Άρθρα

Οδηγίες διαχείρισης ύποπτων περιστατικών COVID στα σχολεία ή τρικλοποδιά σε γονείς εκπαιδευτικούς και σύστημα υγείας;

Οι οδηγίες για τη διαχείριση των ύποπτων για COVID μαθητών και εκπαιδευτικών δυστυχώς δείχνουν μια τεράστια προχειρότητα στο σχεδιασμό τους. Οδηγούν σε συνωστισμό και επιβάρυνση των δομών υγείας με περιστατικά που δεν χρήζουν ιατρικής εξέτασης, απίστευτη οικονομική επιβάρυνση στους γονείς, δημιουργούν συνθήκες αντιπαράθεσης γονιών και εκπαιδευτικών και βάζουν τις βάσεις για να μην μπορέσουν σε καμία περίπτωση να λειτουργήσουν τα σχολεία.

Ένα απλό και συνηθισμένο σενάριο. Ο Γιωργάκης που μένει σε ένα χωριό του Ρεθύμνου εμφανίζει συμπτώματα ήπιας λοίμωξης του αναπνευστικού (κοινό κρυολόγημα) πχ βήχα και λίγα δέκατα. Κανονικά αυτό το παιδί θα έμενε σπίτι μια δυο μέρες μέχρι να περάσουν τα συμπτώματα και δεν θα πήγαινε στο γιατρό για εξέταση. Τώρα σύμφωνα με την εγκύκλιο εφόσον το παιδί είναι ύποπτο για λοίμωξη COVID, θα απομακρυνθεί από το σχολείο και για να επιστρέψει θα πρέπει ένας γιατρός να πιστοποιήσει ότι δεν πάσχει από κορωνοϊό. Προφανώς κανένας γιατρός δεν μπορεί να το πει αυτό εάν δεν υποβάλλει το παιδί σε μοριακό τεστ. Άρα αναγκαστικά θα πρέπει το παιδί αυτό να έρθει στο Ρέθυμνο, να εξεταστεί από γιατρό και να κάνει το τεστ. Θα επισκεφτεί λοιπόν τον παιδίατρο ή τον παθολόγο και μετά θα πάει να κάνει το τεστ σε ένα ιδιωτικό εργαστήριο. Δηλαδή κάθε φορά που θα βήχει ο Γιωργάκης, οι γονείς θα πληρώνουν από 50 έως 150ευρώ. Εάν τώρα κάποιος δεν έχει ή δεν θέλει να διαθέσει αυτά τα χρήματα ή είναι Σαββατοκύριακο, υπάρχουν δύο εναλλακτικές:

1. Η εναλλακτική του νοσοκομείου, που είναι η μόνη δημόσια δομή που λαμβάνει το τεστ. Άρα θα πρέπει να έρθει στο νοσοκομείο, να συγχρωτιστεί περιμένοντας αρκετές ώρες με άλλα 50 άρρωστα παιδιά που οι γονείς τους σκέφτηκαν το ίδιο. Φανταστείτε τι έχει να γίνει το χειμώνα, πόσοι θα μαζευτούν στα ΤΕΠ για αυτό το λόγο και ποσό θα φορτωθεί το ήδη υποστελεχωμένο μας νοσοκομείο.

2. Η άλλη εναλλακτική που έχει είναι να μείνει το παιδί 10 μέρες στο σπίτι ή οι γονείς του (αν το παιδί δεν αρρώστησε στο σχολείο) να το κάνουν «γαργάρα» και να αποκρύψουν την πιθανότητα να έχει μολυνθεί. Μετά να στείλουν το παιδί στο σχολείο και όταν ο εκπαιδευτικός ακολουθώντας τις οδηγίες ζητήσει πιστοποίηση ότι το παιδί δεν πάσχει από κορωνοϊό να υπάρξει ένταση και αντιπαράθεση. Αυτό είναι ένα σενάριο που θα επαναλαμβάνεται καθημερινά και παντού και θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στους γονείς, στους εκπαιδευτικούς και στο σύστημα υγείας.

Για να το πούμε ευγενικά αυτός ο σχεδιασμός είναι τουλάχιστον άστοχος. Για να λειτουργήσουν αυτά τα πρωτόκολλο τα οποία είναι σωστά από την πλευρά της ιατρικής διαχείρισης περιορισμού της νόσου, θα έπρεπε να έχει εξασφαλιστεί η δωρεάν αποζημίωση του τεστ σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και η δυνατότητα εύκολης δειγματοληψίας χωρίς εξέταση όταν δεν χρειάζεται π.χ. επισκέπτριες υγείας στα σχολεία ή συνεργεία δειγματοληψιας. Αυτά που συστήνονται αναγκάζουν τους πολίτες οι οποίοι έχουν πληγεί οικονομικά από την πανδημία να πληρώνουν από την τσέπη τους για εξετάσεις που το ίδιο το κράτος τους υποχρεώνει να κάνουν. Δημιουργεί προστριβές μεταξύ γονιών και εκπαιδευτικών βάζοντας τους εκπαιδευτικούς στη δύσκολη θέση να διώχνουν μαθητές από τα σχολεία. Υπερφορτώνουν το ήδη επιβαρυμένο σύστημα υγείας με επισκέψεις που αποκλειστικό σκοπό έχουν την εξασφάλιση του τεστ και όχι την πραγματική ανάγκη για κλινική εξέταση. Από τη μία ζητάμε από τον κόσμο να απομακρύνεται όσο μπορεί από τα νοσοκομεία και από την άλλη τον εξαναγκάζουμε να έρθει και μάλιστα χωρίς να υπάρχει λόγος εξέτασης. Αν δεν υπάρξει διαφορετική λογική με αποζημίωση του τεστ και αποσύνδεση της λήψης του από την ιατρική εξέταση, τα σχολεία δεν θα λειτουργήσουν με κανένα τρόπο και επιπλέον θα δημιουργηθούν τεράστια προβλήματα σε γονείς, εκπαιδευτικούς και γιατρούς.

Η προετοιμασία για το δεύτερο κύμα της πανδημίας ήθελε άλλες προτεραιότητες. Η κυβέρνηση δεν τις είχε.

Τα σημερινά (20/9) νούμερα σε θανάτους και διασωληνώσεις και οι μέσοι όροι των τελευταίων δύο εβδομάδων, επιβεβαιώνουν ότι η χώρα μπαίνει με άσχημο τρόπο στη δεύτερη φάση της πανδημίας. Τα μέτρα που σταδιακά ανακοινώθηκαν, από τις 4/8 μέχρι και τις 18/9 δεν είχαν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Το χειρότερο από όλα είναι ότι από πολύ νωρίς φαίνεται να εξαντλείται η χωρητικότητα του συστήματος υγείας και ειδικά οι κλίνες ΜΕΘ. Διαψεύδεται πιο γρήγορα από το αναμενόμενο η κυβερνητική προπαγάνδα για διπλασιασμό ή και τριπλασιασμό των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας. Δυστυχώς αυτή η διάψευση θα έχει τραγικές συνέπειες για τη ζωή και την υγεία των πολιτών.

Τι έκανε η κυβέρνηση Μητσοτάκη στο τετράμηνο που κερδήθηκε από την εφαρμογή περιοριστικών μέτρων κατά το πρώτο κύμα της επιδημίας;

Απολύτως τίποτα.

Για την ακρίβεια, αποδυνάμωσε αντί να ενισχύσει το ΕΣΥ. Και αυτή τη φορά δεν ήταν πρόβλημα χρόνου, καθώς χρόνο είχε αλλά τον σπατάλησε. Ήταν πρόβλημα προτεραιοτήτων.

Έντρομη η ελληνική κοινωνία μαθαίνει ότι η χωρητικότητα σε κλίνες ΜΕΘ είναι ήδη πολύ μικρή, ενώ το δεύτερο κύμα της πανδημίας μόλις ξεκίνησε. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη θεώρησε ότι η καλή τύχη της χώρας κατά τον Μάρτιο – Απρίλιο αρκεί. Ότι δεν απαιτείται πολλαπλασιασμός των πενιχρών υγειονομικών δαπανών, κάλυψη των χιλιάδων κενών, πραγματική και όχι εικονική αύξηση των ΜΕΘ, πραγματική και όχι εικονική αύξηση των κλινών στο ΕΣΥ. Η επίπλαστη εικόνα που εμφάνιζαν τα ΜΜΕ για την κυβέρνηση της ΝΔ θρυμματίζεται καθημερινά κάτω από το βάρος της πραγματικότητας.

Η προετοιμασία μιας κυβέρνησης που έχει συνείδηση του καθήκοντος να σώσει ζωές και να υπερασπίσει τη δημόσια υγεία, απαιτούσε άλλες προτεραιότητες από αυτές που υπηρέτησε η ΝΔ και ο Κ. Μητσοτάκης.

Το ότι η κυβέρνηση της ΝΔ αποδυνάμωσε αντί να ενισχύσει το Σύστημα Υγείας αποκαλύπτεται από τον τακτικό προϋπολογισμό του Υπουργείου Υγείας που κατατέθηκε πριν δέκα μέρες. Προέβλεπε συνολική μείωση 26 εκατομμυρίων ευρώ, με τα κονδύλια για τη μισθοδοσία των εργαζόμενων και την αγορά αγαθών και υπηρεσιών από τους ασφαλισμένους να καταβαραθρώνονται για άλλη μια χρονιά.

Τρία πράγματα μπορούμε να συμπεράνουμε:

  1. Η τραγική  υποστελέχωση του δημόσιου συστήματος (συμβασιούχων και μόνιμων) παγιώθηκε, παρά την επικοινωνιακή καμπάνια κυβέρνησης και πληρωμένων ΜΜΕ. Ήδη, σε σύγκριση με το 2019, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών οι εργαζόμενοι στην υγεία είναι κατά 5.000 λιγότεροι.
  2. Οι πολίτες θα συνεχίσουν να βάζουν το χέρι στην τσέπη για να εξασφαλίσουν πρόσβαση στην Υγεία. Η Ελλάδα θα παραμείνει η πρώτη χώρα της Ε.Ε σε ιδιωτικές δαπάνες για την Υγεία και απ’ τις τελευταίες σε δημόσιες δαπάνες.
  3. Η μείωση της κρατικής χρηματοδότησης του ΕΣΥ συνεχίζει να είναι -παγίως και υπερκομματικά- ο βασικός μοχλός πίεσης για την επιτάχυνση ιδιωτικοποίησης του. Όσο περισσότερο αποσύρεται το κράτος από την υποχρέωση για στήριξη του ΕΣΥ, τόσο περισσότερο ενισχύεται άμεσα και έμμεσα ο κρατικοδίαιτος κερδοσκοπικός ιδιωτικός τομέας.
  4. Η κάλυψη των κοινά αποδεκτών και καταγεγραμμένων έκτακτων χρηματοδοτικών αναγκών του ΕΣΥ για την αντιμετώπιση της πανδημίας, θα συνεχίσει να επαφίεται στον πατριωτισμό ιδιωτών, χορηγών και δωρητών.

Τα βασικά διδάγματα απ’ όλες τις χώρες του κόσμου στο πρώτο κύμα της πανδημίας ήταν σαφή:

Μόνο οι χώρες με δυνατό δημόσιο σύστημα υγείας μπόρεσαν να ανταπεξέλθουν επιτυχώς στις υγειονομικές ανάγκες. Μόνο το δημόσιο σύστημα μπόρεσε να εγγυηθεί την υπεράσπιση της υγείας των πολιτών, τη στιγμή που ο ιδιωτικός τομέας αποδείχθηκε κυριολεκτικά άχρηστος και παρασιτικός.

Χωρίς εξασφάλιση και μαζική κινητοποίηση πόρων προς το δημόσιο σύστημα είναι αδύνατη η αντιμετώπιση και ανάσχεση της πανδημίας.

Η κυβέρνηση της ΝΔ έγραψε στα παλαιότερα των υποδημάτων της αυτά τα διδάγματα. Λόγω συγκυριών και τύχης καταφέραμε να ανταπεξέλθουμε στο πρώτο κύμα. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη χρέωσε την επιτυχία στον εαυτό της, εμφάνισε την περίπτωσή της ως θετικό υπόδειγμα παγκοσμίου βεληνεκούς, και επιχείρησε να πείσει (και να πειστεί) ότι και στο δεύτερο κύμα η καλή μας τύχη θα μας σώσει.

Το δεύτερο κύμα όμως είναι ήδη εδώ, με ανησυχητικούς ρυθμούς μετάδοσης, και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με νεοφιλελεύθερες τσιγγουνιές, μνημονιακούς κορσέδες και αναίσχυντη εύνοια προς τους φίλιους ιδιωτικούς ομίλους.

Το υγειονομικό και λαϊκό κίνημα οφείλουν να ανατρέψουν αυτή την αθλιότητα.

Ο παρακάτω πίνακας δαπανών υγείας είναι ενδεικτικός για τις προτεραιότητες και τις ιεραρχήσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη εν μέσω μάλιστα της μεγαλύτερης πρόκλησης που αντιμετωπίζει η Δημόσια Υγεία στη χώρα μας, τουλάχιστον τον τελευταίο αιώνα.

Μείζονα κατηγορία Ονομασία 2020 2019 Διαφορά
21 Παροχές σε εργαζόμενους 2.193.116.000 2.215.756.000 -22.640.000
23 Μεταβιβάσεις 1.588.320.000 1.588.319.500 +500
24 Αγορές αγαθών και υπηρεσιών 5.472.000 8.475.490 -3.003.490
29 Πιστώσεις υπό κατανομή 10.838.000 10.855.000 -17.000
31 Αγορές παγίων περουσιακών στοιχείων 914.000 906.010 +7.990

 

ΣΥΝΟΛΟ   3.798.660.000 3.824.312.000 -25.652.000

 

Γιατί το γενικό lockdown δεν πρέπει να είναι στις πρώτες επιλογές αντιμετώπισης της νέας φάσης της επιδημίας

Να δούμε την πραγματικότητα όπως είναι χωρίς φτιασίδια ή προβολές των φαντασιώσεων μας.

Α. Το παιχνίδι για τον έλεγχο της επιδημίας χάθηκε στην Ευρώπη (της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης).

  1. Τα σχέδια εργαστηριακού ελέγχου και ιχνηλάτησης οδεύουν προς μεγαλειώδες ναυάγιο τεράστιου οικονομικού κόστους (και αναφέρομαι σε οργανωμένα συστήματα και όχι στο ελληνικό τσίρκο που βαφτίζει “ήρωες COVID-19”, μοιράζει μάσκες αλεξίπτωτα κλπ).
  2. Η ενεργός συμφωνία των πληθυσμών στα βασικά μέτρα προστασίας ελαττώνεται καθημερινά (το να λοιδορούμε αυτούς που δεν βάζουν μάσκα να βρίζουμε του αρνητές της ίωσης κλπ είναι χαμένος χρόνος και ενέργεια). Βέβαια θα ήταν καλό να παρατηρούμε με προσοχή το “κίνημα των συνωμοσιολόγων” και πώς χτίζεται οργανωτικά ο νέος φασισμός στο υλικό που δίνει αυτό το κίνημα (όμως αυτό είναι πολιτικό καθήκον που επίσης δεν έχει καμιά πρακτική σημασία στην αντιμετώπιση της επιδημίας).
  3. Η οικονομική κρίση που προϋπήρχε της επιδημίας (τα τρένα με αντίθετη κατεύθυνση στις ίδιες ράγες περιγραφόταν από τους οικονομολόγους πριν από 3 – 4 χρόνια) μπαίνει σε φάση εκθετικής επιτάχυνσης.
  4. Η καλλιέργεια ψευδών προσδοκιών στον πληθυσμό για το εμβόλιο που «είναι προ των πυλών» (έρχεται σήμερα, αύριο, τον Δεκέμβρη, την άνοιξη κλπ) το μόνο που κάνει είναι να αυξάνει την δυσπιστία και άρα να ελαττώνει την κοινωνική συναίνεση στην εφαρμογή των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης. Οι λόγοι που καλλιεργούνται συστηματικά αυτές οι προσδοκίες είναι εύκολα αντιληπτοί (γεωπολιτικά παιχνίδια, οικονομικά συμφέροντα για άμεσα κέρδη, παιχνίδια εξουσίας και επιρροής κλπ).
  5. Ο μοναδικός τρόπος περιορισμού της επιδημίας είναι τα μέτρα αποστασιοποίησης που ξεκινούν από τις μάσκες και φτάνουν μέχρι το γενικό lock down. Η μάσκα και το πλύσιμο των χεριών είναι το απλούστερο, καθώς γενικό lock down σήμερα σημαίνει πείνα. Όμως η εφαρμογή τους εξαρτάται από την εκπαίδευση και την συναίνεση του πληθυσμού.

Ας έρθουμε λοιπόν στην ταμπακιέρα. Όσοι υποστηρίξαμε το lock down τον Φλεβάρη – Μάρτη είχαμε απόλυτη γνώση και συνείδηση δύο βασικών παραμέτρων:

  1. Το παράγωγο της επιδημίας του SARS-CoV-2 είναι ένα καινούργιο θανατηφόρο νόσημα (COVID-19) για το οποίο δεν γνωρίζαμε απολύτως ΤΙΠΟΤΑ. Κάναμε (οι γιατροί και οι άλλοι επιστήμονες) διάφορες υποθέσεις (ο καθείς σύμφωνα με το background του), άλλοι επιβεβαιωθήκαμε κα άλλοι όχι.
  2. Τα συστήματα υγείας δεν ήταν προετοιμασμένα να χειριστούν έναν μεγάλο αριθμό σοβαρά ή βαρέως πασχόντων ασθενών από ένα νόσημα για το οποίο δεν υπήρχε καμία γνώση για την διάγνωση, αντιμετώπιση και θεραπεία. Προσοχή για να μην γίνουν παρεξηγήσεις: μιλώ για την ανεπάρκεια των συστημάτων υγείας να διαχειριστούν την μαζική εισαγωγή ασθενών με το συγκεκριμένο νόσημα COVID-19 και όχι για την ανεπάρκεια ή την διάλυση των συστημάτων υγείας εξαιτίας των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων. Στην περίπτωση του COVID-19, η γενική κατάσταση που έχει φέρει ο νεοφιλελευθερισμός τις κοινωνίες έχει πολλαπλασιαστικό – αλλά όχι γενεσιουργό ρόλο – στο μέγεθος του προβλήματος.

Σήμερα, ως προς την γνώση για την διάγνωση και θεραπεία της νόσου και τις στρατηγικές συνολικής αντιμετώπισης των ασθενών με COVID-19 το τοπίο έχει αλλάξει δραματικά.

  1. Ξέρουμε πώς αρρωσταίνουν οι άνθρωποι και πώς βαραίνει η κλινική τους κατάσταση.
  2. Ξέρουμε ότι ο ιός πυροδοτεί και “απορυθμίζει” τουλάχιστον 4 αλληλοτροφοδοτούμενες φυσιολογικές διαδικασίες του ανθρώπινου σώματος και η βαριά νόσηση είναι ανεξάρτητη από την παρουσία του ιού.
  3. Ξέρουμε πώς να σταματήσουμε κάθε μία από αυτές τις 4 διαδικασίες.
  4. Έχουμε εργαλεία για να κάνουμε έγκαιρη ταυτοποίηση των ασθενών με COVID-19 που έχουν υψηλό κίνδυνο επιδείνωσης και άρα να τους χορηγήσουμε νωρίς επιθετικότερα θεραπευτικά σχήματα και εντονότερη ιατρική παρακολούθηση.
  5. Ξέρουμε επίσης ότι μέχρι να έρθει (αν έρθει) το εμβόλιο θα κινούμαστε μεταξύ ασυμπτωματικών φορέων και ελαφρού COVID-19 από την μια μεριά, και σοβαρού COVID-19 που χρειάζεται νοσηλεία ή βαρέως πασχόντων ασθενών με COVID-19 που χρειάζονται ΜΕΘ από την άλλη.
  6. Ξέρουμε ότι η κατηγοριοποίηση των πολιτών με τον όρο “ομάδες υψηλού κινδύνου” ή “ευπαθείς ομάδες” είναι λάθος και αποπροσανατολιστική. Αντιθέτως μπορούμε να εντοπίσουμε πολίτες με προδιαθετικούς παράγοντες που επιδεινώνουν την πορεία της COVID-19 σε περίπτωση επαφής με τον ιό και εκδήλωσης της νόσου. Άρα μπορούμε να πάρουμε στοχευμένα μέτρα φροντίδας των πολιτών αυτών.
  7. Το τελευταίο και σημαντικότερο: Ξέρουμε ότι η μάχη με το COVID-19 για να είναι νικηφόρα (δηλαδή να σωθούν ζωές και να μην καταστραφεί το σύμπαν) πρέπει να δοθεί στην πρώτη γραμμή. Πρώτη γραμμή δεν είναι ο περιορισμός της “κυκλοφορίας του ιού”, δεν είναι μέσα στο νοσοκομείο και πολύ περισσότερο στις ΜΕΘ.

