Άρθρα

Οι αρχηγοί των κρατών φοβούνται. Όχι τον ιό, εμάς.

Μπορείς σχεδόν να μυρίσεις τον ιδρώτα στα πρόσωπα όσων εμφανίζονται σε τηλεοπτικές συνεντεύξεις ή όσων κάνουν δημοσιεύσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όταν σταδιακά όλοι οι πολιτικοί και δημοσιογραφικοί θεσμοί παγκοσμίως, αρχίζουν να καταλαβαίνουν τι πραγματικά απειλεί ο κορωνοϊός. Κι αυτό δεν είναι μόνο η υγεία μας.

Η κοσμοθεωρία που κυριαρχεί, εδώ και δύο γενιές περίπου, καταρρέει. Δεν μπορεί πια να δώσει απαντήσεις στα τρέχοντα προβλήματα και στην κατάσταση, όπως αυτή έχει δημιουργηθεί. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι πρόκειται για μία τραγική έκφραση του κάρμα, το γεγονός ότι πολλές -δυνατές οικονομικά- χώρες κυβερνούνται σήμερα από τους πλέον ακατάλληλους ιδεολογικά και συναισθηματικά, για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ανθρώπους. Αυτό αφορά το μεγαλύτερο μέρος των χωρών της Δύσης, αλλά η Αγγλία αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα.

Η καθυστέρηση

Όλα ξεκίνησαν το σαββατοκύριακο που ο Ντόμινικ Κάμινγκς, ο ιδεολογικός εγκέφαλος πίσω από τον πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον, επέμενε να καθυστερεί αδικαιολόγητα τη λήψη μέτρων από την κυβέρνηση για την προστασία ενάντια στον κορωνοϊό, οδηγώντας έτσι μοιραία την Αγγλία να ακολουθήσει το κακό παράδειγμα της Ιταλίας, και όχι το καλό της Νότιας Κορέας.

Σύμφωνα με σχετικά δημοσιεύματα, ο Ντόμινικ Κάμινγκς αρχικά καθυστέρησε τη λήψη μέτρων λέγοντας ότι «και να πεθάνουν μερικοί συνταξιούχοι δεν έγινε και κάτι». Αυτή λοιπόν η αντίληψη, καθώς και η αναποφασιστικότητα των επόμενων ημερών εξηγούν την αργοπορία στην αντίδραση της κυβέρνησης.

Αυτή ήταν η κατάσταση πριν δύο εβδομάδες. Παγκοσμίως υπήρχαν χιλιάδες θάνατοι εξαιτίας του ιού και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε ήδη ζητήσει από τις κυβερνήσεις να εφαρμόσουν μέτρα προστασίας και να κάνουν εξετάσεις σε πιθανά κρούσματα. Αυτή η τραγική ολιγωρία από την κυβέρνηση Τζόνσον σε μία τέτοια στιγμή δεν πρέπει ούτε να ξεχνιέται ούτε να συγχωρείται.

Ο Κάμινγκς φυσικά, αρνείται ότι έχει κάνει τέτοιου είδους δηλώσεις, κάνοντας λόγο για δυσφήμιση. Αλλά ας αφήσουμε για λίγο τις τυπικότητες. Υπάρχει κανείς που πιστεύει πραγματικά ότι αυτή δεν ήταν η πρώτη σκέψη που πέρασε από το μυαλό του Κάμινγκς και των υπολοίπων, όταν πληροφορήθηκαν ότι η πανδημία που θα αντιμετωπίσουν πρόκειται να αναιρέσει τις κοινωνικές και οικονομικές θεωρίες, στην εφαρμογή των οποίων αφιέρωσαν ολόκληρες τις πολιτικές τους καριέρες; Μια οικονομική θεωρία, στην οποία -κατά ευχάριστη σύμπτωση- βασίζουν την πολιτική και κοινωνική τους θέση. Και σίγουρα, οι σκληροί αυτοί μονεταριστές μετατρέπονται ήδη σε δήθεν σοσιαλιστές, για να περάσουν εύκολα οι πρώτες εβδομάδες της κρίσης. Είναι μακρύς όμως ακόμη ο δρόμος.

