών πήγε περίπατο και ότι οι ‘Εννέα’ εξευτελίστηκαν;

Ότι η Γαλλία για άλλη μια φορά τα τελευταία χρόνια αποδείχτηκε κομπάρσος του Βερολίνου;

Οποιοδήποτε από αυτά από μόνο του θα αρκούσε για να μιλούμε για βαθιά κρίση. Όλα μαζί θα έκαναν οποινδήποτε σώφρονα αστό πολιτικό να τραβάει τα μαλλιά του.

Ωστόσο δεν είναι η πρώτη φορά που βρισκόμαστε σε παρόμοια θέση.

Το ζήτημα με την Ε.Ε. και με την Ευρωζώνη εντοπίζεται σε μια θεμελιακή ‘παρεξήγηση’: ούτε η μία, ούτε η άλλη είναι ‘μία’. Τόσο η Ε.Ε., όσο και η Ευρωζώνη συνιστούν ένα, λιγότερο ή περισσότερο, ανταγωνιστικό άθροισμα οικονομιών και κρατών, με κάποιους κανόνες συνεννόησης και με ηγεμονική εδώ και περίπου δύο δεκαετίες θέση της Γερμανίας και μόνο.

Όσο λοιπόν η Ε.Ε. και η Ευρωζώνη παριστάνουν ότι είναι ‘μία’, δηλαδή ότι κατισχύει το ενοποιητικό στοιχείο στο εσωτερικό τους, ενώ αυτό δεν συμβαίνει, τα κράτη-μέλη διχάζονται σε κερδισμένους και χαμένους, οπότε αντικειμενικά οι φυγόκεντρες τάσεις εντείνονται και το άθροισμα συνολικά οδηγείται στην παρακμή.

Αποδεικνύεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ μεγάλη για να την προστατεύσει η Γερμανία.

Εν προκειμένω, σε ό,τι αφορά και τη συγκεκριμένη απόφαση (και εντός του προαναφερθέντος πλαισίου) πρυτάνευσαν δύο βασικές αντιλήψεις: πρώτον, ότι και αυτή η κρίση θα έχει κερδισμένους και χαμένους εν γένει, αλλά και εντός της Ε.Ε. Η Γερμανία θέλει να ανήκει στους πρώτους και ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχει είναι η παροχή βοήθειας με το σταγονόμετρο και με ανταλλάγματα που αποδυναμώνουν κάθε δυνάμει Ευρωπαίο ανταγωνιστή της, καθιστώντας τον εξαρτημένο από τους όρους που η ίδια υπαγορεύει.

Δεύτερον, η Ε.Ε. είναι πολύ μεγάλη για να την προστατεύσει η Γερμανία. Η αμοιβαιοποίηση του χρέους μπορεί να συντελεστεί είτε όταν έχουν “αμοιβαιοποιηθεί” και οι κρατικές οντότητες, δηλαδή όταν έχουν συνθέσει ένα ομόσπονδο κράτος, είτε όταν το ισχυρότερο μέρος αφενός διαβλέπει όφελος από την όποια ανάληψη υποχρεώσεων και αφετέρου μπορεί να σηκώσει το βάρος μιας πιθανής αδυναμίας πληρωμής από πλευράς των λιγότερο ισχυρών κρατών. Ο πλούσιος Βορράς και ειδικότερα η Γερμανία, όχι μόνο δεν βλέπει τα οφέλη της αμοιβαιοποίησης αλλά επιπλέον ούτε εμπιστεύεται την Ιταλία και την Ισπανία (πιθανώς και τη Γαλλία) ούτε μπορεί να αναλάβει το κόστος του ρίσκου που ίσως πραγματωθεί. Επιπλέον, η υιοθέτηση ενός συστήματος ενδο-ευρωπαϊκών μεταβιβαστικών πληρωμών, χωρίς μνημόνια, θα μπορούσε να υλοποιηθεί μόνο εάν κυριαρχούσε μια ομοσπονδιακή, ‘φεντεραλιστική’ προσέγγιση. Αυτή, και αν ποτέ συζητούνταν, δεν υπάρχει πλέον, ούτε πάνω, ούτε κάτω από το τραπέζι.

Επομένως, σε μια εσωτερικά ανταγωνιστική και άνιση Ε.Ε., η Γερμανία και οι άμεσοι δορυφόροι της διευρύνουν το δικό τους πλεονέκτημα έναντι των εταίρων και πιθανών ανταγωνιστών τους, διατηρούν ένα βολικό νόμισμα, συντηρούν τον κύκλο δανεισμού και μνημονίων προς όφελός τους και την ίδια στιγμή αποφεύγουν την ανάληψη ρίσκων, τα οποία δεν μπορούν να καλύψουν αν τυχόν προκύψουν.

Από το 2007-2008 η πορεία άρχισε να εκτροχιάζεται. Τον εκτροχιασμό τον πληρώσαμε οι Νότιοι, αλλά σταδιακώς τον πληρώνει και η Γερμανία.

Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να συνεχίζεται επ’ άπειρον εάν δεν ήταν τόσο μοναδικά, ‘γερμανικά’, κοντόφθαλμη. Τα γερμανικά οφέλη από τη διατήρηση του ευρώ και από την ηγεμονία εντός Ε.Ε. απαιτούν ζωντανές και ικανές να καταναλώνουν οικονομίες, ακόμα και αν η ανταγωνιστική τους θέση έναντι της Γερμανίας και διεθνώς φθίνει. Προϋποθέτει ένα είδος ενδο-ευρωπαϊκού, διακρατικού, πιστωτικού κεϋνσιανισμού σε διαρκή κίνηση. Μια ισορροπία και αλληλοτροφοδότηση πλεονασμάτων και ελλειμμάτων.

Από το 2007-2008 αυτή η κυκλική πορεία άρχισε να εκτροχιάζεται. Τον εκτροχιασμό τον πληρώσαμε οι Νότιοι, και κυρίως οι Έλληνες, αλλά σταδιακώς τον πληρώνει και η Γερμανία. Πριν ακόμα από τον κορονοϊό, το γερμανικό ΑΕΠ βίωνε την εξασθένηση λόγω του υπέρ-εξαγωγικού προσανατολισμού εν μέσω εμπορικών ανταγωνισμών, εσωτερικών περιοριστικών πολιτικών και ελλιπούς ζήτησης από πλευράς ευρώ-περιφέρειας. Όλο το 2018, οι ρυθμοί μεγέθυνσης της Γερμανίας υποχωρούσαν, τείνοντας προς το μηδέν.

Το γερμανικό υπαρξιακό πρόβλημα εντός της Ε.Ε. είναι ότι η οικονομική της ευημερία προϋποθέτει περαιτέρω ευρωπαϊκή εμβάθυνση, την οποία όχι μόνο οι λαοί της Ε.Ε. αλλά ούτε και η γερμανική ελίτ θέλει. Η τελευταία επιδιώκει να είναι κυρίαρχη, χωρίς τις ευθύνες του ηγέτη.

Το υπαρξιακό πρόβλημα εν γένει της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης έγκειται στο ότι σταδιακά όλοι χάνουν το ενδιαφέρον του και την υπομονή τους. αλλά δεν τολμούν να κάνουν κάτι. Ο μεγάλος κίνδυνος της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης δεν είναι μια απότομη διάσπαση αλλά η μακρόχρονη και αργόσυρτη παρακμή που εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας.

Πηγή: Κοσμοδρόμιο

Η Ε.Ε. στην εντατική, το Eurogroup “μένει σπίτι”

Η τελευταία σύνοδος των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης (Eurogroup) για τα μέτρα αντιμετώπισης του κορονοϊού τελείωσε με τα τυπικά χειροκροτήματα, αλλά τα πραγματικά ερωτήματα έμειναν ανοικτά. Ως γνωστόν, η απόφαση περιλαμβάνει πακέτο 540 δις ευρώ, το οποίο αφορά 3 ενότητες.

Πρώτον, τη δυνατότητα χρηματοδότησης 240 δισ. μέσω του ESM για άμεσες δαπάνες υγείας (π.χ. νοσοκομειακά, κτλ.), ενώ για έμμεσες δαπάνες προβλέπονται δεσμεύσεις, κοινώς “χαλαρά μνημόνια” για όσες χώρες κάνουν χρήση.

Δεύτερον, δάνεια 200 δισ. ευρώ προς τις επιχειρήσεις μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, δηλαδή κρατικές εγγυήσεις προς τις τράπεζες για να χορηγήσουν δάνεια στις εταιρείες. Ένα μέρος των δανείων θα τονώσει την οικονομία, επίσης όμως ένα σημαντικό μέρος από το ανωτέρω ποσό θα καταλήξει σε επισφαλή δάνεια με κρατικές εγγυήσεις, δηλαδή θα ωφεληθούν κυρίως οι τράπεζες και θα πληρώσει η κοινωνία.

Τρίτον, δάνεια 100 δισ. ευρώ μέσω της Κομισιόν με το πρόγραμμα SURE που αφορά κάλυψη δαπανών που “συνδέονται με την δημιουργία η επέκταση εθνικών συστημάτων μειωμένου ωραρίου και παρόμοιων μέτρων για την αντιμετώπιση του κορονοϊού”. Δηλαδή επί της ουσίας επιδοτείται η προώθηση των θέσεων ελαστικής εργασίας.

Τέλος, υπήρξε μια γενικόλογη αναφορά σε μελλοντικό καινοτόμο πρόγραμμα χρηματοδότησης για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις του αδειάσματος των εννέα χωρών που ζητούσαν ‘κορονο-ομόλογο’.

Οι εθνικές στρατηγικές

Η επίσημη κριτική που ασκήθηκε στην απόφαση ήταν ότι το ποσό αποδεικνύεται κατώτερο των περιστάσεων, όπως και ότι δεν επιδείχθηκε αλληλεγγύη για τα μέλη της ευρωζώνης με τα μεγαλύτερα προβλήματα.

Εξετάζοντας το πρώτο σκέλος της επίσημης κριτικής, το ποσό των 540 δισ. ευρώ είναι μόλις το 4,2% του ΑΕΠ των χωρών της ευρωζώνης, πραγματικό μικρό για το μέγεθος της κρίσης, όταν οι προβλέψεις κάνουν λόγω για μείωση του ΑΕΠ το 2020 από -4% έως -10%. Οι χώρες της ευρωζώνης όμως έχουν ήδη επιλέξει σε εθνικό επίπεδο πολλαπλάσια πακέτα στήριξης.

Χαρακτηριστικά, η Γερμανία έχει ανακοινώσει πακέτο στήριξης έως 750 δισ. ευρώ, ήτοι 18% του ΑΕΠ. Το πακέτο αποτελείται από άμεση επιβάρυνση του προϋπολογισμού με 156 δισ., δάνεια στην κρατική αναπτυξιακή τράπεζα KFW ύψους 200 δισ. εκ των οποίων τα 100 δις για να αποτραπούν εξαγορές γερμανικών επιχειρήσεων από ξένους(!) και εγγυήσεις εταιρικών δανείων ύψους 400 δις.