Η πρώτη γραμμή βρίσκεται στην πρωτοβάθμια περίθαλψη. Στην πρώτη γραμμή είναι ο γενικός γιατρός – και γενικοί γιατροί είμαστε όλοι οι γιατροί ανεξαρτήτως ειδικότητας ή θέσης στην ιατρική ή κοινωνική και οικονομική ιεραρχία.

Η τακτική στην πρώτη γραμμή της μάχης με την αρρώστια έχει στόχο να ελαττώσει την ροή των ασθενών προς το νοσοκομείο, να θεραπεύονται οι ασθενείς στο σπίτι και να επιλέγονται οι ασθενείς με υψηλό κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου ώστε να μεταφέρονται κατά προτεραιότητα στο νοσοκομείο ή να λαμβάνουν επιθετικότερες θεραπείες στο σπίτι.

Η πρώτη γραμμή απαιτεί οικοδόμηση εμπιστοσύνης των πολιτών με τους γιατρούς.

Η δεύτερη γραμμή της μάχης με την αρρώστια είναι στους συμβατικούς θαλάμους νοσοκομειακής νοσηλείας. Εκεί πάλι ο στόχος είναι να ελαττωθεί η ροή προς τις ΜΕΘ. Όταν ο ασθενής φτάσει στην ΜΕΘ, τότε είναι στα χέρια συναδέλφων που κανείς από μας δεν μπορεί να τους υποκαταστήσει ούτε στο 10% της δράσης και της αξίας τους.

Αυτοί οι στόχοι σήμερα είναι επιτεύξιμοι γιατί έχουμε γνώση, διαγνωστικές και θεραπευτικές διαδικασίες και πρωτόκολλα που δεν τα είχαμε τον Μάρτη. Για τους λόγους αυτούς το γενικό lockdown δεν πρέπει να είναι στις πρώτες επιλογές αντιμετώπισης της νέας φάσης της επιδημίας.

Το ερώτημα που προκύπτει και πρέπει να απαντηθεί άμεσα είναι πώς και από ποιόν θα γίνει η οργάνωση της πρώτης γραμμής αντιμετώπισης του COVID-19. Δεν θα μπω στην συζήτηση τι δεν έγινε και τι έπρεπε να γίνει κλπ, καθώς κρίνω πως σε αυτή την φάση μια τέτοια συζήτηση είναι αντιπαραγωγική.

Το ερώτημα είναι πώς θα οργανωθεί γρήγορα ένα δίκτυο πρωτοβάθμιας περίθαλψης με επίκεντρο την νόσο COVID-19 γνωρίζοντας ότι σήμερα διαθέτουμε ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό εργαλείο επικοινωνίας που λέγεται διαδίκτυο και μας επιτρέπει να ασκήσουμε αποτελεσματική τηλε-ιατρική. Έχοντας επίγνωση ότι η επιδημία και η νόσος COVID-19 δεν θα τελειώσει σύντομα (ούτε τον Δεκέμβρη, ούτε την άνοιξη, ούτε σε έναν χρόνο).

Ας δούμε τι «υλικό» υπάρχει διαθέσιμο σε επίπεδο πρωτοβάθμιας περίθαλψης:

  1. Εθνικό σύστημα υγείας με κέντρα υγείας, αγροτικά ιατρεία κλπ
  2. Δίκτυα κοινωνικών ιατρείων και δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης (που στήθηκαν στην αρχή της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων)
  3. Ιδιώτες γιατροί
  4. Ιδιωτικοί όμιλοι και κλινικές
  5. Εκκλησία
  6. Πανεπιστήμια

Με αυτές τις δομές και με την υπάρχουσα γνώση μπορεί να οργανωθεί η κοινωνία και την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ασθενών με COVID-19.

Ο καθένας από αυτούς του παράγοντες πρέπει άμεσα να αναλάβει τις ευθύνες του. Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να περιμένουμε την κυβέρνηση να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Ξέρουμε ότι δεν θα το κάνει γιατί τέτοιες στρατηγικές είναι έξω από το ιδεολογικό λογισμικό της. Ξέρουμε επίσης ότι δεν μπορεί να το κάνει. Έκανε καλά το lockdown γιατί ήταν κατασταλτικό μέτρο αλλά δημιουργική στρατηγική είναι αδύνατον να παράξει. Δυστυχώς το πολιτικό DNA της συγκεκριμένης ελληνικής δεξιάς έχει χαρακτηριστικά του 1950 και δεν μπορεί να πάει πέρα από την καταστολή και την αρπαχτή.

Ήρθε η ώρα να οργανωθεί και να κινητοποιηθεί η κοινωνία.

Αντί να μετράμε τα κρούσματα και τους νεκρούς, αντί να κάνουμε προβλέψεις ως ερασιτέχνες μετεωρολόγοι αντί να μεμψιμοιρούμε, να δράσουμε.

Υπάρχουν άνθρωποι που ξέρουν και μπορούν να βοηθήσουν, υπάρχει εμπειρία που πρέπει να χρησιμοποιηθεί και να εμπλουτιστεί.

Να έχουμε στο μυαλό μας ότι οι φτωχοί άνθρωποι, ο λαϊκός κόσμος, οι άνθρωποι που ζουν στις πιο μολυσμένες περιοχές των μεγαλουπόλεων, είναι οι πιο ευάλωτοι στο νόσημα και τις επιπλοκές του.

Να γίνουμε πρωτοπόροι σε καινούργιες μορφές οργάνωσης της αλληλεγγύης που θα βοηθήσουν να γεννηθεί η ελπίδα μέσα από την καταστροφή που φέρνει η επιδημία.

Από τη σελίδα του Γρηγόρη Γεροτζιάφα στο Facebook

Ξεμείναμε από γιατρούς και τεστ. Κατά τα άλλα “ήμασταν έτοιμοι”.

Μητσοτάκης τον Ιούνιο: Είμαστε έτοιμοι για τυχόν δεύτερο κύμα

Δύο έγγραφα που κυκλοφόρησαν χθες, 1η Σεπτεμβρίου, αποδεικνύουν ότι οι διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης ότι “είμαστε έτοιμοι για το δεύτερο κύμα της πανδημίας” ήταν απλώς αέρας κοπανιστός.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη σπατάλησε ανεύθυνα και εγκληματικά τον χρόνο που κερδήθηκε την άνοιξη προχωρώντας σε πρόχειρο και ασύδοτο άνοιγμα του τουρισμού, χωρίς ταυτόχρονα να έχει μεριμνήσει για τις άμυνες του υγειονομικού συστήματος της χώρας.

Ενδιαφέρθηκε αποκλειστικά για να δρέψει τις δάφνες από την επιτυχημένη διαχείριση της πρώτης φάσης του κορωνοϊού και η βασική της προτεραιότητα εξαντλήθηκε στη χρηματοδότηση των ΜΜΕ ώστε να οργανώνουν αποτελεσματικά την κυβερνητική προπαγάνδα.

Τα μεγάλα και διαχρονικά κενά του Εθνικού Συστήματος Υγείας έμειναν ακάλυπτα. Οι προμήθειες αντιδραστηρίων για μαζικούς και καθολικούς ελέγχους δεν προχώρησαν. Η συζήτηση σκόπιμα και εκ του πονηρού περιστράφηκε και πάλι στην ατομική ευθύνη και στην ενοχοποίηση συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων. Η δε υγειονομική άμυνα της χώρας περιορίστηκε – με τη χρήσιμη βοήθεια των ΜΜΕ – αποκλειστικά και μόνο στη χρήση μάσκας.

Εφημερίες χωρίς πλαφόν στο Σωτηρία

Το πρώτο έγγραφο έρχεται από το νοσοκομείο Σωτηρία, το βασικό νοσοκομείο αναφοράς για τον κορωνοϊό που νοσηλεύει και τα περισσότερα περιστατικά. Ο διοικητής του νοσοκομείου καλεί τους ειδικευμένους και ειδικευόμενους γιατρούς να κάνουν εφημερίες ανεξαρτήτως πλαφόν, καθώς το πρόγραμμα δεν βγαίνει.

Πιο συγκεκριμένα, το Σεπτέμβριο, 4 πνευμονολογικες κλινικές δεν μπόρεσαν να καλύψουν το πρόγραμμα εφημεριών με το υπάρχον προσωπικό τους. Δόθηκε βοήθεια από ειδικευόμενους παθολογίας αλλά ακόμα 2 κλινικές δεν έχουν καταθέσει πρόγραμμα. Επιπλέον, με αφορμή ότι έχουν τελειώσει τα αντιδραστήρια στο ΕΚΕΑ για pcr, οι γιατροί χρησιμοποιούν πλέον το rapid test του νοσοκομείου το οποίο έως τώρα ήταν για πιο επείγοντα ή ύποπτα. Αφορά δηλαδή έκτακτες ανάγκες και υπάρχει πεπερασμένος αριθμός τεστ, τα οποία θα τελειώσουν κι αυτά σύντομα. Η δε διοίκηση θεωρεί ότι το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν επαρκεί το προσωπικό, αλλά ότι το προσωπικό δεν δουλεύει.

Σημειωτέον, εχθές για πρώτη φορά μετά το καλοκαίρι μπήκαν 12 θετικά περιστατικά μέσα σε ένα βράδυ.

Λείπουν αντιδραστήρια επειδή …έγινε αλόγιστη χρήση τους

Το δεύτερο έγγραφο έρχεται από το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας και τον πρόεδρό του. Ανακοινώνει προς όλες τις ΥΠΕ (όλα τα νοσοκομεία της χώρας) ότι τα τεστ μοριακού ελέγχου σταματούν γιατί “ξεπεράστηκε το όριο της δυνατότητας προμήθειας αντιδραστηρίων από το ΕΚΕΑ”.

Το προκλητικό και προσβλητικό του συγκεκριμένου εγγράφου (που θα όφειλε να οδηγήσει στην άμεση παραίτηση του μεσσήνιου πολιτευτή της ΝΔ και προέδρου του ΕΚΕΑ), είναι ότι καταλογίζει “αλόγιστη χρήση εξετάσεων”.

Εδώ πρέπει να σταθούμε: Ο πρόεδρος του ΕΚΕΑ, του βασικού εργαστηριακού κέντρου για τον έλεγχο των δειγμάτων, κατηγορεί τους γιατρούς και τα νοσοκομεία του ΕΣΥ ότι κάνουν “αλόγιστα τεστ”. Εν μέσω του δεύτερου κύματος πανδημίας, εν αναμονή της υγειονομικής επιβάρυνσης που φυσιολογικά έρχεται κάθε φθινόπωρο, μετά από μπαράζ κυβερνητικής προπαγάνδας ότι “η χώρα είναι έτοιμη”, το ΕΚΕΑ εμφανίζεται ανίκανο να ανταπεξέλθει στις ανάγκες αυξημένων διαγνωστικών ελέγχων.

Από εκεί που θα έπρεπε η κυβέρνηση να έχει μερινήσει για τη δυνατότητα μαζικών έως και καθολικών ελέγχων στον γενικό πληθυσμό, ανάγκη που οι διεθνείς οργανισμοί αλλά και οι υγειονομικοί τη χώρας υπογραμμίζουν από τον …Μάρτιο, φτάσαμε στο σημείο να μην μπορούν να διεξαχθούν διαγνωστικές εξετάσεις και μάλιστα να κατηγορούνται οι γιατροί και τα νοσοκομεία ότι …υπερέβαλαν.

Να σημειώσουμε επιπλέον ότι υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις στις απαντήσεις των ελέγχων που στέλνουν τα μεγάλα νοσοκομεία, με αποτέλεσμα να καθυστερούν με τη σειρά τους εισαγωγές για χειρουργεία κλπ.

Τόσο το έγγραφο του διοικητή του Σωτηρία, όσο και το έγγραφο του προέδρου του ΕΚΕΑ, αποδεικνύουν ότι η κυβέρνηση άφησε τα νοσοκομεία γυμνά από προσωπικό (γιατρούς και νοσηλευτές) και αδιαφόρησε για την έγκαιρη προμήθεια των αντιδραστηρίων για τα τεστ.

Η επιτάχυνση του δεύτερου κύματος της επιδημίας μέσα στον Αύγουστο, με το περίφημο “καλωσήρθατε στο ελληνικό καλοκαίρι”, έχει την υπογραφή Μητσοτάκη.

Την υπογραφή Μητσοτάκη έχει και η διαφαινόμενη κατάρρευση του υγειονομικού συστήματος της χώρας, με τις τραγικές ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, υλικό και εξοπλισμό, την ώρα που το ΕΣΥ θα όφειλε να είναι πανέτοιμο.

Η επιτυχία από την αποτυχία δεν απέχει πολύ

Ανακοίνωση της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ για την πορεία της πανδημίας.

Η πορεία της πανδημίας παγκοσμίως όχι μόνο δεν τιθασεύεται, αλλά αντίθετα καλπάζει, με το νότιο ημισφαίριο να βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Το τελευταίο εκατομμύριο κρουσμάτων καταγράφηκε μόλις σε πέντε ημέρες. Την ίδια στιγμή στο βόρειο ημισφαίριο παρατηρούνται αναζωπυρώσεις σε μια σειρά χωρών που μέχρι πρότινος είχαν σχετικά ελέγξει την κατάσταση. Τα παραπάνω είναι αποτέλεσμα της χωρίς όρους «επανεκκίνησης της οικονομίας», σε μια περίοδο που δεν έχουμε σε καμιά περίπτωση ξεμπερδέψει με την πανδημία, καθώς ο κορωνοϊός δεν φαίνεται να κάμπτεται από υψηλές θερμοκρασίες.

Οι εκτιμήσεις και κυρίως οι προβλέψεις για την περαιτέρω εξέλιξη της πανδημίας είναι δύσκολες έως αδύνατες.  Το καλύτερο σενάριο αφορά στο σταδιακό σβήσιμο του ιού εντός διετίας, με σκαμπανεβάσματα εξάρσεων και υφέσεων. Το χειρότερο θεωρεί το πρώτο κύμα απλό προάγγελο μιας μεγαλύτερης σε διάρκεια και ένταση έξαρσης. Το μετριοπαθές αφορά στην εποχική επανεμφάνισή του στα πρότυπα της γρίπης.

Τρία πράγματα είναι ωστόσο σίγουρα.

Πρώτον, χωρίς αποτελεσματικό και ασφαλές εμβόλιο που να μπορεί να παραχθεί μαζικά και δωρεάν δεν μπορεί να εξασφαλιστεί ανοσία του πληθυσμού. Τα αποτελέσματα των πειραματικών μελετών βρίσκονται ακόμα σε πολύ πρόδρομα στάδια με το καλύτερο σενάριο να αφορά την διάθεσή του στο κοινό σε ένα χρόνο από τώρα.  Η επιθετική συμπεριφορά των ΗΠΑ που δέσμευσε το 90% των παγκόσμιων αποθεμάτων του αποτελεσματικού φαρμάκου Remdesivir, δίνει μια πρόγευση του ύφους και του ήθους που θα επικρατήσει στην παραγωγή και διάθεση του εμβολίου.

Δεύτερον, η επιδίωξη άμεσης και χωρίς όρους επίτευξης της ανοσίας της αγέλης, εκτός από δολοφονική και αντικοινωνική, καταρρίφθηκε και ως αποτελεσματική στρατηγική ανοσολογικής θωράκισης. Στη χώρα που επιδίωξε να την εφαρμόσει, στη Σουηδία, οι τίτλοι αντισωμάτων στον πληθυσμό είναι μηδαμινοί.

Τρίτον, το αναμενόμενο για το φθινόπωρο, δεύτερο κύμα  πανδημικής έξαρσης στο βόρειο ημισφαίριο, είναι πλέον εδώ, πολύ νωρίτερα απ’ το αναμενόμενο.

Ο ΠΟΥ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για όσες χώρες βιάστηκαν να «ανοίξουν την οικονομία» χωρίς να έχουν εξασφαλίσει στοιχειώδεις όρους υγειονομικής θωράκισης.

Η χώρα μας, λόγω κυβερνητικής πολιτικής και φιλοκυβερνητικών ΜΜΕ, βίωνε μια εικονική πραγματικότητα, επαναπαυόμενη στις δάφνες μιας επιτυχίας που έμοιαζε παγκόσμιο παράδειγμα για τη διαχείριση της επιδημίας. Κατά βάση βέβαια, αυτή η επιτυχία ήταν αποτέλεσμα αντικειμενικών παραμέτρων σε ότι αφορά τη θέση και τα χαρακτηριστικά της χώρας, και όχι ιδιαίτερων πολιτικών επιλογών. Όσοι επισήμαναν αυτό το γεγονός την περίοδο της μεγάλης ευφορίας ακούγονταν αιρετικοί, αλλά δυστυχώς σήμερα, η αυξητική τάση των κρουσμάτων αναγκάζει σε βίαιη προσαρμογή στην αληθινή πραγματικότητα. Το να “παραμείνουμε τυχεροί” δεν συνιστά σοβαρή πολιτική απέναντι σε έναν μεγάλο υγειονομικό κίνδυνο. Η δε κυβερνητική στρατηγική για  “λελογισμένο υγειονομικό ρίσκο, μήπως και σωθεί ο τουρισμός”, αποδεικνύεται ανεύθυνη και επικίνδυνη.

Ας θυμηθούμε ποιες ήταν οι συστάσεις και τα κριτήρια που έθετε πριν μήνες ο ΠΟΥ και άλλοι επιστήμονες για το ασφαλές άνοιγμα της οικονομίας. Τα κριτήρια αυτά δεν τηρήθηκαν σε καμία περίπτωση από το κυβερνητικό επιτελείο, με αποτέλεσμα να φτάσουμε στο σημερινό επίφοβο σημείο:

Η δυνατότητα ανίχνευσης, ιχνηλάτησης, απομόνωσης και καραντίνας υπόπτων και επιβεβαιωμένων κρουσμάτων.

Η μέχρι τώρα πορεία της πανδημίας έχει δείξει ότι οι χώρες που «επένδυσαν» στα μαζικά τεστ στον πληθυσμό, βγήκαν κερδισμένες και χρειάστηκε να πάρουν λιγότερα περιοριστικά οριζόντια μέτρα. Αυτό άλλωστε σύστηνε και ο ΠΟΥ: τεστ, τεστ, τεστ. Η κυβέρνηση εμφανίζει ότι το σχέδιο των ΚΟΜΥ οδηγεί σε κατακόρυφη αύξηση των ελέγχων. Δεν είναι όμως έτσι: Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας έως τις 22 Ιουνίου, σε διάστημα 50 ημερών λειτουργίας, οι 500 ΚΟΜΥ είχαν διενεργήσει 41.785 τεστ, δηλαδή 835 τεστ ανά μέρα. Αριθμός που αντιστοιχεί σε 1,8 τεστ από κάθε ΚΟΜΥ τη μέρα. Επιπλέον υπάρχουν σοβαρές καταγγελίες από υγειονομικούς πρώτης γραμμής για αδυναμία διενέργειας τεστ, τα οποία σωρεύονται στις καταψύξεις των εργαστηρίων, λόγω έλλειψης αντιδραστηρίων. Η χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις των σχετικών λιστών, χωρίς να έχει οικοδομήσει σοβαρό μηχανισμό ιχνηλάτησης, απομόνωσης και καραντίνας.

