Από τη μεριά μας οφείλουμε να κοιτάξουμε τον Μάη του 68 με την αναγκαία αυθάδεια που θα μπορέσει να βγάλει την παγκόσμια έκρηξη του 1968 από το μουσείο και να την κάνει χρήσιμη στο σήμερα. Ο Μάης χρειάζεται υπεράσπιση για αυτό που πραγματικά ήταν, επανατοποθέτηση για το συνολικότερο παγκόσμιο πλαίσιο που καθόρισε την εξέλιξή του, και τέλος, θετική κριτική στον ανολοκλήρωτο χαρακτήρα του.

2. Πώς ήταν ο κόσμος 50 χρόνια πριν;

Ας διευκρινίσουμε το εξής: Όταν αναφερόμαστε στον Μάη του 68 δεν περιοριζόμαστε μονάχα στον Γαλλικό Μάη. Συμπεριλαμβάνουμε την επαναστατική θύελλα σε όλο τον κόσμο από τις αρχές της δεκαετίας του 60 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 70. Η υφήλιος επί δεκαπέντε περίπου χρόνια συνταράσσεται από επαναστατικές θύελλες, εξεγέρσεις, επαναστάσεις, εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Σε Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική, τα κινήματα αυτά, παλεύουν να σπάσουν τα δεσμά του ιμπεριαλισμού, ενώ πολλά από αυτά πασχίζουν να αποτινάξουν τον αποικιακό ζυγό που είχε επιβληθεί από τις αρχές του περασμένου αιώνα στις χώρες τους.

Ανάμεσα σε πολλές περιπτώσεις ενδεικτικά αναφέρουμε τις εξής: ο αντιαποικιακός αγώνας για την ανεξαρτησία του Κονγκό, το Κίνημα της Μαύρης Συνείδησης που εμφανίστηκε στη Νότια Αφρική στα μέσα της δεκαετίας του 60 και έφτασε στο σημείο της ένοπλης αντίστασης. Η ανεξαρτησία της Γκάνας λίγο νωρίτερα (1957), μέχρι πρότινος βρετανικής αποικίας. Τα απελευθερωτικά κινήματα στις πορτογαλικές αποικίες της Γουινέας και του Πράσινου Ακρωτηρίου. Στην Αμερική το αντάρτικο της Κολομβίας, ο ένοπλος αγώνας στη Νικαράγουα μέχρι την πτώση του φιλοαμερικάνικου καθεστώτος, το αντάρτικο της Κολομβίας, ο αγώνας της Ουρουγουάης και το πορτορικάνικο κίνημα για την ανεξαρτησία. Στη Μέση Ανατολή η ίδρυση του Λαϊκού Μετώπου της Παλαιστίνης και η ένοπλη αντίσταση για την υπεράσπιση της παλαιστινιακής υπόθεσης. Και τα παραπάνω αποτελούν μόνο κάποια παραδείγματα από το σύνολο της αντίστασης της περιόδου.

Ξεχωριστά αναφέρουμε την περίπτωση της Κουβανικής Επανάστασης που επικράτησε το 1959, κάτω από τη μύτη του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού.

Η γη ολόκληρη συγκλονίζεται από την πρωτοφανούς ωμότητας επέμβαση των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Μετά την αποτίναξη του γαλλικού ζυγού, και τη νίκη των Βιετναμέζων το 1954, η χώρα διχοτομείται στην Λαϊκή Δημοκρατία του Βιετνάμ (Βόρεια) και στο Νότιο Βιετνάμ. Το δεύτερο βρίσκεται υπό καθεστώς το οποίο είχε τις πλάτες των ΗΠΑ. Οι φρικαλεότητες της υπερδύναμης σε συνδυασμό με τον ηρωικό αγώνα του βιετναμέζικου λαού, αποτέλεσαν φάρο για τους αγώνες της εποχής, έδωσαν ώθηση στον παγκόσμιο αντιιμπεριαλιστικό αγώνα που διεξάγονταν και επηρέασαν μια σειρά από περιοχές του κόσμου και το Βιετνάμ έγινε σύμβολο του αντιπολεμικού-αντιιμπεριαλιστικού κινήματος. Τελικώς, η αποχώρηση των αμερικάνικων στρατευμάτων έγινε το 1973, ενώ το 1976 και μετά την οριστική απελευθέρωση του νότιου τμήματος, σχηματίστηκε η Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Βιετνάμ.