Στο ίδιο πλαίσιο η ιταλική κυβέρνηση ανακοίνωσε δέσμη μέτρων ύψους επίσης 750 δισ. ευρώ, ήτοι 37,5% του ΑΕΠ. Από αυτό, ποσό 350 δισ. αφορά δαπάνες για στήριξη εργαζομένων και επιχειρήσεων, ενώ εγκρίθηκαν επιπλέον εγγυήσεις δανείων 400 δις(!) προς τις εταιρίες.

Παρατηρούμε λοιπόν ότι όλες οι χώρες κινήθηκαν σε εθνικό επίπεδο για να προστατεύσουν τα ζωτικά τους συμφέροντα – και μάλιστα παραβίασαν όσες συνθήκες της ευρωζώνης βόλευαν. Μόλις απειλήθηκαν τα συμφέροντα των ηγετικών αστικών τάξεων οι κανόνες για τα δημοσιονομικά ελλείμματα, τη μη κρατική ενίσχυση επιχειρήσεων και τον ελεύθερο ανταγωνισμό πήγαν στα αζήτητα και, εν αντιθέσει με την Ελλάδα όπου επιβλήθηκε γενικό ξεπούλημα, βλέπουμε τους Γερμανούς (και άλλους) να αποτρέπουν εξαγορές δικών τους επιχειρήσεων.

Τα όρια της ‘αμοιβαιοποίησης’

Παρατηρούμε λοιπόν ότι όλες οι κυβερνήσεις συμφωνούν σε δημοσιονομική επέκταση και κρατικοποίηση ιδιωτικών εταιρικών χρεών. Εκεί που διαφωνούν είναι στην δυνατότητα ορισμένων χωρών, όπως η Γερμανία να χρησιμοποιήσουν την κρίση για να ενισχύουν με καλύτερους όρους τις δικές τους εταιρίες σε βάρος ανταγωνιστών τους εντός της ίδιας της Ε.Ε.

ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΧΡΕΟΣ ΧΡΕΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΧΡΕΟΣ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΧΡΕΟΣ
(% του ΑΕΠ)
ΕΛΛΑΔΑ 181 107 53 54 288
ΙΤΑΛΙΑ 138 108 66 42 246
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 121 152 87 65 273
ΒΕΛΓΙΟ 103 181 119 62 284
ΓΑΛΛΙΑ 102 154 93 61 256
ΙΣΠΑΝΙΑ 100 136 78 58 236
Μ.Ο. Ευρωζώνης 86,1
ΑΥΣΤΡΙΑ 75 120 70 50 195
ΙΡΛΑΝΔΙΑ 69 210 170 40 279
ΓΕΡΜΑΝΙΑ 62 107 52 55 169
ΟΛΛΑΝΔΙΑ 60 237 136 101 297
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ 61 146 80 66 207
ΣΛΟΒΑΚΙΑ 49 92 49 43 141
(Ιδιωτικό χρέος = Χρέος εταιρειών + Χρέος Νοικοκυριών)

Το δεύτερο σημείο τριβής εντός της ευρωζώνης αποτέλεσε το ‘κορονομόλογο’, δηλαδή η κοινή έκδοση χρέους. Προκειμένου να γίνει πιο ευκρινής η αντιπαράθεση, παρατίθεται ο πίνακας που απεικονίζει τη σχέση δημόσιου και ιδιωτικού Χρέους ως προς το ΑΕΠ των 12 μεγαλύτερων χωρών της ευρωζώνης.

Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι περισσότερες χώρες έχουν πολύ υψηλό συνολικό χρέος, αλλά οι χώρες με μικρό δημόσιο χρέος ήταν αρνητικές στην έκδοση κοινού ομολόγου (η Ιρλανδία έχει τυπικά χαμηλό χρέος, αλλά πολύ μεγαλύτερο, αν υπολογισθεί η bad bank). Η στάση αυτή δεν προέρχεται μόνο από την υπαρκτή έλλειψη αλληλεγγύης ή από μια συντηρητική προσέγγιση δημοσιονομικής πειθαρχίας απέναντι σε ‘άσωτους’ λαούς. Η κρίση έχει αναδείξει μιαν αντιπαράθεση, η οποία διατρέχει κάθετα κάθε χώρα στο εσωτερικό της και η ‘αμοιβαιοποίηση’ του δημόσιου χρέους είναι μόνο μια διάσταση. Γι’ αυτό και βλέπουμε διαφορετικές απόψεις εντός της Γερμανίας, που ζητούν εφάπαξ δημιουργία ευρωομόλογων και στην Ιταλία, αντίθετα, ρήξη με την ευρωζώνη.

Είναι προφανές ότι η τρέχουσα κρίση και τα πακέτα που εγκρίνονται για την αντιμετώπισή της θα επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος όλων των κρατών της ευρωζώνης (σύμφωνα με εκτιμήσεις, από 15% έως και 30% του ΑΕΠ τα επόμενα δύο έτη), ενώ συγχρόνως θα αυξηθεί και το ιδιωτικό εταιρικό χρέος. Αυτή η εξέλιξη αποτελεί απειλή για δύο βασικές παραμέτρους της Ευρωζώνης: τις τράπεζες και το νόμισμα. Η άνοδος των χρεωκοπιών θα κτυπήσει τις τράπεζες και η συσσώρευση από την ΕΚΤ ομολόγων που απειλούνται με στάση πληρωμών θα θέσει υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία του ευρώ.

Ο συστημικός κίνδυνος αυξάνεται όταν η Γαλλία και η Ισπανία θα έχουν σε δύο χρόνια δημόσιο χρέος άνω του 120% του ΑΕΠ και η Ιταλία άνω του 160%. Όσο δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική ανάκαμψη της οικονομίας, τόσο περισσότερο θα τρίζουν τα θεμέλια της ευρωζώνης και της Ε.Ε. Θα απαιτείται μεγαλύτερο ποσό να συνεισφέρουν οι χώρες με μικρότερο χρέος και καλύτερη οικονομική κατάσταση, ενώ συγχρόνως μεγαλύτερες θυσίες θα ζητούνται από τους λαούς και τις αστικές τάξεις των υπερχρεωμένων χωρών. Στο τέλος, ενδέχεται κανείς να μην θέλει να καταβάλλει τον λογαριασμό.

Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι η επίσημη κριτική για τις αποφάσεις του πρόσφατου Eurogroup έχει βάση για όσους εθελοτυφλούν σχετικά με τι είναι και πως λειτουργεί η Ε.Ε., καθώς και για όσους αγνοούν την οικονομική συγκυρία. Είναι όσοι διακινούν την προσέγγιση της “Ευρώπης των λαών”, ενώ συγχρόνως αγνοούν ότι δεν αντιμετωπίζουμε απλώς μια παροδική οικονομική κρίση λόγω κορονοϊού. Η Ευρωζώνη εμφάνιζε μια οικονομική στασιμότητα τα τελευταία χρόνια, που μεταφράστηκε σε σχεδόν μηδενική ανάπτυξη το 2019, παρά τα τεράστια ποσά χρήματος που εκδόθηκαν για να στηριχθούν κυρίως οι ευρωπαϊκές εταιρίες και τράπεζες από την κρίση του 2009-2009, όπως φαίνεται και από τα υψηλά ποσοστά συνολικού χρέους σε όλες τις χώρες-μέλη.

Η Ε.Ε. είναι ένας συνασπισμός που χρησιμοποιούν οι ισχυρότερες ευρωπαϊκές χώρες, προκειμένου να ικανοποιήσουν τα οικονομικά συμφέροντα των αστικών τους τάξεων τόσο στον διεθνή ανταγωνισμό όσο και εντός της ίδιας της Ένωσης. Σε αυτή την διαδικασία η προστασία του νομίσματος, των τραπεζών και των συμφερόντων των εταιρειών έχει πρωτεύουσα σημασία. Και είναι ακριβώς αυτά που ωθούν τις αστικές τάξεις των χωρών του Νότου, ώστε να συμπλέουν με πολιτικές που υπαγορεύουν οι μεγάλες χώρες εντός της Ε.Ε. Όσο αυτά τα συμφέροντα δεν αμφισβητούνται ευθέως, η φιλολογία για “Ευρωπαϊκή Γερμανία ή γερμανική Ευρώπη” έχουν σχετική σημασία, όπως δείχνει η κατάληξη όλων των κρίσιμων αντιπαραθέσεων στην ευρωζώνη.

Ο συνδυασμός όμως της προϋπάρχουσας δομικής κρίσης με τα αποτελέσματα του κορονοϊού, δημιουργεί μια νέα κατάσταση στην οποία θα καλείται ο λαός να πληρώσει δυσθεώρητο λογαριασμό, ενώ η ύπαρξη της ευρωζώνης δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Όταν η Ε.Ε κινδυνεύει να γίνει “ο μεγάλος ασθενής του 21ου αιώνα”, η συνολική αμφισβήτηση του ίδιου του οικοδομήματος είναι επίκαιρη.

Πηγή: Κοσμοδρόμιο

Μετά την αποτυχία του Γιούρογκρουπ

Η συμφωνία του Γιούρογκρουπ της 9ης Απριλίου δεν ήταν συμβιβασμός αλλά νίκη της σκληρής πλευράς της ΟΝΕ. Αμέσως μετά την ανακοίνωση έκανε την εμφάνισή της στα ΜΜΕ η γνωστή – και ανεξάντλητη – φιλολογία περί «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης». Η ελληνική κυβέρνηση όμως ξέρει πολύ καλά ότι η πλευρά των «9», που με τόσο θόρυβο απαίτησε ευρωομόλογα και κοινό Ταμείο Ανάκαμψης, δεν πέτυχε ουσιαστικά τίποτε.

Το Γιούρογκρουπ δήλωσε ότι δεν θα υπάρξει «ευρωπαϊκή» αντιμετώπιση της κρίσης. Το κάθε κράτος-μέλος θα λύσει μόνο του τα προβλήματα που δημιουργεί ο κορωνοϊός. Αυτό σημαίνει ότι το βάρος της αντιμετώπισης θα πέσει αρχικά στους κρατικούς μηχανισμούς που έχουν τη δυνατότητα άμεσης παρέμβασης. Σημαίνει όμως ότι και η κάθε κοινωνία, με τους δικούς της τρόπους συσπείρωσης και δράσης, θα παίξει αποφασιστικό ρόλο στην ανάκαμψη και την ανάταξη που θα ακολουθήσει.

Η κυβέρνηση της ΝΔ έχει απόλυτη υποχρέωση να καθορίσει την πορεία της χώρας σε αυτή τη βάση το επόμενο διάστημα. Τα μέτρα που έχει λάβει μέχρι τώρα είναι παντελώς ανεπαρκή και δεν πρόκειται κανένας «εταίρος» να της λύσει το πρόβλημα. Η ώρα των αποφάσεων έφτασε και θα έχει ακέραιη την ευθύνη απέναντι στο οικονομικό τσουνάμι που ήδη ορθώνεται.

