Το antapocrisis αναδημοσιεύει το άρθρο του Αμερικανού αναλυτή στρατιωτικών και γεωπολιτικών θεμάτων Scott Ritter το οποίο επιχειρεί να εξετάσει τη μεγάλη εικόνα που δημιουργείται στη Μέση Ανατολή μετά τις 7 Οκτώβρη και έχει ως βασικό στοιχείο την ολική επαναφορά του Παλαιστινιακού ζητήματος ως προϋπόθεση οποιασδήποτε προσπάθειας εξομάλυνσης των σχέσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και στον αραβικό κόσμο. Η έκρηξη του Παλαιστινιακού δυσχεραίνει σημαντικά τις προσπάθειες των ΗΠΑ να υπάρξει καταλλαγή στη Μέση Ανατολή, ενώ η πιθανή ανοικτή εμπλοκή του άξονα της Αντίστασης (Ιράν, Συρία, Χεζμπολάχ) μπορεί να καταλήξει σε μια στρατηγική υποχώρηση των αμερικανικών σχεδίων.

Η συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ απειλεί να αποσταθεροποιήσει τη Μέση Ανατολή – και τον κόσμο. Ο πόλεμος ανέδειξε το ζήτημα της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης στο διπλωματικό προσκήνιο ως βασικό στοιχείο κάθε στρατηγικής επίλυσης των συγκρούσεων. Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπιστεί αυτό θα καθορίσει το μέλλον της γεωπολιτικής της Μέσης Ανατολής.

Το πρωί της 7ης Οκτωβρίου, μαχητές της Χαμάς παραβίασαν το συνοριακό τείχος που εγκατέστησε το Ισραήλ και χώριζε τη Λωρίδα της Γάζας από το Ισραήλ, και πραγματοποίησαν επιθέσεις σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις και οικισμούς, σε αυτό που είναι γνωστό ως “ζώνη της Γάζας”. Από τις επιθέσεις αυτές σκοτώθηκαν περισσότεροι από 1.300 άνθρωποι εκείνη την ημέρα – που έκτοτε αυξήθηκαν σε περισσότερους από 1.400 – συμπεριλαμβανομένων εκατοντάδων αμάχων. Η ισραηλινή απάντηση -ένας αδιάκοπος αεροπορικός βομβαρδισμός της Γάζας που έχει, μέχρι σήμερα, σκοτώσει περισσότερους από 7.000 ανθρώπους- έχει προκαλέσει διεθνή συναγερμό, ακόμη και αν ο κόσμος καταδικάζει τις ενέργειες της Χαμάς που προκάλεσαν την ισραηλινή επίθεση.

Αυτή η δυναμική έχει εκδηλωθεί σε μια νοοτροπία μεταξύ εκείνων που θα ηγηθούν της επίλυσης αυτής της κρίσης, σύμφωνα με την οποία κάθε σχέδιο επίλυσης της σύγκρουσης πρέπει να ξεπεράσει την ισραηλινή φόρμουλα με κίνητρο την εκδίκηση και, αντίθετα, να αναζητήσει μια βιώσιμη λύση που θα περιλαμβάνει την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση. “Δεν μπορεί να υπάρξει επιστροφή στο status quo”, δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν σε πρόσφατες δηλώσεις του σχετικά με τη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς. Ο Μπάιντεν εξέφρασε την ελπίδα ότι οι εργασίες για την ενσωμάτωση του Ισραήλ στην περιοχή, που σταμάτησαν λόγω των συγκρούσεων, θα συνεχιστούν, αλλά σημείωσε ότι αυτό θα μπορούσε να γίνει εφικτό μόνο εάν “οι προσδοκίες του παλαιστινιακού λαού θα είναι επίσης μέρος αυτού του μέλλοντος”.

Δυνατότητα κλιμάκωσης

Ενώ το ζήτημα της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης έχει προσδιοριστεί ως βασικό στοιχείο κάθε προσπάθειας επίλυσης της σύγκρουσης, η άμεση απειλή που αντιμετωπίζει ο κόσμος είναι ο κίνδυνος κλιμάκωσης της σύγκρουσης με την εμπλοκή σε αυτήν της πολιτοφυλακής Χεζμπολάχ του Λιβάνου, αλλά και του Ιράν, αναγκάζοντας έτσι τις ΗΠΑ να παρέμβουν στο πλευρό του Ισραήλ. Οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή για την υποστήριξη του Ισραήλ, ενώ οι αμερικανικές βάσεις στο Ιράκ και τη Συρία έχουν ήδη δεχθεί επιθέσεις από φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές. Οποιαδήποτε ευρύτερη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα κινδύνευε να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την περιοχή και, δεδομένων των αναμενόμενων επιπτώσεων στις αγορές ενέργειας, ολόκληρο τον κόσμο.

Τόσο η Χεζμπολάχ όσο και το Ιράν έχουν δηλώσει ότι αν το Ισραήλ πραγματοποιούσε μεγάλης κλίμακας επίθεση στη Γάζα, δεν θα είχαν άλλη επιλογή από το να επέμβουν. Ισραηλινοί πολιτικοί και στρατηγοί έχουν δηλώσει ότι η μόνη επιλογή που έχει στη διάθεσή του το Ισραήλ για να νικήσει τη Χαμάς στο βαθμό που απαιτεί η διασφάλιση της ισραηλινής ασφάλειας, είναι μια μαζική εισβολή εκατοντάδων χιλιάδων ισραηλινών στρατιωτών στη Γάζα. Η κυβέρνηση Μπάιντεν ενθάρρυνε σιωπηλά το Ισραήλ να αποφύγει μια τέτοια εισβολή, αποστέλλοντας μια υψηλού επιπέδου στρατιωτική ομάδα για να συμβουλεύσει την ισραηλινή ηγεσία σχετικά με τις δυσκολίες που συνδέονται με τον πόλεμο μεγάλης κλίμακας μέσα στον αστικό ιστό.

Το Ισραήλ έχει πραγματοποιήσει, τα τελευταία δύο χρόνια, στρατιωτικές ασκήσεις μεγάλης κλίμακας, μαζί με τις ΗΠΑ, οι οποίες προσομοίαζαν έναν ταυτόχρονο πόλεμο σε πολλαπλά μέτωπα στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη, τον Λίβανο (εναντίον της Χεζμπολάχ), τα Υψίπεδα του Γκολάν (εναντίον της Συρίας) και το Ιράν. Ενώ τα αποτελέσματα αυτών των ασκήσεων παραμένουν μυστικά, στρατιωτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι, τουλάχιστον, ο ισραηλινός στρατός καταπονήθηκε στο μέγιστο δυνατό βαθμό από ένα τέτοιο σενάριο και ότι οποιαδήποτε σύγκρουση με το Ιράν θα μπορούσε να διεξαχθεί μόνο με τη συμμετοχή σημαντικής αμερικανικής υποστήριξης.

Είναι η αβεβαιότητα που προκύπτει από την αμφισβήτηση της ικανότητας του Ισραήλ να επικρατήσει σε μια πολυμέτωπη σύγκρουση, και οι συνέπειες μιας ισραηλινής στρατηγικής ήττας (μέχρι και την πιθανή χρήση ισραηλινών πυρηνικών όπλων), που ώθησε τις ΗΠΑ να αποθαρρύνουν αθόρυβα το Ισραήλ από την έναρξη μιας μεγάλης κλίμακας χερσαίας εισβολής στη Γάζα. Από την αμερικανική οπτική γωνία, η αναστάτωση της αμερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, που έχει επέλθει λόγω του ξεσπάσματος των μαχών μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ, ωχριά σε σύγκριση με εκείνη που θα προέκυπτε αν ξεσπούσε ένας περιφερειακός πόλεμος. Η διαχείριση της δυναμικής της κλιμάκωσης της σύγκρουσης Χαμάς-Ισραήλ έχει καταστεί κορυφαίος διπλωματικός στόχος των ΗΠΑ.

Ένα νέο πολιτικό τοπίο

Όποια και αν είναι η εξέλιξη της στρατιωτικής κατάστασης στη Γάζα, είναι γεγονός ότι, μετά την 7η Οκτωβρίου, υπάρχει ένα νέο πολιτικό τοπίο στη γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής. Πριν από την επίθεση της Χαμάς, η Μέση Ανατολή φαινόταν να βρίσκεται σε μια πορεία προς μια στοιχειώδη περιφερειακή σταθερότητα. Από τη μια πλευρά υπήρχε η προσέγγιση μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας που επετεύχθη με κινεζική μεσολάβηση και από την άλλη μεριά υπήρχε η προοπτική μιας εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Το θέμα της Παλαιστίνης, αν μάλιστα τέθηκε, έμεινε στο διπλωματικό περιθώριο, δέσμιο των περιορισμών που επέβαλαν οι Συμφωνίες του Αβραάμ. Αυτές επιδίωκαν την εξομάλυνση των αραβοϊσραηλινών σχέσεων ανεξάρτητα από το αν υπάρξει ή όχι ένα παλαιστινιακό κράτος. Επιπλέον, οι όροι για την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση που έθεσε το Ισραήλ στις συμφωνίες ήταν τόσο περιοριστικοί που καθιστούσαν πολιτικά και οικονομικά μη βιώσιμο οποιοδήποτε κράτος προέκυπτε.