Λίγα χρόνια πριν το 68 ξεσπά στην Κίνα η Πολιτιστική Επανάσταση. Για τη σημασία της εντός του κομμουνιστικού κινήματος θα μιλήσουμε παρακάτω, ωστόσο αξίζει να αναφέρουμε την τεράστια επίδραση που άσκησαν οι ιδέες των κινέζων κομμουνιστών για την επανάσταση που πρέπει να γίνει μέσα στην επανάσταση. Η κριτική στο σοβιετικό μοντέλο είναι συντριπτική και επηρεάζει κινήματα, κόμματα και επαναστάσεις σε όλο τον πλανήτη.

Πέρα από την περιφέρεια του πλανήτη, οι θύελλες συνταράζουν και τις μητροπόλεις του καπιταλισμού. Στις ΗΠΑ συγκροτείται το κίνημα των μαύρων για τα πολιτικά δικαιώματα, ενώ η πιο μαχητική του πτέρυγα προσανατολίζεται στην κατεύθυνση της κοινωνικής απελευθέρωσης. Ενδεικτικά, οι Μαύροι Πάνθηρες, το πιο γνωστό, μαχητικό, ηρωικό κίνημα, στην καρδιά του καπιταλισμού, στο καταστατικό τους αναφέρονται ότι εμπνέονται από τη σκέψη του Μάο Τσε Τουνγκ, το δε FBI τους χαρακτηρίζει ως το μεγαλύτερο κίνδυνο για τις ΗΠΑ.

Στην Ευρώπη, πέραν από τον Γαλλικό Μάη, στον οποίο θα αναφερθούμε εκτενέστερα, μεγάλης σημασίας είναι ο αγώνας που ξεκινάει στην Ιταλία το 1968, γνωστός και ως ιταλικό φθινόπωρο, από εργάτες και φοιτητές. Είναι αντίστοιχης δυναμικής με τα γαλλικά γεγονότα, απλώνεται όμως σε πολύ μεγαλύτερη διάρκεια, ενώ η στάση του ιταλικού ΚΚ, είναι στάση συμβιβασμού, αντίστοιχη με αυτήν του ΚΚΓ όπως θα δούμε παρακάτω. Όπως και να χει, ο μεταπολεμικός κόσμος ζει στις αντιθέσεις του, ενώ η ιδέα της επανάστασης επανέρχεται στο προσκήνιο σε παγκόσμιο επίπεδο, ταράζοντας συθέμελα το σύστημα του ιμπεριαλισμού και του καπιταλισμού.

Η κατάσταση των «δυνατών» και η συνεργασία.