Η ευρωζωνική μιζέρια

Ας δούμε όμως πιο συγκεκριμένα τις αποφάσεις του Γιούρογκρουπ. Είναι καταρχάς απολύτως παραπλανητικό ότι διατέθηκαν νέα κονδύλια 540δις. Οι κύριες αποφάσεις είναι οι εξής τρεις:

1.Δημιουργία νέου ταμείου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων με κεφάλαια 25δις, τα οποία μέσω μόχλευσης, δηλαδή περαιτέρω δανεισμού της Τράπεζας στις αγορές, θα γίνουν 200δις για δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
2.Χρήση της προληπτικής γραμμής πίστωσης του ΕΜΣ, όπου τα κράτη-μέλη θα μπορούν δανειστούν μέχρι 2% του ΑΕΠ τους ως το «τέλος της κρίσης», το οποίο δεν προσδιορίζεται. Αυτό που σαφώς προσδιορίζεται είναι ότι τα κονδύλια θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν μόνο για τις άμεσες και έμμεσες υγειονομικές ανάγκες του κορωνοϊού και όχι για την ευρύτερη στήριξη της απασχόλησης, της παραγωγής, των υπηρεσιών, κ.λπ. Τα χρήματα θα είναι διαθέσιμα στο πλαίσιο των «προβλέψεων της Συνθήκης του ΕΜΣ», δηλαδή είναι πιθανό να υπάρξει κάποιας μορφής «αιρεσιμότητα», ή κοινώς μνημόνιο. Πόσο ελαφριά ή βαριά θα είναι η «αιρεσιμότητα» θα το μάθουμε σε δύο εβδομάδες.
3.Θεσμοθέτηση κονδυλίου 100δις υπό την διαχείριση της Κομισιόν για την παροχή δανείων στα κράτη-μέλη με στόχο την προστασία της απασχόλησης, χωρίς όμως να δημιουργείται προηγούμενο για μελλοντικό κοινοτικό ταμείο ανεργίας.

Σε απλά ελληνικά, μια νομισματική ένωση της οποίας η οικονομία έχει μέγεθος 12τρις αποφάσισε να διαθέσει συλλογικά και άμεσα μόλις 125δις πραγματικού χρήματος, δηλαδή περίπου 1% του ΑΕΠ της. Η γαλαντόμος αυτή ένωση θα διευκολύνει επίσης έναν περιορισμένο δανεισμό των κρατών-μελών από τον ΕΜΣ για αυστηρά υγειονομικούς σκοπούς, πιθανόν με κάποιους μνημονιακούς όρους.

Για την Ελλάδα ο δανεισμός από τον ΕΜΣ μπορεί να ανέλθει στο θυελλώδες ποσό των 3,6δις, ή ίσως λίγο περισσότερο. Θα πρέπει να έχει χαθεί το μέτρο στο Υπουργείο Οικονομικών για να δανειστεί η χώρα μας αυτά τα χρήματα, δεδομένου μάλιστα ότι ήδη έχει ένα τεράστιο «μαξιλάρι».

Αν υπολογίσουμε τώρα ότι το 2% θα ισχύσει για όλο το ΑΕΠ της Ευρωζώνης και βάλουμε και τα υπόλοιπα χρήματα και τη μόχλευση, τότε το συνολικό ποσό θα φτάσει τα περιβόητα 540δις, ή περίπου 4,5% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Δεν πρόκειται όμως ούτε η Γερμανία, ούτε η Γαλλία, να δανειστούν από τον ΕΜΣ και αυτές οι δύο χώρες μαζί έχουν το 50% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Το 2% θα ισχύσει ίσως για την Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και άλλες χώρες με δυσκολίες δανεισμού. Δηλαδή το συνολικό ποσό που πιθανώς να διαθέσει ο ΕΜΣ, αν τα κράτη-μέλη είναι διατεθειμένα να δεχτούν τους όρους του, θα είναι πολύ μικρότερο. Με δυο λόγια, το πακέτο του Γιούρογκρουπ όχι μόνο δεν προορίζεται για την στήριξη της οικονομίας συνολικά, αλλά δεν θα πλησιάζει καν τα 540δις.

Η σύγκριση με τις εθνικές δαπάνες

Το μέγεθος αυτής της μικρόψυχης τσιγκουνιάς μπορεί να γίνει αντιληπτό μόνο αν συγκριθεί με τα δημοσιονομικά μέτρα που έχουν ήδη αποφασιστεί από τα έθνη-κράτη μια σειράς χωρών, συμπεριλαμβανομένων αυτών της Ευρωζώνης. Εξαιρετικά διαφωτιστικά είναι τα στοιχεία του – καθ’ όλα συστημικού – Ιδρύματος Μπρίγκελ στις Βρυξέλλες.

Ο πίνακας βασίζεται στη σημαντική διάκριση ανάμεσα σε:
ι)μέτρα άμεσης δημοσιονομικής τόνωσης, όπως η πληρωμή μισθών και επιδομάτων
ιι)αναβολές πληρωμών φόρων και κοινωνικής ασφάλισης
ιιι)παροχή ρευστότητας μέσω κρατικών εγγυήσεων για εξαγωγές, κ.λπ.
Τα μέτρα άμεσης τόνωσης έχουν σαφώς μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα για την αποφυγή της ύφεσης.

Δημοσιονομικά μέτρα ως % του ΑΕΠ, μέχρι 20 Μαρτίου 2020

Άμεση τόνωση        Αναβολές πληρωμών          Άλλη ρευστότητα

Γαλλία                     1.2%                        9.4%                      12.5%

Γερμανία                  6.9%                       14.6%                     38.6%

Ελλάδα                    1.1%                        2.0%                       0.5%

Ιταλία                       0.9%                        13.0%                     7.3%

Ισπανία                    0.7%                        2.0%                       9.1%

ΗΠΑ                         5.5%                        2.6%                       4.1%

Η γενική εικόνα είναι ευκρινέστατη. Η Γερμανία έχει ήδη δαπανήσει τεράστια ποσά για να στηρίξει την οικονομία της και μεγάλο μέρος είναι δαπάνες άμεσης τόνωσης, δηλαδή αυτές με την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Μόνο οι ΗΠΑ, με το τεράστιο δημοσιονομικό πρόγραμμα του Τραμπ, έχουν κάνει συγκρίσιμες άμεσες δαπάνες. Οι χώρες του Νότου είναι πίσω και η Ελλάδα ουραγός.

Υπάρχει βέβαια και το μεγάλο νομισματικό πακέτο που ανακοίνωσε η ΕΚΤ της κ. Λαγκάρντ παρέχοντας ρευστότητα 750δις, το οποίο μάλιστα επιτρέπει και την αγορά ελληνικών ομολόγων. Η παρέμβαση αυτή είναι αναμφίβολα σημαντική διότι κρατάει χαμηλά τα επιτόκια δανεισμού, αλλά δύο παρατηρήσεις έχουν μεγάλη σημασία για να τεθεί στις πραγματικές του διαστάσεις:

Πρώτον, το πακέτο της ΕΚΤ, αν συγκριθεί με τα μέτρα που ήδη έχει εγκρίνει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, είναι φτωχός συγγενής. Μετά από μια αλυσίδα γιγαντιαίων παροχών ρευστότητας τον Μάρτιο, η Φεντ ανακοίνωσε στις 9 Απριλίου ότι θα διαθέσει επιπλέον 2,3τρις δολάρια για δανεισμό επιχειρήσεων, νοικοκυριών και κρατικών φορέων. Δεν υπάρχει απολύτως καμία σύγκριση με την ΕΚΤ.

Δεύτερον, το πακέτο της ΕΚΤ ανακοινώθηκε όταν οι αγορές άρχισαν να ανεβάζουν γρήγορα το σπρεντ δανεισμού της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και φυσικά της Ελλάδας, δημιουργώντας συνθήκες οξείας κρίσης. Οι πλέον εκτεθειμένες θα ήταν, για μια ακόμη φορά, οι γαλλικές και οι γερμανικές τράπεζες, ιδιαίτερα μάλιστα γιατί κατέχουν μεγάλο όγκο παραγώγων. Η απειλή για το ευρώ ήταν άμεση. Η ευγενής χορηγία της κ. Λαγκάρντ είχε κυρίως στόχο την ενίσχυση των τραπεζών και την στήριξη του ευρώ. Τα περί «αλληλεγγύης» κ.λπ., κ.λπ., ήταν οι γνωστές ιδεολογικές περικοκλάδες.

Στην κρίση του κορωνοϊού η ΟΝΕ λειτουργεί με τον αναγνωρίσιμο τρόπο της κρίσης της Ευρωζώνης του 2010-3. Δεν υπάρχει συστημική αντιμετώπιση από κοινού, ούτε «αλληλεγγύη». Υπάρχουν έθνη-κράτη, το καθένα με τα δικά του συμφέροντα, που έχουν σχέσεις ιεραρχικές μεταξύ τους. Ο Βορράς κυριαρχεί επί του Νότου. Υπάρχουν επίσης μεγάλες επιχειρήσεις και τράπεζες των οποίων οι ανάγκες έχουν την πρωτοκαθεδρία στη διαμόρφωση πολιτικής.

Αυτή είναι η φύση της ΟΝΕ (και ευρύτερα της ΕΕ) και δεν έχει τίποτε να κάνει με τις πολιτικές επιλογές, ή την δήθεν έλλειψη αντίληψης στο Γιούρογκρουπ, όπως φαντασιώνονται οι ευρωμανείς ανά την ήπειρο. Είναι τουλάχιστο κωμικό να κατηγορεί ο ΣΥΡΙΖΑ, ή το ΜΕΡΑ25, τις ηγεσίες του Βορρά για έλλειμμα «ευρωπαϊσμού». Οι Γερμανοί και οι Ολλανδοί ανήκουν στους εφευρέτες του «ευρωπαϊσμού» και δεν περίμεναν τους όψιμους αριστερούς εραστές της «Ευρώπης» να τους κάνουν μαθήματα για τη φύση του.

Οι συλλογικοί θεσμοί της Ευρωζώνης δεν πρόκειται να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της γιγαντιαίας ύφεσης που ήδη ξεκίνησε. Δεν θα υπάρξουν Ευρωομόλογα γιατί οι ηγεμονικές χώρες του Βορρά μπορούν μόνες τους να χρηματοδοτήσουν τις δημοσιονομικές τους παρεμβάσεις και δεν σκοπεύουν καθόλου να μοιραστούν τον κίνδυνο των «προβληματικών» του Νότου. Δεν πρόκειται επίσης να υπάρξει ευνοϊκός δανεισμός για όσους έχουν πληγεί βαριά, εκτός αν ξεσπάσει μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση. Το κάθε κράτος-μέλος θα αντιμετωπίσει την κρίση μόνο του. Οι κουβέντες για Ευρωομόλογα, «αλληλεγγύη», κ.λπ., απλώς θολώνουν τα νερά.

Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο καλούνται οι κ. Μητσοτάκης και Σταϊκούρας να αντιμετωπίσουν την οικονομική καταιγίδα που ολοένα και μεγαλώνει.

