Άρθρα

Εξορύξεις, ο ανασκολοπισμός μιας χώρας

Η απειλή των υδρογοναθράκων

Τα νησιά Γαύδος, Γαυδοπούλα, Χρυσή (Γαιδουρονήσι) και Λεύκη (Κουφονήσι), στο νοτιότερο άκρο της χώρας, είναι σχεδόν ανέγγιχτοι παράδεισοι.

Διάσπαρτα με προϊστορικά απολιθώματα και αρχαιολογικά ευρήματα που ξεκινούν από τη νεολιθική εποχή, με σημαντικούς οικοτόπους και περιοχές NATURA, αποτελούν καταφύγια για σπάνια είδη και μορφές ζωής που κινδυνεύουν. Βρίσκονται δίπλα στις νέες παραχωρήσεις για έρευνες και εξορύξεις υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης, που ξεκίνησαν με την δημοσιοποίηση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Δημοσιοποίηση που ανακοινώθηκε στα ψιλά δύο εφημερίδων και κρύφτηκε κάπου στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων. Χωρίς διεύθυνση για υποβολή παρατηρήσεων, δεν τηρήθηκε ούτε καν μια προσχηματική διαδικασία «διαβούλευσης». Και όμως: αν κάποιος εντοπίσει και διατρέξει τις εκατοντάδες σελίδες της μελέτης, θα κάνει χρήσιμες διαπιστώσεις. Η μελέτη αναγνωρίζει ότι «υπάρχει ένα σημαντικό κενό γνώσης σχετικά με τους γεωκινδύνους της περιοχής» ενώ δηλώνει άγνοια για την ύπαρξη και τις επιπτώσεις στις βιοκοινωνίες, τα κοράλλια, τα θαλάσσια θηλαστικά και την ιχθυοπανίδα. Σε περίπτωση ατυχήματος, η καταστροφή αναφέρεται ότι μπορεί να φτάσει μέχρι τη Λιβύη και την Τουρκία, αλλά αυτό δεν κλονίζει τους μελετητές. Απορρίπτουν  την εναλλακτική να μην γίνει εξόρυξη ως ένα «έντονα απευκταίο, αντιπεριβαλλοντικό σενάριο» που θα οδηγήσει  στην περιβαλλοντική υποβάθμιση λόγω …της σύνδεσης ανάπτυξης – περιβάλλοντος.

Οι μελετητές δε φαίνεται καθόλου να προβληματίζονται για το γεγονός ότι οι συγκεκριμένες εξορύξεις θα πρέπει να γίνουν σε πολύ μεγάλα θαλάσσια βάθη (ως 3500 μ.) για τα οποία η τεχνολογία δεν υπάρχει αλλά θα πρέπει να αναπτυχθεί τα επόμενα χρόνια! Όπως επίσης καθόλου δεν τους απασχολεί η διαπίστωση ότι σε αυτήν ακριβώς την περιοχή, η αφρικανική πλάκα βυθίζεται με γρήγορους ρυθμούς κάτω από την ευρασιατική προκαλώντας υψηλή σεισμικότητα. Όσο για την τεράστια υποβάθμιση που θα προκαλέσει η έρευνα και η λειτουργία των εξορύξεων ..υποβαθμίζεται με κάθε τρόπο. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στο παρακάτω σχήμα (από τη ΣΜΠΕ) για να πάρει μια ιδέα για τις επιπτώσεις μιας υποθαλάσσιας εξόρυξης.

Στην καταληκτική ημερομηνία της δημοσιοποίησης, η Πρωτοβουλία Αθήνας ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων κάλεσε σε συμβολική διαμαρτυρία έξω από το Υπουργείο Ανάπτυξης. Έχουν προηγηθεί κινητοποιήσεις τα δύο τελευταία χρόνια και συγκρότηση τοπικών πρωτοβουλιών αντίστασης που ολοένα και πληθαίνουν. Πρόσφατα έγινε η δεύτερη πανελλαδική συνάντηση πρωτοβουλιών ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων και αποφασίστηκε ο συντονισμός και η ανάπτυξη κοινών δράσεων.