Επιμένοντας στη συζήτηση γύρω από το πλαίσιο της περιόδου, οφείλουμε να επισημάνουμε τη νέα φάση της αμερικανοσοβιετικής συνεργασίας μετά το πέρας του ψυχρού πολέμου. Η ΕΣΣΔ πλέον αναγνωρίζει τα «καλά» της Δύσης, δηλαδή την αγορά, την κατανάλωση, το κέρδος κ.α. Το πρότυπο που προβάλλεται πλέον από τη νέα ηγεσία, δεν είναι μια κοινωνία μεταβατική που μάχεται προκειμένου να ανατρέψει την παλιά κατάσταση πραγμάτων και να μετασχηματιστεί σε μια επαναστατική κατεύθυνση, αλλά μια κοινωνία που προσαρμόζεται. Είναι σαφής πλέον η αλλαγή της πορείας. Τα γεγονότα στις 21 Αυγούστου του 1968 στην Τσεχοσλοβακία, γνωστά ως Άνοιξη της Πράγας, εντάσσονται σε ένα τέτοιο πλαίσιο κρίσης των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Από την άλλη πλευρά, η μεταπολεμική ανάπτυξη του καπιταλισμού γίνεται χωρίς μεγάλες κρίσεις. Η έκρηξη του καταναλωτισμού πέραν από μια αίσθηση ευημερίας, διαμορφώνει και μια μαζική κουλτούρα. Αυτή χαρακτηρίζεται από καταναλωτικό ντελίριο, θέτει ως όνειρο ζωής την κοινωνική αναγνώριση, διαμορφώνει έναν πυρήνα αξιών που «μετράει» την ευτυχία και την επιτυχία σε συνάρτηση με την οικονομική βάση. Κυρίαρχοι εκφραστές του εν λόγω μοντέλου οι ΗΠΑ, ενώ όλες οι δυτικές κοινωνίες ακολουθούν από πίσω.

3. Η επανάσταση μπορεί να καταντήσει αντεπανάσταση

Στην επαναστατική θύελλα των δεκαετιών 60-70, το τότε διεθνές κέντρο του κομμουνιστικού κινήματος (Σοβιετική Ένωση) θα σταθεί από ουδέτερα έως εχθρικά, ως δύναμη καταστολής των κινημάτων αμφισβήτησης και αντίστασης απέναντι στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Αυτό οι σημερινοί παράγοντες του ΚΚΕ που ξαναγράφουν την ιστορία του κόμματός τους καταπώς βολεύει την τωρινή ηγεσία του, δεν πρέπει να το ξεχνούν. Εκείνα τα χρόνια (ξεκινώντας πιο «ανοιχτά» το 1960), διεξάγεται σφοδρή σύγκρουση ανάμεσα σε ΚΚΣΕ και ΚΚΚ, η οποία προηγείται του διεθνούς ξεσηκωμού και σφραγίζει τη θέση που θα πάρει η κάθε δύναμη. Η κινέζικη κριτική στις στρεβλώσεις, τις υποχωρήσεις, τις συνθηκολογήσεις της σοβιετικής ηγεσίας είναι εξαιρετικά σημαντική και έχει τεράστια επίδραση στις θύελλες και στις εκρήξεις που θα ακολουθήσουν. Οι κινέζοι κομμουνιστές προειδοποιούν ότι η επανάσταση μπορεί να μετατραπεί σε αντεπανάσταση και το κόκκινο να γίνει μαύρο.

Δύο χρόνια πριν το 68, εξαπολύεται η Πολιτιστική Επανάσταση στην Κίνα. Αποτελεί προσπάθεια επανακαθορισμού των στόχων του κομμουνιστικού κινήματος ενάντια στις δυνάμεις που σπρώχνουν την επανάσταση στον καπιταλιστικό δρόμο. Αυτή είναι η πρώτη οργανωμένη απόπειρα του κομμουνιστικού κινήματος να καταπολεμήσει την αναθεώρηση που επιχειρείται σε όλα τα πεδία. Η Πολιτιστική Επανάσταση ανοίγει νέους δρόμους και προχωρά στην πιο ουσιαστική μέχρι τότε κριτική των αντιλήψεων για την εξουσία, την οικονομία, το δίκαιο, τη μόρφωση.Μια προσπάθεια η οποία θέτει ατζέντα και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό παγκόσμια την κίνηση των μαζών.