Αντοχή του συστήματος υγείας

Θεωρητικά, η στρατηγική “επιπέδωσης της καμπύλης” αποσκοπούσε στην εξασφάλιση πολύτιμου χρόνου για έρευνα και παραγωγή εμβολίου, και ειδικά, σε ό,τι αφορά τα εθνικά δεδομένα, για να ενισχυθεί το σύστημα υγείας. Μια ραγδαία και άμεση ενίσχυση του ΕΣΥ θα μπορούσε να αντέξει με τις λιγότερες δυνατές απώλειες ένα ογκώδες κύμα αναγκών νοσηλείας και περίθαλψης. Ο χρόνος αυτός κερδήθηκε με πόνο και αίμα αλλά σπαταλιέται καθημερινά με μεγάλη ανευθυνότητα και αντικοινωνική εμμονή στα νεοφιλελεύθερα δόγματα του περιορισμού της δημόσιας υγείας και της ενίσχυσης του ιδιωτικού τομέα.

Στο επίπεδο του προσωπικού δεν έχει γίνει ούτε μία μόνιμη πρόσληψη, ενώ οι 400 επικουρικοί συμβασιούχοι γιατροί και οι 3500 συμβασιούχοι νοσηλευτές και βοηθητικό προσωπικό είναι σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στις 10.000 κενές οργανικές θέσεις γιατρών και τις 30.000 αντίστοιχες νοσηλευτών. Οι συμβασιούχοι αυτοί σε αρκετά νοσοκομεία δεν καλύπτουν ούτε καν τις απώλειες όσων βγήκαν σε άδεια ειδικού σκοπού ή ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Οι περισσότερες κλινικές Covid στελεχώθηκαν με μετακινήσεις γιατρών και νοσηλευτών από άλλα τμήματα τα οποία υπολειτούργησαν επί μήνες, αλλά πλέον επιστρέφουν στα αρχικά τους πόστα. Το σχέδιο για τα νησιά αφορά στην προσωρινή μετακίνηση γιατρών από νοσοκομεία της Αττικής για να καλύψουν τις εκεί ανάγκες, αποδυναμώνοντας τα νοσοκομεία προέλευσης, στα οποία θεωρητικά θα διακομιστούν οι ασθενείς των νησιών.

Στο ζήτημα των ΜΕΘ, η κατάσταση είναι τραγική. Η επικεφαλής της σχετικής επιτροπής Κοτανίδου δηλώνει ότι στόχος είναι να διατηρηθούν οι κλίνες ΜΕΘ που δημιουργήθηκαν μέσα στην επιδημία, δηλαδή οι περίπου 150-200 που προστέθηκαν στις 550 προϋπάρχουσες. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός δηλώνει ότι στόχος είναι να φτάσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, τις 1200.  Κάτι τέτοιο αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός χωρίς γενναία κρατική χρηματοδότηση και μόνιμες προσλήψεις εξειδικευμένου προσωπικού.

Στο επίπεδο της Πρωτοβάθμιας δεν έχει γίνει κανένα ουσιαστικό βήμα μπροστά, μόνο βήματα προς τα πίσω. Η επιθετική πρόληψη και παρέμβαση μέσα στην κοινότητα και όχι η αναμονή να έρθουν οι ασθενείς για νοσηλεία  στο νοσοκομείο, όντας ήδη επιβαρυμένοι, ήταν ένα από τα βασικά συμπεράσματα του πρώτου κύματος. Αυτό, ούτε καν λαμβάνεται υπόψη από το κυβερνητικό επιτελείο, που στο πρώτο κύμα έκλεισε όλα τα Κέντρα Υγείας και τις ΤΟΜΥ, μετακινώντας προσωπικό στα νοσοκομεία. Παράλληλα, το ΕΣΥ επί της ουσίας έκλεισε για τις υπόλοιπες ασθένειες, με χιλιάδες τακτικά ραντεβού, εξετάσεις και χειρουργεία να ακυρώνονται, αφήνοντας τον πληθυσμό χωρίς ιατρική παρακολούθηση. Είναι σαφές ότι αυτή η τακτική συνιστά άμεσο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.

Έλεγχος των εισερχόμενων στη χώρα

Αρχικά η κυβέρνηση δια στόματος Θεοχάρη μίλησε για υγειονομικό διαβατήριο, θέση την οποία γρήγορα εγκατέλειψε λόγω άρνησης της Ε.Ε. Στη συνέχεια κάνει πράξη τους δειγματοληπτικούς ελέγχους βάσει επικινδυνότητας, κρίνοντας τις απαντήσεις σε σχετικό ερωτηματολόγιο που συμπληρώνουν οι ταξιδιώτες 48 ώρες πριν. Επιβάλλει επίσης 36 ώρες καραντίνα, έως ότου βγει δηλαδή το αποτέλεσμα του τεστ. Όμως λόγω απειλών της TUI, παίρνει πίσω την καραντίνα, νομοθετώντας κατ’ εντολή της γερμανικής εταιρείας που ελέγχει την τουριστική αγορά. Λόγω έξαρσης της πανδημίας στις  χώρες των Βαλκανίων και αύξησης των εισαγόμενων κρουσμάτων, αλλάζει τακτική και από 15/7 αυστηροποιεί τα μέτρα, μειώνοντας σε 24 τις ώρες για το ερωτηματολόγιο και θεσμοθετώντας το αρνητικό τεστ PCR 72 ώρες πριν για τους εισερχόμενους μόνο από τον Προμαχώνα, τη στιγμή που το τριήμερο 10-12/7 περνούν από το σημείο αυτό σχεδόν 20.000 κόσμος.  Τα “αυστηρά” αυτά μέτρα αφορούν μόνο τον Προμαχώνα, τη στιγμή που στα αεροδρόμια, λιμάνια και τα υπόλοιπα χερσαία σύνορα γίνονται μόνο δειγματοληπτικοί έλεγχοι, οι οποίοι συνεχίζονται και μετά τις 15/7, οπότε και ανοίγουν τα σύνορα για απευθείας πτήσεις από υψηλού κινδύνου χώρες (Σουηδία, ΗΠΑ, Αγγλία κτλ).

Για ποιο λόγο όλες αυτές οι παλινωδίες; Για ποιο λόγο αυτό το αλαλούμ; Τι θα κόστιζε στην κυβέρνηση μια σοβαρή εξ αρχής στρατηγική για είσοδο στην χώρα μόνο με αρνητικό τεστ PCR, για όλους, και από όλα τα σημεία εισόδου; Και για να μιλήσουμε στη μόνη γλώσσα που καταλαβαίνει η κυβέρνηση: Θεωρεί κανείς ότι ο τουρισμός θα κερδίσει τη χρονιά αν τα μέτρα ελέγχου ξεχειλώνουν κατ’ απαίτηση των εταιρειών ή των λοιπών χωρών;

Οι συνέπειες των παραπάνω πράξεων και παραλείψεων μπορούν να αποβούν καταστροφικές. Οι ευθύνες μιας τέτοιας διαχείρισης είναι εγκληματικές. Η κυβέρνηση όχι απλά σπατάλησε τον πολύτιμο χρόνο που κερδήθηκε με κόπο και ιδρώτα για να προετοιμαστεί και να οχυρώσει το δημόσιο σύστημα υγείας ενόψει ενός δεύτερου κύματος, αλλά έφερε αυτό το κύμα πολύ νωρίτερα, με το άνευ όρων άνοιγμα των συνόρων και του τουρισμού. Η κυβέρνηση πέταξε στον κάλαθο των αχρήστων τη δουλειά των υγειονομικών, θυσίασε τους κόπους και την αυτοπειθαρχία μηνών του ελληνικού λαού, σέρνει πρώτη τον χορό της ανευθυνότητας, προσδοκώντας απατηλά να σώσει την οικονομία.

Η επιτυχία από την αποτυχία, το παράδειγμα προς μίμηση από το παράδειγμα προς αποφυγή, δεν απέχουν πολύ, ειδικά όταν η κυβερνητική πολιτική έχει πήλινα πόδια και σαθρές βάσεις. Ακόμα και τώρα, υπάρχουν περιθώρια αντιστροφής. Απαιτείται όμως πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα, απαγκίστρωση από νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες και στρουθοκαμηλισμούς.

Χρειάζεται συγκεκριμένα:

Πρώτον, απόλυτη προτεραιότητα στην ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας, (ΜΕΘ, Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Νοσοκομεία), σε προσωπικό, υλικό, μέσα, υποδομή.

Δεύτερον, άμεση αλλαγή πλεύσης στο χαλαρό, ανεπαρκές και αναποτελεσματικό σύστημα υγειονομικών ελέγχων στον πληθυσμό.

Τρίτον, παραίτηση από τις αφελείς προσδοκίες ότι η οικονομία θα σωθεί αν μπουν τα κέρδη του τουρισμού πάνω από την υγεία των ανθρώπων.

Αν αυτά είναι αδιανόητα μέτρα για μια κυβέρνηση που στον καιρό της πιο μεγάλης ανάγκης ενίσχυσης της Δημόσιας Υγείας παρίστανε τον ατζέντη των ιδιωτικών συμφερόντων, θα πρέπει να απαιτηθούν και να επιβληθούν με την ενεργοποίηση του υγειονομικού και λαϊκού κινήματος και την ανασυγκρότηση μιας Αριστεράς που θα μπορεί να θέσει καθαρά την υγεία και την ανθρώπινη ζωή πάνω από τα κέρδη των λίγων και την οικονομία των ακόμα λιγότερων.

“Άλλη στρατηγική πέρα από την καραντίνα απαιτεί ενδυναμωμένες υπηρεσίες δημόσιας υγείας”, συνέντευξη του Αλέξη Μπένου.

Το antapocrisis συνομίλησε για την πανδημία του κορωνοϊού και την αντιμετώπισή της στην Ελλάδα, με τον Αλέξη Μπένο, καθηγητή Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στο ΑΠΘ και διευθυντή του Κέντρου Εκπαίδευσης και Έρευνας στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας [ΚΕΠΥ].

Ποια είναι η γνώση που έχει ως τώρα η επιστημονική κοινότητα για τον ιό; Τελικά είναι κάτι σαν μια γρίπη;

Αν και η ομάδα των κορωναϊών είναι ήδη γνωστή από προηγούμενες – σχετικά πρόσφατες – επιδημίες η τρέχουσα πανδημία προκλήθηκε από έναν ιό που δεν γνωρίζαμε και παρακολουθούμε βήμα – βήμα τη συμπεριφορά του. Φαίνεται ότι μοιάζει αρκετά με τη γρίπη αλλά – μέχρι σήμερα – μας δείχνει ότι έχει πολύ γρηγορότερη διασπορά και προκαλεί συχνότερα βαρύτερη και ποικιλόμορφη νόσο. Δεν ξέρουμε – παρότι ελπίζουμε – αν θα δείξει ότι έχει αντίστοιχη με τη γρίπη εποχικότητα, ή αν θα μας απασχολεί με την ίδια ένταση και τους καλοκαιρινούς μήνες. Η θνησιμότητα που προκάλεσε μέχρι σήμερα – 350.000 θάνατοι – είναι ήδη συγκρίσιμη με τη γρίπη. Επειδή συχνά λέγεται ότι “δεν είναι και τίποτε, σαν τη γρίπη είναι”, ακόμη και αν αποδειχθεί ότι όντως έχει παρόμοια συμπεριφορά με τη γρίπη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι επιπτώσεις του έρχονται να προστεθούν σε αυτές της γρίπης.

Πώς εκτιμάτε το γεγονός ότι η Σουηδία έλαβε πιο ήπια μέτρα περιορισμού; Αυτό το μοντέλο θα μπορούσε να ακολουθηθεί και σε άλλες χώρες;

Η Σουηδία ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό την προσέγγιση της συλλογικής ανοσίας (“ανοσία αγέλης”) και στηρίχθηκε στο γεγονός ότι οι υπηρεσίες υγείας της βρίσκονται σε σαφώς καλύτερη ετοιμότητα σε σύγκριση με την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών. Παρόλα αυτά το γεγονός ότι σήμερα (24 Μαΐου 2020) στη Σουηδία έχουν καταγραφεί 4.125 θάνατοι και ο δείκτης θνησιμότητας είναι λίγο μικρότερος από αυτόν της Γαλλίας και ανάμεσα στους έξι υψηλότερους στον κόσμο αποδεικνύει τις θεμελιώδεις αδυναμίες αυτής της προσέγγισης. Ακόμη δεν γνωρίζουμε επαρκώς τον ιό, ούτε και το αν και τι βαθμού ανοσία προκαλεί, οπότε η προσέγγιση αυτή δεν μπορεί να τεκμηριωθεί.

Πότε θα επιστρέψουμε στην προηγούμενη μας ζωή; Όταν βρεθεί φάρμακο; Εμβόλιο; Άρα θα ζούμε για μήνες ή και χρόνο με το φόβο της επανόδου της καραντίνας; Υπάρχει άλλη στρατηγική;

Ο κορωναΐός ήρθε και θα παραμείνει μαζί μας. Η έρευνα για φάρμακο και εμβόλιο δεν θα έχει γρήγορα αποτελέσματα αλλά και η διάθεσή τους θα είναι προβληματική εφόσον καθορίζεται ακόμη από τον ιδιωτικό τομέα. Οι πιθανότητες για εμφάνιση νέου κύματος της επιδημίας σε λίγες εβδομάδες ή/και το φθινόπωρο είναι όντως υπαρκτές. Η καραντίνα είναι το τελευταίο οχυρό στην προσπάθεια ελέγχου της επιδημίας και χρησιμοποιήθηκε, ειδικά στη χώρα μας, επειδή δεν υπάρχουν ούτε υπηρεσίες δημόσιας υγείας ικανές και επαρκώς στελεχωμένες για την επιδημιολογική επιτήρηση, ούτε υπηρεσίες υγείας με δυνατότητες αντιμετώπισης – μετά από συνεχή δεκαετή πολιτική λιτότητας και αποδιάρθρωσής τους – των ιδιαίτερα διογκωμένων αναγκών για υψηλά εξειδικευμένη φροντίδα υγείας.

Η άλλη στρατηγική είναι, βασιζόμενοι σε έγκυρη και έγκαιρη εκτίμηση της διασποράς του ιού στον πληθυσμό (γεωγραφική, κοινωνικοεπαγγελματική, κλπ) να σχεδιάζουμε και εφαρμόζουμε μέτρα με στόχο τον κατά περίπτωση έλεγχο της. Π.χ. αν ξέραμε ότι σε μια περιοχή ή πόλη της χώρας έχουμε μεγαλύτερη διασπορά θα μπορούσαν να εφαρμοστούν περιοριστικά μέτρα μόνο σε αυτήν και να υλοποιηθεί επιθετική και μαζική ιχνηλάτηση κρουσμάτων με αντίστοιχη καραντίνα και παρακολούθησή τους. Για να μπορέσει να υλοποιηθεί όμως αυτή η στρατηγική απαιτούνται ενδυναμωμένες υπηρεσίες δημόσιας υγείας ικανές να μπορούν να εκτιμήσουν την κατάσταση και αντίστοιχα ενδυναμωμένες υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ικανές να ανιχνεύουν και να περιθάλπτουν τα θετικά κρούσματα στην κοινότητα.

Ποια η γνώμη σου για τη διαχείριση του ανοίγματος που κάνει η κυβέρνηση; Στα σχολεία και στα καταστήματα για παράδειγμα. Για τον τουρισμό ποια πρέπει να είναι η κατεύθυνση;

Το πότε το που και το πως θα ανοίξουν οι κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες δεν μπορεί να απαντηθεί αν δεν έχουμε τα δεδομένα που είπαμε παραπάνω για την εκτίμηση της επιδημίας. Το άνοιγμα γίνεται χωρίς αυτά τα δεδομένα και κυρίως χωρίς ακόμη την ύπαρξη μηχανισμών που θα μας βοηθούσαν να εκτιμήσουμε, να ανιχνεύσουμε και να ελέγξουμε έγκαιρα ένα πιθανό νέο κύμα. Το ίδιο ισχύει και με τον τουρισμό και με το πρόβλημα πιθανής εισροής πληθυσμών σε περιοχές με υποβαθμισμένες υπηρεσίες υγείας. Η αδυναμία μάλιστα – μέχρι σήμερα – έγκυρης διάγνωσης ανοσίας (δεν υπάρχουν έγκυρες δοκιμασίες) δεν επιτρέπει τον έλεγχο της πιθανής διασποράς του ιού από τις μετακινήσεις πληθυσμών.

Ποια είναι τα τρία πιο άμεσα μέτρα που πρέπει να πάρει η κυβέρνηση για να υπάρχει ένα πιο προετοιμασμένο ΕΣΥ από το φθινόπωρο;

Όπως είπαμε απαιτείται η ενίσχυση και αναμόρφωση των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός ικανός να ανιχνεύει, να γνωρίζει τη διασπορά, να προβλέπει την εξέλιξη της και να προωθεί τον έλεγχό της μέσω επιθετικής ιχνηλάτησης νέων κρουσμάτων. Απαιτείται δηλαδή ανασχεδιασμός, διορισμός μόνιμου και εξειδικευμένου προσωπικού και η ανάπτυξη δομών στην περιφέρεια. Η αναμενόμενη έλευση νέων κυμάτων της επιδημίας το φθινόπωρο και χειμώνα απαιτεί την στήριξη και αναδιοργάνωση των νοσοκομειακών υπηρεσιών του ΕΣΥ και ενδυνάμωση με διορισμό μόνιμου προσωπικού, προμήθεια τεχνολογικής υποστήριξης και μέσων ατομικής προστασίας σε όλο το σύστημα, με προτεραιότητα βέβαια τις ΜΕΘ. Τέλος απαιτείται η ενδυνάμωση με μόνιμο προσωπικό και αντίστοιχες υποδομές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ώστε να υπάρξει η δυνατότητα άμεσης διάγνωσης και φροντίδας των ήπιων περιστατικών και υποστήριξη της παράλληλης νοσηρότητας που αμελήθηκε την περίοδο αυτή.

Αφού πήραμε παράταση, ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα

Ενδιαφέρουσα συνέντευξη έδωσε ο Υπουργός Υγείας στην Καθημερινή της Κυριακής.

Είναι καταρχήν θετικό ότι η κυβέρνηση και η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου κατανοούν την ανάγκη ενίσχυσης του ΕΣΥ ενόψει του νέου επιδημικού κύματος και έχουν υπαναχωρήσει από την αρχική καταστροφική διαβεβαίωση και πολιτική ότι “το ΕΣΥ είναι θωρακισμένο”. Διαβεβαίωση που είχε στόχο να μην δοθεί ούτε ένα ευρώ για τη Δημόσια Υγεία.