Σήμερα, η Μέση Ανατολή παραπαίει προς την καταστροφή. Προς μεγάλη ενόχληση του Ισραήλ και των υποστηρικτών του, η δυσχερής θέση του παλαιστινιακού λαού, και όχι η τρομοκρατία της Χαμάς, έχει βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της παγκόσμιας κοινότητας. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, σε δήλωσή του ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας, δήλωσε ότι οι “τρομακτικές επιθέσεις” της Χαμάς κατά του Ισραήλ “δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τη συλλογική τιμωρία του παλαιστινιακού λαού”, σημειώνοντας ότι “είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε επίσης ότι οι επιθέσεις της Χαμάς δεν έγιναν σε κενό αέρος”.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, σε πρόσφατη ομιλία του ενώπιον Τούρκων βουλευτών, δήλωσε ότι “η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση, είναι μια απελευθερωτική ομάδα, “μουτζαχεντίν”, που δίνει μάχη για να προστατεύσει τα εδάφη και το λαό της”. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Τουρκία δεν έχει θεωρήσει ποτέ τη Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση και φιλοξενεί τακτικά μέλη της ομάδας στο έδαφός της. Αλλά μια τέτοια ανοιχτή υποστήριξη της Χαμάς τόσο σύντομα μετά την 7η Οκτωβρίου υπογραμμίζει τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται το Ισραήλ καθώς αγωνίζεται να ανταποκριθεί στην πιο φονική ημέρα της ιστορίας του.

Τεκτονική μετατόπιση

Η πιο σημαντική ένδειξη της τεκτονικής μετατόπισης που συντελείται εξαιτίας της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου μπορεί να βρεθεί σε μια πρόσφατη δήλωση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος δήλωσε ότι “έχει σημασία το πώς το Ισραήλ διεξάγει αυτόν τον αγώνα κατά της Χαμάς”. Οποιαδήποτε ισραηλινή δράση “που αγνοεί το ανθρώπινο κόστος θα μπορούσε τελικά να γυρίσει μπούμερανγκ”, δήλωσε ο Ομπάμα, καθώς κάτι τέτοιο θα σκλήραινε τη στάση των Παλαιστινίων “για γενιές”, διαβρώνοντας την παγκόσμια υποστήριξη προς το Ισραήλ και ελευθερώνοντας τελικά “τα χέρια των εχθρών του Ισραήλ”, υπονομεύοντας “τις μακροπρόθεσμες προσπάθειες για την επίτευξη ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή”.

Το Ισραήλ έχει θέσει έναν αδύνατο στόχο για την τρέχουσα σύγκρουση: την πλήρη εξάλειψη της Χαμάς ως στρατιωτικής δύναμης. Οποιαδήποτε αποτυχία στην επίτευξη αυτού του συχνά διακηρυγμένου στόχου θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως μια νίκη της Χαμάς εξ ορισμού. Η Χαμάς κερδίζει απλά και μόνο αν επιβιώσει. Αλλά για να έχει πιθανότητες επιτυχίας οποιαδήποτε μετασυγκρουσιακή ειρηνευτική διαδικασία, πρώτον, η Χαμάς θα πρέπει να εμπλακεί – η ομάδα αυτή είναι μια πολιτική πραγματικότητα που δεν μπορεί να αγνοηθεί – και δεύτερον, το ζήτημα της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί με τρόπο που να απορρίπτει τη φόρμουλα των Συμφωνιών του Αβραάμ και να επιστρέφει στη λύση των δύο κρατών όπως αυτή προσδιορίστηκε στο πλαίσιο των Συμφωνιών του Όσλο.

Το είδος της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης θα χρωματίσει, και πάλι, σχεδόν κάθε σημαντικό ζήτημα της Μέσης Ανατολής στο μέλλον. Όπως έχουν τα πράγματα, ο προτεινόμενος Οικονομικός Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής, ο οποίος προέκυψε από την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της G20 ως κεντρικό σημείο της περιφερειακής πολιτικής των ΗΠΑ, είναι ουσιαστικά νεκρός εν τη γεννέσει του. Το ίδιο ισχύει και για την ιδέα της εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ. Ενώ το Ριάντ δεν έχει κλείσει την πόρτα σε μια τέτοια πιθανότητα, η ηγεσία του έχει καταστήσει σαφές ότι δεν μπορεί να υπάρξει καμία κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση μέχρι να επιλυθεί το ζήτημα της παλαιστινιακής πατρίδας.

Πηγή: Energy Intelligence

Μετάφραση: antapocrisis

Scott Ritter

Ο Scott Ritter είναι πρώην αξιωματικός των υπηρεσιών πληροφοριών του Σώματος Πεζοναυτών των ΗΠΑ, η υπηρεσία του οποίου σε μια καριέρα 20 και πλέον ετών περιελάμβανε αποστολές στην πρώην Σοβιετική Ένωση για την εφαρμογή συμφωνιών ελέγχου των εξοπλισμών, υπηρέτησε στο επιτελείο του Αμερικανού στρατηγού Norman Schwarzkopf κατά τη διάρκεια του πολέμου του Κόλπου και αργότερα ως επικεφαλής επιθεωρητής όπλων του ΟΗΕ στο Ιράκ από το 1991 έως το 1998.

Η αποβιομηχάνιση της γερμανικής οικονομίας δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί. Και είναι προάγγελος της οικονομικής παρακμής ολόκληρης της ηπείρου.

Για δεκαετίες, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελούσε αναδυόμενο αντίβαρο στη γεωπολιτική ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα κράτη μέλη της ΕΕ, σύμφωνα με τα λεγόμενα, θα έπρεπε να στοχεύουν σε μεγαλύτερη αυτονομία από την υπερδύναμη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Όμως, η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας αποκάλυψε την κενότητα αυτής της θεωρίας. Σύμφωνα με τα λόγια των ίδιων των αναλυτών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων: η “βασαλοποίηση[1]” της Ευρώπης είναι σήμερα πιο έντονη από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από τα μέσα του 20ού αιώνα και έπειτα.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν αποκάλυψε μόνο πως οι Βρυξέλλες είναι ουσιαστικά εξαρτημένες από την Ουάσιγκτον στα γεωπολιτικά ζητήματα. Ακόμη πιο εμφανής είναι η παρακμή της Ευρώπης και η αυξανόμενη οικονομική της εξάρτηση από την Αμερική, η οποία προϋπήρχε μεν της σύγκρουσης στην Ουκρανία, έχει όμως επιδεινωθεί.

Το 2008, η οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν ελαφρώς μεγαλύτερη από αυτή των ΗΠΑ. Σήμερα, το 2023, η οικονομία των ΗΠΑ είναι κατά ένα τρίτο μεγαλύτερη από αυτήν της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Βρετανίας μαζί, και κατά 50% μεγαλύτερη από αυτήν της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο. Με άλλα λόγια, η οικονομία της ευρωζώνης έχει αναπτυχθεί περίπου 6% τα τελευταία 15 χρόνια, σε σύγκριση με το 82% των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Η οικονομική ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης άρχισε να παίρνει απόσταση από τις ΗΠΑ πολύ πριν από τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό, πάνω από όλα όμως η καταστροφική πολιτική λιτότητας στην Ευρώπη μετά το 2008, η οποία οδήγησε σε μακροπρόθεσμη κατάρρευση της ζήτησης και των επενδύσεων. Αυτή η διαδικασία έχει επιταχυνθεί δραματικά τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, η Ευρώπη υπέστη τεράστια οικονομική οπισθοδρόμηση ως αποτέλεσμα του πολέμου και ιδίως λόγω του ρωσικού φυσικού αερίου, που κάλυπτε σχεδόν το μισό της ενεργειακής ζήτησης της βιομηχανίας πριν από τον πόλεμο. Το εμπάργκο στη Ρωσία είχε ως αποτέλεσμα ένα «μαζικό και ιστορικά μοναδικό ενεργειακό σοκ[2]», το οποίο επιδεινώθηκε από τις κερδοσκοπικές βλέψεις των μεγάλων ενεργειακών εταιρειών και ακρωτηριάζει τόσο τη βιομηχανία όσο και τα νοικοκυριά. Σύμφωνα με τον Economist, οι υψηλές τιμές της ενέργειας σκότωσαν 68.000 ανθρώπους τον περασμένο χειμώνα στις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, χώρες που κατέφυγαν στο πολύ πιο ακριβό υγραέριο από το Κατάρ και, κυρίως, από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι New York Times κατέγραψαν τον περασμένο Σεπτέμβριο τις καταστροφικές συνέπειες των κυρώσεων των Βρυξελλών για τη βιομηχανία και τους εργαζόμενους στην Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας και η πτώση της ζήτησης ανάγκασαν δεκάδες εργοστάσια σε ένα ευρύ φάσμα ενεργοβόρων βιομηχανιών όπως γυαλί, χάλυβας, αλουμίνιο, ψευδάργυρος, λιπάσματα και χημικά προϊόντα να μειώσουν ή να σταματήσουν την παραγωγή τους, κάτι που με τη σειρά του έχει οδήγησε σε μαζικές απολύσεις.

Βραχυχρόνιες επιπτώσεις;

Αρχικά πολλοί ειδικοί ισχυρίζονταν πως οι επιπτώσεις θα ήταν βραχύβιες και πως οι τιμές της ενέργειας τελικά θα σταθεροποιούνταν και η ευρωπαϊκή οικονομία θα ανέκαμπτε. Και πράγματι, οι τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου έχουν διαμορφωθεί σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν. Όμως, εξακολουθούν να είναι περίπου τριπλάσιες σε σχέση με την περίοδο πριν από την έναρξη της κρίσης. Ακόμη και πρώην αισιόδοξοι αναλυτές που κάποτε προέβλεπαν ταχεία ανάκαμψη, τώρα αναγνωρίζουν ότι η πολιτική των τελευταίων 17 μηνών έχει βυθίσει την Ευρώπη σε μια βαθύτερη κρίση από ότι είχαν προβλέψει.

Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι η βιομηχανική παραγωγή συνεχίζει να μειώνεται ραγδαία σε όλη την Ευρώπη λόγω των υψηλών τιμών της ενέργειας, της υποτονικής εγχώριας αγοράς, της υποτονικής παγκόσμιας ζήτησης και των αυστηρότερων συνθηκών λήψης δανείων. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας[3], η ζήτηση για εταιρικά δάνεια μειώθηκε κατά 42% το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, μετά από πτώση κατά 38% το πρώτο τρίμηνο, ιστορικό χαμηλό από το 2003.