Έχει μάλιστα σημαντική επιρροή στον ίδιο τον Γαλλικό Μάη και τα ζητήματα που θα θέσει, ζητήματα κριτικής στη γνώση και στην επιστήμη. Η μαοϊκή Κίνα, επιλέγει να ταχθεί ενεργητικά με την πλευρά της αντίστασης απέναντι στον ιμπεριαλισμό και στις δυνάμεις της αντίδρασης, αντίσταση που σημειώνει σημαντικές νίκες σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης. Και δεν είναι μόνο η Κίνα. Το μανιφέστο του Τσε Γκεβάρα «Να δημιουργήσουμε δύο, τρία… πολυάριθμα Βιετνάμ: αυτό είναι το σύνθημα!» ήδη με τον τίτλο του έρχεται σε ολομέτωπη σύγκρουση με την πυροσβεστική γραμμή της ΕΣΣΔ και συντάσσεται με τις επαναστατικές θύελλες που συγκλονίζουν τον πλανήτη. Στο σύνθημα της «συνεργασίας», αντιπαραβάλλεται η γραμμή της γενικής ανάφλεξης και της ολομέτωπης σύγκρουσης με τον ιμπεριαλισμό. Κατευθυντήρια αρχή είναι ότι ο κόσμος έχει μπει σε μια αποφασιστική αναμέτρηση, καθοριστικής σημασίας για το μέλλον των λαών.

Διαμορφώνεται λοιπόν βαθμιαία συνείδηση στους αγωνιζόμενους ανά τον κόσμο ότι ανήκουν σε ένα παγκόσμιο μέτωπο. Από τον φοιτητή στη Γαλλία, τον εργάτη στην Ιταλία, τους αντάρτες στο Βιετνάμ, το κίνημα των μαύρων στις ΗΠΑ, τους Κινέζους αγωνιστές και τους επαναστάτες των εξαρτημένων χωρών, διαμορφώνεται μια συναντίληψη στόχων και σκοπών. Ο Μαξ Ελμπάουμ, στέλεχος του βορειοαμερικάνικου ριζοσπαστικού κινήματος γράφει: «Ο αντιρατσισμός και ο αντιιμπεριαλισμός ήταν η εμπροσθοφυλακή της νέας ριζοσπαστικής συνείδησης. Η κύρια διεθνής έμπνευση ερχόταν από τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα που φαίνονταν να διαλύουν καθημερινά την έννοια του ανίκητου για τις ΗΠΑ. Ήταν η στιγμή που η Βιετναμέζικη και η Κουβανέζικη Επανάσταση, η Λαϊκή Κίνα και τα μαρξιστικά ένοπλα κινήματα στη Λατινική Αμερική, την Ασία, την Αφρική και την Μέση Ανατολή φαίνονταν να αλληλοσυνδέονται σε έναν ασταμάτητο χείμαρρο».

4. Τα γεγονότα του Μάη του 68

Έτσι φτάνουμε στον Μάη του 68 που αποτελεί μια σημαντική αλλά επιμέρους πλευρά και που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ανεξάρτητα από το γενικότερο πλαίσιο των κοσμοϊστορικών γεγονότων που περιγράφηκαν. Παρόλα αυτά, ο Μάης είναι που καταγράφεται ως σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής. Κι ενώ η έκρηξη θα έρθει τον Μάη του 68, το σπέρμα της προϋπάρχει αρκετό διάστημα πιο πριν. Ήδη από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 60 παράλληλα με τον αγώνα που δίνει ο Αλγερινός λαός εναντία στους Γάλλους αποικιοκράτες, αναπτύσσεται ένα κίνημα αλληλεγγύης στον Αλγερινό λαό εντός της Γαλλίας. Η Ιμπεριαλιστική επέμβαση στο Βιετνάμ θα ξεσηκώσει τους Γάλλους νεολαίους. Από την πρώτη κιόλας στιγμή συγκροτούνται επιτροπές ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ.