Είναι θετικό ότι ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει δηλώσει ότι αποτελεί προσωπικό του στοίχημα να κάνει το ΕΣΥ πανευρωπαϊκό σημείο αναφοράς. Επίσης παραδέχτηκε αυτοκριτικά ότι έχει αλλάξει γνώμη και έχει πλέον μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σ’ αυτό. Δεν κάνουμε δίκη προθέσεων για την ειλικρίνεια των δηλώσεων, προκύπτουν ωστόσο ορισμένα ερωτήματα για το πώς και πότε ακριβώς θα υλοποιηθούν όλα τα παραπάνω. Θα παραμείνουν απλές εξαγγελίες χωρίς αντίκρισμα; Θα μπουν στην Προκρούστειο κλίνη, ενόψει της νέας μεγάλης οικονομικής κρίσης;

Ερώτημα πρώτο. Ο κ. Κικίλιας δήλωσε ότι θα μονιμοποιηθούν οι 2.000 επικουρικοί νοσηλευτές που προσλήφθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες για τις ανάγκες της επιδημίας. Για ποιο λόγο εξαιρούνται οι υπόλοιποι χιλιάδες ελαστικά και προσωρινά εργαζόμενοι νοσηλευτές (ΟΑΕΔ, μπλοκάκι, ΙΔΟΧ κτλ), αλλά και οι υπόλοιπες ειδικότητες (πχ. εργαστηριακοί, τραυματιοφορείς, καθαρίστριες, βοηθοί θαλάμου, τεχνικοί, διοικητικοί κτλ);
Όλοι αυτοί περισσεύουν, σε ένα σύστημα υγείας που έχει σχεδόν 30.000 κενές οργανικές θέσεις;
Πώς ακριβώς θα γίνει σημείο αναφοράς το ΕΣΥ βασισμένο σε εποχιακά εργαζόμενους που καλύπτουν όμως αποδεδειγμένα πάγιες και διαρκείς ανάγκες;
Δεν ξέρουν ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση ότι τους επόμενους μήνες θα περάσουν στην ανεργία χιλιάδες υγειονομικοί;
Δεν ξέρουν ότι τον Οκτώβριο και Νοέμβριο λήγουν οι διετείς συμβάσεις των επικουρικών που είχαν προσληφθεί το 2018, τον Δεκέμβριο οι θητείες των ΙΔΟΧ και τον Φεβρουάριο οι παρατάσεις θητείας των συμβασιούχων του ΟΑΕΔ;

Ερώτημα δεύτερο. Για ποιο λόγο εξαιρούνται οι 400 επικουρικοί γιατροί; Ο ίδιος ο Υπουργός δεν είχε κάνει έκκληση στις 12/3 σε γιατρούς, νοσηλευτές και παραϊατρικό προσωπικό, να υποβάλουν αίτηση, να προσληφθούν με διετείς συμβάσεις και μετά να παραμείνουν στο Σύστημα Υγείας;
Τόσο γρήγορα ξεχνάει;
Δεν είναι στυγνός εμπαιγμός προς τους “ήρωες” που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά του;
Μήπως τελικά η επίσημη και ειλικρινής κυβερνητική γραμμή εκφράζεται από τον κ. Κοντοζαμάνη; «Ο αριθμός 3073 είναι πολύ παραπάνω από τον αρχικό προγραμματισμό των 2000 προσλήψεων και βεβαίως πολύ παραπάνω από αυτόν που χρειάστηκε το σύστημα».
Για ποιο λόγο δεν προβλέπεται έστω μια αυξημένη μοριοδότηση γι’ αυτούς, σε πιθανή διεκδίκηση μόνιμης θέσης στο ΕΣΥ, όπως ακριβώς νομοθετήθηκε για τους ιδιώτες;
Γίνεται να βασίζεται το ΕΣΥ σε 3.500 επικουρικούς και πλέον γιατρούς, των οποίων οι συμβάσεις λήγουν κατά εκατοντάδες κάθε 3-6 μήνες;
Για ποιο λόγο δεν μετατρέπονται και δεν προκηρύσσονται ως μόνιμες οι χιλιάδες αυτές θέσεις, που αποδεδειγμένα είναι ζωτικής σημασίας για το ΕΣΥ και την κοινωνία;

Ερώτημα τρίτο. Πόσες  μόνιμες θέσεις γιατρών και νοσηλευτών προτίθεται η κυβέρνηση να προκηρύξει; Πότε και με ποιο σχεδιάγραμμα;
Να θυμίσουμε ότι οι 940 πολυδιαφημισμένες θέσεις γιατρών που βρίσκονται στη διαδικασία των κρίσεων (σέρνονται εδώ και ένα χρόνο περίπου, αφού αρχικά προκηρύχθηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση λίγες μέρες πριν τις εκλογές, στη συνέχεια επαναπροκηρύχθηκαν το Φεβρουάριο), είναι κυριολεκτικά σταγόνα στον ωκεανό των 8.000 και πλέον οργανικών κενών.
Θα περάσουν αρκετοί μήνες μέχρι να αναλάβουν καθήκοντα οι συνάδελφοι αυτοί, ενώ στο ενδιάμεσο θα προστεθούν άλλα 400 κενά που θα προκύψουν από τις αναμενόμενες συνταξιοδοτήσεις στο τέλος του έτους.

Ερώτημα τέταρτο. Γνωρίζει το υπουργείο ότι θα δημιουργηθεί τεράστια δυσλειτουργία ενόψει επανέναρξης της τακτικής  λειτουργίας των νοσοκομείων, καθώς αρκετοί συνάδελφοι από άλλες ειδικότητες –πλην παθολογίας, πνευμονολογίας κτλ- θα επιστρέψουν στα τμήματά τους με αποτέλεσμα την απογύμνωση των πτερύγων covid;
Γνωρίζει το υπουργείο ότι δεν έχουν καλυφθεί τα εκατοντάδες κενά υγειονομικών που βρίσκονται σε ειδική άδεια ή ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες ή έχουν νοσήσει ή βρίσκονται σε καραντίνα;
Γνωρίζει ότι σε αρκετά νοσοκομεία υπάρχει οξύ πρόβλημα καθώς κλινικές και κλίνες που είχαν επιταχθεί για νοσηλεία ασθενών με covid, πρέπει τώρα να επανέλθουν στην πρότερη λειτουργία και να νοσηλεύσουν χειρουργικούς ή ογκολογικούς ασθενείς;
Γνωρίζει ότι βασικές κλινικές, όπως η παθολογική, σε νοσοκομεία της περιφέρειας απειλούνται με λουκέτο;

Ερώτημα πέμπτο. Για ποιο λόγο δεν προχωρά η πολιτική ηγεσία στην έμπρακτη αναγνώριση και ενίσχυση του έργου των υγειονομικών;
Γιατί δεν προχωρά στην ένταξη όλων στα ΒΑΕ χωρίς όρους και προϋποθέσεις;
Γιατί δεν αυξάνει τις απολαβές νοσηλευτών -βοηθητικού προσωπικού και δεν επαναφέρει το ιατρικό μισθολόγιο στα προ Μνημονίων επίπεδα, όπως είναι υποχρεωμένη από τη δεσμευτική απόφαση του ΣτΕ;
Αρκεί το έκτακτο επίδομα και τα φιλικά χτυπήματα στην πλάτη;

Ερώτημα έκτο. Για ποιο λόγο δεν απαλλάσσονται μόνιμα και όλες οι ειδικότητες από την υποχρεωτική υπηρεσία υπαίθρου (αγροτικό) ως προϋπόθεση για να δώσουν εξετάσεις ειδικότητας. παρά μόνο όσοι είναι αναισθησιολόγοι ή πνευμονολόγοι και μόνο έως 31/12;
Στους αγροτικούς γιατρούς πρέπει να βασίζεται η πρωτοβάθμια φροντίδα στην επαρχία; Αυτό επιφυλάσσει το υπουργείο για την ελληνική ύπαιθρο;
Δεν πρέπει επιτέλους να στελεχωθεί με μόνιμους ειδικευμένους γιατρούς;
Αν πραγματικά θέλει να δώσει κίνητρα για να καλυφθούν άμεσα οι δύο παραπάνω ειδικότητες, που όντως είναι «στα αζήτητα» από τους νέους γιατρούς, παρότι νευραλγικές για την αντιμετώπιση της επιδημίας, θα μπορούσε να τις χαρακτηρίσει άγονες, απαλλάσσοντας από την υποχρέωση στρατιωτικής θητείας και την υποχρέωση εκπλήρωσης του αγροτικού για να διεκδικήσεις μόνιμη θέση.

Ερώτημα έβδομο. Ο κ. Κικίλιας δήλωσε ότι στόχος είναι οι 1200 κλίνες ΜΕΘ πανελλαδικά και ότι έως τώρα έχουν εξασφαλιστεί συνολικά 1017 από 565 που ήταν προ επιδημίας, εκ των οποίων 840 στα νοσοκομεία του ΕΣΥ, 145 στα ιδιωτικά και 32 στα στρατιωτικά. Εξ αυτών 352 κλίνες είναι για νοσηλεία ασθενών με covid σύμφωνα με τον υπουργό.

Ας υποθέσουμε ότι τα στοιχεία είναι όλα πραγματικά και όχι πλασματικά.
Με βάση τα στοιχεία αυτά, άνοιξαν 275 περίπου πρόσθετες κλίνες ΜΕΘ σε δημόσια νοσοκομεία. Με πόσο και ποιο προσωπικό έχουν στελεχωθεί οι κλίνες αυτές, δεδομένων των ελάχιστων προϋποθέσεων για τη λειτουργία ενός τμήματος ΜΕΘ, όπως αυτές περιγράφονται από το ΚΕΣΥ, παίρνοντας υπόψη τις κατευθυντήριες των διεθνών οργανισμών;
Με βάση τα παραπάνω προκύπτει η αντίστοιχη ανάγκη πρόσληψης τουλάχιστον 100 εντατικολόγων γιατρών, 1100 τουλάχιστον πλήρως εκπαιδευμένων νοσηλευτών με επιπλέον εκπαίδευση στην εντατική και επείγουσα ιατρική, 40 τραυματιοφορέων, 40 βοηθών θαλάμων, 40 καθαριστών, 40 τεχνολόγων και 70 φυσικοθεραπευτών «αποκλειστικής απασχόλησης».
Πληρούνται τα  παραπάνω ελάχιστα ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια ή ο Υπουργός αποφάσισε μόνος του να ορίσει ως «κλίνη ΜΕΘ» έναν αναπνευστήρα + ένα κρεβάτι + ένα μόνιτορ παρακολούθησης;
Απ‘ ό, τι γνωρίζουμε, στα περισσότερα νοσοκομεία, οι ΜΕΘ στελεχώθηκαν με προσωρινές μετακινήσεις προσωπικού από άλλα τμήματα, που λόγω της  επανέναρξης της τακτικής λειτουργίας των νοσοκομείων καλούνται να επιστρέψουν στα αρχικά πόστα τους ή με δίχως πείρα επικουρικό προσωπικό, που χωρίς στοιχειώδη εκπαίδευση ρίχτηκε κατευθείαν στα βαθιά.
Γνωρίζει η πολιτική ηγεσία ότι ακόμα κι αν επιτευχθεί ο στόχος των 1200 κλινών ΜΕΘ , η χώρα μας θα συνεχίσει να υπολείπεται κατά πολύ των προβλεπόμενων γενικών αναγκών  βάση του πληθυσμού της;
Η Ελλάδα ήταν από τις τελευταίες χώρες σε αναλογίες κλίνες ΜΕΘ – κάτοικοι. Ακόμα και με την αύξηση που δηλώνει το Υπουργείο, παραμένει στις τελευταίες θέσεις. Γιατί όλες οι χώρες ενόψει και εν μέσω πανδημίας, πολλαπλασίασαν τη χωρητικότητα του συστήματος εντατικής παρακολούθησης. Και πάλι, εκεί που η νόσος εξαπλώθηκε, ήταν ανεπαρκής.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, σημειώνει, ότι το 10% των συνολικών νοσοκομειακών κλινών ενός νοσοκομείου, απαιτείται να είναι εντατικής θεραπείας, με τάση αύξησης σε 15-20%.
Οι ανάγκες, λοιπόν, της χώρας μας σύμφωνα με το παραπάνω (και ανεξαρτήτως επιδημίας) είναι τουλάχιστον 3.500 μόνιμες δημόσιες κλίνες ΜΕΘ. Είναι παράλογο ή μαξιμαλιστικό το αίτημα της ΟΕΝΓΕ για 2000 κλίνες ΜΕΘ και 1500 κλίνες ΜΑΦ;
Λαμβάνει υπόψη το υπουργείο και η κυβέρνηση τις πολλαπλάσιες ανάγκες που θα προκύψουν από φθινόπωρο; Μόνο λόγω της επιδημικής έξαρση της γρίπης καλύπτονταν κάθε χρόνο και για πολλούς μήνες σχεδόν το 40% των διαθέσιμων κλινών ΜΕΘ , με αποτέλεσμα μόνο στην Αττική να υπάρχουν 50 και πλέον διασωληνωμένοι ασθενείς εκτός ΜΕΘ, σε «λίστα αναμονής» για ανεύρεση κλίνης ΜΕΘ, με ανεπανόρθωτες συνέπειες στην έκβαση της υγείας τους επειδή νοσηλεύονταν σε κοινούς θαλάμους νοσηλείας χωρίς επαρκή ιατρο-νοσηλευτική παρακολούθηση ή σε πρόχειρα διαμορφωμένες εγκαταστάσεις  που δεν τηρούν τις προδιαγραφές.
Θεωρεί η κυβέρνηση ότι το δεύτερο αναμενόμενο επιδημικό κύμα του covid δεν θα ξεπεράσει το «ψυχολογικό όριο» των 100 διασωληνωμένων ασθενών που άγγιξε το σύστημα κατά το Μάρτιο; Δεν πρέπει να υπάρχει προετοιμασία για το χειρότερο δυνατό σενάριο;

Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα, θα αποδείξει στην πράξη αν η κυβέρνηση και προσωπικά ο πρωθυπουργός  νοιάζονται για τη θωράκιση του ΕΣΥ και την προετοιμασία του ενόψει του νέου επιδημικού κύματος.

Θα αποδείξει στην πράξη αν η κυβέρνηση έχει όντως εγκαταλείψει τις καταστροφικές νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες για απαξίωση του δημόσιου ως μοχλό πίεσης  για την ιδιωτικοποίησή του. Αν εννοούν όσα λένε για το ΕΣΥ και δεν το κάνουν για καθαρά επικοινωνιακούς και εκλογικούς λόγους κάτω από την πίεση των υγειονομικών και της κοινωνίας.

Θα αποδείξει στην πράξη αν η κυβέρνηση ΘΑ αξιοποιήσει (γιατί μέχρι τώρα δεν το έκανε) τον χρόνο που κερδήθηκε. Γιατί κακά τα ψέματα, παράταση πήραμε, και παρατάσεις διεκδικούμε απέναντι στην πανδημία, όσο τουλάχιστον δεν προκύπτει αποτελεσματική θεραπεία ή εμβόλιο.
Το να κερδίσουμε παράταση ήταν ο στόχος των περιοριστικών μέτρων. Δεν «κερδίσαμε την πανδημία» όπως βλακωδώς επαίρονται τα κυβερνητικά στελέχη και τα ΜΜΕ. Πήραμε παράταση.
Αλλά η παράταση έχει νόημα όταν ανασυντάσσεις δυνάμεις, αυξάνεις κατακόρυφα τη δυναμικότητα του υγειονομικού συστήματος, χρησιμοποιείς τον χρόνο για να προετοιμαστείς και όχι για να ξεγελάσεις.

Ιδού η Ρόδος λοιπόν.

Κι όμως κύριε Τσιόδρα, η “αμέλεια” έχει ιδεολογικό πρόσημο

Η είδηση μιλάει από μόνη της. Σε ιδιωτική κλινική στο Περιστέρι εντοπίζεται τη Δευτέρα εργαζόμενος με συμπτώματα του κορωνοϊού, κι ενώ μάλιστα είναι εμπύρετος δεν του γίνεται τεστ και του δίνεται εντολή να συνεχίσει να εργάζεται κανονικά. Το αποτέλεσμα είναι 3 νεκροί ηλικιωμένοι που νοσηλεύονταν στην κλινική και 37 μέχρι στιγμής επιβεβαιωμένα κρούσματα σε ασθενείς και προσωπικό. Η ιδιωτική κλινική «Ταξιάρχαι» ενημερώνει με καθυστέρηση τον ΕΟΔΥ, ενώ όσα αποκαλύπτονται καταδεικνύουν ότι στη συγκεκριμένη κλινική δεν τηρήθηκε κανένα απολύτως πρωτόκολλο όχι μόνο σε αυτήν την περίπτωση, αλλά από την αρχή της υγειονομικής κρίσης.

Ειδικότερα, ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, Παναγιώτης Αρκουμανέας, σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ το απόγευμα της 24/04, αποκαλύπτει ότι η κλινική πραγματοποιούσε όλο αυτό το διάστημα μη επείγουσες επεμβάσεις παραβιάζοντας τη σχετική απαγόρευση. Αποκαλύπτει ακόμη ότι στη συγκεκριμένη κλινική παρείχαν τις υπηρεσίες τους πολλοί γιατροί – εξωτερικοί συνεργάτες εκ των οποίων 2 έχουν βρεθεί μέχρι στιγμής θετικοί. Ο ένας αναφέρει στον ΕΟΔΥ ότι έχει δεχτεί πάνω από 50 άτομα στο ιδιωτικό του ιατρείο μέσα σε λίγες μέρες και ο δεύτερος δηλώνει ευθαρσώς στον ΕΟΔΥ ότι δεν πιστεύει ότι έχει τον ιό, παρά το θετικό τεστ, κι ότι θα συνεχίσει να εξετάζει κανονικά τους ασθενείς του. Η ΠΟΕΔΗΝ καταγγέλλει ότι η κλινική γνώριζε για συμπτώματα σε περισσότερους εργαζόμενους, κι όμως τους έβαζε να δουλεύουν κανονικά. Καταγγέλει ακόμη ότι το κτήριό της δεν πληροί τις νόμιμες προδιαγραφές κι ότι στους εργαζόμενους της έχει επιβληθεί ομερτά και κλίμα τρομοκρατίας.

Το περιστατικό δεν είναι καθόλου μεμονωμένο, καθώς αντίστοιχες συμπεριφορές υπήρξαν και σε ιδιωτική κλινική στο Ελληνικό, με συμπτωματικούς εργαζόμενους να εκτελούν κανονικά τα καθήκοντά τους με εντολή της διοίκησης.

Είχε προηγηθεί το σκάνδαλο της Βιοϊατρικής, η οποία, την ώρα που ο ΣΚΑΙ διαφήμιζε το τεστ της, σκόρπιζε τον ιό με συμπτωματικούς εργαζόμενους που εξακολουθούσαν να δουλεύουν ώστε να ανταποκριθεί η εταιρεία στη μεγάλη ζήτηση των πρώτων ημερών και να γεμίσει ακόμη περισσότερα τα ταμεία της.

Στην καθιερωμένη χθεσινή ενημέρωση ο κ. Τσιόδρας επισήμανε την ανάγκη αυξημένης προσοχής σε δημόσιες και ιδιωτικές δομές και ανέφερε ότι “η αμέλεια δεν έχει ιδεολογικό πρόσημο”. Κι όμως, κ. Τσιόδρα, όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν για πολλοστή φορά το ακριβώς αντίθετο.

Γιατί δεν μιλάμε για ένα ατομικό εξ αμελείας λάθος, που θα μπορούσε να υπάρξει οπουδήποτε, αλλά για συστηματική πρακτική παράβασης κάθε κανόνα και πρωτοκόλλου.

Το γεγονός ότι αυτά γίνονται σε ιδιωτικές κλινικές που δρουν βάσει του κέρδους πάση θυσία, ακόμη και σε βάρος της υγείας και της ζωής, και όχι στα δημόσια νοσοκομεία δεν είναι τυχαίο.

Δεν είναι τυχαίο ότι ενώ οι γιατροί του ΕΣΥ δουλεύουν με αυξημένη αίσθηση καθήκοντος, ακόμη και με ανεπαρκή μέσα προστασίας, ο ιδιωτικός τομέας δεν τηρεί τα πρωτόκολλα και βλέπει την κρίση ως ευκαιρία να αυξήσει τα κέρδη του, κάνοντας μη επείγοντα χειρουργεία, χρεώνοντας 150 ευρώ το διαγνωστικό τεστ, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή ασθενών και προσωπικού.