Ωστόσο η αντίσταση και η κινηματική δράση μέχρι σήμερα δεν είναι αντίστοιχη με την τεράστια απειλή που διαγράφεται από την παραχώρηση του 1/3 της ελληνικής επικράτειας σε μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες για 32 χρόνια με δικαίωμα παράτασης για άλλα 10. Οι πετρελαϊκές εταιρείες που μετέχουν, είναι μεγάλοι παίκτες με παρουσία σε δεκάδες χώρες και πλούσιο ιστορικό σε περιβαλλοντικά εγκλήματα, παραβιάσεις δικαιωμάτων και φοροαποφυγή. Πρόκειται για τη γαλλική Total, την αμερικάνικη ExxonMobil, την ισπανική Repsol. Επίσης τις Ελληνικά Πετρέλαια, Energean Oil & Gas (Πρίνος). Αρχικά και τη  ιταλική Edison που στη συνέχεια το χαρτοφυλάκιο της στην Ελλάδα αποκτήθηκε από την Energean.

Ήδη σε κοινοπραξίες των εταιρειών αυτών έχουν παραχωρηθεί το Ιόνιο, η Ήπειρος, η Αιτωλοακαρνανία, η ΒΔ Πελοπόνησσος, οι περιοχές Δυτικά και νoτιοδυτικά της Κρήτης.

Oι επόμενες αφορούν την θαλάσσια περιοχή νότια και νοτιοανατολικά της Κρήτης όλο και πιο κοντά στην αντιπαράθεση με την Τουρκία και την εμπλοκή σε επικίνδυνους ανταγωνισμούς.

Και μπορεί για τη χώρα να μην προορίζεται ούτε ένα λίτρο πετρελαίου, όμως οι δαπάνες για επιπλέον πανάκριβους εξοπλισμούς έχουν ήδη ξεκινήσει. Ταυτόχρονα προωθείται ως εθνικός στόχος η διέλευση διακρατικών αγωγών μεταφοράς υδρογονανθράκων -κυρίως, φυσικού αερίου- (TAP, IGB, IGI, EastMed, South Stream κλπ.) και καλωδίων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (Ευρασιατικός διασυνδετήριος αγωγός), για την τροφοδοσία  των ισχυρών βιομηχανικών χωρών της Ευρώπης, ενώ παράλληλα πολλαπλασιάζονται με φρενήρη ρυθμό, οι πάσης φύσεως εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, επιδοτούμενες αδρά από τη δοκιμαζόμενη ελληνική κοινωνία. Σε μια περίοδο που το παγκόσμιο πολιτικό προσωπικό -περιλαμβανομένου και του ελληνικού- χύνει κροκοδείλια δάκρυα για την κλιματική αλλαγή και την καταστροφή του περιβάλλοντος, αυτή η ευαίσθητη οικολογικά και γεωπολιτικά γωνία της γης, είναι έτοιμη να αναφλεγεί κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Τα επόμενα χρόνια το περιβάλλον, η φυσιογνωμία, το παραγωγικό μοντέλο και ενδεχομένως η δημοκρατία, τα δικαιώματα, η ειρήνη και η ασφάλεια στην περιοχή θα έχουν υποστεί μια μεγάλη και μη αντιστρεπτή μεταβολή. Και όμως: για αυτή την τεράστια αλλαγή που προετοιμάζεται από τις αρχές του 2000, η ελληνική κοινωνία κρατήθηκε στο απόλυτο σκοτάδι. Οι μόνες αναφορές είναι η προπαγάνδα των κρατικών δομών και των εταιρειών. Μια προπαγάνδα απροκάλυπτη που κάνει το άσπρο- μαύρο και εμφανίζει ως πλεονεκτήματα όλες τις αρνητικές επιπτώσεις. Η ομηρεία στους σχεδιασμούς των πετρελαϊκών και τα χρηματιστηριακά τους παιχνίδια βαφτίζεται ενεργειακή αυτάρκεια της χώρας, η ένταση των γεωπολιτικών ανταγωνισμών και οι κίνδυνοι συγκρούσεων βαφτίζεται προοπτική ειρήνης και σταθερότητας, η εξάρτηση από μια και μόνο οικονομική δραστηριότητα και η προοπτική ανεργίας στους υπόλοιπους κλάδους που βλάπτονται όπως ο τουρισμός, η αγροτική παραγωγή, η αλιεία, βαφτίζεται ανάπτυξη, τα αβέβαια όσο και λιγοστά έσοδα που προβλέπονται για το δημόσιο βαφτίζονται πακτωλός.

Για την αξία αυτών των προβλέψεων, αξίζει να σημειωθεί ότι μετά από τόσες δεκαετίες λειτουργίας, η εξόρυξη του Πρίνου, θα δώσει για πρώτη φορά κάποια έσοδα στο ελληνικό δημόσιο. Κατά σύμπτωση, η στιγμή συμπίπτει με την ώρα που εξελίσσονται οι παραχωρήσεις και κλιμακώνονται οι αντιδράσεις.