Η πτώση ήταν ακόμη μεγαλύτερη για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, των οποίων η ζήτηση για πιστώσεις εξακολουθεί να είναι χαμηλότερη σήμερα από την εποχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008. Η εξαιρετικά άκαμπτη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ, η οποία δεν δείχνει σημάδια χαλάρωσης, συμβάλλει σίγουρα στην όλη κατάσταση. Ως αποτέλεσμα, το ΔΝΤ προβλέπει τώρα ότι η ευρωζώνη θα αναπτυχθεί μόλις 0,9% φέτος, σε σύγκριση με έναν εκτιμώμενο ρυθμό ανάπτυξης 1,8% για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αλλά και αυτό μοιάζει αισιόδοξο. Γιατί η χώρα που υποφέρει περισσότερο στην Ευρώπη είναι και η μεγαλύτερη και πιο σημαντική οικονομία της: η Γερμανία. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η Γερμανία είναι η μόνη χώρα της G7 που θα συρρικνωθεί φέτος. Ως οικονομία προσανατολισμένη στις εξαγωγές που εστιάζει σε βιομηχανίες έντασης ενέργειας όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της, η Γερμανία έχει πληγεί ιδιαίτερα σκληρά από την έλλειψη ενέργειας.

Αλλά η ίδια η γερμανική πολιτική ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για αυτήν την κρίση. Πριν από τον πόλεμο, η Γερμανία έπαιρνε περισσότερο από το μισό του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία – μέσω του αγωγού Nord Stream 1, ο οποίος εκτείνεται από τις ρωσικές ακτές κοντά στην Αγία Πετρούπολη έως τη βορειοανατολική Γερμανία. Επιπλέον, η Γερμανία βρισκόταν σε διαδικασία εντατικοποίησης των οικονομικών της σχέσεων με τον εταίρο της στην ανατολή, του οποίου η φθηνή ενέργεια ήταν ένα από τα βασικά στοιχεία της γερμανικής οικονομικής επιτυχίας μετά το τέλος της προηγούμενης χιλιετίας. Τα δέκα τελευταία χρόνια πριν από τον πόλεμο, οι ομοσπονδιακές κυβερνήσεις υπό τη Μέρκελ επένδυσαν πολλά στην κατασκευή ενός δεύτερου αγωγού παράλληλου με τον υπάρχοντα, ο οποίος θα διπλασίαζε την ετήσια παραλαβή φυσικού αερίου: ο Nord Stream 2 ολοκληρώθηκε το 2021 και θα έπρεπε να λειτουργήσει το 2022.

Ωστόσο, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Γερμανία έκανε μια στροφή 180 μοιρών, ανακοινώνοντας την πλήρη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2024. Η Ρωσία απάντησε αρχικά περιορίζοντας τη ροή φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream 1 και στη συνέχεια σταμάτησε και επίσημα τη λειτουργία του για εργασίες συντήρησης τον Αύγουστο του περασμένου έτους. Ένα μήνα αργότερα, ο αγωγός τέθηκε εκτός λειτουργίας εξ αιτίας της γνωστής βομβιστικής επίθεσης. Η Γερμανία έκλεισε εντελώς τον Nord Stream 2 μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Αν και μόνο ένας από τους δύο σωλήνες του νέου αγωγού υπέστη ζημιά από την επίθεση του Σεπτεμβρίου του 2022 και η Ρωσία επιβεβαίωσε ότι ο άθικτος σωλήνας παραμένει λειτουργικός, ο Nord Stream 2 δεν τέθηκε τελικά ποτέ σε λειτουργία.

«Η αποβιομηχάνιση δεν είναι πλέον απλώς υφέρπουσα»

Η Γερμανία, όπως και άλλα ευρωπαϊκά κράτη, έχει κάνει προσπάθειες να προμηθεύεται φυσικό αέριο από άλλες χώρες, είτε αγοράζοντας από τη Νορβηγία ή την Ολλανδία, είτε επεκτείνοντας την υποδομή της για εισαγωγή LNG από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Κατάρ. Όμως ο συνδυασμός των μειωμένων ροών φυσικού αερίου, των υψηλότερων τιμών της ενέργειας και των αυξήσεων των επιτοκίων της ΕΚΤ έχουν προκαλέσει τεράστιο πλήγμα στη βιομηχανία της χώρας. Αυτό το αποτέλεσμα ήταν προβλέψιμο[4] και υπήρχαν ήδη σχετικές προειδοποιήσεις. Ο γερμανικός δείκτης βιομηχανικών πωλήσεων, ενδεικτικός της γενικής κατάστασης της οικονομίας, βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση από τις αρχές του 2022, δηλαδή σε ύφεση. Οι παραγγελίες των επιχειρήσεων μηχανολογίας της χώρας, οι οποίες αποτελούσαν επίσης δείκτη της οικονομικής κατάστασης για μεγάλο χρονικό διάστημα, μόνο τον Μάιο του τρέχοντος έτους υποχώρησαν και αυτές κατά 10%, όγδοη κατά σειρά πτώση. Άλλοι κλάδοι παρουσιάζουν παρόμοιες αδυναμίες και η βιομηχανική παραγωγή στο σύνολό της εξακολουθεί να παραμένει στάσιμη[5].

Δεν είναι περίεργο που όλο και περισσότερες γερμανικές εταιρείες προσπαθούν να μειώσουν το λειτουργικό τους κόστος. Ο γερμανικός χημικός κολοσσός BASF δήλωσε ότι σχεδιάζει να περικόψει θέσεις εργασίας στην Ευρώπη, ενώ ανοίγει νέο εργοστάσιο στην Κίνα και επενδύει στον εκσυγχρονισμό του βιομηχανικού του συγκροτήματος στην Chattanooga του Τενεσί. Τον Φεβρουάριο, η εταιρεία ανακοίνωσε το κλείσιμο ενός εργοστασίου λιπασμάτων στη γενέτειρά της στο Λουντβιχσχάφεν και άλλων εγκαταστάσεων, με κόστος περίπου 2.600 θέσεων εργασίας. Τον Μάρτιο, η Uedesheimer Rheinwerk, ιδιοκτήτρια του μεγαλύτερου εργοστασίου αλουμινίου της Γερμανίας, ανακοίνωσε ότι θα κλείσει το εργοστάσιο της μέχρι το τέλος του έτους λόγω υψηλού ενεργειακού κόστους. Ο γερμανικός φαρμακευτικός κολοσσός Bayer σκοπεύει επίσης να στρέψει το ενδιαφέρον του στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα.

Οι κύριοι κατασκευαστές αυτοκινήτων της χώρας – Volkswagen, BMW και Mercedes-Benz – ακολουθούν όλοι τον ίδιο δρόμο. Μια τρέχουσα έρευνα του Συνδέσμου Βιομηχάνων σε 128 Γερμανούς προμηθευτές αυτοκινήτων αποκάλυψε ότι κανένας από αυτούς δεν σχεδιάζει να αυξήσει τις επενδύσεις του στην εγχώρια αγορά[6]. Περισσότερο από το ένα τέταρτο των επιχειρήσεων σχεδιάζουν να μετεγκαταστήσουν τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό. Σύμφωνα με τον Economist, σχεδόν το ένα τρίτο των γερμανικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων σκέφτεται να μετεγκαταστήσει την παραγωγή και τις θέσεις εργασίας του στο εξωτερικό, και μία στις έξι επιχειρήσεις το κάνει ήδη.

Όλα αυτά αντικατοπτρίζονται στα συγκλονιστικά στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα το Γερμανικό Οικονομικό Ινστιτούτο, τα οποία δείχνουν ότι οι ξένες επενδύσεις έχουν σχεδόν καταρρεύσει: ενώ το 2022 η Γερμανία διαχειρίστηκε άμεσες ξένες επενδύσεις ύψους 135 δισεκατομμυρίων ευρώ (149 δισεκατομμύρια δολάρια), μόνο περίπου 10,5 δισεκατομμύρια ευρώ επενδύθηκαν άμεσα στη Γερμανία[7].

Όπως αναφέρει η έκθεση, πρόκειται για σαφείς ενδείξεις αποβιομηχάνισης. «Μερικές φορές ακούτε για «υφέρπουσα αποβιομηχάνιση»… Λοιπόν, δεν είναι απλώς υφέρπουσα πια», είπε ο Hans-Jürgen Völz, επικεφαλής οικονομολόγος στην BVMW, μια ένωση που υπερασπίζεται τις γερμανικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, χιλιάδες δηλαδή μικρές και μεσαίες επιπιχειρήσει που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της γερμανικής οικονομίας. Για να κάνει τα πράγματα χειρότερα, ο υπουργός οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ επεσήμανε πρόσφατα ότι η χώρα θα αναγκαστεί να περιορίσει περαιτέρω τις βιομηχανικές της δραστηριότητες, εάν το ρωσικό αέριο, το οποίο εξακολουθεί να ρέει μέσω της Ουκρανίας προς την Ευρώπη, εκλείψει. Ένα σενάριο που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί εάν η Ουκρανία δεν ανανεώσει τη σχετική συμφωνία μέχρι το τέλος του έτους (όπως έχει απειλήσει ο υπουργός ενέργειας του Κιέβου) ή εάν η Ρωσία αποφασίσει να μειώσει ή να κλείσει εντελώς την παροχή.