Η ελληνική διάσταση της κρίσης

Το οικονομικό πρόβλημα που δημιουργεί η επιδημία για την Ελλάδα είναι φυσικά απόρροια της υγειονομικής κρίσης, αλλά θα αποδειχθεί εξίσου σοβαρό, καθώς η ύφεση που εμφανίζεται είναι βαθύτατη. Ο κ. Σταϊκούρας ξεκίνησε με εκτίμηση «μηδενικής ανάπτυξης» για το 2020 και αισίως έχει φτάσει σε συρρίκνωση 4%. Στην πράξη τα πράγματα μάλλον θα είναι πολύ χειρότερα. Κανείς δεν ξέρει πόσο ακριβώς, αλλά απλές αναγωγές στη βάση των εκτιμήσεων του ΔΝΤ και άλλων διεθνών οργανισμών δείχνουν ύφεση που μπορεί να πλησιάσει και το 10%, δηλαδή αντίστοιχη της συρρίκνωσης του 2011, τη χειρότερη χρονιά της κρίσης της Ευρωζώνης για τη χώρα μας.

Το μέγεθος του πλήγματος φαίνεται από τα τελευταία στοιχεία του ΕΡΓΑΝΗ. Οι νέες προσλήψεις κατέρρευσαν από τις 202.000 τον Μάρτιο του 2019 στις 103.000 τον Μάρτιο του 2020. Η πτώση ήταν ιδιαίτερα μεγάλη στις προσλήψεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης, όπου υπήρξε πραγματική συντριβή. Κατά συνέπεια η συνολική ροή απασχόλησης τον Μάρτιο ήταν αρνητική κατά 42.000. Πρόκειται για πρωτοφανές γεγονός από τότε που ξεκίνησαν οι μετρήσεις το 2001. Αν ο ρυθμός αυτός συνεχιστεί το επόμενο εξάμηνο, θα έχουμε πραγματική εκτόξευση της ανεργίας.

Οι λόγοι είναι σαφείς. Ο κορωνοϊός χτύπησε την παγκόσμια οικονομία σε μια στιγμή μεγάλης παραγωγικής αδυναμίας και χρηματιστηριακής έκρηξης. Η Ελλάδα ήταν από τους πιο αδύναμους κρίκους της ευρωπαϊκής οικονομίας, παρά τις ατελείωτες φλυαρίες για οικονομική άνοιξη και τα συναφή. Η μνημονιακή δεκαετία άφησε τη χώρα μας σε εξαιρετικά επισφαλή θέση. Δεν έχει παρά να δει κανείς τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τη στάσιμη βιομηχανική παραγωγή και το διευρυνόμενο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο. Η ελληνική οικονομία εξαρτάται από τον τουρισμό και τις προσωρινές θέσεις εργασίας που δημιουργούνται το καλοκαίρι. Η δομική αδυναμία απέναντι στον κορωνοϊό είναι εμφανής.

Ο ιδιωτικός τομέας δεν μπορεί να δώσει λύση και το βάρος πέφτει καταρχήν στο ελληνικό κράτος. Απαιτείται γενικευμένη στήριξη της ζήτησης μέσω δημοσιονομικών δαπανών, πολύ μεγαλύτερη από την μέχρι τώρα φτωχή παρέμβαση, όπως φαίνεται και από τον πίνακα παραπάνω. Το άμεσο ζητούμενο είναι να προστατευτεί ο κυριότερος παραγωγικός πόρος της χώρας, δηλαδή η εργασία. Η αφόρητη αυταρέσκεια του ‘πάμε καλά’, η περισπούδαστη σοβαρότητα του ‘βλέποντας και κάνοντας’ και οι κοκορομαχίες με τον ΣΥΡΙΖΑ είναι εκτός τόπου και χρόνου. Η οικονομία της χώρας έχει ήδη αρχίσει να πέφτει στον γκρεμό.

Παράλληλα απαιτείται δυναμική παρέμβαση και στον χώρο της προσφοράς για την στήριξη της παραγωγής, όπως ήδη συμβαίνει διεθνώς. Αυτό σημαίνει δημόσια ιδιοκτησία σε καίριους τομείς, αλλά και δυναμική κοινωνική παρουσία στην παραγωγή με νέες μορφές οργάνωσης και νέες συλλογικότητες με τοπικό χαρακτήρα. Η κρίση του κορωνοϊού έδειξε ξεκάθαρα τις αδυναμίες της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και χρηματιστικοποίησης. Ήδη έχει ξεκινήσει η παγκόσμια συζήτηση για τη μορφή της οικονομίας που θα πρέπει σταδιακά να δημιουργηθεί όταν περάσει η πανδημία.

Η αντιμετώπιση της κρίσης, εν ολίγοις, απαιτεί μέτρα που θα πηγαίνουν στην καρδιά του ελληνικού καπιταλισμού. Το πρόβλημα για τον κ. Μητσοτάκη και τον κ. Σταϊκούρα δεν είναι απλώς τεχνικό. Είναι βαθύτατα ιδεολογικό καθώς καλούνται να παρέμβουν με τρόπο που είναι αντίθετος με τα πιστεύω τους. Αλλά δεν έχουν πολλές επιλογές, καθώς η κρίση ήδη διαφαίνεται τεράστια. Το τι σημαίνει αυτό και πως μπορούν να χρηματοδοτηθούν οι αναγκαίες παρεμβάσεις θα το δούμε σε επόμενη ανάρτηση.

Eurogroup: Άνθρακες ο θησαυρός

Το έργο το έχουμε ξαναδεί: Οι χώρες του Μεσογειακού Νότου δοκιμάζονται από μια τρομερή κρίση, που έχει φέρει τις οικονομίες τους στο χείλος της κατάρρευσης. Η πιο ευάλωτη από αυτές (προχθές ήταν η Ελλάδα, χθες η Ιταλία) απειλούν να το κάνουν Κούγκι, καθώς οι λαοί τους είναι εξοργισμένοι με την αναλγησία των πλούσιων, βορείων εταίρων τους. Η Γαλλία εμφανίζεται να τις υποστηρίζει χλιαρά, χωρίς να πολυεκτίθεται. Η Γερμανία βγάζει μπροστά τους γνώριμους «λαγούς» (Ολλανδία, Αυστρία, Φινλανδία), οι οποίοι απορρίπτουν μετά βδελυγμίας οτιδήποτε θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μεταφορά πόρων. Ο κίνδυνος να τιμωρήσουν αυστηρά οι διεθνείς αγορές τα ευρωπαϊκά ομόλογα και το ευρώ ή και να οδηγηθεί σε διάσπαση-διάλυση η ΕΕ εμφανίζεται υπαρκτός. Την τελευταία στιγμή, Γερμανία και Γαλλία βρίσκουν μια συμβιβαστική λύση (περισσότερο γερμανική, παρά γαλλική), η οποία σώζει τα προσχήματα, αλλά όχι τα κράτη και τους λαούς που αγωνιούν. Αντίθετα, γι αυτούς ξεκινάει μια νέα περίοδος «δομικών προσαρμογών», δηλαδή ανεργίας και φτώχειας.

Το γνώριμο σενάριο που βιώσαμε με τόσο δραματικό τρόπο στην Ελλάδα το 2010-11 και το 2015, ακολούθησε, σε χονδρές γραμμές, το νέο ψυχόδραμα στην εποχή της κορωνοκρίσης. Ύστερα από μια εβδομάδα μεγάλων εντάσεων, και ενώ ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντι απειλούσε με ανοιχτή ρήξη με την ΕΕ, το Eurogroup ανακοίνωσε αργά το βράδυ της Πέμπτης έναν συμβιβασμό της τελευταίας στιγμής, παρουσιάζοντας ένα πακέτο στήριξης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, ύψους 540 δισ ευρώ, τα οποία επιμερίζονται ως εξής:

-240 δισ. θα είναι διαθέσιμα από την πιστοληπτική γραμμή ECCL του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM). Κάθε χώρα θα μπορεί να αντλήσει δάνεια μέχρι το 2% του ΑΕΠ της, τα οποία θα πρέπει να διατεθούν αποκλειστικά για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης. Επιπλέον, θα υποχρεωθεί να λάβει μέτρα «μακροοικονομικής προσαρμογής» (έτσι λένε στις Βρυξέλλες τα επαχθή μέτρα ακρωτηριασμού δαπανών, συντάξεων και πάει λέγοντας) αφού περάσει η μπόρα.

-200 δισ. θα διατεθούν, με εγγυήσεις από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, για τη στήριξη επιχειρήσεων, ιδίως μικρομεσαίων (υποτίθεται).

-100 δισ. από τον μηχανισμό SURE για την επιδότηση της εργασίας.

Το πρώτο που έχει να παρατηρήσει κανείς είναι ότι στην απόφαση του Eurogroup δεν υπάρχει καμία νύξη για ευρωομόλογα ή έστω για κορωνο- ομόλογα ειδικού σκοπού και περιορισμένης διάρκειας. Οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους απέκλεισαν κατηγορηματικά οποιαδήποτε παρόμοια ιδέα, η οποία θα εισήγαγε τα καινά δαιμόνια της αμοιβαιοποίησης του χρέους (δηλαδή να δανείζονται όλες οι ευρωπαϊκές χώρες με τους ίδιους όρους και όχι οι πιο ευάλωτες να χρηματοδοτούν τις πιο πλούσιες, που δανείζονται με αρνητικά, πραγματικά επιτόκια).

Βέβαια, το Eurogroup εισηγείται στους ηγέτες των 27 να συζητήσουν την ιδέα της δημιουργίας Ταμείου Ανάκαμψης (Recovery Fund) των ευρωπαϊκών οικονομιών που κλονίζονται εκ θεμελίων. Στο πλαίσιο αυτού του Ταμείου, αν και όταν δημιουργηθεί, θα συζητηθεί η κατασκευή και «καινοτόμων χρηματοοικονομικών εργαλείων». Μια φραστική παραχώρηση προς την Ιταλία και την Ισπανία, που δίνει τη δυνατότητα στους Κόντε και Σάντσεθ να πουν στους πολίτες τους ότι τα ευρωομόλογα θα επανέλθουν στο τραπέζι και να δικαιολογήσουν γιατί αποδέχθηκαν έναν πολύ άσχημο για τις χώρες τους συμβιβασμό.

Σε κάθε περίπτωση, το πακέτο του Eurogroup είναι απελπιστικά αναιμικό μπροστά στις τεράστιες ανάγκες των ευρωπαϊκών οικονομιών. Ακόμη και η γνώριμή μας Κριστίν Λαγκάρντ, ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αυτή τη φορά, ζήτησε στήριξη ύψους 2,5 τρισ. ευρώ (1,5 για φέτος και 1 για του χρόνου), εκτιμώντας ότι η ΕΕ θα γνωρίσει τρομερή ύφεση, τύπου 1929-33, που θα φτάσει το 10% του ΑΕΠ. Θα κλάψουν μανούλες, δηλαδή. Από μόνη της η Γερμανία έχει ήδη ρίξει στο τραπέζι πακέτο ενός τρισ. για να στηρίξει την οικονομία της. Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς τι αντίκρισμα μπορεί να έχουν τα 540 δισ. για το σύνολο των 19 χωρών της ευρωζώνης.