Η “αμέλεια” έχει ιδεολογικό πρόσημο κ. Τσιόδρα γιατί τα δημόσια νοσοκομεία δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν παραβιάζοντας τα πρωτόκολλα, σε αντίθεση με τα ιδιωτικά.

Δεν θα αυξηθεί ο μισθός γιατρών και νοσηλευτών των δημόσιων νοσοκομείων αν παραβιάσουν τις απαγορεύσεις για τα μη επείγοντα χειρουργεία. Τα ιδιωτικά νοσοκομεία όμως, και οι ιδιωτικές κλινικές, θα αυξήσουν έσοδα και κέρδη.

Τόσο απλά, τόσο καθαρά.

Τα αρπαχτικά της ιδιωτικής υγείας δεν είναι ευχαριστημένα με τα 30 εκ. ευρώ που πήραν από την κυβέρνηση και επιδιώκουν να αυξήσουν τα κέρδη τους επωφελούμενα από το πάγωμα των μη επειγόντων ιατρικών πράξεων στο ΕΣΥ.

Αυτό δεν έχει πολιτικό και ιδεολογικό πρόσημο;

Και κάτι ακόμα περισσότερο: Η συνειδητή και συστηματική παραβίαση των πρωτοκόλλων και των οδηγιών δεν αποτελεί «αμέλεια».

Με νομικά κριτήρια αποτελεί τον ορισμό του δόλου, με ηθικά και πολιτικά αποτελεί αλητεία, κερδοσκοπία, μαυραγοριτισμό και ακραία αντικοινωνική στάση.

Το δόγμα «τα κέρδη πάνω από τη ζωή» είναι βαθιά ιδεολογικό και η στάση των ιδιωτικών κλινικών αποδεικνύει ότι τα κέρδη δεν συμβιβάζονται με τη δημόσια υγεία και το γενικό καλό. Η ανάγκη επίταξης των ιδιωτικών κλινικών δεν εξυπηρετεί λοιπόν μόνο οικονομικούς σκοπούς και δεν οφείλεται μόνο στα κενά και τις ελλείψεις του ΕΣΥ. Σχετίζεται και με την ανάγκη να τεθούν άμεσα οι ιδιωτικές κλινικές υπό κρατικό έλεγχο για να σταματήσουν να παίζουν με την ζωή και την υγεία όλων μας.

Ακόμη κι αν οι έρευνες των αρμοδίων αρχών καταλήξουν εκεί που πρέπει, καμία δίωξη μερικών υπευθύνων δεν μπορεί να καλύψει το συνολικό πρόβλημα.

Η υγεία δεν είναι εμπόρευμα και η αντιμετώπισή της ως τέτοιου έχει θανατηφόρα αποτελέσματα.

Αν κάτι μας έχει δείξει αυτή η κρίση είναι ότι το επί δεκαετίες χειμαζόμενο από τη λιτότητα και τα μνημόνια ΕΣΥ στάθηκε στο ύψος του, χωρίς να στηριχθεί ουσιαστικά, ακριβώς επειδή είναι δημόσιο και δεν αντιμετωπίζει την υγεία ως πεδίο κερδοσκοπίας, αλλά ως αγαθό που πρέπει να το χαίρονται όλοι.

Γι αυτό όσοι διακηρύττουν την ανάγκη περαιτέρω υποβάθμισης και ιδιωτικοποίησής του δεν είναι απλά κολλημένοι νεοφιλελεύθεροι. Θα πρέπει να γνωρίζουν μετά από αυτήν την κρίση ότι είναι εγκληματίες σε βάρος της ζωής και του λαού.

Αν οι κυβερνώντες και οι υπεύθυνοι για τη διαχείριση της κατάστασης επιθυμούν πράγματι την σωτηρία του λαού από την πανδημία, καλά θα κάνουν να μην υποβαθμίζουν επικοινωνιακά και να μην συγκαλύπτουν τις εγκληματικές συμπεριφορές του ιδιωτικού κεφαλαίου που κερδοσκοπεί στην υγεία. Πολλώ δε μάλλον, θα πρέπει να στηρίξουν άμεσα το ΕΣΥ με προσωπικό και υλικοτεχνικά μέσα, γιατί ο ιός μας έχει αποδείξει ότι θα είναι εδώ για πολύ ακόμη.

Η παραμικρή αμέλεια μπορεί να οδηγήσει σε σαρωτικά αποτελέσμα. Πόσο μάλλον οι εν ψυχρώ δολοφονικές πρακτικές.

Η αβάσταχτη ελαφρότητα του να μην ξεχωρίζεις την κωλοφαρδία από την ικανότητα

Προς το παρόν τη σκαπουλάραμε. Κάποιοι αρνούνται να καταλάβουν τόσο το «προς το παρόν» όσο και ότι τη «σκαπουλάραμε». Η πανδημία στην Ελλάδα όντως εξελίχθηκε ακολουθώντας το καλό σενάριο. Υποστηρίζουμε ότι αυτό οφείλεται, πρώτον, στην πολύ καλή μας τύχη, δεύτερον, στην οικονομική και κοινωνική «καθυστέρηση» της χώρας σχετικά με τη Δυτική Ευρώπη, και τρίτον, στον τρόμο που προκάλεσε η συνειδητοποίηση της απογύμνωσης του ΕΣΥ μετά από μια δεκαετή επιχείρηση διάλυσής του. Πολύ λιγότερο –έως καθόλου- έπαιξε ρόλο ο βαθμός προετοιμασίας, η ετοιμότητα ή η ικανότητα της πολιτικής ηγεσίας. Η κυβέρνηση και τα ΜΜΕ λένε το ακριβώς αντίθετο, αλλά ποτέ δεν φημίστηκαν για τη σχέση τους με την αλήθεια.

Οι απώλειες της Ελλάδας σε λογαριθμική κλίμακα σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο

Οι απώλειες της Ελλάδας σε λογαριθμική κλίμακα σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο

Οι συγκεκριμένοι λόγοι για τους οποίους η Ελλάδα δεν θρηνεί τους νεκρούς που θρηνεί η Δυτική Ευρώπη είναι απόλυτη ανάγκη να γίνουν κατανοητοί, καθώς είμαστε μπροστά στο άνοιγμα της οικονομίας και των σχολείων. Προφανώς η επ’ αόριστον καραντίνα δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η άρση της όμως απαιτεί: (α) απόλυτη αυτογνωσία του γιατί -προς το παρόν- τη σκαπουλάραμε, (β) άλλο βαθμό προετοιμασίας και συγκρότησης της υγειονομικής άμυνας της χώρας και κυρίως του συστήματος δημόσιας υγείας, (γ) αποφάσεις και μέτρα με υγειονομικά και κοινωνικά και όχι πολιτικά και οικονομικά κριτήρια. Σε τίποτα από τα τρία δεν ανταποκρίνεται ο κυβερνητικός μηχανισμός.

Επιμένουμε στο ζήτημα της «κοινωνικής αποστασιοποίησης» και της άρσης της, γιατί από την ίδια την πραγματικότητα αποδεικνύεται ότι δεν έχει εμφανιστεί κάποιο αποδοτικότερο μέτρο για τον περιορισμό των ανθρώπινων απωλειών από τα έγκαιρα και ουσιαστικά περιοριστικά μέτρα. Έγκαιρα με την έννοια να αποφασιστούν πριν ο ιός εξαπλωθεί. Και ουσιαστικά με την έννοια της πραγματικής ανακοπής της γρήγορης μετάδοσης της νόσου και όχι της συμμορφωτικής ή υποκριτικής χρήσης τους.

Η καλή τύχη της Ελλάδας δεν είναι διαφορετική από την καλή τύχη άλλων χωρών των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης, που όντας έξω από τον σκληρό πυρήνα της οικονομικής και κοινωνικής διεθνοποίησης, πρόλαβαν να πάρουν περιοριστικά μέτρα πριν εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα η επιδημία.

Εξετάζοντας τις απώλειες στην Ευρώπη, η Ελλάδα βρίσκεται στη 10η καλύτερη θέση σε σύνολο 37 χωρών της Ευρώπης με δείκτη τον αριθμό των θανάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Δείκτης που συνιστά μάλλον την πιο αντικειμενική μέτρηση του πόσο έχει πληγεί μια κοινωνία, καθώς o αριθμός κρουσμάτων εξαρτάται από την μαζική ή περιορισμένη πολιτική διαγνωστικών ελέγχων που εφαρμόζεται.

Θάνατοι από κορωνοϊό ανά εκατομμύριο πληθυσμού στις χώρες της Ευρώπης. Τα στοιχεία είναι μέχρι και τις 23/4/2020.

Θάνατοι από κορωνοϊό ανά εκατομμύριο πληθυσμού στις χώρες της Ευρώπης. Τα στοιχεία είναι μέχρι και τις 23/4/2020.

Οι επιστημονικές μελέτες θα δείξουν σε βάθος χρόνου αν υπάρχουν ειδικά βιοιατρικά επιδημιολογικά στοιχεία που εξηγούν τις παραπάνω διαφορές στις απώλειες από χώρα σε χώρα. Μέχρι σήμερα δεν έχει εμφανιστεί μια αξιόπιστη εναλλακτική ερμηνεία, πέρα από αυτή της έγκαιρης λήψης περιοριστικών μέτρων. Και φυσικά αυτή η πολιτική δεν προδικάζει ούτε πολύ περισσότερο εξασφαλίζει ότι η συνέχεια της πανδημίας ή ενδεχόμενο δεύτερο κύμα της θα είναι διαχειρίσιμα.

Γιατί ισχυριζόμαστε ότι η έγκαιρη λήψη περιοριστικών μέτρων στις χώρες που εξελίσσονται ήταν αποτέλεσμα καλής τύχης και οικονομικών και κοινωνικών συγκυριών στις συγκεκριμένες χώρες, αλλά όχι ικανότητα ή προνοητικότητα των πολιτικών τους ηγεσιών;

Παράγοντας πρώτος ο σχετικός χρόνος των περιοριστικών μέτρων. Η μόνιμη επωδός είναι ότι η Ελλάδα τα πήγε καλά γιατί πήρε μέτρα νωρίς. Είναι προφανώς ένα βολικό σχήμα για την κυβερνητική διαχείριση. Η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα – όπως και όλες οι άλλες χώρες που κράτησαν χαμηλό τον αριθμό των απωλειών- πήραν μέτρα την ίδια περίοδο ή και αργότερα από τις χώρες με τις πολύ υψηλές απώλειες, με εξαίρεση τη Ρωσία που πήρε όμως μέτρα σε ανύποπτο χρόνο, ξεκινώντας από τα τέλη Ιανουαρίου.

Για παράδειγμα το Βέλγιο που είναι στην κορυφή της λίστας των θανάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού, έκανε λοκ ντάουν στις 17 Μαρτίου. Στην Ελλάδα το λοκ ντάουν επιβλήθηκε στις 23 Μαρτίου. Το πρώτο θύμα στο Βέλγιο καταγράφεται στις 11 Μαρτίου, ενώ στην Ελλάδα στις 12 Μαρτίου.

Το Βέλγιο είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα επειδή, ενώ οι χρόνοι αντίδρασης ήταν ίδιοι, εκεί καταγράφονται 560 θάνατοι ανά εκατομμύριο, ενώ στην Ελλάδα 12.

Τα παραδείγματα της Ιταλίας ή της Γαλλίας είναι ακόμα πιο παραστατικά γιατί ενώ πήραν σκληρότερα μέτρα αρκετά νωρίς (από τέλη Φεβρουαρίου) δεν κατάφεραν να αποτρέψουν τις δεκάδες χιλιάδες θανάτους μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα.

Στην πραγματικότητα για ολόκληρη την Ευρώπη λειτούργησε ως συναγερμός το νούμερο των 133 θανάτων σε ένα εικοσιτετράωρο που κατέγραψε η Ιταλία στις 8 Μαρτίου. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, σχεδόν το σύνολο των κυβερνήσεων στην Ευρώπη ξεκινά να παίρνει περιοριστικά μέτρα.

Πού βρίσκεται λοιπόν η διαφορά;

Η διαφορά αφορά το μη μετρήσιμο (τουλάχιστον όχι με αξιοπιστία) εύρος της μετάδοσης της μόλυνσης στην κοινότητα, μέχρι τα περιοριστικά μέτρα. Ο χρόνος δηλαδή δεν λειτουργεί ως απόλυτο αλλά ως σχετικό νούμερο. Η Γαλλία στις 16 Μαρτίου, νωρίτερα από κάθε άλλη χώρα επιβάλει καθολικό λοκ ντάουν, αφού βεβαίως την προηγούμενη ημέρα διεξάγεται κανονικά ο πρώτος γύρος των δημοτικών εκλογών. Είναι μία εβδομάδα πριν την Ελλάδα, αλλά στην πραγματικότητα για τη Γαλλία είναι ήδη πολύ αργά.

Η ιστορία έδειξε ότι τα περιοριστικά μέτρα δούλεψαν, αρκεί να μην είχε προηγηθεί ευρεία μετάδοση του ιού. Εκεί που δεν υπήρξαν περιοριστικά μέτρα έγκαιρα, οι απώλειες εκτοξεύτηκαν. Το ίδιο και εκεί που τα περιοριστικά μέτρα ήταν χαλαρά και εθελοντικά, χωρίς αυστηρή κρατική παρέμβαση.

Αυτό το γεγονός είναι, από τη μια μεριά, σαφής απάντηση σε όσους θεώρησαν ότι τα περιοριστικά μέτρα είναι περιττά, οικονομικά δυσανάλογα επιζήμια ή απλώς πρόφαση για την επιβολή κράτους έκτακτης ανάγκης. Με όποιον τρόπο και να το δει κανείς, τα περιοριστικά μέτρα και η «κοινωνική αποστασιοποίηση» ήταν η βασική άμυνα των κοινωνιών στον κορωνοϊό. Από την αυταρχική Κίνα μέχρι τις «ελεύθερες» ΗΠΑ και την «δημοκρατική» Ευρώπη, καμιά άλλη υγειονομική πολιτική δεν δούλεψε πέρα από την (περισσότερο ή λιγότερο αυστηρή) επιχείρηση να περιοριστεί η διάδοση της νόσου.

Από την άλλη, τα περιοριστικά μέτρα και η επιτυχία τους σχετίζονται άμεσα με τη μέχρι τότε (φανερή ή λανθάνουσα) διάδοση του ιού. Οι χώρες στις οποίες ο ιός διαδόθηκε νωρίτερα είναι οι πρώτες σε απώλειες, οι χώρες στις οποίες ο ιός διαδόθηκε αργότερα, είναι οι τελευταίες. Το να συγκρίνει κανείς απόλυτους χρόνους αντίδρασης για να βγάλει άσκοπα τα μέτρα είναι άστοχο και βρίθει σκοπιμοτήτων. Για παράδειγμα η σύγκριση των ταυτόσημων χρόνων αντίδρασης Βελγίου – Ελλάδας οδηγεί σε απόλυτο παραλογισμό αν αφαιρεθεί πονηρά ο παράγοντας της διάδοσης -μέχρι τα μέτρα- της νόσου.

Όπως από την ανάποδη, υποβολιμαία προπαγάνδα είναι να ανακαλύπτεις περίσσεια ηγεσίας σε όσους είχαν την τύχη να κυβερνούν χώρες με χαμηλή μετάδοση του ιού και πήραν απλώς τα ίδια μέτρα, με τον ίδιο τρόπο, με τα ίδια επιχειρήματα και την ίδια στιγμή (ή και αργότερα), με όσους είχαν την ατυχία να κυβερνούν χώρες που είχε προηγηθεί ήδη η υψηλή μετάδοση.

Παράγοντας δεύτερος ο βαθμός διάδοσης του ιού πριν τα περιοριστικά μέτρα. Από τι εξαρτάται το αν μια κοινωνία έχει ήδη μεταδοθεί ο ιός σε ανεξέλεγκτο βαθμό, προτού τα περιοριστικά μέτρα γίνουν κοινός τόπος και κρατική πολιτική;

Εδώ μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε, εν αναμονή σοβαρών μελετών και όχι επιπόλαιων σχολίων. Κοιτώντας ωστόσο τον πίνακα των απωλειών βλέπουμε ότι στην κορυφή του πίνακα είναι οι χώρες που έχουν υψηλό βαθμό οικονομικής και κοινωνικής διεθνοποίησης, μεγάλη κίνηση επιβατών από άλλες χώρες καθώς και ισχυρές οικονομίες. Πράγματι, οι πρώτες σε απώλειες χώρες της Ευρώπης είναι και οι ισχυρότερες οικονομικά, περισσότερο διεθνοποιημένες, με μεγάλα αεροδρόμια, διεθνή κίνηση και ισχυρές αγορές. Επιμέρους διαφορές μπορούν να αφορούν και άλλους παράγοντες που σχετίζονται με τον κρατικό μηχανισμό, τα συστήματα έγκαιρης διάγνωσης των νοσούντων και τα συστήματα υγείας, αλλά αυτά δεν αλλάζουν τον κανόνα.

Η …οικονομική καθυστέρηση των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, αυτή τη φορά φαίνεται να δουλεύει σε όφελος των κοινωνιών τους σε ένα περίεργο παιχνίδι της επιδημικής κρίσης.

KOF Swiss Economic Institute globalization index

Πηγή: KOF Swiss Economic Institute

Βλέποντας τον δείκτη KOF που μετρά το βαθμό παγκοσμιοποίησης κάθε χώρας παίρνοντας υπόψη οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά δεδομένα, βλέπουμε ότι οι 15 πρώτες χώρες στον κόσμο είναι οι 15 χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης. Είναι και οι χώρες με τις υψηλότερες απώλειες. Μετά από αυτές, ακολουθούν οι χώρες άλλων ηπείρων ή και οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Αυτός ο υψηλότερος βαθμός διεθνοποίησης, οικονομικής και κοινωνικής, φαίνεται να έχει παίξει ρόλο στην ταχύτητα μετάδοσης του ιού και να έχει φέρει κάθε χώρα προ τετελεσμένων, πριν αυτή αποφασίσει, πρόθυμα ή απρόθυμα την επιβολή περιοριστικών μέτρων στην κίνηση των ανθρώπων και της οικονομίας.

Άλλος σχετικός παράγοντας, φαίνεται να είναι η διεθνής κίνηση επιβατών. Παρακάτω απεικονίζεται η κίνηση των ευρωπαϊκών αεροδρομίων κατά το 2019. Τα Βαλκάνια και η Ανατολική Ευρώπη απουσιάζουν από τον χάρτη.

Ας συγκρίνουμε για παράδειγμα τα 72 εκατομμύρια επιβατών του αεροδρομίου του Άμστερνταμ με τα 18 εκατομμύρια επιβατών του αεροδρομίου Ελευθέριος Βενιζέλος. Διαφορά που γίνεται πολύ μεγαλύτερη αν σκεφτεί κανείς ότι στους κρίσιμους μήνες μετάδοσης του ιού (Ιανουάριος – Φεβρουάριος) η κίνηση στο αεροδρόμιο της Αθήνας είναι περίπου το ένα τρίτο της κίνησης των καλοκαιρινών μηνών.