Πέρα όμως από τα παραπάνω στοιχεία και τον αναβρασμό στους κόλπους της νεολαίας, αυτό που οδήγησε στην εξέγερση είναι η κατάσταση που επικρατεί εκείνη την περίοδο στην Γαλλία. Η ενίσχυση του ρόλου των πολυεθνικών, η ενίσχυση του κρατικού μηχανισμού και του ανταγωνισμού. Η διαμόρφωση του προτύπου του εργάτη γρανάζι της παραγωγής, με κάθε του κίνηση συγκεκριμένη και αυτοματοποιημένη χωρίς καμία δημιουργικότητα και χωρίς να ξέρει τι παράγει. Η δημιουργία της λεγόμενης καταναλωτικής κοινωνίας είναι γεγονός, ενώ από την επιχειρούμενη αναδιάρθρωση δε θα μπορούσε να λείπει η παιδεία. Τα παραπάνω θέτουν τα πλαίσια στα οποία διαμορφώνονται οι νέοι επιστήμονες: υπερεξειδικευμένοι και πάντα στην υπηρεσία των εταιριών και της παραγωγής. Παράλληλα πολλοί τομείς χτυπιούνται από την ανεργία. Εκείνη την περίοδο μάλιστα, οικοδομούνται πανεπιστημιουπόλεις στις άκρες ή και έξω από τις πόλεις, σε μια προσπάθεια γκετοποίησης των ανήσυχων φοιτητών, ώστε να δυσκολεύει η επαφή τους με τα υπόλοιπα κομμάτια της κοινωνίας, ενώ σκληρά μέτρα καταστολής περιμένουν όσους αντιδρούν.

Οι κοινωνικές πιέσεις κάνουν τη σύγκρουση να μη θέλει και πολύ για να εκδηλωθεί. Οι προληπτικές συλλήψεις ακτιβιστών που εναντιώθηκαν στον πόλεμο του Βιετνάμ αλλά και οι συλλήψεις φοιτητών σε αντιπολεμικές διαδηλώσεις θα φέρουν την αντίδραση των φοιτητών.

Στις 22 Μαρτίου, οι φοιτητές ως απάντηση στις μαζικές συλλήψεις καταλαμβάνουν το κτίριο της διοίκησης του Πανεπιστημίου της Ναντέρ. Δημιουργείται το κίνημα της 22 Μάρτη.

Στις 30 Απρίλη το πανεπιστήμιο της Ναντέρ κλείνει. Οι φοιτητές καταφεύγουν στην Σορβόννη.

Στις 3 του Μάη η αστυνομία επιτίθεται στους φοιτητές της Σορβόννης. Οι φοιτητές στήνουν οδοφράγματα και συγκρούονται με την αστυνομία. Είναι η πρώτη εκδήλωση της εξέγερσης που θα μείνει στην ιστορία ως Γαλλικός Μάης.

Στις 6 του Μάη πάνω από 30.000 διαδηλωτές είναι στους δρόμους. Οι φοιτητές τραγουδούν την «Διεθνή». Συλλαμβάνονται 422 φοιτητές. Τραυματίζονται 600 φοιτητές και 345 αστυνομικοί. Το κίνημα επεκτείνεται σε πολλές πόλεις της Γαλλίας που έχουν πανεπιστήμια. Ο υπουργός Παιδείας Αλέν Περφίτ απαγορεύει στον πρύτανη της Σορβόννης να ανοίξει το πανεπιστήμιο.

Τη νύχτα της 10ης προς την 11η Μαΐου η εξέγερση των φοιτητών κορυφώνεται. 60 οδοφράγματα στήνονται στους δρόμους του Παρισιού. 720 άτομα τραυματίζονται ελαφρά, 367 σοβαρά.

13 Μάη κηρύσσεται γενική απεργία από τα συνδικάτα. 800.000 διαδηλωτές βρίσκονται στους δρόμους. Η γενική απεργία απλώνεται σε όλη τη χώρα και παραλύει τα πάντα.