Με δυο λόγια, η απόφαση του Eurogroup ήταν ένας συμβιβασμός γεμάτος ασάφειες και αοριστίες, κομμένος και ραμμένος στα μέτρα των Γερμανών και των συμμάχων τους. Ένας συμβιβασμός που απλά σώζει τα προσχήματα και προστατεύει προσωρινά το ευρώ από τις επιθέσεις που θα δεχόταν στις διεθνείς αγορές σε περίπτωση ναυαγίου, αλλά δεν λύνει κανένα από τα προβλήματα που εξακολουθούν να απειλούν με διάρρηξη την ΕΕ. Ειδικά στην Ιταλία, μια χώρα όπου οι αντι-ΕΕ διαθέσεις έχουν γιγαντωθεί με την αναλγησία των Βρυξελλών και του Βερολίνου στη στιγμή της μέγιστης δοκιμασίας, ο Κόντε μένει έκθετος κι αν δεν επανέλθει δριμύτερος στις απαιτήσεις του, κινδυνεύει να δει την ακροδεξιά Λέγκα του Σαλβίνι να γιγαντώνεται.

Η σύγκρουση δεν απετράπη, απλά μετατέθηκε. Όσο για τους Γερμανούς, πέτυχαν μεν να περάσουν, σε μεγάλο βαθμό, το δικό τους σε αυτή τη φάση, αλλά κινδυνεύουν να υποχρεωθούν να πληρώσουν πολύ μεγαλύτερο κόστος αύριο, όταν το κόστος διάσωσης της ιταλικής, της ισπανικής και άλλων ευρωπαϊκών οικονομιών (συμπεριλαμβανομένης της δικής μας, που πνέει τα λοίσθια) θα είναι πολύ μεγαλύτερο.

Πηγή: ppapacon.blogspot.com

Γιατί πρέπει να διαλυθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση

Μετά και την τελευταία συνοδο του Γιούρογκρουπ –όπου κυριάρχησαν τα «γαλλικά» και οι λογομαχίες μεταξύ υπουργών οικονομικών και κυβερνώντων– κατανοείται όλο και περισσότερο από τη συντριπτική πλειοψηφία των λαϊκών στρωμάτων σε όλο τον γεωγραφικό χώρο της Ευρώπης, ότι η πολυδιασπασμένη ΕΕ έχει ήδη χρεοκοπήσει, όχι μόνο ηθικά αλλά και πολιτικά. Μπορεί ο χθεσινός συμβιβασμός να μην την οδήγησε σε μια ακόμα διάσπαση, αλλά δεν την κατέστησε ικανή –τουναντίον αυξησε τους όρους– να αποφύγει τη διάλυση. Γιατί τι άλλο από πορεία προς τη διάλυση αποτελεί η γνωστή δημόσια ρήση του Κόντε «η ΕΕ να πάει να γ..»; Το επόμενο ερώτημα βεβαίως θα είναι με ποιους όρους και με ποιο ταξικό πρόσημο θα γίνει η όποια νέα διάσπαση ή η ολοκληρωτική διάλυση.

Γιατί όμως η ΕΕ πρέπει να διαλυθεί;

1) Γιατί για πολλοστή φορά καταγράφτηκε η ΕΕ των πολλών ταχυτήτων, των πολλών συμφερόντων και των πολλών αντίθετων πόλων. Στο χθεσινό επαναληπτικό Γιούρογκρουπ η ΕΕ εμφανίστηκε με τρεις πόλους: πρώτος ο άγριος πόλος του βορρά με τις ισχυρές οικονομίες και τη σκληρή γραμμή για ισχυρό ευρώ, δεύτερος ο πόλος των νοτίων, καθημαγμένων από την κρίση και το ξεζούμισμα των «βορείων», και τρίτος ο «ημιπόλος» των «ειρηνοποιών» πέριξ της Γαλλίας που πασχίζει να εκφράζει τους νότιους αλλά πάντα στο τέλος ακολουθεί τους Γερμανούς. Δεν αποτελούν αντιθετικό πόλο χώρες σαν την Ελλάδα των Τσίπρα-Μητσοτάκη γιατί και δεδομένες είναι, και προβλέψιμες, και χρόνια υποταγμένες στο δόγμα της «ευρωπαϊκής οικογένειας», έχοντας το σύνδρομο της ψωροκώσταινας. Η ΕΕ δεν μπόρεσε όχι μόνο να ομοσπονδιοποιηθεί (κάτι σαν το αλήστου μνήμης σύνθημα-αυταπάτη της «Ευρώπης των λαών») λόγω ανταγωνιστικών συμφερόντων, αλλά δεν μπόρεσε καν να αντιμετωπίσει από κοινού μια πανδημία. Απέτυχε σαν ενιαία, σαν Ευρώπη της αλληλεγγύης, του διαφωτισμού και του πολιτισμού, όταν μάλιστα υπήρξαν παραδείγματα από τους οικονομικούς «νάνους» Κούβα και Βενεζουέλα.

2) Γιατί στα οικονομικά μέτρα που πήραν χθες, για άλλη μια φορά δεν υπάρχει ΚΑΜΙΑ αμοιβαιοποίηση του χρέους (ο καθένας μόνος του ξανά) μιας και οι Σόιμπλε-Μέρκελ εκβίαζαν δηλώνοντας ότι κάτι τέτοιο δεν περναει από το κοινοβούλιό τους και δεν το δέχεται και η κεντρική τους τράπεζα. Τα χθεσινά μέτρα των 240 δις που αφορούν τον ESM σημαίνουν δάνεια αποκλειστικά για τα υγειονομικά συστήματα, μέχρι 2% του ΑΕΠ ανά κράτος, χωρίς μνημόνια, αλλά με όρους μακροοικονομικής προσαρμογής σε δεύτερη φάση, μετά την υποχώρηση της πανδημίας. Τα υπόλοιπα οικονομικά μέτρα κατευθύνονται κυρίως στην επιχειρηματικότητα και όχι στην εργασία, με τους γνωστούς όρους των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Στη χθεσινή απόφαση δεν τους απασχόλησε καθόλου η χρόνια και συστηματική διάλυση των δημόσιων συστημάτων υγείας που άφησαν την Ευρώπη υγειονομικά ανοχύρωτη. Δεν διευκρινίζεται επίσης ούτε ο προσανατολισμός ούτε ο χαρακτήρας των συστημάτων υγείας της επόμενης μέρας, ώστε να μπορεί η πανδημία να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά και η υγεία να είναι κοινωνικό αγαθό και όχι χώρος κερδοφορίας για το ιδιωτικό κεφάλαιο.

3) Γιατί η επόμενη μέρα απαιτεί μεγάλη ρευστότητα, πολύ και ζεστό χρήμα, τεράστιες κρατικοοικονομικές  παρεμβάσεις, με στόχο την ανάταξη της οικονομίας, την αποτροπή περαιτέρω υποβάθμισης των μικροαστικών στρωμάτων και μικροεπιχειρήσεων, την αναστροφή της μεγένθυσης της ανεργίας, της οικονομικής διάλυσης και της ακόμα περισσότερης φτωχοποίησης των εργαζομένων. Όλο αυτό σημαίνει και ελλείματα, και αυξηση χρέους, πράγματα απαγορευμένα απο τα θεμέλια, την μορφή και τη δομή του ευρώ και της ΕΕ. Όλες οι συνθήκες, ξεκινώντας απο το Μάαστριχτ  έχουν δημιουργήσει το πλαίσιο που σήμερα είναι απαγορευτικό ακόμα και για απλές κευνσιανού τύπου πολιτικές. Τα κράτη μέλη σήμερα παρεμβαίνουν μερικώς και ελλιπώς για να αμβλύνουν την ύφεση. Όμως η δομή του ευρώ και τα σύμφωνα της ΕΕ εγγυώνται ότι την επόμενη μέρα, οι παρεμβάσεις αυτές θα πληρωθούν με λιτότητα, επέκταση μερικής απασχόλησης, μείωση μισθών και συντάξεων.

4) Γιατί  επιπλέον  αποδείχτηκε, και στην υγειονομική κρίση, πως χρειάζονται άλλοι προσανατολισμοί στην παραγωγική βάση και στον χαρακτήρα της κάθε οικονομίας, πράγμα που σημαίνει άλλη αρχιτεκτονική και αντιστροφή των ειδικεύσεων και της μονοκαλλιέργειας των οικονομιών, που έχει επιβληθεί από την ΕΕ. Στην Ελλάδα που η οικονομία της αποδιαρθρώθηκε και αποσυγκροτήθηκε παραγωγικά, ζούμε ακόμα τις σκληρές συνέπειες απο τις άγριες πολιτικές των «μεταρρυθμίσεων» που επέβαλλε η συμμορία του ευρω και της ΕΕ και εφάρμοσαν και εφαρμόζουν  πειθήνια οι κυβερνήσεις ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ-ΠΑΣΟΚ. Η οικονομική κρίση ως συνέπεια της υγειονομικής κρίσης αποδεικνύει για μια φορά ακόμα πως καμία χώρα δεν μπορεί να σταθεί ως μία οικονομία υπηρεσιών ούτε να αναπαράγει την ανοησία για τον τουρισμό ως βαριά βιομηχανία. Στην Ελλάδα συνεχίζεται η ειδίκευση και ο προσανατολισμός της οικονομίας σε χώρα υπηρεσιών και τουρισμού, που προϋπέθετε τη διάλυση του αγροτικού και βιομηχανικού τομέα της. Χώρα τουρισμού που διαλύει η πανδημία του ιού και την οδηγεί σε χώρα παρία και επαίτη των δήθεν εταίρων της. Η επόμενη μέρα δυστυχώς θα βρει την Ελλάδα σε ακόμα χειρότερη θέση. Είναι γνωστοί οι υπεύθυνοι…

5) Γιατί έχει ήδη χρεωκοπήσει πολλαπλώς η έννοια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Της αλληλεγγύης, που στην πανδημία πήρε την μορφή της αεροπειρατείας από ορισμένες χώρες (πχ Γερμανία) μασκών και αναπνευστήρων, ή της κατάσχεσης ιατρικού υλικού που προοριζόταν για συγκεκριμένες χώρες της ΕΕ (Ιταλία). Είναι η ίδια ποιότητα αλληλεγγύης που επέδειξαν στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, ακόμα και στην Ιταλία τη δεκαετία της κρίσης. Που φόρτωσε τη χώρα μας (με εκτελεστές τους κοινοβουλευτικούς προθύμους της παράταξης του ευρώ), με μνημόνια και ακόμα μεγαλύτερο χρέος, που «μετέφερε» ανέξοδα χιλιάδες επιστήμονές μας (γιατρούς, βιολόγους, μηχανικούς κ.ά.) σε Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο. Είναι εκείνη η «αλληλεγγύη» που συνεχώς φρόντιζε να χαθεί και η ελάχιστη ανεξαρτησία και λαϊκή κυριαρχία προς όφελος του γερμανικού άξονα.