Τα προνόμια που παραχωρούνται στις πετρελαϊκές μαζί με την γη και τη θάλασσα είναι πρωτοφανή. Τα έσοδα που προβλέπονται για το δημόσιο είναι ελάχιστα, ο φόρος είναι στην κατώτατη κλίμακα φορολόγησης (αν υποθέσουμε ότι θα δηλωθούν κέρδη), τα μισθώματα συνδέονται με τις δαπάνες των εταιρειών. Η περιβαλλοντική παρακολούθηση και ο έλεγχος θα γίνονται από… τις ίδιες τις εταιρείες. Οι εταιρείες δεν έχουν καμία υποχρέωση να απασχολούν τοπικό δυναμικό ή να προμηθεύονται αγαθά και υπηρεσίες από την εγχώρια αγορά. Επίσης δεν έχουν και καμία υποχρέωση να πωλούν στο δημόσιο πετρέλαιο εκτός από την περίπτωση πολέμου. Αντίθετα μπορούν να επιδοτούνται με βάση το νέο αναπτυξιακό νομοσχέδιο και φυσικά να «προικίζονται» με δημόσιες υποδομές που θα γίνουν για την εξυπηρέτησή τους.

Μόνη ελπίδα για να ανακοπούν αυτοί οι σχεδιασμοί είναι η αφύπνιση της ελληνικής κοινωνίας. Και η προσπάθεια όλων όσων αντιλαμβανόμαστε ότι το αφήγημα της ανάπτυξης μέσω των εξορύξεων είναι στην πραγματικότητα ένα εισιτήριο για την κόλαση χωρίς επιστροφή, είναι περισσότερο από ποτέ, κρίσιμη και αναγκαία.

Εξορύξεις, ο ανασκολοπισμός μιας χώρας

Εξορύξεις, ο ανασκολοπισμός μιας χώρας

Το 2010, στον κόλπο του Μεξικού, έγινε μια φοβερή καταστροφή που μόλυνε 180.000 τετ. χιλιόμετρα θάλασσας, δηλαδή μια έκταση που ισοδυναμεί με δυο φορές τα χωρικά ύδατα στην Ελλάδα. Αν αυτή η συμφορά είχε συμβεί στη χώρα μας, όλα τα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου, καθώς και όλες οι παράκτιες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων και των μεγάλων πόλεων (Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Πάτρα κ.ά.), θα πνίγονταν στο μαζούτ.

Και η χώρα μας θα ήταν κατοικήσιμη μόνο στα ψηλά βουνά, αν βέβαια δεν έφταναν ώς εκεί οι δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις. Υπερβολές; Οχι. Αρκεί μια απλή σύγκριση με τις ακτές του Τέξας και της Αλαμπάμα που η γη τους ποτίστηκε με πετρέλαιο και δεν ξαναφύτρωσε χορτάρι. Και όλα αυτά πού;

Στην πιο ανεπτυγμένη τεχνολογικά χώρα του κόσμου, στις ΗΠΑ, όπου τα μέτρα ασφαλείας είναι δρακόντεια. Η εξορυκτική εταιρεία ήταν ένας παγκόσμιος γίγαντας που δεν μπορεί να κατηγορηθεί για έλλειψη τεχνογνωσίας. Ηταν η BP, στα καθ’ ημάς «Βρετανικά Πετρέλαια», ένα όνομα που χλευάζει όλη την οικουμένη. Στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν βρέθηκε σταγόνα πετρελαίου, αλλά τα ονομάζει βρετανικά επειδή τα άντλησε από τις χώρες που είχε κατακτήσει ως αυτοκρατορία.

Για να καταπολεμηθεί αυτή η απέραντη μόλυνση χρειάστηκαν 5.500 τόνοι τοξικών χημικών διασκορπιστικών ουσιών, σύμφωνα με στοιχεία της ίδιας της εταιρείας, αν βέβαια η εταιρεία μάς λέει την αλήθεια. Την περίοδο 2007-2016 έχουν σημειωθεί 4.828 καταστροφές από διαρροές πετρελαίου*.

Από αυτές ελάχιστες είδαν το φως της δημοσιότητας. Τα ατυχήματα αυτά είναι σχεδόν στρατιωτικά μυστικά. Μόνο αν η έκτασή τους είναι τεράστια, όπως στον κόλπο του Μεξικού, και δεν μπορούν να αποσιωπηθούν, παίρνουν μια δημοσιότητα, συχνά στρεβλή. Οι εταιρείες διαθέτουν μυθικά ποσά για να ελαχιστοποιήσουν το μέγεθος της καταστροφής. Η περίπτωση της περιοχής Μπαζιλικάτα της Νότιας Ιταλίας είναι σχεδόν άγνωστη, αλλά πολύ διδακτική για μας που μπορούμε να δούμε το μέλλον μας, αν πραγματοποιηθούν οι εξορύξεις που σχεδιάζονται: οι εταιρείες, πριν αρχίσουν τις εργασίες τους, έχουν μια τακτική που είναι ίδια με την πολιτική των κομμάτων εξουσίας.

