Ένα, δύο, τρία, πολλά Μουσικά Κουτιά
Ο λόγος για την μουσική εκπομπή της ΕΡΤ που παρουσιάζουν οι μουσικοί Νίκος Πορτοκάλογλου και Ρένα Μόρφη. Μια εκπομπή που συζητιέται όλο και περισσότερο, που εκπομπές της αναπαράγονται σε social media και σχολιάζονται σε παρέες. Που έχει απασχολήσει και έχει σχολιαστεί από δημοσιογράφους.
Η εμφάνιση του Eric Burton, η συγκίνηση των μουσικών στο «Πριν το Τέλος» με το Βασίλη Παπακωνσταντίνου αλλά και πάρα πολλές άλλες στιγμές της μουσικής αυτής εκπομπής έχουν δημιουργήσει ήδη ένα μικρό «κίνημα» φανατικών υπερασπιστών και προπαγανδιστών της συγκεκριμένης εκπομπής. Και όχι απλά τηλεθεατών.
Το να επιχειρηματολογήσουμε για τη μαζική πολιτιστική αποχαύνωση που παράγει, εδώ και πολλά χρόνια, η τηλεόραση θα είναι σαν να κλέβουμε εκκλησία. Πριν 30 χρόνια η δημιουργία της ιδιωτικής τηλεόρασης παρουσιάστηκε σα διέξοδο απέναντι στην μονόπλευρη και κυβερνητικά ελεγχόμενη ΕΡΤ. Με τα γνωστά, νεοφιλελεύθερης κοπής, επιχειρήματα ότι ο ανταγωνισμός θα φέρει άνοδο της ποιότητας. Τριάντα χρόνια μετά, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η ποιότητα – και στην ενημέρωση και στο πολιτιστικό προϊόν που παράγεται – έχει πέσει υπό το μηδέν. Ο όρος τηλεσκουπίδια μάλλον αδικεί τα σκουπίδια.
Για να μη μιλήσουμε για τον «πλουραλισμό» που έφερε ο «ελεύθερος ανταγωνισμός» των πολλών καναλιών. Οι ενημερωτικές εκπομπές το πρωί λιβανίζουν την κυβερνητική πολιτική, μετά τα lifestyle και gossip πρωινάδικα και τα μεσημεριανάδικα προωθούν και καλλιεργούν τις χειρότερες πλευρές της υπερκαταναλωτικής, ματαιόδοξης και εγωιστικής, σεξιστικής και πατριαρχικής λογικής του συστήματος, αργότερα τηλεπαιχνίδια, εκπομπές μόδας ή μαγειρικής και το βράδυ ο απόπατος των reality. Κάπου ενδιάμεσα θα βρουν θέση και κάποιες ελληνικές σειρές, καλύτερες ή χειρότερες για τις οποίες ο γράφων δεν έχει άποψη.
Το Μουσικό Κουτί είναι όντως μια όαση μέσα σε αυτήν την πολιτιστική έρημο. Και φαίνεται να έχει διαμορφώσει και ένα φανατικό κοινό. Αυτός ο «φανατισμός» ή το πείσμα, με πιο political correct ορολογία, είναι απαραίτητο στοιχείο για να υπάρξει μια στοιχειώδης αντίσταση στην πολιτιστική αποχαύνωση που προωθεί η σύγχρονη τηλεόραση.
Δεν πρέπει όμως να κοιτάμε την εικόνα μας στο timeline των social media και να την μπερδεύουμε με την πραγματικότητα. Δεν έχουμε κάποια «εκδίκηση του έντεχνου», όπως γράφτηκε. Το κοινό αυτό με το μεγάλο πείσμα παραμένει μειοψηφικό και μικρό. Προχθές στο Μουσικό Κουτί ήταν καλεσμένοι ο Αλκίνοος Ιωαννίδης και η Μαρία Φαραντούρη. Την ώρα εκείνη τα νούμερα τηλεθέασης στο δυναμικό κοινό ήταν:
- Survivor: 26% (reality με παράγοντες του star system κοκ)
- Η Γη της Ελιάς: 18,8% (σειρά – ερωτικό δράμα)
- Άσε μας ρε μαμά: 13,4% (κωμική ελληνική σειρά)
- Η Φάρμα: 12% (reality με παράγοντες του star system κοκ)
- Για Πάντα (Α΄ Προβολή): 10,9% (ελληνική αισθηματική ταινία του σκηνοθέτη του Bachelor)
- Χαιρέτα μου τον πλάτανο: 5,2% (κωμική ελληνική σειρά)
- Μουσικό Κουτί: 4,4%
Απ’ ότι λένε όσοι παρακολουθούν αυτούς τους δείκτες, οι συγκεκριμένες επιδόσεις για εκπομπή της ΕΡΤ είναι και υψηλές.