6) Γιατί ήταν και είναι τουλάχιστον υποκριτική η ανησυχία που επέδειξαν επικοινωνιακά οι υπουργοί οικονομικών και οι κυβερνώντες για να πάρουν «μέτρα κατά της πανδημίας» την επόμενη μέρα. Αυτό που κυρίως και πρωτίστως απασχολεί την «ατμομηχανή της ΕΕ» (τον άξονα των βορείων Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία, Δανία…) είναι να μην βρεθούν περισσότερο υποβαθμισμένοι στον ιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό που θα γίνει ακόμα οξύτερος και πιο άγριος την επομένη μέρα της πανδημίας. Γιατί γνωρίζουν πολύ καλά ότι όλος ο κόσμος θα είναι διαφορετικός με τις ενδοϊμπεριαλιστικές συγκρούσεις, τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς, τις εθνικιστικές αντιπαραθέσεις να εντείνονται. Γνωρίζουν ότι σ’ αυτόν τον θαυμαστό κόσμο του καπιταλισμού ο ανταγωνισμός για την ηγεμονία είναι η πρώτη και ίσως η μοναδική προτεραιότητα. Δυστυχώς για τους λαούς το καλύτερο πλασάρισμα σε αυτούς τους ανταγωνισμούς γίνεται με τον γνωστό δίδυμο τρόπο της εκμετάλλευσης και καταπίεσης του κόσμου της εργασίας, αλλά και με την εκμετάλλευση και την καταπίεση λαών και εθνών. Αυτός είναι ο ιμπεριαλισμός, και  δεν είναι καθόλου ξύλινη έννοια και λέξη, αλλά πραγματικότητα μέσα στην ΕΕ.

7) Γιατί έχει χρεωκοπήσει πολλαπλώς η «ιδέα» της ενιαίας Ευρώπης σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα. Δεν ήταν και δεν είναι ενιαία οικονομικά, δεν ήταν ενιαία ούτε στην πρόληψη, ούτε στην αντιμετώπιση της πανδημίας, δεν ήταν ενιαία στην οικονομική κρίση του 2008, δεν βγήκαμε όλοι το ίδιο από την κρίση, γιατί η Γερμανία ωφελήθηκε ενώ οι νότιες χώρες υποβαθμίστηκαν και υποτιμήθηκαν ακόμα περισσότερο, δεν ήταν και δεν είναι ενιαία απέναντι στο μετανευστικό και το προσφυγικό, δεν ήταν ενιαία απέναντι στους υπερατλαντικούς σταυροφόρους ιμπεριαλιστές όταν επέβαλλαν κυρώσεις σε χώρες ή όταν εξαπέλυαν πολεμικές συγκρούσεις. Μια ΕΕ που είτε θα εμφανιζόταν αμερικανικότερη των ΗΠΑ, είτε θα κουκουλωνόταν από το σύγχρονο οικονομικό γερμανικό Ράιχ. Στο μόνο που ήταν ενιαία εδώ και δεκαετίες ήταν στην προστασία των τραπεζών, στην προώθηση της λιτότητας, στη συρρίκνωση των πάλαι ποτέ κρατών πρόνοιας, στην επίθεση στην εργατική τάξη. Αυτή είναι η «Ευρώπη των λαών»; Στα αλήθεια υπήρξε ποτέ Ευρώπη των λαών;

8) Γιατί η διάλυση της ΕΕ θα ανοίξει το δρόμο και θα δώσει χώρο σε μια πραγματική προσπάθεια για μια Ευρώπη της συνεργασίας και της πραγματικής αλληλεγγύης που θα εγγυάται τον πολιτισμό, την υγεία, την προκοπή και την αξιοπρέπεια των λαών της. Γιατί όσο κι αν φαίνεται ουτοπία τόσο εμφανίζεται ολοένα και περισσότερο και σε περισσσότερους σαν ανάγκη. Γιατί δεν υπάρχει κανένα ρεύμα υποστήριξης της ΕΕ σε καμια χώρα και από κανέναν λαό. Γιατί οι “ΜΕΝΟΥΜΕ ΕΥΡΩΠΗ αλλά είμαστε και κολαούζοι των Αμερικανών”, τρομαγμένοι μπροστά στο θάνατο –έστω και προσωρινά– κατάλαβαν και ορισμένοι ομολόγησαν τη χρεοκοπία της ΕΕ και των ΗΠΑ, τη χρεοκοπία των δογμάτων που εμφανίστηκαν σαν μονόδρομοι της «αγοράς που όλα τα ρυθμίζει», του δόγματος «δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα», του κοσμοπολίτη ατόμου-ανθρώπου και του αντίστοιχου τρόπου ζωής και πολιτισμού. Αυτή την Ευρώπη τους την χαρίζουμε. Αυτή  η ΕΕ ήταν πολύ άσχημη και είναι ήδη νεκρή. Το ζήτημα είναι οι λαοί και οι εργαζόμενοι σε μια νέα διεθνή γραμμή να απαιτήσουν και να επιβάλουν τη διάλυσή της. Οι νέες μορφές συνεργασίας, διεθνισμού απέναντι σε εθνικιστικούς παροξυσμούς, και αλληλεγγύης, θα προκύψουν στην κοινή πάλη των λαών για διάλυση αυτής της Ένωσης και για την αποδέσμευση κάθε χώρας ξεχωριστά.

Γιατί η συμφωνία για το χρέος είναι κακή για την Ελλάδα

Λίγο πριν έρθει στην εξουσία τον Ιανουάριο του 2015, ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος ήταν ακόμα γνωστός ως ηγέτης της αντιπολίτευσης και ανειρήνευτος πολέμιος της λιτότητας, δεσμεύτηκε να μη φορέσει γραβάτα μέχρι οι διεθνείς δανειστές να κουρέψουν το υψηλό επίπεδο του χρέους της χώρας σε βιώσιμα επίπεδα.

Την Παρασκευή το βράδυ, ο 43χρονος πρωθυπουργός, ο οποίος εδώ και τρία χρόνια περνά αντιλαϊκά μέτρα λιτότητας σε αντάλλαγμα του τρίτου «σχεδίου διάσωσης» της ΕΕ (μνημόνιο), τελικά φόρεσε μια γραβάτα σε χρώμα μπορντό, ενώ απευθυνόταν στην πολιτική συμμαχία που στηρίζει την κυβέρνησή του, για να γιορτάσει τη σύναψη μιας νέας συμφωνίας χρέους με τους ευρωπαίους πιστωτές.

Η συμφωνία, η οποία υπογράφηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής, επεκτείνει τις πιο άμεσες και πιεστικές λήξεις δανείων της Ελλάδας κατά 10 χρόνια και παρέχει επιπλέον 15 δισεκατομμύρια ευρώ (17,5 δισεκατομμύρια δολάρια) ως χρηματοδότηση από την ΕΕ. Με την ενίσχυση των ταμειακών αποθεμάτων της κυβέρνησης και την προώθηση των πρώτων αποπληρωμών του συγκεκριμένου ποσού στο μακρινό 2033, η απόφαση αναμένεται να παράσχει στην Ελλάδα την απαραίτητη ανάσα πριν από την επιστροφή στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, η οποία αναμένεται μετά τη λήξη του τρίτου μνημονίου, τον Αύγουστο.

«Το τέλος της ελληνικής κρίσης»

Στην Αθήνα, οι αξιωματούχοι εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τη συμφωνία που σηματοδοτεί το τέλος της δεκαετούς οικονομικής κρίσης της Ελλάδας. «Πρέπει να πω ότι η ελληνική κυβέρνηση είναι ικανοποιημένη με αυτή τη συμφωνία», δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών κ. Ευκλείδης Τσακαλώτος μετά τις μαραθώνιες συνομιλίες στο Λουξεμβούργο. «Νομίζω ότι η Ελλάδα γυρίζει σελίδα».

Ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης χαιρέτισε το αποτέλεσμα ως μια «ιστορική απόφαση» που θα επιτρέψει στον «ελληνικό λαό να χαμογελάσει και πάλι», ενώ ο Τσίπρας καυχήθηκε ότι «η Ελλάδα ξαναγίνει μια κανονική χώρα, ανακτώντας την πολιτική και οικονομική της ανεξαρτησία».

Εμφορούμενοι από μια παρόμοια θριαμβευτική διάθεση, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έπεσαν πάνω στους Έλληνες ομολόγους τους για να τους συγχαρούν. Ο κ. Klaus Regling, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), τόλμησε να πει ότι η συμφωνία αποτελούσε «τη μεγαλύτερη πράξη αλληλεγγύης που έχει δει ποτέ ο κόσμος».

Δυστυχώς, η αλήθεια του πράγματος είναι κάπως πιο περίπλοκη. Στην πραγματικότητα, αυτή η σκληρή συμφωνία είναι απίθανο να καταστήσει μακροπρόθεσμα βιώσιμο το χρέος της Ελλάδας – ούτε φυσικά αποτελεί κάποια ουσιαστική δέσμευση ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.

Αντίθετα, η απόρριψη από τους πιστωτές μιας επίσημης μείωσης του χρέους, σημαίνει ότι το συνολικό χρέος της Ελλάδας παραμένει σταθεροποιημένο στο 180% του ΑΕΠ, ενώ η συμφωνημένη επέκταση των ληξιπρόθεσμων δανείων απλώς αναβάλει το πρόβλημα για αργότερα.

Ως εκ τούτου, αντί να τερματίσει οριστικά την κρίση, διαγράφοντας μέρος του χρέους και κατανέμοντας ισορροπημένα το βάρος της προσαρμογής και στην Ελλάδα και στους Ευρωπαίους πιστωτές της, η συμφωνία αυτή, απλώς μετατοπίζει το βάρος της προσαρμογής στις μελλοντικές γενιές των Ελλήνων εργαζομένων και φορολογουμένων. Για να κατανοήσουμε αυτό το πράγμα, πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά ένα μικρό τμήμα της συμφωνίας.

Τα όρια της συμφωνίας

Πρώτα απ’ όλα, ενώ ο Τσίπρας – με τα μειούμενα ποσοστά δημοσκοπήσεων και το μυαλό του στις εκλογές του επόμενου έτους – είναι πρόθυμος να παρουσιάσει τη συμφωνία ως καθαρή έξοδο από την οκταετή κατάσταση των μνημονίων και τη σκληρή εποπτεία των πιστωτών, παραμένει γεγονός ότι η κυβέρνησή του ήδη συμφώνησε να περάσει, εντός του έτους, περαιτέρω φορολογικές επιβαρύνσεις, περικοπές των συντάξεων και ιδιωτικοποιήσεις.

Πολλά από αυτά τα μακράς διάρκειας μέτρα θα τεθούν σε ισχύ μετά την λήξη του τρίτου μνημονίου στις 20 Αυγούστου, πράγμα που σημαίνει ότι οι απλοί Έλληνες είναι απίθανο να δουν βραχυπρόθεσμα οποιαδήποτε βελτίωση στο βιοτικό τους επίπεδο.

Ούτε όμως αυτά τα δημοσιονομικά μέτρα πρόκειται να διευκολύνουν το πρόβλημα του χρέους μακροπρόθεσμα. Στην πραγματικότητα, οι όροι της τελευταίας συμφωνίας απαιτούν από την ελληνική κυβέρνηση να συνεχίσει να διαμορφώνει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 3,5% μέχρι το 2022, ακολουθούμενα κατά μέσο όρο από πλεονάσματα 2,2% έως το 2060, δεσμεύοντας ουσιαστικά τη χώρα σε 42 χρόνια λιτότητας. Για να είμαστε σαφείς, κανένα κυρίαρχο κράτος δεν κατάφερε ποτέ στην ιστορία να έχει αδιάλειπτα πρωτογενή πλεονάσματα για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.