Υποσχέσεις για ανάπτυξη, για θέσεις εργασίας, ευημερία για όλους, σεβασμός και προστασία του περιβάλλοντος και, φυσικά, πλήρη ασφάλεια. Και κάνουν τεράστιες καμπάνιες, εξαγοράζοντας πολιτικούς και δημοσιογράφους. Δημιουργούν ένα κλίμα και μας πείθουν πως όλοι μας θα γίνουμε Τεξανοί εκατομμυριούχοι. Και όποιος έχει αντίθετη άποψη θεωρείται εχθρός της προόδου και ή περιθωριοποιείται, όπως γίνεται τώρα με τις κινήσεις κατά των εξορύξεων στην Ελλάδα, ή κατατάσσεται στους τρομοκράτες.

Τα Μπαζιλικάτα, που θα μπορούσε να ήταν και χωριό της Κεφαλονιάς -όλα σε «-άτα» τελειώνουν- παρήγαν κρασί, λάδι, μέλι, γάλα, σιτάρι εξαιρετικής ποιότητας, τα εξήγαν και ζούσαν αξιοπρεπώς. Σε όλα αυτά τα προϊόντα βρέθηκε πετρέλαιο, με αποτέλεσμα να καταστραφεί για πάντα η παραγωγή τους.

Η θνησιμότητα ανέβηκε στο 29% λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Επακόλουθο: η μαζική φυγή των κατοίκων και η ερήμωση της περιοχής. Και αυτό χωρίς να συμβεί κανένα γνωστό ατύχημα στην περιοχή, απλώς λόγω της λειτουργία της πετρελαιοπηγής. Μιλήσαμε προηγουμένως για ατυχήματα. Είναι σωστός αυτός ο χαρακτηρισμός ή είναι πρέπον να πούμε πως αυτές οι καταστροφές είναι συστατικό στοιχείο της λειτουργίας των εξορύξεων; Φοβάμαι πως το δεύτερο ισχύει.

Οπως δεν υπάρχει ασφαλής λειτουργία των πυρηνικών σταθμών ηλεκτρικής ενέργειας, έτσι δεν υπάρχει και στην άντληση των υδρογονανθράκων. Και όλα αυτά για ένα ορυκτό καύσιμο που θα εξαντληθεί τα επόμενα 20-30 χρόνια. Και εδώ είναι ο παραλογισμός του καπιταλισμού. Επενδύει σε κάτι που ξέρει πως θα τελειώσει, που ξέρει ότι πιθανότατα θα καταστρέψει τον πλανήτη, αλλά μέχρι τότε θα βγάζει κέρδη.

Και εδώ υπάρχει ένα ερώτημα: γιατί ο καπιταλισμός διάλεξε αυτήν την περιορισμένη πηγή ενέργειας και όχι μια αέναη πηγή, όπως ο ήλιος, ο αέρας και η θάλασσα (αν και τώρα τελευταία επενδύει και σ’ αυτά). Οι λόγοι είναι στρατιωτικοί. Ενα F-15 θέλει 7.000 λίτρα κηροζίνης ανά ώρα πτήσης. Δεν υπάρχει άλλο καύσιμο μέχρι τώρα που να μπορεί να συντελεί στο να αναπτυχθεί υπερηχητική ταχύτητα.

Επίσης και οι μετακινήσεις του στρατού γίνονται όλο και ταχύτερες. Εχουν κάνει τον εξής υπολογισμό: ένας Αμερικανός φαντάρος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για τις μετακινήσεις του κόστιζε 3,7 λίτρα την ημέρα. Στον Β΄ Πόλεμο του Κόλπου έφτασε στα 55,5 λίτρα και το πετρέλαιο γίνεται βασικό στρατιωτικό υλικό.

Αν δεν είχε ανακαλυφθεί, δεν θα ήταν τόσο φονικοί οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι. Υπάρχει περίπτωση να σταματήσουν οι εξορύξεις; Μόνο όταν ένας λαός αποφασίσει να υπερασπιστεί τη χώρα του και τα ιερά του.

* Στοιχεία από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας, «Αρχιπέλαγος»

Πηγή: Η εφημερίδα των Συντακτών