Ανατροπή της λιτότητας

Η αγγλική κυβέρνηση ανέτρεψε την προηγούμενη εβδομάδα τη αυστηρή οικονομική της στάση που αποτελεί το κέντρο της ιδεολογίας του συντηρητικού κόμματος εδώ και μια δεκαετία περίπου, και επέλεξε τη σπατάλη δημοσίων εσόδων προκειμένου να σώσει επιχειρήσεις που δεν λειτουργούν πια, καθώς και πολίτες που δεν βρίσκονται σε θέση να δουλέψουν.

Από την οικονομική κρίση του 2008, οι συντηρητικοί υποστήριζαν τον περιορισμό των κονδυλίων της κοινωνικής πρόνοιας, αυξάνοντας τα νούμερα των αστέγων και των ανέργων στην Αγγλία. Η απάντησή τους μάλιστα για τη σκληρή αυτή στάση, ήταν ότι «δεν υπάρχει κάποιο μαγικό δέντρο που παράγει χρήματα» για να μας βοηθήσει στις δύσκολες στιγμές.

Υποστήριζαν μάλιστα, ότι η ελεύθερη αγορά είναι η μόνη λύση που φορολογικά μας βγάζει από το αδιέξοδο. Και η «σοφία» μιας τέτοιας ρήσης δεν άργησε να φανεί, αφού από την κρίση του 2008, το 1% των εκατομμυριούχων και δισεκατομμυριούχων βγήκε ακόμα πλουσιότερο. Εν τω μεταξύ, οι υπόλοιποι κοιτούσαμε τους μισθούς και τις επαγγελματικές προοπτικές μας να μειώνονται, ώστε αυτό το 1% να μπορεί να συσσωρεύσει κι άλλο πλούτο σε οφσόρ εταιρίες, χρήματα τα οποία ούτε εμείς ούτε η κυβέρνηση και οι φορολογικές αρχές θα μπορούσαμε ποτέ να αγγίξουμε.

Ο «νεοφιλελευθερισμός» έγινε μία έννοια περίπλοκη, που χρησιμοποιείται για να δώσει την εικόνα ενός μη βιώσιμου, εταιρικού καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο όμως αποτελεί τη μόνη δίκαιη και λογική οικονομική λύση χωρίς να περιλαμβάνει …συσσίτια και γκούλαγκ. Μάλιστα, βρίσκει υποστηρικτές όχι μόνο στην αγγλική πολιτική σκηνή (όπου και το μεγαλύτερο μέρος του κοινοβουλευτικού εργατικού κόμματος τον υποστηρίζει), αλλά και στα μέσα ενημέρωσης, ακόμα κι αν κάποιες φορές ο φιλελεύθερος Guardian απορεί (χωρίς αυτό να οδηγεί κάπου) αν ήρθε η ώρα ο σκληρός καπιταλισμός να γίνει πιο ανθρώπινος.

Βολική ιστορία

Αλλά ξαφνικά, απ’ ότι φαίνεται, βρέθηκε αυτό το μαγικό δέντρο που παράγει χρήματα. Υπήρχε ανέκαθεν και μάλιστα οι καρποί του δεν ήταν και πολύ ψηλά, έτσι ώστε να μπορούμε όλοι να πάρουμε ένα φρούτο. Δεν χρειάζεται, λοιπόν να είσαι ιδιοφυία σαν τον Κάμινγκς, για να καταλάβεις ότι η στιγμή αυτή είναι επικίνδυνη. Για να καταλάβεις ότι επί 40 χρόνια, μας έλεγαν ψέματα για τη συντηρητική οικονομική πολιτική, και ότι όλο αυτό ήταν μάλλον μια βολική -γι’ αυτούς- ιστορία. Μας έλεγαν ψέματα, και σύντομα αυτό θα γίνει πολύ ξεκάθαρο.