Επιπλέον, ακόμη και μετά την έξοδο από το τρέχον πρόγραμμα διάσωσης, οι επόμενες ελληνικές κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να υπόκεινται σε «ενισχυμένη εποπτεία» από τους διεθνείς πιστωτές στο άμεσο μέλλον.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα αποστέλλουν ειδικές ομάδες παρακολούθησης στην Αθήνα τέσσερις φορές το χρόνο, για να διασφαλίσουν ότι η Ελλάδα δεν θα απομακρυνθεί από τους δημοσιονομικούς της στόχους και θα παραμένει στο δρόμο των μεταρρυθμίσεων. Όπως το έθεσε ένας αξιωματούχος της ευρωζώνης, «πρόκειται για ένα σφιχτό λουρί».

Τέλος, οι σκληρής γραμμής πιστώτριες χώρες – με επικεφαλής τη Γερμανία και την Ολλανδία – κατάφεραν για άλλη μια φορά να αποφύγουν τη μόνη αξιόπιστη εναλλακτική λύση: ουσιαστική ακύρωση του χρέους, υπό τη μορφή μιας σημαντικής ονομαστικής μείωσης της αξίας των εξωτερικών υποχρεώσεων της Ελλάδας.

Το χειρότερο είναι ότι η συμφωνία προβλέπει ότι οι αξιωματούχοι της ευρωζώνης θα επανεξετάσουν το ζήτημα μόνο το 2032, πράγμα που σημαίνει ότι η Ελλάδα είναι πιθανό να παραμείνει παγιδευμένη σε παγίδα χρέους τουλάχιστον για τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια.

Ως εκ τούτου, στην καλύτερη περίπτωση, η συμφωνία αυτή χρησιμεύει στο να παράσχει στην Ελλάδα ένα βραχυπρόθεσμο οικονομικό αποθεματικό καθώς θα επιστρέψει στις διεθνείς κεφαλαιαγορές μέσα στη χρονιά. Αγοράζει επίσης χρόνο για την υπόλοιπη ευρωζώνη ώστε να καθυστερήσει περαιτέρω μια οικονομικά αναπόφευκτη, αλλά πολιτικά αντιδημοφιλή, μείωση χρέους, επιτρέποντας στις σημερινές κυβερνήσεις – ειδικά στον επισφαλή κυβερνητικό συνασπισμό της Γερμανίας – να αναβάλουν τη στιγμή της αναπόφευκτης μείωσης χρέους πολύ πέρα ​​από τον άμεσο εκλογικό ορίζοντα.

Αυτός ο μπερδεμένος συμβιβασμός προφανώς αποβαίνει σε βάρος της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους.

Όπως έδειξε μια ομάδα κορυφαίων οικονομολόγων στον κόσμο, που περιλαμβάνει τους Barry Eichengreen και Jeromin Zettelmeyer, σε ένα ευρύτατα γνωστό κείμενο τον Απρίλιο, «τα μέτρα που σκιαγράφησε το Eurogroup δεν αρκούν για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους». Τα μοντέλα τους δείχνουν ότι μόνο η «ονομαστική μείωση της αξίας του χρέους… θα μπορούσε με εμπιστοσύνη να αποκαταστήσει τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους».

Ποιος πληρώνει για την κρίση;

Στη συμφωνία όμως αυτή υπάρχει κάτι μεγαλύτερο από την αριθμητική της βιωσιμότητας του χρέους. Στο επίκεντρο της παρατεταμένης δημοσιονομικής κρίσης της Ελλάδας υπήρξε πάντα ένα ιδιαίτερα αμφισβητούμενο κοινωνικό και πολιτικό ερώτημα σχετικά με το πραγματικό νόημα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης: Ποιος θα έπρεπε να πληρώσει για την υποτιθέμενη «σπατάλη» των διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων ή για το «υπερβολικό ρίσκο» των κερδοσκοπικών πιστωτικών ιδρυμάτων στην πορεία προς την κρίση;

Η πορεία στην οποία κατέληξαν οι ευρωπαίοι ηγέτες αποδείχθηκε πολύ μονόπλευρη από την άποψη αυτή: Μόνο η Ελλάδα κατηγορήθηκε για την κατάσταση της, και γι’ αυτό μόνο η Ελλάδα θα έπρεπε να πληρώσει.

Το πραγματικό κίνητρο πίσω από τα προγράμματα διάσωσης πάντα ήταν η διασφάλιση της επιβίωσης ενός υπερβολικά εκτεθειμένου ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος – αλλά το γεγονός αυτό γρήγορα συγκαλύφθηκε. Αντ’ αυτού, οι συντηρητικοί πολιτικοί και τα ταμπλόιντ ανά την Ευρώπη επιδόθηκαν σε μια ανθελληνική φρενίτιδα. Οι Έλληνες εμφανίστηκαν ευρέως σαν να ξοδεύουν τα χρήματα σε απειράριθμες συντάξεις και σε παραθερισμό – ή σε «ποτά και γυναίκες», όπως το είχε θέσει πέρυσι ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας Jeroen Dijsselbloem.

Ωστόσο, όπως έδειξε η έρευνα της Ευρωπαϊκής Σχολής Διοίκησης και Τεχνολογίας στο Βερολίνο, το 95% των κεφαλαίων διάσωσης που υποτίθεται ότι δόθηκαν στην Ελλάδα, πήγαν κατ’ ευθείαν πίσω στους ιδιώτες πιστωτές. Εν τω μεταξύ, τα ίδια τα δάνεια διάσωσης προστέθηκαν στο συνολικό χρέος της Ελλάδας και η χώρα εξακολούθησε να καταβάλλει τόκους για αυτά τα δάνεια.

Με άλλα λόγια, ο ελληνικός λαός δεν έλαβε ποτέ βοήθημα από τους Ευρωπαίους πιστωτές του.

Εν τω μεταξύ, η ελληνική κυβέρνηση μείωσε το μέγεθος του δημόσιου τομέα κατά 26%, μειώνοντας τις συντάξεις και τις κοινωνικές δαπάνες κατά 70% και περικόπτοντας τον προϋπολογισμό της δημόσιας υγείας κατά το ήμισυ. Ως αποτέλεσμα, τα εισοδήματα μειώθηκαν κατά το ένα τρίτο και η ανεργία αυξήθηκε στα ύψη, σε ποσοστό άνω του 28%, προκαλώντας μια πραγματική ανθρωπιστική καταστροφή.

Η απολύτως απαραίτητη διαγραφή χρέους

Το βάρος της προσαρμογής για την κρίση, με λίγα λόγια, κατέληξε σε λεόντειο συμφωνία υπέρ των ξένων δανειστών της Ελλάδας. Σε μια πολύ κρίσιμη έκθεση σχετικά με τη συμμετοχή του στο πρώτο μνημόνιο, το ΔΝΤ, αργότερα, το αναγνώρισε. Οι διασώσεις ΕΕ-ΔΝΤ, με τα λόγια του ΔΝΤ, «υπήρξαν μια επιχείρηση εκμετάλλευσης» υπέρ των ευρωπαϊκών τραπεζών ώστε να μειώσουν την έκθεσή τους στο ελληνικό χρέος, πριν από την αναπόφευκτη μελλοντική του αναδιάρθρωση.

Όπως αποδεικνύεται, ακόμη και οι επίσημοι δανειστές της Ελλάδας είχαν σημαντικά κέρδη από αυτή την υπέρ του πιστωτή πολιτική διαχείρισης κρίσεων. Την περασμένη εβδομάδα, μια κοινοβουλευτική έρευνα του Κόμματος των Πράσινων αποκάλυψε ότι η γερμανική κυβέρνηση είχε κέρδη ύψους 2,9 δις ευρώ (3,3 δις δολάρια) από τα ελληνικά ομόλογα.

Ακόμα κι αν η Γερμανία επιστρέψει τελικά τα κέρδη αυτά, όπως προβλέπεται από τη συγκεκριμένη συμφωνία, μια ξεχωριστή μελέτη από το IWH διαπίστωσε ότι η χώρα εξακολουθεί να «επωφελείται σημαντικά από την ελληνική κρίση», εξοικονομώντας πάνω από 100 δις ευρώ (116.5 δις δολάρια) – ή 3% του ΑΕΠ – από χαμηλότερες πληρωμές τόκων μεταξύ 2010 και 2015, με το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης αυτής να αποδίδεται στη φυγή των επενδυτών από την Ελλάδα και άλλες περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης.

Υπό το φως των ανωτέρω, πρέπει να είναι σαφές ότι ατελείωτο παιχνίδι της Ευρώπης του να «επεκτείνεται και να υποκρίνεται» έχει γίνει εντελώς αστήρικτο και από ηθικής και από οικονομικής πλευράς.

Η συμφωνία του Λουξεμβούργου μπορεί να καταφέρει να σε κρατήσει φαινομενικά την ατελείωτη ιστορία του ελληνικού χρέους κάτω από τα ραντάρ για ένα-δύο χρόνια, αλλά αργά ή γρήγορα τα δημοσιονομικά προβλήματά της είναι βέβαιο ότι θα επανέλθουν δριμύτερα.

Η μόνη βιώσιμη λύση στην ελληνική κρίση θα ήταν να διαγραφεί ένα σημαντικό κομμάτι του χρέους. Ελλείψει αυτού, ο καινούριος μπορντό λαιμοδέτης του Τσίπρα θα αποδειχτεί θηλιά κρεμάλας για τον λαό του.

Πηγή: Al Jazeera

Μετάφραση: Χ. Κατσούλας

Ο Τσίπρας στη συμφωνία της γραβάτας

Η συμφωνία της γραβάτας

Για να εκτιμήσουμε τη σημασία της  συμφωνίας του Γιούρογκρουπ του Ιουνίου του 2018 είναι απαραίτητο να πάμε δυο χρόνια πίσω και να αναφερθούμε πρώτα στη συμφωνία του Μαΐου του 2016. Τότε τέθηκε το πλαίσιο για το ελληνικό χρέος μέσα στο Τρίτο Μνημόνιο που έφερε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Η πρόσφατη συμφωνία του Αλέξη Τσίπρα – αυτή της γραβάτας – είναι απόρροια της προηγούμενης και στην πράξη ακόμη χειρότερη, όπως θα δούμε παρακάτω.

Το Γιούρογκρουπ του Μαΐου 2016

Η συμφωνία του Μαΐου 2016 περιλάμβανε βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος. Συγκεκριμένα:

  1. Να βελτιωθεί τεχνικά η σειρά των αποπληρωμών για το χρέος προς το EFSF,
  2. Να γίνουν τεχνικές αλλαγές στη χρηματοδότηση του EFSF/ESM ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος από πιθανή άνοδο των επιτοκίων και,
  3. Να μην πληρωθούν τόκοι για το 2017 στο ποσό που είχε χρησιμοποιηθεί για επαναγορά χρέους κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Μνημονίου (ένα μικρό ποσό, λίγο πάνω από 11 δις).