Η απομόνωση της γερμανικής οικονομίας είναι προάγγελος οικονομικής παρακμής για ολόκληρη την ήπειρο – όχι μόνο επειδή η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος παίκτης στην Ευρώπη, αλλά και επειδή πολλές άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες είναι ενσωματωμένες στις εφοδιαστικές αλυσίδες της Γερμανίας –  παρέχουν εξαρτήματα σε γερμανικές εταιρείες ή συναρμολογούν τελικά προϊόντα. Λένε πως όταν η Γερμανία φτερνίζεται, η Ευρώπη είναι άρρωστη. Τι γίνεται όμως όταν η ίδια η Γερμανία είναι σοβαρά άρρωστη;

Ο ενδοδυτικός οικονομικός κανιβαλισμός

Οι Γερμανοί και οι Ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων παίρνουν τώρα τον λογαριασμό για την άνευ όρων υποταγή τους στη στρατηγική των ΗΠΑ στην Ουκρανία, για την αποσύνδεση τους από τη ρωσική ενέργεια και για την πρόωρη συμμετοχή στον πόλεμο δια αντιπροσώπων της Αμερικής. Αυτή η υποταγή είναι άξια απορίας, δεδομένου ότι η κατάσταση της Αμερικής είναι αντιστρόφως ανάλογη με αυτήν της Ευρώπης: με σχετικούς όρους, η Αμερική έχει γίνει ισχυρότερη, ενώ η Ευρώπη έχει αποδυναμωθεί. Η σύγκρουση δεν έδωσε στην Ουάσιγκτον μονάχα την ευκαιρία να αποκαταστήσει τη στρατιωτική της ηγεμονία στην Ευρώπη, κυρίως μέσω της αναδιάρθρωσης και της επέκτασης του ΝΑΤΟ. Έκανε επίσης την Ευρώπη πιο εξαρτημένη οικονομικά από την Αμερική. Η εξάρτηση από το ρωσικό αέριο έχει αντικατασταθεί από μια πιο ακριβή εξάρτηση από το αμερικανικό αέριο, το οποίο οι Αμερικάνοι χάρις στην “επανάσταση του σχιστόλιθου” διαθέτουν πλούσιο. Τα αμερικανικά αποθέματα φυσικού αερίου είναι επίσης αυτά που προστατεύουν τις Ηνωμένες Πολιτείες από τις χειρότερες οικονομικές συνέπειες της σύγκρουσης.

Υπάρχει λοιπόν λόγος να πιστεύουμε ότι αυτό ήταν το σχέδιο της Ουάσιγκτον από την αρχή. Άλλωστε, η δημιουργία μιας σφήνας μεταξύ της Ευρώπης – ιδίως της Γερμανίας – και της Ρωσίας, και ως εκ τούτου η αποτροπή ενός ευρασιατικού χώρου που θα παίζει πολιτικό ρόλο, αποτελούσε εδώ και πολύ καιρό γεωπολιτική επιταγή των ΗΠΑ.

Πριν από τον πόλεμο, οι ευρωπαϊκές χώρες και ιδιαίτερα το Βερολίνο, εξακολουθούσαν να αμφισβητούν την επιταγή αυτή. Οι αγωγοί Nord Stream, στους οποίους η Ουάσιγκτον ήταν πάντα σθεναρά αντίθετη, είναι μόνο ένα από τα παραδείγματα. Αλλά η Αμερική έχει χρησιμοποιήσει επιδέξια τη σύγκρουση στην Ουκρανία για να καταστρέψει τις σχέσεις μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας με μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Μια οικονομικά εξασθενημένη ευρωπαϊκή ήπειρος είναι επωφελής για τις ΗΠΑ, καθώς ικανοποιεί τις αμερικανικές φιλοδοξίες για αποπαγκοσμιοποίηση[8], η οποία περιλαμβάνει όχι μόνο την αποσύνδεση από την Κίνα αλλά και την ανοικοδόμηση της παραγωγικής ικανότητας και την αυτάρκεια της χώρας σε μια σειρά στρατηγικών βιομηχανιών. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη δεν είναι στρατηγικός σύμμαχος, αλλά ανταγωνιστής και αντίπαλος που η Ουάσιγκτον επιθυμεί να κρατήσει σε υποδεέστερη θέση.

Αυτό είναι επίσης το κλειδί για την κατανόηση του νόμου του Μπάιντεν για τη μείωση του πληθωρισμού , ο οποίος δίνει κίνητρα σε εταιρείες να μετατοπίσουν τις επενδύσεις τους από την Ευρώπη στην Αμερική. Βλέπουμε δηλαδή μια διαδικασία ενδοδυτικού οικονομικού κανιβαλισμού. Μπορεί να είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως η αποδυνάμωση ενός βασικού στρατηγικού συμμάχου μπορεί να αποτελεί επιτυχημένη μακροπρόθεσμη στρατηγική. Έχει όμως κάποιος στην Ουάσιγκτον ή τις Βρυξέλλες μακροπρόθεσμη στρατηγική αυτές τις μέρες;

[1] https://ecfr.eu/publication/the-art-of-vassalisation-how-russias-war-on-ukraine-has-transformed-transatlantic-relations/

[2] https://www.oecd.org/newsroom/russia-s-war-of-aggression-against-ukraine-continues-to-create-serious-headwinds-for-global-economy.htm

[3]https://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_surveys/bank_lending_survey/html/ecb.blssurvey2023q2~6d340c8db6.en.html#toc9

[4]https://makroskop.eu/29-2022/die-konjunktur-im-juni-2022/

[5] https://tradingeconomics.com/germany/manufacturing-pmi

[6] https://www.kloepfel-consulting.com/supply-chain-news/maerkte/vda-umfrage-automobilindustrie-deutschland-6566823/

[7] https://www.iwkoeln.de/presse/pressemitteilungen/christian-rusche-geldabfluesse-in-deutschland-so-hoch-wie-nie.html

[8] https://makroskop.eu/02-2023/die-deglobalisierung-die-wir-brauchen/

Πηγή: Makroskop

Μετάφραση: antapocrisis

Thomas Fazi

Ο Thomas Fazi είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος.

Αυτή τη στιγμή το βασικό θέμα της Συνόδου (11 – 12 Ιουλίου), εκτός από την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών των χωρών μελών και εκτός από τις αποφάσεις για παραπέρα ‘βοήθεια’ στην Ουκρανία[i], είναι η στενότερη συνεργασία ΝΑΤΟ-Ουκρανίας. Η Ουκρανία απαιτεί άμεση ένταξη στο ΝΑΤΟ και ο Ζελένσκι απειλεί ότι δεν θα συμμετάσχει (είναι προσκεκλημένος) αν η αίτηση δεν γίνει προκαταβολικά δεχτή.

Πώς έχει το θέμα λοιπόν; Μια σειρά από χώρες, των ΗΠΑ συμπεριλαμβανομένων, αποκλείουν την άμεση εισδοχή της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αλλά δέχονται να δεσμευτεί η συμμαχία ότι αυτή θα πραγματοποιηθεί μόλις ‘λήξουν οι εχθροπραξίες’ (χωρίς να αποσαφηνίζεται μια τέτοια ρήτρα, π.χ. αν θα ισχύσει και εφόσον υπάρξει εκεχειρία–μάλιστα, σε περίπτωση που οι ΗΠΑ εκτιμήσουν ότι απαιτείται εκεχειρία, ιδιαίτερα αν φανεί ότι το Κίεβο βουλιάζει, τότε η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αποτελέσει το ‘δόλωμα’ για να ‘πειστεί’ ο Ζελένσκι να υπογράψει την εκεχειρία). Εξυπακούεται ότι μια τέτοια ένταξη μπορεί να γίνει ‘με τη λήξη των εχθροπραξιών’ μόνο αν ηττηθεί κατά κράτος η Ρωσία, διότι, διαφορετικά, οι εχθροπραξίες δεν θα λήξουν αφού ο κεντρικός λόγος της έναρξης της Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης (ΕΣΕ) ήταν η αποτροπή της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

Από την άλλη όμως οι Βαλτικές χώρες, που ουσιαστικά δεν διαφέρουν στο πολιτικό καθεστώς που έχει εγκαθιδρυθεί εκεί από το καθεστώς του Κιέβου, όπως και η Πολωνία, επιμένουν στην άμεση ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Είναι προφανής η επιδίωξη: Να καταστεί το ΝΑΤΟ άμεσος συμμέτοχος στην σύγκρουση, αφού με την Ουκρανία εντός της συμμαχίας ενεργοποιείται σχεδόν αυτόματα το άρθρο 5 και το ΝΑΤΟ οφείλει να επέμβει στη χώρα κατά της Ρωσίας. Ως γνωστόν, η άμεση εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον πόλεμο αποτελεί τον κεντρικό στρατηγικό στόχο του Κιέβου από την αρχή της ΕΣΕ.

Η ιδέα των κυβερνώντων ελίτ της Ουκρανίας είναι ότι η απειλή της άμεσης επέμβασης του ΝΑΤΟ αρκεί για να τρέψει τη Ρωσία σε άτακτη φυγή, δηλαδή έχουν μια εικόνα ‘παντοδυναμίας’ του ΝΑΤΟ. Καθόλου δεν υπολογίζουν στους συλλογισμούς τους ως ρεαλιστικό το ενδεχόμενο η Ρωσία να μην υποχωρήσει και να επακολουθήσει πόλεμος μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων, που, κατά τη γνώμη μου θα καταλήξει αναπόφευκτα σε ανταλλαγή πυρηνικών πληγμάτων.

Θεωρώ αναπόφευκτη μια τέτοια εξέλιξη σε περίπτωση Αμερικανικής άμεσης εμπλοκής όχι τόσο λόγω των γνωστών και επανειλημμένων προειδοποιήσεων του Πούτιν όσο λόγω του μεγάλου στρατιωτικού και βιομηχανικού δυναμικού των ΝΑΤΟικών χωρών που, πάντα κατά τη γνώμη μου, η Ρωσία δεν θα μπορεί να αντιμετωπίσει. Ως αποτέλεσμα θα δημιουργηθεί υπαρξιακός κίνδυνος για τη Ρωσία και θα ενεργοποιηθεί το πυρηνικό της δόγμα, στο οποίο είναι 1000% δεσμευμένοι και το εννοούν εντελώς στα σοβαρά.