Ο όρος «δυναμικό κοινό» επίσης έχει σημασία. Προσπάθειες σαν το Μουσικό Κουτί αποτελούν όντως πολιτιστικές νησίδες αντίστασης ή αποτελούν κυρίως ένα απάγκιο και μια νοσταλγία που αφορούν κάποιες μεγαλύτερες ηλικίες και πολλές φορές και με συγκεκριμένη πολιτικοποίηση;
Ο πρόσφατος θάνατος του Μ. Θεοδωράκη ανέδειξε έντονα και αυτήν την πλευρά. Μια μερίδα της ελληνικής κοινωνίας δε θέλει να ξεχάσει τι παρήγαγαν στον πολιτισμό οι αγώνες του 20ου αιώνα και να πολτοποιηθεί στις μυλόπετρες του σημερινού πολιτισμού-εμπόρευμα. Όμως αυτά δεν αφορούν τόσο το σήμερα, ούτε κυρίως τη νεολαία.
Με αφορμή πάλι τη συγκεκριμένη εκπομπή, πέρα από την τηλεθέαση, σημασία έχει τι δείχνει η κίνηση στα social media. Η εκπομπή με το θρύλο των Animals, Eric Burdon είχε υποπολλαπλάσια επίδραση στο youtube σε σχέση με τις αντίστοιχες εκπομπές με τους… Χατζηφραγκέτα, την Ιουλία Καραπατάκη, τη Μποφίλιου ή τους… Locomondo.
Τα τελευταία χρόνια απασχολεί τη δημόσια συζήτηση ο κοινωνικός φασισμός και το ρεύμα του σκοταδισμού – ανορθολογισμού που απλώνεται στις κοινωνίες σαν καρκίνωμα. Στα παραπάνω λειτουργεί ως λίπασμα η πολιτιστική αποχαύνωση (το ότι μια σειρά αστέρες των μεγάλων πιστών είναι (ήταν) υποστηρικτές της ΧΑ, μακεδονομάχοι ή φανατικοί αντιεμβολιαστές, μόνο τυχαίο δεν είναι).
Επομένως η αντίσταση στην πολιτιστική αποχαύνωση είναι κρίσιμη. Δεν αρκεί η νοσταλγία, ούτε φυσικά αρκεί κάποια «εκδίκηση του έντεχνου και της ποιότητας». Χρειάζεται να απασχολεί διαρκώς το θέμα της νεολαίας, να αναπτύσσεται παρέμβαση εκεί που αυτή υπάρχει (social media, τεχνολογία), να πολλαπλασιάζονται τέτοιες παρεμβάσεις.
Αυτές οι παρεμβάσεις υπάρχουν, ανεξαρτήτως των πολιτικών πεποιθήσεων ή σκοπιμοτήτων των δημιουργών τους. Γιατί ακόμα και αν ο Πορτοκάλογλου έχει τη χειρότερη άποψη για την Αριστερά ή είναι σαφείς οι πολιτικές του προτιμήσεις, επιμένει να κρατά ένα επίπεδο, κόντρα στη λάσπη. Και η Ρουβάδικη αισθητική της οικογένειας Μητσοτάκη, παρόλο που είναι πολύ πιο μαζική και πλειοψηφική, δεν συναντιέται εύκολα με τη Φαραντούρη ή τον Παπακωνσταντίνου.
Το Μουσικό Κουτί πιθανόν θα κάνει κάποια στιγμή τον κύκλο του. Από μόνο του δεν αρκεί. Το σίγουρο είναι ότι έχει δημιουργήσει μια θετική έκπληξη και την ίδια στιγμή ότι χρειάζονται 1,2,3, πολλά Μουσικά Κουτιά.
Μέλος της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ. Αρθρογραφεί στο antapocrisis.