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος για να καταλάβει ότι τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, επιφανειακά.

Ταυτόχρονα το Γιούρογκρουπ προέβλεψε και μεσοπρόθεσμα μέτρα, τα οποία θα εφαρμόζονταν εάν και όταν το Τρίτο Μνημόνιο ολοκληρωνόταν με επιτυχία. Συγκεκριμένα:

1.Την πλήρη κατάργηση των τόκων για το ποσό που είχε χρησιμοποιηθεί για επαναγορά χρέους στη διάρκεια του Δευτέρου Μνημονίου.

2.Την επιστροφή των κερδών από τα ομόλογα της ΕΚΤ και του ESM.

3.Τη χρήση τυχόν αδιάθετων κονδυλίων του Τρίτου Μνημονίου για να αποπληρωθούν παλαιότερα χρέη κι έτσι να γίνει ελάφρυνση των συνολικών τόκων.

4.Επιμήκυνση και αλλαγές στις πληρωμές των τόκων του χρέους προς το EFSF (που είναι περίπου το ένα τρίτο του συνολικού χρέους της Ελλάδας), ώστε να υπάρξει ελάφρυνση.

Και πάλι ήταν φανερό ότι τα μέτρα αυτά δεν πρόσφεραν καμιά ουσιαστική βελτίωση στο θέμα του χρέους. Επιπλέον, για να τα κάνει πράξη το Γιούρογκρουπ απαιτούσε από την Ελλάδα να συμμορφωθεί πιστά με το πρόγραμμα. Δηλαδή να εφαρμόσει θηριώδη λιτότητα, γενικευμένες ιδιωτικοποιήσεις της δημόσιας περιουσίας, και απορρύθμιση των αγορών.

Η πολιτική διαχείριση 2016-2018

Η πολιτική διαχείριση μιας τέτοιας συμφωνίας ήταν εξαιρετικά απαιτητική για τον ΣΥΡΙΖΑ και χρειάστηκε να επιστρατευτεί όλη η μαεστρία της ηγετικής ομάδας στην ‘επικοινωνία’. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς, το ‘παράλληλο πρόγραμμα’, τα ‘αντίμετρα’, ή τον πόνο ψυχής καθώς η κυβέρνηση επέβαλε καταιγίδα φόρων στο πλαίσιο της μνημονιακής λιτότητας; Κυρίως όμως έκλεινε το μάτι στον ελληνικό λαό λέγοντας ότι, αν κάνουμε όλα όσα μας ζητάνε, τελικά θα έχουμε μια γενναιόδωρη ρύθμιση για το χρέος. Δε μπορεί, μας το είχαν υποσχεθεί ήδη από το 2012, όταν το χρέος μας ήταν αναλογικά πολύ μικρότερο. Τώρα που έφτασε σχεδόν το 180% του ΑΕΠ, οι φίλοι και ‘εταίροι’ μας θα φανούν γενναιόδωροι και θα μας ανταμείψουν.

Έτσι πορεύτηκε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ τα επόμενα δύο χρόνια και αναδείχθηκε στην πλέον πειθήνια μνημονιακή κυβέρνηση που γνώρισε η Ελλάδα. Για την ακρίβεια βασιλικότερη του βασιλέως πετυχαίνοντας πλεονάσματα λιτότητας πολύ μεγαλύτερα από αυτά που απαιτούσε το Γιούρογκρουπ. Το 2017 ξεπέρασε το 4%, πολύ πάνω από το 1,75% που προέβλεπε το Τρίτο Μνημόνια. Όχι απλώς καλοί μαθητές, αλλά αριστούχοι, υποδείγματα.

Το Γιούρογκρουπ του Ιουνίου 2018

Πέρασε λοιπόν ο καιρός, ακολουθήθηκε πιστά το Τρίτο Μνημόνιο, εφαρμόστηκαν και τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος, και φτάσαμε στην ώρα της ρύθμισης του χρέους, της τελικής πράξης της μνημονιακής περιόδου. Τι αποφάσισε το Γιούρογκρουπ;

Πρώτο, την κατάργηση της πληρωμής τόκων για το περίφημο ποσό που είχε χρησιμοποιηθεί για να γίνει η επαναγορά χρέους με το Δεύτερο Μνημόνιο.

Δεύτερο, την επιστροφή των κερδών από τα ομόλογα της ΕΚΤ και του ESM.

Τρίτο, για το χρέος προς το EFSF, την επέκταση της περιόδου χάριτος κατά δέκα χρόνια (δηλαδή μέχρι το 2032) και την επιμήκυνση της μέσης ωρίμανσης επίσης κατά δέκα χρόνια.

Αυτά.

Το Γιούρογκρουπ δεν υιοθέτησε ούτε καν όσα μεσοπρόθεσμα μέτρα είχαν προταθεί στη συμφωνία του Μαΐου του 2016. Δεν υπήρξε δηλαδή συμφωνία να χρησιμοποιηθεί ένα σοβαρό ποσό από τα αδιάθετα κονδύλια του Τρίτου Μνημονίου για να γίνει αποπληρωμή άλλων, ακριβότερων χρεών ώστε να υπάρξει συνολική ελάφρυνση.

Συμφωνήθηκε όμως να πάρει η Ελλάδα την πέμπτη και τελευταία δόση του προγράμματος, ύψους 15 δις, από τα οποία τα 5,5 δις θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για διευκόλυνση της εξυπηρέτησης του χρέους (ίσως για αποπληρωμή ενός μέρους του χρέους προς το ΔΝΤ) και τα 9,5 δις για να σχηματιστεί το περιβόητο ‘μαξιλάρι’, που πλέον θα ξεπεράσει τα 24 δις, ώστε να βγει η χώρα στις αγορές. Όλα αυτά υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι η χώρα θα έχει πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% μέχρι το 2022 και 2,2% κατά μέσο όρο μέχρι το 2060! Και φυσικά θα υπάρξει ‘ενισχυμένη εποπτεία’ με τέσσερις επισκέψεις το χρόνο, καθώς και σταδιακή επιστροφή των κερδών από τα ομόλογα της ΕΚΤ και του ESM – με αιρεσιμότητα – ώστε να τηρείται το πλαίσιο.

Για μια ακόμη φορά η κυβέρνηση Τσίπρα ηττήθηκε στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές. Για μια ακόμη φορά οι ‘εταίροι’ μας φάνηκαν αμείλικτοι, δεν τήρησαν τις υποσχέσεις τους και στη ουσία έδειξαν ότι το κεφάλαιο Ελλάδα έχει κλείσει γι’ αυτούς. Η μακροπρόθεσμη πρόβλεψη που έκαναν για το χρέος είναι ότι, όταν με το καλό έρθει το 2032, θα το ξανασκεφτούν …

Τι θα ακολουθήσει;

Η συμφωνία αυτή είναι η τελική. Δεν υπάρχουν άλλες διαπραγματεύσεις, τα μνημόνια τελειώνουν επισήμως τον Αύγουστο του 2018 και η Ελλάδα θα ζήσει με αυτούς τους όρους. Τι σημαίνει αυτό;

Μέχρι το 2022 η χώρα θα είναι υποχρεωμένη να κινηθεί σε καθεστώς εξαιρετικά  σκληρής λιτότητας με πρωτοφανή πλεονάσματα που σημαίνουν συνεχή φορολογική πίεση και ελάχιστο δημοσιονομικό χώρο για παροχές και ελαφρύνσεις προς τα στρώματα που έχουν χτυπηθεί ανελέητα. Θα πρέπει επίσης να εφαρμόσει τα μέτρα περικοπής των συντάξεων το 2019 και κατόπιν τα μέτρα μείωσης του αφορολόγητου. Θα πρέπει τέλος να συνεχίσει να εφαρμόζει σειρά δομικών νεοφιλεύθερων αλλαγών υπό την εποπτεία των δανειστών. Με τόσο μεγάλη πίεση στην ενεργό ζήτηση η ετήσια ανάπτυξη όλο αυτό το διάστημα πολύ δύσκολα θα ξεπεράσει το 2%.

Παράλληλα η χώρα θα δοκιμάσει να δανείζεται τακτικά από τις ανοιχτές αγορές. Για τα πρώτα δύο περίπου χρόνια το ‘μαξιλάρι’ προσφέρει μια κάλυψη, αλλά τα επιτόκια παγκοσμίως είναι στην ανοδική φάση του κύκλου, ο δανεισμός των αναπτυσσομένων χωρών είναι και πάλι τεράστιος και τα χρηματιστήρια είναι σε έξαρση. Για μια χώρα με την αναπτυξιακή δυναμική της Ελλάδας και με χρέος περίπου 180% του ΑΕΠ, η έξοδος στις συνθήκες αυτές είναι εξαιρετικά παρακινδυνευμένη. Ανά πάσα στιγμή τα επιτόκια μπορεί να γίνουν απαγορευτικά και ο δανεισμός να καταστεί ανέφικτος.

Μακροπρόθεσμα, τέλος, η εικόνα είναι τελείως απογοητευτική. Το πολυθρύλητο ‘ολιστικό σχέδιο ανάπτυξης’ ήταν μια άσκηση επί χάρτου για να πειστούν οι δανειστές ότι η κυβέρνηση θα είναι πολύ αυστηρή στα δημοσιονομικά με την ελπίδα ότι κάτι θα μας δώσουν στο χρέος, ώστε να υπάρξει κάποια μακροπρόθεσμη προοπτική ανάπτυξης. Δεν έγινε απολύτως τίποτε και η προοπτική που εμφανίζεται είναι τραγική. Η Ελλάδα έχει αρνητική καθαρή αποταμίευση και ένα τραπεζικό σύστημα που μειώνει τις πιστώσεις κάθε χρόνο. Οι επενδύσεις δεν έχουν καμία δυναμική, ενώ η ελπίδα ότι θα έρθουν ξένες επενδύσεις που θα αλλάξουν τα πράγματα είναι απλώς ευχολόγιο. Πάνω απ’ όλα, η χώρα χάνει συνεχώς το καλύτερα εκπαιδευμένο κομμάτι του εργατικού της δυναμικού, ιδίως τη νεολαία. Η Ελλάδα μετατρέπεται σταθερά σε χώρα γερόντων, με τεράστιο χρέος και εξαιρετικά αντιαναπτυξιακές πολιτικές που πηγάζουν από την εξυπηρέτηση του χρέους.

Ο Αλέξης Τσίπρας ανέβηκε στην εξουσία καταγγέλοντας τα μνημόνια και το χρέος. Όταν όμως βρέθηκε αντιμέτωπος με την πραγματικότητα, αποδέχθηκε και τα μνημόνια και το χρέος για να παραμείνει στην εξουσία. Σε τρία χρόνια ολοκλήρωσε το έργο των προηγούμενων κυβερνήσεων και έφτιαξε μια μνημονιακή πραγματικότητα για τη χώρα. Μετά έβαλε γραβάτα για να πανηγυρίσει. Ας μην έχει ψευδαισθήσεις για το τι θα πει η ιστορία.

Πηγή: http://costaslapavitsas.blogspot.com