Αλλά τότε ποια εναλλακτική εκδοχή μπορεί να υπάρξει για την ικανοποίηση του αιτήματος του Κιέβου; Ο Στόλτενμπεργκ τελευταία προσπαθεί να αμβλύνει τις αντιθέσεις με διπλωματία, κυρίως τάζοντας στο Κίεβο την μελλοντική ένταξη στο ΝΑΤΟ και εξετάζοντας εναλλακτικούς δρόμους ικανοποίησής του παρόντος αιτήματος.

Έχουν εξεταστεί δύο σενάρια. Το πρώτο είναι μια ‘ειδική σχέση’ της Ουκρανίας με το ΝΑΤΟ, η δημιουργία ενός δίπολου ΝΑΤΟ-Ουκρανίας και θεσμικά, με την εισαγωγή κάποιου διμερούς οργάνου. Φυσικά, εδώ η ουσία και πάλι βρίσκεται στο είδος των εγγυήσεων που θα δώσει αυτό το όργανο για την ‘ασφάλεια και ακεραιότητα’ της Ουκρανίας, δηλαδή αν θα δεσμευτεί ότι θα επέμβει σε περίπτωση που φανεί ότι η Ουκρανία οδεύει προς τη συντριβή–πράγμα που ήδη διαφαίνεται σύμφωνα με κάποιους παρατηρητές, αν και άλλοι εκτιμούν ότι η παράταση της σύγκρουσης θα οδηγήσει σε ένα μακροχρόνιο ‘πάγωμα’ το οποίο το Κίεβο θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί για να συνδεθεί και τυπικά με το ΝΑΤΟ.

Το δεύτερο σενάριο είναι να δοθεί από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους πράσινο φως για την υπογραφή διμερών αμυντικών συμφωνιών μεταξύ των ‘προθύμων’ ΝΑΤΟικών χωρών και της Ουκρανίας. Αυτό θα επιτρέψει την μετάβαση κανονικών στρατευμάτων των χωρών αυτών στην Ουκρανία και ‘νόμιμη’ συμμετοχή τους στις μάχες.

Το τυπικό παράδειγμα εδώ είναι η Πολωνία, η οποία και τώρα έχει περί τους 10,000-20,000 στρατιώτες στην Ουκρανία, αλλά τους παρουσιάζει ως δήθεν μισθοφόρους. Μετά όμως τη συμφωνία, αυτοί θα φορέσουν κανονικές στολές του Πολωνικού στρατού και θα συμμετέχουν ‘νόμιμα’ στις εχθροπραξίες.

Πού βρίσκεται το catch? (που θάλεγαν οι Αμερικάνοι–εμείς το λέμε ‘τα ψιλά γράμματα’) Στο ότι το άρθρο 5 εξακολουθεί να ισχύει αν οι ΝΑΤΟικές χώρες, αυτές που θα συμμετέχουν άμεσα στον πόλεμο έχοντας στείλει στρατό, δεχτούν επίθεση στο έδαφός τους. Για παράδειγμα, μια ιδέα είναι ότι Πολωνικά F16 θα συμμετέχουν στις εχθροπραξίες στην Ουκρανία, θα εξαπολύουν Storm Shadows, θα χτυπούν Ρωσικούς στόχους, κ.ο.κ. Αν καταρριφθούν πάνω από την Ουκρανία έχει καλώς. Αλλά αν προλάβουν να επιστρέψουν στη βάση τους στην Πολωνία και οι Ρώσοι τα χτυπήσουν εκεί, τότε έχουμε ενεργοποίηση του Άρθρου 5.

Είναι προφανές ότι με τέτοια καραγκιοζιλίκια, η εμπλοκή ΝΑΤΟ-Ρωσίας θα είναι βέβαιη συνέπεια διότι η Ρωσία δεν θα μπορέσει να ανεχτεί μια τέτοια ανατροπή στο πολεμικό ισοζύγιο. Αφήνουμε και το γεγονός ότι η κατάρριψη ενός Πολωνικού F16 στην Δυτική Ουκρανία εύκολα μπορεί να μπερδευτεί με την κατάρριψή του εντός του Πολωνικού εναέριου χώρου–π.χ. αν το κυνηγήσει ένας S-400 όσο βρίσκεται στον Ουκρανικό εναέριο χώρο και το καταρρίψει αφού έχει περάσει στον Πολωνικό εναέριο χώρο.

Συνολικά, όπως φαίνεται, το ΝΑΤΟ ετοιμάζεται να τεντώσει για μια ακόμη φορά τις ρωσικές ‘κόκκινες γραμμές’ ώστε τελικά να βράσει ο βάτραχος πριν το καταλάβει και πηδήξει από την χύτρα, σύμφωνα με τη γνωστή θεωρία που έχουν επανειλημμένα χρησιμοποιήσει με περισσή υπερηφάνεια Αμερικανοί αξιωματούχοι για να περιγράψουν την τακτική των ΗΠΑ στην κλιμάκωση των επεμβάσεών τους στην Ουκρανία.

Μόνο που οι Ρώσοι, όσο διστακτικοί και αν είναι στο να πάρουν αποφάσεις που θα διακινδυνεύσουν το μέλλον του πλανήτη, δεν είναι βάτραχοι. Δυστυχώς ή ευτυχώς…

[i] Το θέμα της ‘βοήθειας’ που θα εξεταστεί στη Σύνοδο δεν είναι τετριμμένο. Στην ουσία, η άρον άρον ‘μεγαλειώδης αντεπίθεση’ του Κιέβου, που μέχρι στιγμής γνωρίζει τη συντριβή, γίνεται, παρά τις αντιρρήσεις του Ουκρανού Γενικού Διοικητή του Στρατού Ζαλούζνι και άλλων αξιωματούχων, λόγω των εντονότατων πιέσεων από τις ΗΠΑ, οι οποίες απαιτούν να χυθεί Ρωσικό αίμα, να καταληφθεί η Κριμαία, να καταληφθεί το Μπερντιάνσκ, και πάει λέγοντας. Οι Αμερικανικές ‘επενδύσεις’ στην Ουκρανία, δηλαδή η ‘βοήθεια’ προς το Κίεβο, απαιτούν ανταπόδοση και, όπως γράφεται από κάθε λογής Δυτικές εφημερίδες με πρώτες και καλύτερες τις συστημικές Αμερικανικές, ζητείται από το Κίεβο μέχρι τη σύνοδο κορυφής να έχει παρουσιάσει χειροπιαστά αποτελέσματα στην αντεπίθεση αν θέλει να συνεχιστεί η ‘βοήθεια’. Δηλαδή, η βοήθεια θα αποτελέσει κεντρικό θέμα της Συνόδου και θα εξεταστεί υπό το πρίσμα των μέχρι τότε αποτελεσμάτων της ‘μεγαλειώδους αντεπίθεσης του Κιέβου’.

Οι Ουκρανοί κυβερνώντες δεν είναι ηλίθιοι για να πιστέψουν τους Αμερικανούς—που θα ξαναβρούν οι τελευταίοι ένα κράτος έτοιμο να αυτοκτονήσει για να το στρέψουν κατά της Ρωσίας; —αλλά όμως γι’ αυτούς διακυβεύεται το μεγάλο φαγοπότι στο οποίο επιδίδονται στην πλάτη του δύστυχου λαού τους. Η βοήθεια μπορεί να μην κοπεί, αλλά οι μίζες μπορούν αν κοπούν αν οι κυβερνώντες σήμερα την Ουκρανία δεν ‘συνεργαστούν’. Και συνεργάζονται καταφανώς.

Κωστής Μηλολιδάκης

Αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μαθηματικών του ΕΚΠΑ.

Ανακοίνωση της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ.

Το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών είναι ένας ακόμα κρίκος στην παγκόσμια τάση υποχώρησης της αμερικανικής ηγεμονίας. Ο Ερντογάν παρά τα προγνωστικά, τις δημοσκοπήσεις και τις αφόρητες δυτικές πιέσεις, καταφέρνει να τερματίσει πρώτος, πολύ κοντά στο 50% και να έχει σαφές προβάδισμα για τον 2ο γύρο, με ρυθμιστή τον εθνικιστή Ογάν. Η “μετά – Ερντογάν” εποχή, αναβάλλεται και πάλι, προς απογοήτευση του ευρω-νατοϊκού μπλοκ που είχε σπαταλήσει τεράστιες δυνάμεις στο να συγκροτήσει την αντιπολιτευτική συμμαχία των 5 (που όλοι γνώριζαν ότι είχε ημερομηνία διάλυσης), υπό τον ανεπαρκή και δεδομένο κατά τους Αμερικανούς Κιλιντσάρογλου και να κρατήσει μια εντελώς πειθήνια και δίχως λοξοκοιτάγματα Τουρκία, στο δυτικό στρατόπεδο. Η απογοήτευση του δυτικού κόσμου και κυρίως του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού έχει να κάνει με την ενίσχυση μιας τάσης απεξάρτησης από την ευρωατλαντική θηλιά πολλών χωρών της λεγόμενης περιφέρειας. Αυτή η τάση γίνεται καθημερινά κατάσταση και εμφανίζει μια άλλη, διαφορετική εικόνα, από την αμερικάνικη αφήγηση του μονοπολικού κόσμου.