Παράγοντας τρίτος το μέγεθος και η ποιότητα της οικονομίας. Για ποιο λόγο χτυπήθηκαν αναλογικά περισσότερο οι ισχυρότερες οικονομίες από τον κορωνοϊό;

Έπαιξε ή όχι ρόλο το αυξημένο βάρος των μεγάλων επιχειρήσεων που αποστρέφονταν τα περιοριστικά μέτρα ή και ένα γενικό λοκ ντάουν; Έπαιξε ή όχι ρόλο το γεγονός ότι ακόμα και στην κορύφωση της εκατόμβης στη Βόρεια Ιταλία, η βιομηχανική Λομβαρδία συνέχιζε να δουλεύει κανονικά, επιτρέποντας την ανεξέλεγκτη μετάδοση του ιού; Έπαιξε ή όχι ρόλο ότι στην Ολλανδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο τα περιοριστικά μέτρα άργησαν (ακόμα και στον απόλυτο χρόνο τους) για να αποφευχθεί η οικονομική ύφεση;

Στην Ελλάδα δεν έχουμε μεγάλες βιομηχανίες με υψηλή συγκέντρωση εργαζομένων. Αντίθετα η ελληνική οικονομία στηρίζεται στον τουρισμό των θερινών μηνών (που δεν είχε ακόμα δουλέψει) και στις υπηρεσίες (μικρές ή μεσαίες επιχειρήσεις που σε ένα βαθμό μπόρεσαν να μεταφέρουν τμήμα των εργασιών τους σε εξ αποστάσεως πρακτικές). Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και δημόσιες υπηρεσίες διεκπεραίωναν εξ αντικειμένου χαμηλό όγκο εργασιών μετά το λοκ ντάουν. Ενώ το μεγάλο ποσοστό των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με μικρό πλήθος υπαλλήλων λογικά λειτούργησε ανασταλτικά στη διάδοση της νόσου.

Άλλοι μεγάλοι χώροι εργασίας με συνωστισμό εργαζομένων φυσικά και υπήρχαν στην Ελλάδα (με προκλητικό παράδειγμα τα call centers που συνέχιζαν απρόσκοπτα τη λειτουργία τους χωρίς επαρκή μέσα προστασίας) αλλά σε κάθε περίπτωση οι χώροι υψηλής συγκέντρωσης εργατικού δυναμικού υπολείπονταν της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης.

Ο παρακάτω πίνακας ενδεικτικά παρουσιάζει το πλήθος των επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση με πάνω από 250 εργαζόμενους. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 22η θέση σε σύνολο 28 χωρών, πάνω μόνο από τη Μάλτα, την Κύπρο, το Λουξεμβούργο, τη Λετονία, την Εσθονία, τη Σλοβενία.

Πηγή: statista.com

Αυτό το στρατηγικό, δομικό μειονέκτημα μιας χώρας τουρισμού, υπηρεσιών και μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, ήταν η πρώτη (και μάλλον τελευταία) φορά που λειτούργησε ως πλεονέκτημα.

Και οι τρεις παραπάνω υποσημειώσεις, για το σχετικό χρόνο των μέτρων, το βαθμό μετάδοσης του ιού και το μέγεθος και την ποιότητα των οικονομιών, παραμένουν στο έδαφος των εκτιμήσεων.

Δεν μπορεί να αποδειχθεί με ασφάλεια ο βαθμός μετάδοσης του ιού πριν τα περιοριστικά μέτρα ανά χώρα. Ούτε φυσικά μπορούμε να εκτιμήσουμε με βεβαιότητα το ρόλο που έπαιξε η οικονομική και κοινωνική θέση κάθε χώρας στο διεθνοποιημένο περιβάλλον, ή οι πολυπληθείς χώροι εργασίας.

Προφανώς στη διαφορά των χωρών της Δυτικής Ευρώπης με αυτές της Ανατολικής παίζουν ρόλο και ειδικοί πληθυσμιακοί ή κοινωνικοί παράγοντες. Ένας από αυτούς -που ακόμα και στην Ελλάδα αποδεικνύονται επικίνδυνοι- είναι η συγκέντρωση ηλικιωμένων ή ευάλωτων ομάδων σε δομές υγείας ή φροντίδας (γηροκομεία, κλινικές κοκ). Στη Σουηδία, τη Γαλλία, την Ισπανία, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις των αρχών, έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην εκτόξευση των απωλειών.

Ένας άλλος παράγοντας που ίσως παίζει ρόλο στις διαφορές ανάμεσα στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης είναι η επιθετική και μαζική διεξαγωγή διαγνωστικών τεστ ώστε να ιχνηλατούνται νωρίς πιθανά κρούσματα. Πιθανά η διαφορά της Γερμανίας από Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο, οφείλεται και σε αυτή την πολιτική. Ρόλο φαίνεται να παίζει και η χωρητικότητα των συστημάτων υγείας, η αναλογία νοσηλευτών – πληθυσμού, οι κλίνες εντατικής παρακολούθησης και θεραπείας.

Ωστόσο η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική Ευρώπη δεν μπορεί να αφορά αυτούς τους δείκτες, καθώς η Ανατολική Ευρώπη σαφώς υστερεί.

Οι χώρες της Ευρώπης ανάλογα με τις απώλειες ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Οι χώρες με τις υψηλότερες απώλειες σε κόκκινο, οι χώρες με τις χαμηλότερες σε πράσινο, οι χώρες που είναι στη μέση της κατάταξης σε λευκό.

Λογική εξήγηση, εν αναμονή μελετών που ίσως δώσουν ολοκληρωμένες και στοιχειοθετημένες ερμηνείες, παραμένει η καθυστερημένη μετάδοση του ιού, ο χαμηλός βαθμός οικονομικής και κοινωνικής διεθνοποίησης, η έλλειψη οικονομικής δραστηριότητας μεγάλης κλίμακας και υψηλής συγκέντρωσης.

Και η ερώτηση είναι τι από όλα τα παραπάνω οφείλεται στη διορατικότητα, την ικανότητα, την απαράμιλλη ηγεσία, το κύρος παγκόσμιας εμβέλειας του …Κυριάκου Μητσοτάκη;

Απολύτως τίποτα.

Η αντίδραση του Έλληνα πρωθυπουργού (αλλά και του Βούλγαρου, του Αλβανού ή του Πολωνού) να επιβάλουν λοκ ντάουν, μαζί, ή λίγο αργότερα από τις περισσότερο πληγείσες χώρες, ήταν λογική και αναμενόμενη. Εκτός και αν τη συγκρίνουμε με την καταρχήν μακαριότητα του Μπόρις Τζόνσον ή με τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος χθες 23/4 πρότεινε τις …ενέσεις απολυμαντικού ως ενδεχόμενη θεραπεία. Ελπίζουμε να μην τον πάρει κανείς στα σοβαρά και αυτοκτονήσει με ενδοφλέβια ένεση αιθυλικής αλκοόλης.

Εάν πρέπει να αναγνωρίσουμε στον Έλληνα πρωθυπουργό ότι δεν είναι σαν τον Τραμπ, να το αναγνωρίσουμε. Ωστόσο και τα μεγέθη και τα διακυβεύματα και οι δικλείδες ασφαλείας είναι διαφορετικές. Και φυσικά δεν υπάρχει Έλληνας πολιτικός, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων, που να μην καταλαβαίνει ότι η επί δεκαετίες απαξίωση του ΕΣΥ, δεν προσφέρει τη δυνατότητα υγειονομικών πειραμάτων για τις αντοχές του.

Πού θα κρινόταν η πολιτική ηγεσία πέρα από την καλή τύχη της χώρας ή και τους αντικειμενικούς οικονομικούς και κοινωνικούς δείκτες, που δεν την εξέθεσαν γρήγορα στην επιδημία;

Μα στην πρόβλεψη, στην προνοητικότητα, στην έγκαιρη προμήθεια υλικών, στην ισχυροποίηση του Εθνικού Συστήματος Υγείας.

Αυτό όμως είναι ένα άλλο τεράστιο ζήτημα. Όταν ανοίξει πρέπει να δούμε πότε η Ελλάδα ξεκίνησε να αναζητά αναπνευστήρες, μάσκες, μέσα ατομικής προστασίας, αντιδραστήρια για μοριακό έλεγχο. Αν το έκανε από τα τέλη Ιανουαρίου – αρχές Φεβρουαρίου, να δώσουμε συγχαρητήρια στον Μητσοτάκη και στον Κικίλια. Αν το έκανε από τις αρχές και τα μέσα Μαρτίου, ας κάνουμε το σταυρό μας για την επόμενη υγειονομική κρίση.

Όσο για τη βασική αρμοδιότητα της κυβέρνησης που είναι η θωράκιση του συστήματος υγείας;

Εδώ τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα.

Να αναφέρουμε μόνο τη δήλωση του υφυπουργού Κοντοζαμάνη ότι οι 381 (όλοι κι όλοι) γιατροί που προσλήφθηκαν ως συμβασιούχοι είναι …«πολύ παραπάνω από αυτούς που χρειάστηκε το σύστημα». Τη στιγμή που τα οργανικά κενά γιατρών στο ΕΣΥ είναι πάνω από 5.000 θέσεις. Και την περίοδο που το νούμερο ένα καθήκον της κυβέρνησης θα όφειλε να είναι η κατακόρυφη αύξηση της δυναμικότητας και των δυνατοτήτων της Δημόσιας Υγείας, των νοσοκομείων, της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, του μηχανισμού μαζικού διαγνωστικού ελέγχου κοκ.

Πολύ περισσότερο όταν τα πρόσφατα κρούσματα σε δομές προσφύγων και ιδιωτικές κλινικές δείχνουν ότι -και στην Ελλάδα- τίποτα δεν έχει τελειώσει.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για την επόμενη μέρα;

Μα πολύ απλά ότι η τύχη ή οι οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες που δεν τοποθετούν τη χώρα στον πίνακα με τις υψηλές απώλειες, δεν οφείλονται στην πολιτική της ηγεσία.

Αυτό θα είχε δευτερεύουσα σημασία γιατί δεν μας αφορά το εκλογικό παιχνίδι φθοράς ή κέρδους Μητσοτάκη – Τσίπρα. Μακάρι να συνεχίσει η πανδημία να εξελίσσεται με το καλύτερο δυνατό σενάριο κι ας κερδίζει δημοσκοπικά ο οποιοσδήποτε.

Μας αφορά όμως η υγεία του λαού. Και το αν αυτή επαφίεται στην καλή μας τύχη ή στη γεωγραφική και οικονομική θέση της χώρας.

Η Ελλάδα πρέπει να βγει σταδιακά, προσεκτικά, και με ύψιστο κριτήριο τη δημόσια υγεία, από το λοκ ντάουν. Προϋποθέτει όμως αυτό, πέρα από την καλή μας την τύχη που μας επέτρεψε προς το παρόν να τη σκαπουλάρουμε, την πλήρη ανταπόκριση στις απαιτήσεις μιας ισχυρής υγειονομικής άμυνας σε όφελος του λαού και της χώρας. Και τη συνείδηση ότι δεν είναι σοβαρή πολιτική η “ελπίδα” να τη σκαπουλάρουμε εσαεί.

Κριτική αποτίμηση της ετοιμότητας και των πολιτικών αντιμετώπισης της πανδημίας του νέου κορωναϊού (SARS – CoV-2): διεθνής και ελληνική εμπειρία

Εισαγωγή

«Η επιδημία αποκάλυψε πόσο ανέτοιμοι υπήρξαμε. Η αναγνώριση της επιδημίας σε τοπικό επίπεδο καθυστέρησε. Τα εθνικά συστήματα υγείας υπερφαλλαγίστηκαν. Η διεθνής απάντηση ήταν αργή και ασυντόνιστη {…} Η επιδημική κρίση ελέγχθηκε τελικά, χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες του ιατρικού προσωπικού. Το κόστος όμως σε ανθρώπινες ζωές, οι κοινωνικές και οικονομικές της επιπτώσεις ήταν πολύ υψηλότερες από ότι όφειλαν να είναι».1

Το παραπάνω απόσπασμα δεν αποτελεί απολογισμό της τρέχουσας πανδημίας της νόσου του νέου κορωναϊού (Covid-19), αν και θα μπορούσε να είναι. Πρόκειται για απολογισμό της επιδημίας του αιμορραγικού πυρετού Ebola (ο οποίος έπληξε τις χώρες της Δ. Αφρικής την περίοδο 2013-15), διατυπωμένος το 2016 από μία εκ των πολλών διεθνών επιτροπών, οι οποίες συστάθηκαν μετά την επιδημία για να επανεκτιμήσουν τον παγκόσμιο κίνδυνο από επιδημικά φαινόμενα και να επανασχεδιάσουν τα πρωτόκολα επιδημικής ετοιμότητας σε διεθνές και τοπικό επίπεδο.

Η εμφάνιση επιδημιών δεν είναι ούτε σημερινό, ούτε μοναδικό φαινόμενο. Ενδεικτικά η πανδημία της «Ισπανικής Γρίππης» την περίοδο 1918-19 προκάλεσε 40 εκατ θανάτους παγκοσμίως.2 Τα δε τελευταία 20 χρόνια η ανθρωπότητα έχει έρθει αντιμέτωπη με νέους, άγνωστους μέχρι πριν, παθογόνους παράγοντες (πχ. SARS, MERS, Zika, Ebola), οι οποίοι έχουν προκαλέσει επιδημικές εξάρσεις και η εμφάνιση των οποίων σχετίζεται με την επαφή του ανθρώπου με άγρια είδη ζώων, το αυξημένο ζωικό κεφάλαιο και την αυξημένη εξ’ αυτού πιθανότητα ζωονοτικής μετάδοσης (zoonotic transmission).1

Ο κίνδυνος μίας πανδημίας, ήταν γνωστός.1,3 Το νέο στέλεχος του κορωναϊού (SARS-CoV2) την πυροδότησε, λόγω από ότι φαίνεται των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, τα υψηλά ποσοστά δηλαδή ασυμπτωματικής νόσησης και τη ταχεία μεταδικότητα του.4

Καθώς η πανδημία διατρέχει τις χώρες ανά τον κόσμο αποκαλύπτει τα σημαντικά κενά στη διεθνή επιδημική ετοιμότητα και τις ευαλωτότητες των εθνικών συστημάτων υγείας – προϊόντα αμφότερα της χρόνιας υποχρηματοδότησης, αποδιάρθρωσής και εμπορευματοποίησής τους5– και αναδεικνύει με τον πλέον τραγικό τρόπο την επανάληψη των ίδιων δομικών λαθών και αποτυχιών που είχαν παρατηρηθεί στην πρόληψη και αντιμετώπιση επιδημικών κρίσεων στο παρελθόν.6

Η εξέλιξη της πανδημίας Covid-19 μέχρι σήμερα

Σύμφωνα με τη τελευταία έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) στις 12 Απριλίου, 103 μέρες δηλαδή μετά την αρχική ανακοίνωση των πρώτων κρουσμάτων άτυπης πνευμονίας – αγνώστου τότε αιτιολογίας στην επαρχία Hubei της Κίνας, η πανδημία Covid-19 έχει εξαπλωθεί σε 211 χώρες και περιοχές παγκοσμίως, αριθμώντας 1.7 εκατ επιβεβαιωμένα κρούσματα και πλέον των 105 χιλιάδων θανάτων.7 Οι κύριες εστίες διασποράς εντοπίζονται τώρα στο Β. Ημισφαίριο και πιο συγκεκριμένα σε Ευρώπη και ΗΠΑ,7 ενώ μεγάλη ανησυχία προκαλεί η πιθανή ταχεία διασπορά της covid-19 στο Νότιο Ημισφαίριο και οι ανυπολόγιστες συνέπειες σε ανθρώπινες ζωές που αυτή μπορεί να προκαλέσει.

Στην Ελλάδα βάσει των τελευταίων διαθέσιμων στοιχείων του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) στις 12 Απριλίου, 57 ημέρες δηλαδή μετά το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στη χώρα, έχουν καταγραφεί 2,114 κρούσματα (εκ των οποίων το 36% χωρίς γνωστό επιδημιολογικό ιστορικό) σε σύνολο 42,261 διαγνωστικών ελέγχων – Διάγραμμα 1.10,11

Ως προς τις εκβάσεις των ασθενών covid-19 σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία στις 12 Απριλίου, στην Ελλάδα καταγράφεται θνησιμότητα της τάξης των 0.92 θανάτων ανά 100,000 πληθυσμού ενώ 76 ασθενείς covid-19 παραμένουν νοσηλευόμενοι σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας – Διάγραμμα 2.10,11

Πέραν της άμεσης επίπτωσης στην υγεία των πληθυσμών, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) επισημαίνει ότι η πανδημία θα έχει σημαντικές μεσο- και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις: οικονομικές (προβλέπεται ύφεση μεγαλύτερη αυτή της «Μεγάλης Ύφεσης» του 2008-9), κοινωνικές (ραγδαία αύξηση της ανεργίας και μείωση εισοδημάτων) και πολιτικές (αμφισβήτηση πολιτικών δικαιωμάτων, στοχοποίηση και στιγματισμός κοινωνικών ομάδων) σε παγκόσμιο επίπεδο.8,9

***

i Οι άμεσες επιπτώσεις της πανδημίας στην υγεία δεν αφορούν μόνο στην αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα από covid-19 αλλά συμπεριλαμβάνουν και την αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα λόγω υποθεραπείας όλων των υπόλοιπων νοσημάτων κατά τη διάρκεια της πανδημίας.8 Οι άμεσες υγειονομικές επιπτώσεις της πανδημίας είναι επίσης δυσανάλογα μεγαλύτερες στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι ηλικιωμένοι, οι εγκλεισμένοι πληθυσμοί (ηλικιωμένοι σε οίκους φιλοξενίας, μετανάστες και πρόσφυγες σε κλειστές δομές, άτομα που διαβιούν σε προνοιακές δομές και σωφρονιστικά ιδρύματα) και οι άστεγοι.9 

***

Βασικές αρχές αντιμετώπισης των επιδημιών και η έννοια της επιδημικής ετοιμότητας

Η αντιμετώπιση των επιδημιών απαιτεί ένα ευρύ και πολυεπίπεδο πλέγμα δράσεων, αρκετές από τις οποίες χρησιμοποιούνται σχεδόν με αναλλοίωτο τρόπο ήδη από την επιδημία της βουβωνικής πανώλης από τον 14ο αιώνα, με πιο γνωστή την καραντίνα (από την ιταλική λέξη quaranta, σαράντα), η οποία αναφέρεται στις 40 ημέρες απομόνωσης των πληρωμάτων των εμπορικών πλοίων, από τον υγιή πληθυσμό, προτού τους επιτραπεί η είσοδος στις πόλεις.12

Σήμερα οι παρεμβάσεις αντιμετώπισης των επιδημιών διακρίνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες: τις φαρμακευτικές παρεμβάσεις, τις μη-φαρμακευτικές παρεμβάσεις και την επιδημιολογική επιτήρηση των λοιμωδών νοσημάτων.

Οι φαρμακευτικές παρεμβάσεις για τη διαχείριση των επιδημιών περιλαμβάνουν την έρευνα και παραγωγή νέων φαρμάκων, τις πολιτικές για την μαζική παραγωγή και διακίνηση εμβολίων και την καθολική εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού.