16 Μάη Γάλλοι εργάτες μαζί με φοιτητές καταλαμβάνουν εργοστάσια με πρώτο της αυτοκινητοβιομηχανίας Ρενό. Ο πρωθυπουργός Ζορζ Πομπιντού δηλώνει ότι οι φοιτητές «θα αντιληφθούν και θα υποστούν τη σιδηρά χείρα του νόμου»

20 Μάη όλη η χώρα έχει παραλύσει. Δέκα εκατομμύρια εργάτες απεργούν στη Γαλλία.

24 Μάη ο πρόεδρος, στρατηγός Ντε Γκωλ απειλεί με παραίτηση αν δεν εγκριθούν τα μέτρα που προτείνει στο δημοψήφισμα που προκηρύσσει για τον Ιούνιο. Το ίδιο βράδυ ξεσπούν τα βιαιότερα επεισόδια του Γαλλικού Μάη. Το χρηματιστήριο καίγεται.

27 Μάη η κυβέρνηση και συνδικάτα, υπογράφουν τις συμφωνίες της Γκρενέλ. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας, ελπίζοντας σε εκτόνωση της κατάστασης υπογράφει συμφωνίες για γερές αυξήσεις στους μισθούς.

30 Μάη ο στρατηγός Ντε Γκωλ διαλύει την εθνοσυνέλευση και προκηρύσσει εκλογές στις 23 Ιουνίου. Στο μήνυμά του προς τον γαλλικό λαό τονίζει ότι υπάρχει «κίνδυνος κομμουνιστικής δικτατορίας».

Την επομένη, χιλιάδες Γάλλοι συμμετέχουν σε πορεία συμπαράστασης στον στρατηγό Ντε Γκωλ.

12 Ιουνίου επιβάλλεται στρατιωτικός νόμος στην Γαλλία. Απαγορεύονται οι διαδηλώσεις και μια σειρά οργανώσεων της Αριστεράς.

Τα γεγονότα φανερώνουν ότι τέθηκαν για πρώτη φορά από φοιτητική νεολαία ανοιχτά πολιτικά αιτήματα με έντονο αντισυστημικό χαρακτήρα, ενώ εμφανίστηκε πρωτοφανής αλληλεγγύη και κοινότητα στόχων με κινήματα χωρών της Περιφέρειας, ενάντια στην αποικιοκρατία και τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Την καθολική σπουδαστική εξέγερση ακολούθησε καθολική απεργιακή κινητοποίηση με καταλήψεις εργοστασίων, επιστημονικών κέντρων, εταιριών κτλ. Η καταστολή συνοδεύτηκε από την κλασσική μέθοδο του «διαίρει και βασίλευε», μιας και υπογράφτηκαν συμφωνίες για αυξήσεις στους μισθούς, προκειμένου να διασπάσουν το μέτωπο φοιτητών και εργαζόμενων. Κομβικό ρόλο σε αυτό το βρώμικο παιχνίδι διαδραμάτισαν οι συνδικαλιστικές ηγεσίες που ελέγχονταν από το ΚΚ Γαλλίας. Το συγκεκριμένο κόμμα είχε καταγγελτική τοποθέτηση απέναντι στην εξέγερση, απαιτώντας την απομόνωση και το χτύπημα των «αριστερίστικων γκρουπούσκουλων», σε πλήρη σύμπνοια με το καθεστώς του τότε προέδρου, Ντε Γκωλ.

5. Η σαρωτική κριτική του Μάη

Η εξέγερση του Μάη ασκεί καθολική κριτική: Στο υπάρχον Πανεπιστήμιο, στην παρεχόμενη γνώση, στην εξάρτηση της επιστήμης από το κεφάλαιο. Στην καταναλωτική κοινωνία, στον αποξενωμένο άνθρωπο, στο συντηρητισμό. Στην τακτοποιημένη Αριστερά, στα επίσημα Κομμουνιστικά Κόμματα. Στους εξοντωτικούς ρυθμούς εργασίας.