Στο 98,74% των καλπών ο Ερντογάν προηγείται με 49,35%, ο Κιλιντσάρογλου ακολουθεί με 45% και ο Ογάν καταγράφει 5,22%. Πρόκειται για πλήρη ανατροπή των δημοσκοπήσεων που έδιναν σχετικά άνετο προβάδισμα στον Κιλιντσάρογλου (από 10 μονάδες διαφορά με τον Ερντογάν και πάνω). Επιπλέον στη δεύτερη κάλπη, των εκλογών για το Κοινοβούλιο, ο Ερντογάν και οι σύμμαχοί του εξασφαλίζουν την απόλυτη πλειοψηφία. Διαψεύδονται, πολύ περισσότερο, οι προσδοκίες ΗΠΑ και ΕΕ, για το τέλος της εποχής Ερντογάν. Η δυτική πολεμική εναντίον του Ερντογάν υπήρξε πολυετής, ξοδεύτηκε πολύς κόπος και χρήμα για να ενωθεί η αντιπολίτευση, και οι πιέσεις “ευθυγράμμισης” της Τουρκίας ήταν σαφείς, έστω και αν οι τόνοι της Δύσης είχαν πέσει αισθητά την τελευταία εβδομάδα.

Οι κατηγορίες για νοθεία στις τουρκικές εκλογές, παρόλο που αναπαράγονται πολλαπλώς στη Δύση και στην Ελλάδα από όσους είδαν τις προσδοκίες τους να διαψεύδονται, δεν υιοθετούνται από την αντιπολίτευση στην Τουρκία. Αυτό που πρόσαψε ο Κιλιντσάρογλου στην εκλογική διαδικασία ήταν οι εσκεμμένες διαρκείς ενστάσεις των οπαδών του Ερντογάν στις κάλπες που προηγούνταν ο Κιλιντσάρογλου, πράγμα όμως που καθυστερεί χωρίς να επηρεάζει το αποτέλεσμα. Άλλωστε δεν πρόκειται για μια αντιπολίτευση χωρίς δυνάμεις, ερείσματα και μηχανισμό, βαθιά ριζωμένο στο κράτος, στην αστυνομία και στο στρατό, που θα μπορούσε να λεηλατηθεί και να σαρωθεί εύκολα από εκλογικές νοθείες. Στις δεύτερες κάλπες ο Ερντογάν προσέρχεται με ισχυρό προβάδισμα, τόσο σε ψήφους, όσο και κυρίως στη διεκδίκηση του 5% του αντιΚούρδου υπερεθνικιστή Ογάν. Επιπλέον, η κυριαρχία του στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση θα λειτουργήσει αναπόφευκτα συσπειρωτικά υπέρ της επανεκλογής του στην προεδρία.

Η αντιπολίτευση κέρδισε τις κουρδικές περιοχές που στράφηκαν εναντίον του Ερντογάν, καθώς και τα δυτικά κοσμοπολίτικα και πιο φιλο-ευρωπαϊκά παράλια της Τουρκίας και μεγάλες πόλεις (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη κλπ). Ο Ερντογάν κυριαρχεί στην τουρκική ενδοχώρα και στις πιο φτωχές και οικονομικά και κοινωνικά καθυστερημένες επαρχίες. Επίσης κυριάρχησε στις πρόσφατα  σεισμοπαθείς περιοχές.

Η πολιτική κυριαρχία του Ερντογάν αποτυπώνεται και στο προσωπικό του κεφάλαιο καθώς εκλέγεται ηγέτης της Τουρκίας για ολόκληρο το πρώτο τέταρτο του εικοστού πρώτου αιώνα, ξεπερνώντας σε διάρκεια ακόμα και τον ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ, που κυβέρνησε 15 χρόνια. Αφορά ωστόσο, πολύ περισσότερο, τη σταδιακή μεταμόρφωση της Τουρκίας σε έναν περιφερειακό πόλο – ηγέτιδα δύναμη του μουσουλμανικού κόσμου, που ξέρει να τοποθετείται στην παγκόσμια σκακιέρα με ευελιξία και προς όφελος της ανεξάρτητης εθνικής της στρατηγικής. Η Τουρκία μετασχηματίστηκε επί των ημερών του από μια τριτοκοσμικού τύπου δύναμη σε ηγεμονικό περιφερειακό πόλο, με μεγάλη δυναμική (και με προβλήματα) οικονομία, βασιζόμενη πρωτίστως στη βιομηχανία, δημιουργώντας επιπλέον μια μεσαία και μικροαστική τάξη με πολλές προσδοκίες. Ο Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε όλα στη κυριολεξία τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Τουρκίας (γεωπολιτικά, γεωοικονομικά, θρησκευτικά, πληθυσμιακά κα), ενώ ταυτόχρονα πρόβαλλε  και κυρίως υλοποιούσε  ένα μοντέλο ανεξάρτητης, πολυδιάστατης πολιτικής προς όφελος της χώρας του και της άρχουσας τάξης της.

Είναι βεβαίως αλήθεια ότι η Τουρκία του Ερντογάν είναι ένα μεγάλο κράτος με τεράστιες περιφερειακές ανισότητες και ισχυρούς ταξικούς διαχωρισμούς. Αλλά επίσης αλήθεια αποτελεί το γεγονός ότι η αντιπολιτευτική «συμμαχία» δεν είναι ούτε φιλεργατική, ούτε δημοκρατική (ας πάρουμε για παράδειγμα την δεξιά εθνικίστρια Ακσενέρ που προαλειφόταν για επικεφαλής της συμμαχίας).

Η κρίση Δύσης – Ανατολής που οξύνθηκε και επιταχύνθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία βρήκε την Τουρκία έτοιμη, αποφασισμένη αλλά και προετοιμασμένη να κεφαλαιοποιήσει και να εξαργυρώσει όσο το δυνατόν περισσότερο τον ρόλο της ως “ενδιάμεσου” γεωστρατηγικού παίκτη, ενός “επιτήδειου ουδέτερου”, που χωρίς να αποσκιρτά από το δυτικό στρατόπεδο και το ΝΑΤΟ, δεν διστάζει σε επιμέρους θέματα να ανεξαρτητοποιείται, να συνομιλεί με όλους, να αμφισβητεί πλευρές της δυτικής ηγεμονίας, να κατανοεί ότι ο κόσμος αλλάζει, και ότι κατά την μετάβαση αυτή, η τουρκική αστική τάξη μπορεί να κερδίσει πολύ περισσότερα αν διαπραγματευτεί, παρά αν είναι δεδομένη. Ας συγκρίνουμε αυτή τη στρατηγική με τη στρατηγική της ελληνικής άρχουσας τάξης.

Αυτό το “στρατηγικό βάθος” στον επανυπολογισμό του ρόλου της Τουρκίας είναι που γεννά την πρωτοφανή πολιτική κυριαρχία του Ερντογάν επί εικοσι και πλέον χρόνια. Αυταρχισμός, διαφθορά, καταπίεση, βαθιά οικονομική κρίση, υπερπληθωρισμός, προσφυγική κρίση, ακόμα και οι δεκάδες χιλιάδες νεκροί από τους πρόσφατους σεισμούς και με προκλητικές τις κρατικές – κυβερνητικές ευθύνες για τις εκατόμβες των θυμάτων, δεν στάθηκαν αρκετά για να κλονίσουν την κυριαρχία Ερντογάν. Αποδείχτηκε ότι πέρα από τα προσωπικά πολιτικά χαρακτηριστικά του Ερντογάν και το βαθιά ριζωμένο ισλαμιστικό ρεύμα στο σώμα της τουρκικής κοινωνίας, η Τουρκία αναγνωρίζει ότι επί της ηγεσίας του, η χώρα αναβάθμισε την παρουσία, τον ρόλο, τις προοπτικές της.

Για όσους υποστηρίζουν ότι αποκλειστικά η οικονομία κερδίζει τις εκλογές, η νίκη Ερντογάν ήρθε για να θυμίσει ότι δεν είναι μόνο η οικονομία. Είναι και η γεωπολιτική, είναι και η στρατηγική, είναι και οι διεθνείς σχέσεις και συνθήκες σε ένα μεταβατικό κόσμο, είναι δηλαδή τα οφέλη, οι αναβαθμίσεις, τα κέρδη που αποκομίζει μια άρχουσα τάξη που έχει συνείδηση των δυνατοτήτων και των ευκαιριών και δεν είναι υποτελής ως το μεδούλι. Η πολυδιάστατη γεωπολιτική κατεύθυνση της Τουρκίας άλλωστε κατά το τελευταίο διάστημα, αποδείχθηκε και οικονομικά επωφελής για την Άγκυρα, με σημαντικές οικονομικές συμφωνίες με τη Ρωσία, την Κίνα και τις χώρες του Περσικού Κόλπου. Στην πράξη, η οικονομική δυσπραγία της Τουρκίας αντιμετωπίστηκε με τις επιδέξιες γεωστρατηγικές ισορροπίες – άλλο ένα μάθημα για τη θλιβερή ελληνική αστική τάξη και το πολιτικό της προσωπικό.

Η παράταση της κυριαρχίας Ερντογάν, σε μια πρώτη ανάγνωση, δεν έχει τίποτα θετικό για τους λαούς και τους εργαζόμενους της Τουρκίας. Είναι μια σκληρή, εθνικιστική, αντιδημοκρατική διακυβέρνηση που δεν αμφισβητεί τα πρότυπα του διεθνούς νεοφιλελευθερισμού. Σε μια δεύτερη ανάγνωση, η νίκη Ερντογάν, ενάντια στο συνασπισμό της αντιπολίτευσης και την ασφυκτική πίεση της Δύσης, είναι απόδειξη ότι σε καιρούς μεταβατικούς, είναι δυνατόν να υπάρξουν κυβερνήσεις, ηγεσίες και πολιτικές, που δεν ευθυγραμμίζονται με τον παγκόσμιο ηγεμόνα, ακόμα και σε χώρες που ανήκουν παραδοσιακά στο δυτικό αντικομμουνιστικό στρατόπεδο. Αρκεί βέβαια γνώμονας να είναι η ανεξάρτητη εθνική στρατηγική και όχι η πρακτόρευση των συμφερόντων των Βρυξελλών και της Ουάσινγκτον.