Σε περιπτώσεις απουσίας φαρμάκων ή εμβολίων τα μόνα αποτελεσματικά εργαλεία για την αντιμετώπιση των επιδημιών είναι οι μη-φαρμακευτικές παρεμβάσεις οι οποίες διακρίνονται σε τέσσερις κατηγορίες: (α) απομόνωση (isolation) – αναφέρεται στον εντοπισμό συμπτωματικών ή εργαστηριακών επιβεβαιωμένων κρουσμάτων και στην απομόνωσή τους είτε κατ’ οίκον είτε σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους νοσηλείας (β) καραντίνα (quarantine) – αναφέρεται στην ιχνηλάτηση των θετικών κρουσμάτων και την απομόνωση των ύποπτων επαφών τους είτε κατ’ οίκον είτε σε ενδεδειγμένους χώρους (γ) κοινωνική αποστασιοποίηση (social distancing) –  αφορά στην μείωση των διαπροσωπικών επαφών σε επίπεδο κοινότητας για την αποφυγή επαφής ασυμπτωματικών ατόμων με υγιείς και συμπεριλαμβάνει κλείσιμο σχολείων, αγορών, εργασιακών χώρων και τον περιορισμό των συναθροίσεων (4) κοινωνική απομόνωση (community-wide containment) – εφαρμόζεται σε επίπεδο κοινότητας και σκοπό έχει την ελαχιστοποίηση των διαπροσωπικών επαφών και τον αυστηρό περιορισμό της κινητικότητας των πολιτών, επιτρέποντας μόνο τις ζωτικής σημασίας συναλλαγές ή δραστηριότητες.13

Προϋπόθεση για την επιτυχή εφαρμογή τόσο των φαρμακευτικών όσο και μη-φαρμακευτικών παρεμβάσεων είναι η ύπαρξη μόνιμου μηχανισμού επιδημιολογικής επιτήρησης στην κοινότητα, ο οποίος επιτρέπει τη συστηματική, δειγματοληπτική και συνεχή ανίχνευση κρουσμάτων λοιμωδών νοσημάτων πριν και κατά τη διάρκεια της επιδήμιας, δίνοντας πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για  την εξέλιξη της επιδημίας, τη στοχευμένη εφαρμογή περιοριστικών μέτρων και το έλεγχο της αποτελεσματικότητάς τους.14

Τυπικά διακρίνουμε τρεις φάσεις στην αντιμετώπιση μίας επιδημίας: (α) Φάση περιορισμού (containment phase) – αφορά σε στοχευμένα μέτρα απομόνωσης και καραντίνας στα αρχικά στάδια μίας επιδημίας, όταν ο κύριος όγκος των κρουσμάτων αφορά σε εισαγόμενα κρούσματα και τις άμεσες επαφές τους (2) Φάση καθυστέρησης (delay phase) – αφορά σε οριζόντια μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και απομόνωσης, όταν υπάρχουν ενδείξεις διασποράς της επιδημίας στην κοινότητα (κρούσματα χωρίς γνωστό επιδημιολογικό ιστορικό) και σκοπό έχει την άμβλυνση και καθυστέρηση της κορύφωσης της επιδημίας προκειμένου να μπορέσουν να ανταποκριθούν οι υπηρεσίες υγείας στην αυξημένη ζήτηση και χρήση (3) Φάση μετριασμού (mitigation phase) – αφορά σε μέτρα αντιμετώπισης των υγειονομικών, κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της επιδημίας, όταν πλέον η επιδημία έχει εξαπλωθεί σημαντικά στην κοινότητα.15,16

Δεν υπάρχει ομοφωνία για το ποιός είναι ο κατάλληλος συνδυασμός, η κατάλληλη διάρκεια αυτών των φάσεων και των αντίστοιχών τους περιοριστικών μέτρων για τον έλεγχο της εξάπλωσης μίας επιδημίας.17 Ο Π.Ο.Υ. και ο Ο.Η.Ε. συνιστούν την εκτεταμένη ανίχνευση, ιχνηλάτηση, απομόνωση κρουσμάτων (“trace, test, treat”) κατά τη φάση περιορισμού μίας επιδημίας αλλά και τη συνέχιση αυτής της πρακτικής (ανάλογα με τη διαθεσιμότητα των διαγνωστικών τέστ και του ανθρώπινου δυναμικού δημόσιας υγείας) τουλάχιστον σε όλες τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, όλους τους υγειονομικούς και όλους τους εγκλεισμένους πληθυσμούς τόσο κατά τη φάση καθυστέρησης όσο και κατά τη φάση μετριασμού της επιδημίας.9,18

Σε κάθε περίπτωση τα διαθέσιμα βιβλιογραφικά και ιστορικά δεδομένα δείχνουν ότι η έγκαιρη εφαρμογή περιοριστικών μέτρων (στοχευμένων ή/και οριζόντιων) επιβραδύνουν σημαντικά την εξέλιξη μίας επιδημίας,19 μειώνοντας τη συνολική της θνησιμότητα.2 Για χώρες δε που εφάρμοσαν εκταταμένα οριζόντια περιοριστικά μέτρα, η ύπαρξη μόνιμου μηχανισμού επιδημιολογικής επιτήρησης, η επάρκεια σε διαγνωστικά μέσα και ανθρώπινο δυναμικό για εκτεταμένη ανίχνευση, ιχνηλάτηση και στοχευμένη απομόνωση κρουσμάτων είναι αναγκαίες προϋποθέσεις για έξοδο από γενικευμένο lockdown, αποφυγή 2ου επιδημικού κύματος και αποτελεσματική αντιμετώπιση των όποιων επιδημικών αναζοπυρώσεων, ιδίως σε περιπτώσεις χαμηλής γενικής ανοσίας του πληθυσμού.19,20,21,22

Επιδημική ετοιμότητα μίας χώρας είναι η ικανότητα του συστήματος υγείας της να ανιχνεύσει, αναφέρει, ελέγξει και αντιμετωπίσει τις συνέπειες μίας επιδημίας.23

Είναι προφανές ότι η επιδημική ετοιμότητα μίας χώρας δεν περιορίζεται στην έγκαιρη απλά ανίχνευση, παρακολούθηση (μέσω επιδημιολογικής επιτήρησης) και έλεγχο (μέσω φαρμακευτικών και μη-φαρμακευτικών παρεμβάσεων) των όποιων επιδημικών εξάρσεων, αλλά περιλαμβάνει ένα ευρύτερο πλέγμα συντονισμένων δράσεων για την αντιμετώπιση των υγειονομικών, κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων τους – διάγραμμα 3.23,24

Εμπεριέχει για παράδειγμα δράσεις για την ενδυνάμωση των υπηρεσιών υγείας με μέτρα προστασίας και ενίσχυσης του υγειονομικού προσωπικού,25 επαρκείς νοσοκομειακές, εξωνοσοκομειακές υποδομές καθώς και επάρκεια υγειονομικού υλικού για την αντιμετώπιση της αυξημένης χρήσης εν μέσω επιδημίας,26 καθώς και στοχευμένες οικονομικές παρεμβάσεις για την εξασφάλιση της αναγκαίας χρηματοδότησης του συστήματος υγείας και τη λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων οικονομικής και κοινωνικής ανακούφισης από τις συνέπειες της επιδημίας.9,24

Ετοιμότητα και πολιτικές αντιμετώπισης της επιδημίας covid-19 στην Κίνα

Ιστορικό της επιδημίας: Τα πρώτα κρούσματα άτυπης πνευμονίας στην Κίνα, συνδεόμενα με υπαίθρια αγορά ψαριών, εντοπίστηκαν στην πόλη Wuhan στις 31 Δεκεμβρίου 2019.27 Ο νέος κορωναϊός ταυτοποιήθηκε εντός 7 ημερών ενώ ενημερώθηκε άμεσα και ο Π.Ο.Υ.28 Η ανίχνευση και αναφορά των νέων αυτών κρουσμάτων από τις Κινεζικές αρχές κρίθηκε ως σχετικά έγκαιρη, σε σχέση τουλάχιστον με την ιδιαίτερα καθυστερημένη αντίδρασή τους στην αναφορά των πρώτων κρουσμάτων του SARS το 2003.4 Η πόλη όμως Wuhan, η οποία και αποτέλεσε το επίκεντρο της επιδημίας στην Κίνα, τέθηκε σε αποκλεισμό στις 23-24 Ιανουαρίου 2020, όταν ήδη δηλαδή 5 εκατ. Κινέζοι από την επαρχία Hubei είχαν ταξιδέψει σε άλλες περιοχές της Κίνας, διασπείροντας τον SARS-CoV2 σε όλη τη χώρα.29 Η επιδημία στην Κίνα έχει πλέον τεθεί υπό έλεγχο, με αναφορά λιγότερων από 100 κρούσματων ημερησίως (κυρίως εισαγόμενα ή από τοπικές εξάρσεις) σταθερά από τις 8 Μαρτίου,30 και υπαρκτό τον κίνδυνο 2ου επιδημικού κύματος ιδιαίτερα στις μεγαλοπούλεις της Κίνας εκτός επαρχίας Hubei, όπου τα ποσοστά ανοσίας του γενικού πληθυσμού παραμένουν χαμηλά.19,20

Μέτρα δημόσιας υγείας για την αντιμετώπιση της επιδημίας: Οι Κινεζικές αρχές άρχισαν να υλοποιούν κολοσσιαίας έκτασης μέτρα δημόσιας υγείας για τον έλεγχο της επιδημίας,31 όταν ήδη αυτή βρισκόταν στο στάδιο της ευρείας διασποράς της στην κοινότητα.  Η έκθεση του 25μελούς κλιμακίου του Π.Ο.Υ. που επισκέφτηκε την Κίνα στις 16-24 Φεβρουαρίου περιγράφει με λεπτομέρεια το συνδυασμό των στοχευμένων και οριζόντιων μη-φαρμακευτικών παρεμβάσεων που υλοποίησαν οι Κινεζικές υγειονομικές αρχές για τον έλεγχο της επιδημίας.27 Ενδεικτικά στην πόλη Wuhan (11 εκατ. κατοίκων) πέραν του κλεισίματος των σχολείων, θεάτρων, εργασιακών χώρων (διά της επέκτασης κατά τέσσερις εβδομάδες της αργίας της Κινέζικης Πρωτοχρονιάς),29 του περιορισμού της κυκλοφορίας των πολιτών και της απαγόρευσης εξόδου τους από την πόλη, οι Κινεζικές αρχές ανέπτυξαν 1,800 6μελείς κινητές μονάδες (απαρτιζόμενες από έναν επιδημιολόγο και 5 άτομα συνοδό προσωπικό), οι οποίες σε καθημερινή βάση διενεργούσαν διαγνωστικούς ελέγχους, εντοπίζοντας και ιχνηλατώντας κρούσματα.27 Μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και «επιθετικής ιχνηλάτησης» εφαρμόστηκαν και εκτός Wuhan/Hubei, διαφοροποιημένα όμως ανάλογα με τη διασπορά της νόσου σε κάθε περιοχή.27 Κατά τη φάση χαλάρωσης των περιοριστικών μέτρων, σταδιακά από τις 17 Φεβρουαρίου εκτός επαρχίας Hubei και από 16 Μαρτίου στην πόλη Wuhan,19,32 ως πρώτη προτεραιότητα τέθηκε η συστηματική επιδημιολογική επιτήρηση και η διατήρηση υψηλού αριθμού διαγνωστικών ελέγχων για την αποφυγή 2ου επιδημικού κύματος.19, 20

Υγειονομικά μέτρα για την αντιμετώπιση της επιδημίας: Οι Κινεζικές υγειονομικές αρχές ακολούθησαν την αρχή της “Τετραπλής Συγκέντρωσης” (Four Concentrations), συγκέντρωση δηλαδή πόρων, υγειονομικού δυναμικού, ασθενών και θεραπείας σε ειδικά κέντρα.27 Όλα τα σοβαρά και επιπλεγμένα περιστατικά νοσηλεύονταν σε νοσοκομεία αναφοράς, όλα δε τα ήπια και ασυμπτωματικά περιστατικά απομονώνονταν υπό ιατρική παρακολούθηση σε νοσοκομεία καταφύγια – Παρένθετο Κείμενο 127,29 Η έκθεση του Π.Ο.Υ. περιγράφει με αναλυτικό τρόπο την ταχύτατη και μαζική επένδυση σε υποδομές και υγειονομικό προσωπικό στην Κίνα κατά τη διάρκεια της επιδημίας covid-19. Ενδεικτικά αναφέρει ότι στη πόλη Wuhan κατά τη διάρκεια της επιδημίας πέραν των 16 νοσοκομείων-καταφυγίων, κατασκευάστηκαν δύο νέα νοσοκομεία (συνολικής δυναμικότητας >2,600 κλινών), ενώ μετακινήθηκαν πάνω από 40,000 υγειονομικοί από άλλες περιοχές της Κίνας για παροχή υγειονομικής βοήθειας.27 Τα νέα νοσοκομεία τέθηκαν εκτός λειτουργίας μετά τις 16 Μαρτίου,32 αλλά η σημαντική επένδυση σε κλίνες ΜΕΘ παραμένει για την αντιμετώπιση πιθανού 2ου επιδημικού κύματος.27

Υγειονομικό προσωπικό κατά τη διάρκεια της επιδημίας: Υπολογίζεται ότι πάνω από 3,300 υγειονομικοί εκτέθηκαν στον SARS-CoV2 στην Κίνα (3.8% των συνολικών κρουσμάτων της χώρας),4  εκ των οποίων το 14.8% νοσηλεύτηκε σε σοβαρή ή κρίσιμη κατάσταση, ενώ σημειώθηκαν συνολικά 22 θάνατοι υγειονομικών.25 Η έκθεση του Π.Ο.Υ. σημειώνει ότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα κρούσματα σε υγειονομικούς σημειώθηκαν στην αρχή της επιδημίας όταν τα αποθέματα σε υλικά και η εμπειρία διαχείρισης των covid-19 ασθενών ήταν περιορισμένη. Στην πορεία δε της επιδημίας η πλειονότητα των κρουσμάτων σε υγειονομικούς (ιδίως αυτών εκτός της πόλης Wuhan) οφειλόταν σε έκθεση εκτός νοσοκομείου.27 Οι Κινεζικές αρχές βάσει αυτών των ευρημάτων υλοποίησαν πρόγραμμα επιδημιολογικής παρακολούθησης και ιχνηλάτησης των κρουσμάτων σε υγειονομικούς, τροποποιώντας τις πολιτικές προστασίας τους κατά την εξέλιξη της επιδημίας.27

***

ii Το υγειονομικό προσωπικό σε συνθήκες επιδημίας τελεί υπό διπλό κίνδυνο εργασιακής εξάντλησης και αυξημένης έκθεσης άρα και νόσησης από τον παθογόνο παράγοντα που προκαλεί την επιδημία.26 Στην Ιταλία οι μέχρι τώρα αναφορές κάνουν λόγο για νόσηση από covid-19 έως και του 20% του υγειονομικού προσωπικού της χώρας κατά τη διάρκεια της επιδημίας,46 ενώ στην Αγγλία οι πρώτες αναφορές κάνουν λόγο για παροπλισμό, ήδη πριν την έναρξη της εκθετικής αύξησης των νοσηλειών των ασθενών covid-19, του 20% των υγειονομικών της χώρας (νοσούντες ή ύποπτα κρούσματα σε κατ’ οίκον περιορισμό).47

***

Ετοιμότητα και πολιτικές αντιμετώπισης της επιδημίας covid-19 στην Ελλάδα 

Μέτρα δημόσιας υγείας για την αντιμετώπιση της επιδημίας: Τα πρώτα κρούσματα Covid-19 στην Ελλάδα ήταν εισαγόμενα από Ιταλία και Ισραήλ (μεμονωμένοι Έλληνες ταξιδιώτες ή μέλη οργανωμένων εκδρομών). Κατά τις δύο πρώτες εβδομάδες της επιδημίας δεν υπήρχαν ενδείξεις διασποράς του SARS-CoV2 στην κοινότητα, οπότε ακολουθήθηκε η κλασική μέθοδος στη δημόσια υγεία της εργαστηριακής διάγνωσης, απομόνωσης των θετικών κρουσμάτων (σε θαλάμους αρνητικής πίεσης) και ιχνηλάτησης των επαφών τους με παράλληλη απομόνωσή τους κατ΄οίκον. Η πολιτική αυτή εγκαταλείφθηκε τη 15η ημέρα της επιδημίας, στο 100ο επιβεβαιωμένο κρούσμα και αφού είχαν εντοπιστεί 11 κρούσματα άγνωστης επιδημιολογικής συσχέτισης («ορφανά»), ένδειξη έναρξης διασποράς του ιού στην κοινότητα (Διάγραμμα 4).

Η πρόωρη αυτή εγκατάλειψη της πολιτικής της επιθετικής ιχνηλάτησης (φάση περιορισμού της επιδημίας) επισημοποιήθηκε στις 16 Μαρτίου όταν ο ΕΟΔΥ ανακοίνωσε τα νέα αυστηρότερα κριτήρια εργαστηριακού ελέγχου, βάσει των οποίων εργαστηριακός έλεγχος διενεργείται μόνο σε ασθενείς με οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού με πυρετό και βήχα ή δύσπνοια καθώς και σε υγειονομικούς, ηλικιωμένους και άτομα με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα εφόσον φυσικά παρουσιάζουν συμπτώματα οξείας λοίμωξης.34 Τα νέα κριτήρια που υιοθέτησε ο ΕΟΔΥ δεν είναι σε συμφωνία με τα προτεραιοποιημένα κριτήρια που θέτει ο Π.Ο.Υ. στη φάση καθυστέρησης μίας επιδημίας.18

***

iii Πρόωρη εγκατάλειψη της ιχνηλάτησης και του διαγνωστικού ελέγχου συμπτωματικών ατόμων και των επαφών τους (φάση περιορισμού), σημειώθηκε και στην Αγγλία. Αν και η Βρετανική κυβέρνηση δεν έχει δημοσιοποιήσει τα στοιχεία προς υποστήριξη της πολιτικής της, επικριτές της εν λόγω απόφασης επισημαίνουν ότι αυτή ληφθηκε λόγω της έλλειψης διαγνωστικών τεστ και της απόφασης της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει την επιδημία ως ενιαίο εθνικό γεγονός παρά ως μία σειρά τοπικών ξεσπασμάτων με διαφορετικό ρυθμό και επίπεδο εξέλιξης ανά τη χώρα.48 Αντίστοιχα στη Γαλλία η μη υιοθέτηση της πολιτικής της μαζικής ιχνηλάτησης και των εκτεταμένων διαγνωστικών ελέγχων δεν υιοθετήθηκε λόγω διοικητικής αδυναμίας, έλλειψης διαγνωστικών τεστ και ανεπάρκειας πιστοποιημένων εργαστηρίων. Στις 28 Μαρτίου η εν λόγω πρακτική τέθηκε υπό αναθεώρηση, σε μία προσπάθεια εύρεσης τρόπου εξόδου από το lockdown.22

***

Εν τη απουσία εντατικών στοχευμένων μέτρων περιορισμού, το Υπουργείο Υγείας αποφάσισε την καθυστέρηση εξάπλωσης της επιδημίας μέσω της υιοθέτησης σταδιακά κλιμακούμενων μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και κοινωνικής απομόνωσης (φάση καθυστέρησης της επιδημίας). Η σταδιακή εισαγωγή αυτών των μέτρων έγινε τη 12η μέρα της επιδημίας με την αναστολή λειτουργίας των ΚΑΠΗ και ολοκληρώθηκε την 25η μέρα με την απαγόρευση κυκλοφορίας των πολιτών (Διάγραμμα 4). Κατά τη φάση καθυστέρησης της επιδημίας η ιχνηλάτηση των θετικών κρουσμάτων συνεχίστηκε μόνο σε λιγοστές περιπτώσεις εγκλεισμένων πληθυσμών (προληπτικά σε δομές φιλοξενίας ηλικιωμένων, σε δομές κράτησης ή φιλοξενίας μεταναστών και προσφύγων μετά από τυχαία αναγνώριση θετικών κρουσμάτων και πλέον πρόσφατα σε οικισμό Ρομά με πολλαπλά επιβεβαιωμένα κρούσματα). Τα δε οριζόντια περιοριστικά μέτρα φαίνεται να έχουν επιβραδύνει προς ώρας το ρυθμό εξάπλωσης της επιδημίας στην Ελλάδα, αν κρίνει κανείς από τη χαμηλή θνησιμότητα από covid-19 στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και το σταθεροποιημένο αριθμό νοσηλευομένων σε ΜΕΘ (Διάγραμμα 2).

Τέλος, σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης και συστηματικού δειγματοληπτικού ελέγχου της επιδημίας Covid-19 δεν έχει ενεργοποιηθεί στην Ελλάδα, ενώ σημαντικά κενά παρατηρούνται στη συλλογή και κοινοποίηση αναλυτικών επιδημιολογικών δεδομένων, όπως έχει ήδη επισημανθεί σε προηγούμενο σημειώμα του ΚΕΠΥ.43 Τα αναμενόμενα χαμηλά ποσοστά ανοσίας στο γενικό πληθυσμό, λόγω των περιοριστικών μέτρων, καθιστούν την πορεία αντιμετώπισης της επιδημίας πολύμηνη και το σύστημα επιδημιολογικής παρακολούθησής της επιβεβλημένο.