Γι’ αυτό λοιπόν, αυτή την εβδομάδα ο Ζακ Γκόλντσμιθ, μέλος του συντηρητικού κόμματος και γιός δισεκατομμυριούχου, που πρόσφατα αναβαθμίστηκε σε μέλος της Βουλής των Λόρδων, χαρακτήρισε ως «βλάκα» οποιονδήποτε είχε το θράσος να ασκήσει κριτική στην πολιτική του Μπόρις Τζόνσον. Και γι’ αυτό η πολιτική ανταποκρίτρια, πρώην δημοσιογράφος των Sunday Times και με τακτική παρουσία στο BBC Question Time, Ίζαμπελ Όουκσοτ, χειροκρότησε μέσω Twitter την αυτοθυσία και την αφοσίωση των Ματ Χάνκοκ και Μπόρις Τζόνσον, για την παροχή σημαντικών βοηθημάτων προς την εξυπηρέτηση των πολιτών στη διάρκεια της πανδημίας.

Ετοιμαστείτε. Στη διάρκεια των επόμενων εβδομάδων, όλο και περισσότεροι δημοσιογράφοι θα ακούγονται σαν τα φερέφωνα της Βόρειας Κορέας και θα μιλούν «για τον αγαπητό σε όλους αρχηγό της χώρας», ζητώντας μας να εμπιστευτούμε τις γνώσεις του στην αντιμετώπιση της κρίσης και ότι θα πάρει τις σωστές αποφάσεις.

Η Διάσωση

Η απελπισία των πολιτικών και δημοσιογραφικών κύκλων έχει μια ουσιαστική αιτία. Κι αυτή πρέπει να μας αγχώνει πιο πολύ από τον κορωνοϊό. Δώδεκα χρόνια πριν, ο καπιταλισμός βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού, με τις ουσιώδεις δυσλειτουργίες του να είναι φανερές σε όποιον είχε το θάρρος να τις κοιτάξει. Η κρίση του 2008 σχεδόν διέλυσε την παγκόσμια οικονομία. Ο «απλός λαός» ήταν αυτός που έσωσε την κατάσταση. Οι κυβερνήσεις «έχωσαν το χέρι τους στην τσέπη μας» και χρηματοδότησαν τις τράπεζες. Ή καλύτερα τους τραπεζίτες. Σώσαμε τους τραπεζίτες και τους πολιτικούς από τα αποτελέσματα που έφερε η ανικανότητά τους, ενώ οι παροχές μας παρουσιάστηκαν ως «ποσοτική ελάφρυνση». Ωστόσο δεν πήραμε τίποτα ως αντάλλαγμα. Δεν μας ανήκαν οι τράπεζες, ούτε πήραμε μετοχές σε αυτές. Ούτε καν είχαμε έλεγχο της τεράστιας δημόσιας επένδυσής μας.

Αφού τις σώσαμε, οι τράπεζες επέστρεψαν στην καθημερινότητα του συνεχούς πλουτισμού τους με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που οδήγησαν την οικονομία στην κρίση το 2008. Η διάσωση που προσφέραμε δεν έσωσε φυσικά τον καπιταλισμό. Απλώς καθυστέρησε για λίγο το αναπόφευκτο τέλμα του.

Με άλλα λόγια, ο καπιταλισμός έχει ακόμα δομικές δυσλειτουργίες. Η εξάρτησή του από τη συνεχώς επεκτεινόμενη κατανάλωση δεν μπορεί να δώσει λύσεις στην περιβαλλοντική κρίση που συνεπάγεται αυτή η κατανάλωση. Και οι οικονομίες που τεχνητά μεγαλώνουν και επεκτείνονται, την ίδια στιγμή που οι φυσικοί πόροι μειώνονται, σταδιακά δημιουργούν κενές φούσκες, που σύντομα θα ξανασκάσουν.