Στην Ελλάδα, τα κόμματα και οι δυνάμεις του ευρωνατοϊσμού, δεν έκρυψαν τις προσδοκίες τους για ήττα του Ερντογάν, εκτιθέμενες από το αποτέλεσμα. Αγνόησαν ακόμα και το γεγονός ότι από μια “στενά” εθνική σκοπιά ο Κιλιντσάρογλου και η κεμαλική αντιπολίτευση σε όλα τα ελληνοτουρκικά θέματα ήταν πιο επιθετικοί από τον Ερντογάν, κατηγορώντας τον έως και για “μειοδοσία” έναντι της Ελλάδας. Όταν όμως υπερτερούν στη σκέψη τους τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, τα “εθνικά θέματα” υποτάσσονται αναπόφευκτα στους ευρωατλαντικούς σχεδιασμούς.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ είναι πολιτική οργάνωση της Κομμουνιστικής Αριστεράς.

Το άρθρο γνώμης των στελεχών ψυχολογικού πολέμου Αμερικανικών υπηρεσιών David Shedd και Ivana Stradner στο έγκριτο Politico είναι αποκαλυπτικό στον κυνισμό με τον οποίο προτρέπει σε ενέργειες ψυχολογικού/γνωστικού πολέμου με στόχο την υπονόμευση, την εσωτερική αναστάτωση και εν τέλει τη διάλυση της Ρωσικής Ομοσπονδίας επ’ ευκαιρία της σύρραξης στην Ουκρανία, θεωρώντας ότι έχει ανοίξει μια πολύ μεγάλη ευκαιρία για τέτοιου είδους επιχειρήσεις.

Το άρθρο διαγράφει αναλυτικά τις κατευθυντήριες γραμμές στις οποίες θα έπρεπε να ανα-προσανατολιστούν οι επιχειρήσεις ψυχολογικού πολέμου των υπηρεσιών των ΗΠΑ μέσα στη Ρωσία. Ο όρος “ψυχολογικός πόλεμος” χρησιμοποιείται στο άρθρο ως συνώνυμος του μοντέρνου όρου “γνωστικός πόλεμος” και οι “γνωστικές επιχειρήσεις” (ή αλλιώς “επιχειρήσεις πληροφόρησης”) που προτείνονται σε αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από επιτήδεια διοχέτευση “πληροφοριών” που έχουν ως στόχο να μεταβάλουν τη συμπεριφορά και τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων, στη συγκεκριμένη περίπτωση του ρωσικού κοινού.

Να υπενθυμίσουμε ότι σύμφωνα με τις σύγχρονες θεωρίες των ΝΑΤΟικών μυστικών υπηρεσιών, στα πέντε συνήθη πεδία στρατιωτικών  επιχειρήσεων (αέρας, ξηρά, θάλασσα, διάστημα και κυβερνοχώρος) προστίθεται ένα έκτο: «το ανθρώπινο πεδίο». Οι επιχειρήσεις στο “ανθρώπινο πεδίο” συνιστούν αυτό που παραδοσιακά αποκαλείται “ψυχολογικός πόλεμος”, όρος που πλέον έχει αντικατασταθεί από τον “γνωστικό πόλεμο”.  Όπως γράφουν ΝΑΤΟικά πονήματα, το ανθρώπινο πεδίο επιχειρήσεων είναι «η περιοχή ενδιαφέροντος όπου μπορούν να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν στρατηγικές και επιχειρήσεις οι οποίες, μέσω της στόχευσης των γνωστικών ικανοτήτων ατόμων και/ή κοινοτήτων μέσω ενός συνόλου ειδικών εργαλείων και τεχνικών, ιδιαιτέρως ψηφιακών, θα επηρεάσουν την αντίληψή τους και θα αλλοιώσουν τις ικανότητες συλλογισμού τους, αποκτώντας επομένως τον έλεγχο των μοχλών λήψης αποφάσεων, αντιλήψεων και συμπεριφορών προκειμένου να επιτευχθούν επιδιωκόμενα αποτελέσματα».

Η ανάγνωση τέτοιων άρθρων βοηθά να κατανοήσουμε τις διαδικασίες χειραγώγησης της κοινής γνώμης και τους τρόπους δράσης των διάφορων υπηρεσιών (από τα think tanks μέχρι τις ποικίλες μυστικές υπηρεσίες) στη διοχέτευση επιλεκτικής και στοχευμένης παραπληροφόρησης.

Ακολουθεί η ακριβής μετάφραση του άρθρου με όλες τις παραπομπές του.

Κωστής Μηλολιδάκης

*          *          *

ΔΙΕΞΑΓΟΝΤΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ

ΟΙ ΗΠΑ ΕΧΟΥΝ ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΝΑ ΔΙΑΒΡΩΣΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ

Άρθρο Γνώμης των DAVID R. SHEDD και IVANA STRADNER

7 Σεπτεμβρίου 2022

Ο David R. Shedd είναι πρώην εκτελών χρέη διευθυντή της DIA (“Defense Intelligence Agency”-Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών).

Η Ivana Stradner είναι σύμβουλος του Barish Center for Media Integrity στο Foundation for Defense of Democracies (FDD)—Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών.

[ΣΗΜ. Η Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών είναι ομοσπονδιακή υπηρεσία των ΗΠΑ στο πλαίσιο του Υπουργείου Άμυνας, και λειτουργεί ως η κύρια οργάνωση στρατιωτικής κατασκοπείας της χώρας στο εξωτερικό. Το Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών είναι ένα αδιαφανώς χρηματοδοτούμενο, ακραίων απόψεων Αμερικανικό νεοσυντηρητικό think tank, το οποίο έχει επισήμως καταγραφεί ως μέλος του Ισραηλινού λόμπι στην Ουάσιγκτον.]

Ο αγώνας για την Ουκρανία δεν θα κερδηθεί μόνο στο πεδίο της μάχης. Παρά τα όπλα υψηλής τεχνολογίας που έχει παραδώσει η Δύση, ο ψυχολογικός πόλεμος κατά της Ρωσίας παραμένει μια μοναδική ευκαιρία για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ιστορικά, μια τέτοια προσέγγιση [ΣΗΜ. δηλ. ο διεξαγόμενος στο παρελθόν ψυχολογικός πόλεμος] επικεντρωνόταν στο να πουλά στους Ρώσους το αμερικανικό όνειρο. Αλλά αυτή η στρατηγική είναι ένα κατάλοιπο του Ψυχρού Πολέμου, ακατάλληλο για τη σημερινή Ρωσία. Αντί να διαφημίζουν τα οφέλη των Levi’s και του Χόλυγουντ, οι αμερικανικές γνωστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τον ρωσικό εθνικισμό για να γυρίσουν το χαρτί εναντίον του Κρεμλίνου—τονίζοντας τη ζημιά που προκαλεί ο πόλεμος στη Ρωσία, εκθέτοντας την κυβερνητική διαφθορά και τις ανισότητες στο εσωτερικό της Ρωσίας και εκμεταλλευόμενες τη δυσαρέσκεια μεταξύ των εθνικών μειονοτήτων της Ρωσίας. Αυτές οι, τολμούμε να πούμε, ρωσικού τύπου τακτικές θα αποδώσουν περισσότερους καρπούς από τα παραμύθια για τα θαύματα της αμερικανικής δημοκρατίας.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν είναι καθόλου ξένη προς τις γνωστικές επιχειρήσεις αυτού του είδους. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, για να αναδείξει τις αδυναμίες της Σοβιετικής Ένωσης και να παράσχει γνήσιες ειδήσεις στα αιχμάλωτα έθνη της σοβιετικής αυτοκρατορίας, η Ουάσιγκτον πρωτοστάτησε στη μετάδοση παγκόσμιων ειδήσεων μέσω της πρωτοβουλίας της Φωνή της Αμερικής και του Ραδιοφωνικού Σταθμού Ελεύθερη Ευρώπη/Ραδιόφωνο Ελευθερία. Αυτά τα προγράμματα ενημέρωσης του κοινού ήταν καθοριστικής σημασίας για την καταπολέμηση του κομμουνισμού. Από τότε που ξεκίνησε την εισβολή του στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, ο Βλαντιμίρ Πούτιν έκλεισε ό,τι είχε απομείνει από τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης της Ρωσίας και περιόρισε την πρόσβαση των Ρώσων σε μεγάλες δυτικές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και σε διάφορα δυτικά πρακτορεία ειδήσεων. Αλλά μέσω της ευρείας χρήσης της πρόσβασης στο διαδίκτυο μέσω VPN, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να παραδίδουν πληροφορίες στο εσωτερικό της Ρωσίας, καθώς και να χρησιμοποιούν Ρώσους υποκατάστατους [παρένθετους χρήστες] για να δημοσιεύουν μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε ρωσικές πλατφόρμες.

Φυσικά, υπάρχουν διαφορές μεταξύ της σύγχρονης Αμερικής και της σύγχρονης Ρωσικής Ομοσπονδίας- οι περισσότεροι Ρώσοι σήμερα δεν θέλουν η χώρα τους να μιμηθεί τις Ηνωμένες Πολιτείες – νοσταλγούν τη “Μεγάλη Ρωσία”. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις του ανεξάρτητου Levada-Center της Μόσχας, το 75% των Ρώσων, που τρέφονται σταθερά με αντιαμερικανισμό και ρωσική προπαγάνδα από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, βλέπουν αρνητικά τις ΗΠΑ. Ο εθνικισμός αυξάνεται σταθερά και στη Ρωσία, με το 56% των πολιτών να θεωρεί πλέον τον Ιωσήφ Στάλιν ως “μεγάλο ηγέτη”.