Υγειονομικά μέτρα για την αντιμετώπιση της επιδημίας: Ως προς τα υγειονομικά μέτρα προετοιμασίας του συστήματος υγείας, το οποίο κατά κοινή ομολογία ήταν απροετοίμαστο για την αντιμετώπιση μίας τέτοιας απειλής δημόσιας υγείας λόγω της χρόνιας υποχρηματοδότησής και αποδυνάμωσής του σε υποδομές και προσωπικό,5 η κυβέρνηση άρχισε να λαμβάνει μέτρα αρχής γενομένης στις 25 Φεβρουαρίου με την 1η (εκ των τεσσάρων συνολικά που εξέδωσε έως τις 30 Μαρτίου) Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ),42 μία μέρα δηλαδή πριν την επιβεβαίωση του πρώτου κρούσματος στη χώρα – Διάγραμμα 5.

Παρά το γεγονός ότι ο Π.Ο.Υ. είχε ήδη χαρακτηρίσει από τις 30 Ιανουαρίου την επιδημία covid-19 ως παγκόσμια απειλή για τη δημόσια υγεία,28 το Υπουργείο Υγείας άρχισε να προμηθεύεται διά απευθείας αναθέσεων (άρθρο 3, 1ης ΠΝΠ) υγειονομικό υλικό (μέσα ατομικής προστασίας, φάρμακα και αναπνευστήρες) στα τέλη Φεβρουαρίου,42 όταν πλέον στην παγκόσμια αγορά η ζήτηση για τέτοια προϊόντα είχε ήδη εκτιναχθεί. Στα δε μέσα Μαρτίου άρχισε να αποδέχεται δωρεές (άρθρο 8, 3ης ΠΝΠ) από ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς, για την εξασφάλιση του αναγκαίου εξοπλισμού του ΕΣΥ.39 Έως τις 12 Απριλίου το 66% της συνολικής χρηματοδότησης για αγορά ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού και υγειονομικού υλικού για το ΕΣΥ προερχόταν από δωρητές (πίνακας 1). Ο τρόπος αυτός χρηματοδότησης του ΕΣΥ μέσω δωρεών κρίνεται ως μη βιώσιμος για την μεσο- και μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση της επιδημίας covid-19. Η διεύρυνση της φορολογικής βάσης – μέσω της αντιμετώπισης της φοροαποφυγής και της κατάργησης των φοροαπαλλαγών μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων μεταξύ των οποίων και αυτές των δωρητών – και η αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης του ΕΣΥ αποτελεί την μόνη βιώσιμη εναλλακτική λύση για την ουσιαστική ενίσχυση της επιδημικής ετοιμότητας του συστήματος υγείας σε μεσο- και μακροπρόθεσμη βάση.

Ως προς τις πολιτικές ενδυνάμωσης και ασφάλειας του υγειονομικού δυναμικού του ΕΣΥ και των υπηρεσιών δημόσιας υγείας, έντονη ανησυχία προκαλεί η εμφανής υποτίμηση από πλευράς Υπουργείου Υγείας της ανάγκης κατεπείγουσας ενίσχυσής και προστασίας του καθώς και του χρονικού βάθους της επιδημικής κρίσης covid-19 στην Ελλάδα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στα τέλη Φεβρουαρίου η 1η ΠΝΠ προέβλεπε την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού του ΕΣΥ, δια της ανάκλησης αδειών και της εσωτερικής μετακίνησης εργαζομένων εντός του ΕΣΥ (άρθρο 2),42 ενώ οι πρώτες 2,000 προσλήψεις υγειονομικών ΕΣΥ ανακοινώθηκαν μόλις την 15η μέρα από την έναρξη της επιδημίας (Διάγραμμα 5). Ο δε ΕΟΔΥ ενισχύθηκε τις πρώτες κρίσιμες μέρες με μόλις 30 εργαζόμενους,45 γεγονός προφανώς το οποίο συνδέεται με την πρόωρη εγκατάλειψη της πολιτικής μαζικής ανίχνευσης και ιχνηλάτησης κρουσμάτων στην Ελλάδα, αλλά και την πλημμελή συλλογή και καταγραφή επιδημιολογικών δεδομένων για την εξέλιξη της επιδημίας covid-19 στη χώρα μας. Πλημμελής επίσης υπήρξε και η εκπαίδευση καθώς και ο εξοπλισμός του υγειονομικού προσωπικού με μέσα ατομικής προστασίας. Έως τις 12 Απριλίου καταγράφηκαν 138 κρούσματα covid-19 σε υγειονομικούς (6.5% του συνολικού αριθμού των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στη χώρα), με το 51.5% των κρουσμάτων να εντοπίζονται σε νοσοκομεία του ΕΣΥ στην Αττική και το 30% σε νοσοκομεία της Δυτικής Μακεδονίας (Καστοριά) και της Δυτικής Πελοποννήσου (Πάτρα) – Διάγραμμα 6. Η πρόσληψη τέλος υγειονομικού προσωπικού εν μέσω πανδημίας με συμβάσεις ορισμένου χρόνου (4μηνες για τους εργαζόμενους στον ΕΟΔΥ, 3μηνες για τους εργαζόμενους στις Κινητές Μονάδες Υγείας και 2ετείς για τους νεοπροσληφθέντες στο ΕΣΥ), πέραν του ότι αποκαλύπτει την αδυναμία εκτίμησης του βάθους της επιδημικής κρίσης από πλευράς Υπουργείου Υγείας, δεν αποτελεί βιώσιμη λύση για την μεσο- και μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση της πανδημίας. Η πρόσληψη όλου του αναγκαίου προσωπικού στις υπηρεσίες δημόσιας υγείας και το ΕΣΥ με μόνιμη εργασιακή σχέση, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ασφαλή έξοδο από το lockdown και την επιδημική θωράκιση της χώρας τους επόμενους μήνες.

Ιδιαίτερο τέλος προβληματισμό προκαλεί ο εμπροσθοβαρής και με ιδιαίτερη επιμέλεια σχεδιασμός του Υπουργείου Υγείας, έτσι όπως αυτός ξεδιπλώνεται εν μέσω υγειονομικής διαχείρισης της επιδημικής κρίσης στην Ελλάδα (Διάγραμμα 5), για τη σύναψη συμβολαιακών σχέσεων μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα στο χώρο της υγείας. Είναι ενδεικτικό ότι σχεδόν το 42% της εγκεκριμένης δαπάνης του Υπουργείου Υγείας για την αντιμετώπιση των υγειονομικών επιπτώσεων της επιδημίας κατευθύνεται στον ιδιωτικό – κερδοσκοπικό τομέα υγείας με όρους πολλαπλάσιου κόστους για τα ασφαλιστικά ταμεία και τον κρατικό προϋπολογισμό (Πίνακας 1). Η εγκατάλειψη της πολιτικής σύναψης συμβολαίων με το ιδιωτικό τομέα υγείας (πόσο δε μάλλον σε συνθήκες κατεπείγουσας, αδιαφανούς διαχείρισης τους) και η επίταξη των υποδομών του, με ένταξή τους στον κεντρικό σχεδιασμό του Υπουργείου Υγείας αποτελεί την μόνη ρεαλιστική λύση για την άμεση και μελλοντική αντιμετώπιση των υγειονομικών επιπτώσεων της επιδημίας.

Συμπέρασμα

Η επιδημία της νόσου του νέου κορωναϊού (Covid-19) αποκαλύπτει με τον πλέον οδυνηρό τρόπο την έλλειψη επιδημικής ετοιμότητας στις υπηρεσίες δημόσιας υγείας και τις χρόνιες ευαλωτότητες του εθνικού συστήματος υγείας στην Ελλάδα, προϊόντα αμφότερα της χρόνιας υποχρηματοδότησης και αποδιάρθωσής τους.

Η επιτυχής επιβράδυνση του 1ου επιδημικού κύματος covid-19, έδωσε χρόνο ο οποίος όφειλε να είχε χρησιμοποιηθεί για τη θωράκιση και ενίσχυση των παραπάνω υπηρεσιών.

Δεδομένων των κατά πάσα πιθανότητα χαμηλών ποσοστών ανοσίας του γενικού πληθυσμού, ως αποτέλεσμα των οριζόντιων περιοριστικών μέτρων, υψηλός είναι ο κίνδυνος τοπικών αναζωπυρώσεων ή και άλλων επιδημικών κυμάτων, μετά την άρση του lockdown και εντός των επόμενων μηνών ή και έτους.

Με βάσει τα παραπάνω γίνεται ξεκάθαρο ότι η επιδημία covid-19 δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως μία έκτακτη κατάσταση ολίγων εβδομάδων, αντιθέτως απαιτεί μακρόπνοο σχεδιασμό, επαρκή χρηματοδότηση και οργάνωση.

Η σύσταση μόνιμου μηχανισμού επιδημιολογικής επιτήρησης και δειγματοληπτικής παρακολούθησης της επιδημίας σε πραγματικό χρόνο, η επάρκεια ανθρώπινου δυναμικού και διαγνωστικών μέσων στις υπηρεσίες δημόσιας υγείας και η ολόπλευρη θωράκιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και των νοσοκομειακών υποδομών του ΕΣΥ αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση της επιδημικής κρίσης την επόμενη περίοδο.

Βιβλιογραφία

  1. Sands P, Mundaca-Shah C, Dzau VJ. The Neglected Dimension of Global Security — A Framework for Countering Infectious-Disease Crises. N Engl J Med. 2016;374:1281–7.
  2. Markel H, Lipman H, Navarro A, Sloan A, Michalsen J, Stern AM, et al. Nonpharmaceutical interventions implemented by US cities during the 1918-1919 Influenza Pandemic. J Am Med Assoc. 2007;298:644–54.
  3. Gates B. Responding to Covid-19 — A Once-in-a-Century Pandemic? N Engl J Med. 2020; doi/10.1056/NEJMp2003762
  4. Wu Z, McGoogan J. Characteristics of and important lessons from the coronavirus disease 2019 (covid-19) outbreak in China. J Am Med Assoc. 2020;E1–4.
  5. Κονδύλης Η, Μπένος Α. Σύγχρονες απειλές δημόσιας υγείας, η διεθνής διακυβέρνησή τους και οι εθνικές πολιτικές αντιμετώπισής τους: η περίπτωση της πανδημίας του Κορωναϊού (Covid-19)Policy brief 2020.1. Θεσσαλονίκη: ΚΕΠΥ – Κέντρο Έρευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγεία και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας; 2020.
  6. Sanders D, Sengupta A, Scott V. Ebola epidemic exposes the pathology of the global economic and political system. Int J Heal Serv. 2015;45:643–56.
  7. World Health Organization. Coronovirus disease 2019 (COVID-19). Situation report – 83. Geneva: World Health Organization; 2020.
  8. United Nations. Global Humanitarian response plan covid-19. United Nations coordinated appeal. April – December 2020. Geneva: United Nations; 2020. 1–80 p.
  9. United Nations. Shared responsibility, global solidarity: responding to the socio-economic impacts of Covid-19. Geneva: United Nations; 2020.
  10. Υπουργείο Υγείας. Ανακοίνωση για την εξέλιξη της νόσου Covid-19 στη χώρα μας – 12 Απριλίου. Αθήνα: Υπουργείο Υγείας;
  11. ΕΟΔΥ. Ημερήσια έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης λοίμωξης από το νέο κορωνοϊό (covid-19). Δεδομένα έως 12 Απριλίου 2020.Αθήνα: Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας; 2020.
  12. Tognotti E. Lessons from the History of Quarantine, from Plague to Influenza A. Emerg Infect Dis. 2013;19:254–9.
  13. Wilder-Smith A, Freedman DO. Isolation, quarantine, social distancing and community containment: pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak. J Travel Med. 2020;27. doi/10.1093/jtm/taaa020
  14. Gostin LO, Wiley LF. Governmental Public Health Powers During the COVID-19 Pandemic. JAMA. 2020; doi/10.1001/jama.2020.5460
  15. Department of Health and Social Care. Coronavirus: action plan. A guide to what you can expect across the UK. London, UK: Department of Health and Social Care; 2020.
  16. Editorial. COVID-19: delay, mitigate, and communicate. Lancet Respir Med. 2020;
  17. Flahault A. COVID-19 cacophony: is there any orchestra conductor? Lancet. 2020; doi.org/10.1016/ S0140-6736(20)30675-9
  18. World Health Organization. Laboratory testing strategy recommendations for Covid-19. Interim guidance 21 March 2020. Geneva: World Health Organization; 2020.
  19. Leung K, Wu JT, Liu D, Leung GM. First-wave COVID-19 transmissibility and severity in China outside Hubei after control measures, and second-wave scenario planning: a modelling impact assessment. Lancet. 2020; doi/10.1016/S0140-6736(20)30746-7
  20. Xu S, Li Y. Beware of the second wave of COVID-19. Lancet. 2020; doi/10.1016/S0140-6736(20)30845-X
  21. Beeching NJ, Fletcher TE, Beadsworth MBJ. Covid-19: testing times. BMJ. 2020;m1403.
  22. Moatti J-P. The French response to COVID-19: intrinsic difficulties at the interface of science, public health, and policy. Lancet Public Heal. 2020; doi/10.1016/S2468-2667(20)30087-6
  23. Oppenheim B, Gallivan M, Madhav NK, Brown N, Serhiyenko V, Wolfe ND, et al. Assessing global preparedness for the next pandemic: development and application of an Epidemic Preparedness Index. BMJ Glob Heal.2019;4:e001157.
  24. World Health Organization. A strategic framework for emergency preparedness.Geneva: World Health Organization; 2017.
  25. Adams JG, Walls RM. Supporting the Health Care Workforce During the COVID-19 Global Epidemic. JAMA. 2020; doi/10.1001/jama.2020.3972
  26. Chopra V, Toner E, Waldhorn R, Washer L. How should U.S. hospitals prepare for Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)? Ann Intern Med. 2020; doi/10.7326/M20-0907
  27. WHO-China Joint Mission.Report of the WHO-China joint mission on coronavirus disease 2019 (COVID-19). Geneva: World Health Organization; 2020.
  28. World Health Organization. Novel coronovirus (2019-nCoV). Donor alert.Geneva: World Health Orgnanisation; 2020. 1–2 p.
  29. Chen S, Yang J, Yang W, Wang C, Barnighausen T. COVID-19 control in China during mass population movements at New Year. Lancet.2020;395:764–5.
  30. World Health Organization. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Situation report 48.Geneva: World Health Organization; 2020.
  31. Editorial. COVID-19: too little, too late? Lancet.2020;395:755.
  32. Tanne JH, Hayasaki E, Zastrow M, Pulla P, Smith P, Rada AG. Covid-19: how doctors and healthcare systems are tackling coronavirus worldwide. BMJ. 2020;368:m1090.
  33. Chen S, Zhang Z, Yang J, Wang J, Zhai X, Bärnighausen T, et al. Fangcang shelter hospitals: a novel concept for responding to public health emergencies. Lancet. 2020; doi/10.1016/S0140-6736(20)30744-3
  34. ΕΟΔΥ. Λοίμωξη από νέο κορωνοϊό Covid-19. Κριτήρια για εργαστηριακό έλεγχο. Αθήνα: Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας; 2020.
  35. Κοινή Υπουργική Απόφαση. Περί λεπτομερειών σύστασης και περί συγκρότησης και λειτουργίας Κινητών Ομάδων Υγείας (Κ.ΟΜ.Υ.) Ειδικού Σκοπού για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών από την εμφάνιση και διάδοση του κορωνοϊού COVID-19. ΦΕΚ Β’. 2020;1177:12605–7.
  36. Κοινή Υπουργική Απόφαση. Υλοποίηση μέτρων αποφυγής και περιορισμού της διάδοσης κορωνοϊού. ΦΕΚ Β΄.848;9487–9.
  37. Κοινή Υπουργική Απόφαση. Επιβολή του μέτρου της προσωρινής απαγόρευσης της τέλεσης κάθε είδους λειτουργιών και ιεροπραξιών στους θρησκευτικούς χώρους λατρείας για το χρονικό διάστημα από 16.3.2020 εως 30.3.2020. ΦΕΚ Β΄. 2020;872:9587–8.
  38. Κοινή Υπουργική Απόφαση. Καθορισμός τρόπου αποζημίωσης των αναγκαστικά διατιθέμενων προς χρήση για τη δημόσια υγεία, υλικών και εγκαταστάσεων. ΦΕΚ Β΄. 2020;1076:11281.
  39. Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου. Κατεπείγοντα μέτρα αντιμετώπισης των αρνητικών συνεπείών της εμφάνισης του κορωνοϊού Covid-19 και της ανάγκης περιορισμού της διάδοσής του. ΦΕΚ Α΄.2020;55:997–1005.
  40. Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου. Μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας του κορωναϊού covid-19 και άλλες κατεπείγουσες διατάξεις. ΦΕΚ Α΄.2020;75:1265–89.
  41. Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου. Κατεπείγοντα μέτρα αντιμετώπισης της ανάγκης περιορισμού της διασποράς του κορωνοϊού covid-19. ΦΕΚ Α΄. 2020;64:1071–80.
  42. Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου. Κατεπείγοντα μέτρα αποφυγής και περιορισμού της διάδοσης κορωνοϊού. ΦΕΚ Α΄. 2020;42:763–7.
  43. Κονδύλης Η, Μπένος Α. Η επιδημική ετοιμότητα μίας χώρας προϋποθέτει τη συλλογή ολοκληρωμένων στοιχείων και τη διαφάνεια στην επικοινωνία τους.Θεσσαλονίκη: ΚΕΠΥ – Κέντρο Έρευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας; 2020.
  44. Υπουργείο Οικονομικών. Ανακοίνωση του Υπουργού Οικονομικού κ. Χρήστου Σταϊκούρα για τις παρεμβάσεις των Υπουργείων Οικονομικών, Ανάπτυξης και Εργασίας για την αντιμετώπιση των παρενεργειών της πανδημίας του κορονοϊού.Αθήνα: Υπουργείο Οικονομικών; 2020.
  45. ΕΟΔΥ. Πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος προσωπικού διαφόρων ειδικοτήτων με καθεστώς έκδοσης δελτίου παροχής υπηρεσιών στο πλαίσιο αντιμετώπισης κρουσμάτων του novel corona virus 2019-nCov, 28/02/2020. Αθήνα: Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας; 2020.
  46. Editorial. COVID-19: protecting health-care workers. Lancet. 2020;395:922.
  47. Godlee F. Covid-19: weathering the storm. BMJ.2020;m1199.
  48. Pollock AM, Roderick P, Cheng K, Pankhania B. Covid-19: why is the UK government ignoring WHO’s advice? BMJ.2020;m1284.

 

 

© ΚΕΠΥ | Κέντρο Έρευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτικής Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Θεσσαλονίκη, 12 Απριλίου 2020

Συντονιστές:

Ηλίας Κονδύλης

Αναπληρωτής Καθηγητής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας – Πολιτικής Υγείας, Τμήμα Ιατρικής Α.Π.Θ.

Αλέξης Μπένος

Καθηγητής Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Τμήμα Ιατρικής Α.Π.Θ.

Ερευνητική Ομάδα:

Ηλίας Κονδύλης – MD, PhD

Ιωάννης Παντουλάρης – MD

Ευθυμία Μακρίδου – PhD

Arianna Rotulo – PhDc

Στέργιος Σερέτης – PhD

Αλέξης Μπένος – MD, PhD

Εργαστήριο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Γενικής Ιατρικής και Έρευνας Υπηρεσιών Υγείας, Τμήμα Ιατρικής Α.Π.Θ.

Πηγή: ΚΕΠΥ