Η Επιβίωση

Ο κορωνοϊός λοιπόν έφερε στο φως άλλη μία από αυτές τις δομικές δυσλειτουργίες, αποτελώντας μια προειδοποίηση της ευρύτερης περιβαλλοντικής ανάγκης, και ταυτόχρονα μια υπενθύμιση ότι ο καπιταλισμός, συντονίζοντας την καταναλωτική απληστία με την ασύδοτη κατανάλωση φυσικών πόρων, εξασφαλίζει την ταυτόχρονη κατάρρευση και των δύο.

Πανδημίες σαν κι αυτή είναι απόρροια της καταστροφής του φυσικού μας περιβάλλοντος. Εκτρέφουμε βοοειδή για μπέργκερ, φοίνικες για κέικ και μπισκότα, αποψιλώνουμε δάση για να φτιάξουμε έπιπλα. Φέρνουμε διάφορα είδη ζώων ολοένα και πιο κοντά μας, επιτρέποντας στις ασθένειες  να μεταδίδονται από είδος σε είδος. Και σε ένα κόσμο όπου υπάρχουν φθηνές πτήσεις, μια ασθένεια βρίσκει εύκολη δίοδο σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Η αλήθεια είναι, ότι σε καιρούς κατάρρευσης, όπως η τρέχουσα δεκαετία, η μόνη λύση για τον καπιταλισμό είναι αυτά «τα μαγικά δέντρα που παράγουν χρήματα». Αυτά έσωσαν την κατάσταση στη δεκαετία του 2000, ενισχύοντας τράπεζες και μεγάλες επιχειρήσεις-την πλούσια ελίτ που τώρα μας κυβερνά. Αυτά χρειάζονται για να σώσουν και την τωρινή κατάσταση, όπως έχει διαμορφωθεί από τον ιό και έχει μεγάλες οικονομικές συνέπειες. Αυτή τη φορά, πρέπει να συμπεριληφθούμε και εμείς στους ευεργετηθέντες. Αλλά ας μην κοροϊδευόμαστε. Ο κύκλος των προσώπων που ενισχύονται οικονομικά σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές δεν άνοιξε επειδή ο καπιταλισμός ξαφνικά ενδιαφέρθηκε για τους αστέγους και τους απόρους. Ο καπιταλισμός παραμένει ένα ανήθικο οικονομικό σύστημα που στοχεύει στη συσσώρευση κεφαλαίου συγκεκριμένων ανθρώπων. Και αυτοί δεν είμαστε εμείς.

Σήμερα, ο καπιταλισμός απλά επιβιώνει. Κι αυτό εξηγεί γιατί οι δυτικές κυβερνήσεις θα προσπαθούν για ένα διάστημα να «σώσουν» κοινωνικές ομάδες, τις οποίες αφαίμαξαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Θα προσπαθούν να καλύψουν για λίγο καιρό ακόμα, το γεγονός ότι ο καπιταλισμός είναι εντελώς ανίκανος να δώσει απάντηση στα προβλήματα που ο ίδιος δημιουργεί. Θα προσπαθούν να εξαγοράσουν την εμπιστοσύνη μας σε ένα σύστημα που έχει ήδη καταστρέψει τον πλανήτη μας και το μέλλον των παιδιών μας.

Βέβαια αυτό το σχέδιο δεν θα πετυχαίνει επ’ αόριστον, όπως ξέρει πολύ καλά και ο Ντόμινικ Κάμινγκς. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση Τζόνσον, όπως και η κυβέρνηση Τραμπ, και οι υποστηρικτές τους σε Βραζιλία, Ουγγαρία, Ισραήλ, Ινδία και αλλού, περνάνε επείγοντα μέτρα, τα οποία όμως θα παραμείνουν και με το πέρας της κατάστασης αυτής, γιατί δεν στοχεύουν μόνο στην αποφυγή μετάδοσης του ιού.

Οι δυτικές κυβερνήσεις θα καταλήξουν κάποια στιγμή στο μέλλον στο ότι ήρθε η ώρα να ενισχύσουν τις ανάγκες του καπιταλισμού ενάντια στις ανάγκες των πολιτών τους. Και τότε, εμείς θα είμαστε η πανδημία που πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Πηγή: CounterPunch

Μετάφραση: antapocrisis