Αυτή η άνοδος του εθνικισμού μπορεί να αποτελέσει πλεονέκτημα για τις ΗΠΑ στον ψυχολογικό τους πόλεμο εναντίον του Κρεμλίνου. Οι Ρώσοι είναι πολύ περήφανοι για τη χώρα τους και ο Πούτιν έχει υποδαυλίσει αυτό το συναίσθημα με δύο δεκαετίες εθνικιστικής ρητορικής. Ως αποτέλεσμα, η προώθηση της δημοκρατίας ως εναλλακτικού συστήματος διακυβέρνησης είναι απίθανο να προσελκύσει τον μέσο Ρώσο. Αντίθετα, όπως το περίφημο βίντεο του Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ που καταδίκαζε την επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία, μια πιο αποτελεσματική προσέγγιση θα ήταν να υπογραμμιστεί το πώς ακριβώς ο Πούτιν έχει υποβαθμίσει το “μεγαλείο” της Ρωσίας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό με τον αιματηρό του πόλεμο στην Ουκρανία. Η ακριβής, ουδέτερη πληροφόρηση είναι ένα ισχυρό όπλο εν μέσω αδιάκοπης προπαγάνδας. Οι αποτελεσματικές γνωστικές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να δείξουν στους Ρώσους πώς η χώρα τους μετατράπηκε από ένα έθνος που έχαιρε διεθνούς σεβασμού και κύρους σε έναν παγκόσμιο παρία. Αντί να απορρίπτει εθνικιστικές τάσεις, μια τέτοια προσπάθεια θα έπαιζε με την επιθυμία πολλών Ρώσων να ανακτήσουν τη χαμένη δόξα της χώρας τους.

Ομοίως, η υπονόμευση της προσεκτικά καλλιεργημένης εικόνας του Πούτιν ως ισχυρού άνδρα μπορεί να υπονομεύσει την υποστήριξη από βασικές φιλο-κρεμλινικές εκλογικές ομάδες. Αυτά τα μηνύματα θα μπορούσαν να επισημάνουν πόσο αδύναμη ήταν η επιδίωξη του πολέμου από τον Πούτιν, καθώς και το πώς ο ίδιος και οι σύμμαχοί του έχουν πλουτίσει, ακόμη και όταν οι πολίτες αγωνίζονται. Εκτός από την αποκάλυψη του πλούτου των ολιγαρχών, για παράδειγμα, μια επιτυχημένη εκστρατεία θα επικεντρωνόταν επίσης στο πώς ο ηγέτης της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρωσίας, ο Πατριάρχης Κύριλλος, απολαμβάνει το πολυτελές ρολόι Breguet των 40.000 δολαρίων, ενώ σχεδόν 20 εκατομμύρια Ρώσοι ζουν στη φτώχεια. Ακόμη και οι ίδιοι οι σοβιετικοί ηγέτες τιμωρήθηκαν πειθαρχικά επειδή αμφισβήτησαν τον ρωσικό εθνικισμό. Ο Αλεξάντερ Γιάκοβλεφ, επικεφαλής του Τμήματος Προπαγάνδας της Κεντρικής Επιτροπής, υποβιβάστηκε το 1972 μετά τη δημοσίευση ενός άρθρου στη Literaturnaya Gazeta όπου επέκρινε τον ρωσικό εθνικισμό. Παρομοίως, ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν απελάθηκε και του αφαιρέθηκε η υπηκοότητα λόγω της “συστηματικής εκτέλεσης πράξεων που είναι ασυμβίβαστες με την ιδιότητα του πολίτη“, μετά από μια εκστρατεία στον Τύπο που τον παρουσίασε ως “πνιγμένο από παθολογικό μίσος” και χωρίς πατριωτισμό για τη Σοβιετική Ένωση.

Το χιούμορ μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο σε αυτές τις προσπάθειες. Εν μέσω των δρακόντειων νόμων λογοκρισίας της Μόσχας, ο κανόνας “η γλώσσα σου είναι ο χειρότερος εχθρός σου” – δηλαδή να προσέχεις τι λες – ήταν πάντα το κλειδί για την επιβίωση. Το 2019, το ρωσικό κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που απειλεί με 15 ημέρες φυλάκιση για “κατάφωρη ασέβεια” προς το κράτος, τους αξιωματούχους του και τη ρωσική κοινωνία. Αλλά ακόμη και ο Στάλιν δεν μπόρεσε να σταματήσει τη σάτιρα, η οποία έγινε η πιο δημοφιλής μορφή πολιτικής διαμαρτυρίας στην πρώην Σοβιετική Ένωση.

Οι τρέχουσες γνωστικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ θα πρέπει να αναβιώσουν μια παρόμοια εστίαση στο χιούμορ – και να δώσουν στους Ρώσους τροφή για να λένε τα δικά τους αστεία. Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ο Πούτιν έχει επικαλεστεί πολλές φορές την κληρονομιά του Στάλιν. Λοιπόν, δύο μπορούν να παίξουν σε αυτό το παιχνίδι. Πάρτε το περίφημο σύνθημα του Στάλιν “Η ζωή έχει γίνει καλύτερη, σύντροφοι”! Αυτό θα μπορούσε εύκολα να προσαρμοστεί στην τρέχουσα κατάσταση στη Ρωσία για να διακωμωδήσει τον Πούτιν. Το Κρεμλίνο γνωρίζει ότι το χιούμορ μπορεί να είναι επικίνδυνο εργαλείο στις επιχειρήσεις πληροφόρησης- μόλις πριν από λίγα χρόνια, το υπουργείο Πολιτισμού της Ρωσίας απαγόρευσε τη σατιρική επιτυχία “Ο θάνατος του Στάλιν” με την αιτιολογία ότι η ταινία ήταν “εξτρεμιστική” και “αποσκοπούσε στην ταπείνωση του ρωσικού λαού”. Αλλά δεν μπορεί να εντοπίζει και να μπλοκάρει κάθε κομμάτι σάτιρας που εισέρχεται στον χώρο της πληροφόρησης.

Οι γνωστικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ θα πρέπει επίσης να επιδιώκουν να ρίχνουν λάδι στη φωτιά όσο αφορά τα παράπονα κατά του Κρεμλίνου μεταξύ των εθνοτικών μειονοτήτων της Ρωσίας. Ομάδες όπως οι Μπουριάτες, οι Γιακούτσοι και οι Τσετσένοι αντιμετωπίζουν συνεχείς διακρίσεις, ενώ το κράτος κάνει τα στραβά μάτια. Εν τω μεταξύ, κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία, ο ρωσικός στρατός στρατολόγησε πολύ υψηλότερα ποσοστά στρατιωτών από μειονοτικές ομάδες σε σχέση με άλλες ομάδες, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το ποσοστό των θυμάτων μειονοτήτων. Αυτή η διαδικασία στρατολόγησης αντιπροσωπεύει τη συνεχή εκμετάλλευση από το Κρεμλίνο όσων ζουν σε φτωχότερες περιοχές και δεν έχουν ευκαιρίες απασχόλησης. Ο Πούτιν φοβάται ήδη ότι οι εθνικές μειονότητες θα μπορούσαν να σχηματίσουν αποσχιστικά κινήματα που θα διχάσουν την πολυεθνική κοινωνία της Ρωσίας. Ως εκ τούτου, έχει επιδιώξει να επιβάλει την “κάθετη εξουσία” του σε αυτές τις ομάδες. Για παράδειγμα, η Μόσχα μόλις αφαίρεσε από τον επικεφαλής της Ρωσικής Δημοκρατίας του Ταταρστάν τον τίτλο του προέδρου της περιοχής, η οποία είχε επιδιώξει την ανεξαρτησία της τη δεκαετία του 1990. Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να διασφαλίσει ότι κάθε Τάταρος στη Ρωσία γνωρίζει τι έχουν απωλέσει και να τους ενθαρρύνει να παλέψουν για τα δικαιώματά τους.

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ υποστήριζαν ομάδες αντιφρονούντων φανερά και κρυφά. Αν και είναι σημαντικό να ασχοληθούμε με τους εξόριστους Ρώσους αντιφρονούντες και να ενισχύσουμε τις φωνές τους, αυτή δεν είναι απαραίτητα η πιο αποτελεσματική μέθοδος για να προσεγγίσουμε τους απλούς Ρώσους και να αλλάξουμε τις αντιλήψεις τους. Οι Ρώσοι που υποστηρίζουν τον Πούτιν δεν παρακολουθούν κανάλια αντιφρονούντων. Μια πιο αποτελεσματική μέθοδος για να προσεγγίσει κανείς την ενδοχώρα του Πούτιν είναι να εργαστεί μέσα στην ίδια τους την κοινότητα. Μια κρίσιμη πτυχή της ρωσικής κουλτούρας είναι η εμπιστοσύνη. Όταν οι απόψεις των αντιφρονούντων προέρχονται από πηγές που οι Ρώσοι θεωρούν αξιόπιστες, χαλαρώνουν την επιφυλακή τους. Ως εκ τούτου, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επιδιώξουν να σχηματίσουν αθόρυβα συνεργασίες με ρωσόφωνους παράγοντες επιρροής (influencers) των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να τους βοηθήσουν να διαδώσουν μηνύματα στο εσωτερικό της Ρωσίας για να αντιμετωπίσουν τη διάχυτη παραπληροφόρηση του Κρεμλίνου.

Ο Πούτιν έχει εισχωρήσει με ζήλο στον πληροφοριακό χώρο της Δύσης τα τελευταία χρόνια. Έχει παρέμβει σε εκλογές στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει υποδαυλίσει εσωτερικές διαμάχες στο εσωτερικό της χώρας μας και αλλιώς, προσπάθησε να αποδυναμώσει τους δημοκρατικούς μας θεσμούς. Τώρα, η κυβέρνηση Μπάιντεν μπορεί να αναγκάσει τον Ρώσο δικτάτορα να περάσει σε άμυνα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν στη διάθεσή τους μια ποικιλία εργαλείων για να διεξάγουν αποτελεσματικές γνωστικές επιχειρήσεις στο εσωτερικό της Ρωσίας – και απλά η διάδοση της αλήθειας για την πραγματική αδυναμία του Πούτιν είναι το πιο ισχυρό όπλο από όλα.