Ο Μάης ήταν πάνω από όλα κριτική. Εκτοξεύει δυσπιστία απέναντι στα κυρίαρχα πρότυπα και αφορά ένα ευρύ φάσμα εκφάνσεων, από την κατανάλωση και τον ρόλο της οικογένειας μέχρι τις διαπροσωπικές / ερωτικές σχέσεις και τον πολιτισμό.

Ο Μάης κάνει σαρωτική κριτική σε όλα. Επιστήμη, τέχνες, σεξ κλπ. Σε όλες τις λεγόμενες δευτερεύουσες αντιθέσεις. Και είναι προοδευτική κριτική. Όμως όλα αυτά θα ήταν είτε ρηχά, είτε μειοψηφικά, είτε ανώδυνα από τότε, αν δεν υπήρχε ισχυρό κίνημα που θα πατούσε στις βασικές αντιθέσεις, δηλαδή το αντιπολεμικό, το αντιιμπεριαλιστικό, τα εθνικοαπελευθερωτικά και σε τελική ανάλυση, το κομμουνιστικό, την γενική πεποίθηση που υπήρχε τότε ότι υπάρχει ένας διαφορετικός τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας, ποιοτικά ανώτερος, ο σοσιαλισμός. Η εμπορευματοποίηση άλλωστε και η προβολή δευτερευουσών, πλευρών της εξέγερσης που παράλληλα αποσιωπούσε το επαναστατικό πνεύμα που χαρακτήριζε την εποχή, ήταν μια έξυπνη τακτική προκειμένου να ξεδοντιαστεί η εξέγερση, να κοπεί το νήμα της από τις επόμενες γενιές και να χρησιμοποιηθεί ως μια ιδέα που μπορούσε να πουληθεί, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Από την άλλη η μεταγενέστερη ενσωμάτωση από τον καπιταλισμό μέρους της κριτικής του Μάη αποτέλεσε και μια ανάγκη του ίδιου του συστήματος για μια ανανέωση του.

50 χρόνια μετά, πλευρές αυτής της κριτικής (στον καθωσπρεπισμό, στην οικογένεια, στην ποπ κουλτούρα, στο σεξισμό, στην πατριαρχία, στο ρατσισμό) είναι ενεργές, είτε εμπορευματοποιημένες, είτε ως μέρος του προγράμματος μιας “ευαίσθητης” κεντροαριστεράς, ενώ σε άλλες δεν υπάρχει σχεδόν καμία αμφισβήτηση (όπως η επιστήμη και η γνώση) με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την έλλειψη ιεραρχήσεων και προτεραιοτήτων.

Έτσι το γυναικείο κίνημα και το κίνημα ενάντια στην πατριαρχία έγινε σπουδές φύλου, στα πανεπιστήμια των καπιταλιστικών μητροπόλεων ή βασική ατζέντα της Χίλαρι Κλίντον, ο αντιρατσισμός διαφημιστική καμπάνια της Μπένετον, η κριτική στην ανισότητα πρόσφατη διαφήμιση της Cosmote, το MTV πλασάρεται ως αντεργκράουντ, η Apple θα λανσαριστεί ως το σύμβολο της μάχης ενάντια στην τεχνοκρατία. Ενώ η οριζοντιότητα ενάντια στην ιεραρχία, η ελευθεριότητα ενάντια στον καθωσπρεπισμό, η ομαδικότητα ενάντια στον ατομισμό, η δήθεν ελεύθερη δημιουργικότητα ενάντια στην τυποποίηση έχει γίνει το σλόγκαν στα εργασιακά περιβάλλοντα των μεγάλων πολυεθνικών στο marketing και στις νέες τεχνολογίες. Facebook, Google, Amazon κοκ. Όσον αφορά τα στελέχη βέβαια, γιατί οι ανήλικοι εργάτες στην Ασία δουλεύουν, για τις ίδιες επιχειρήσεις, με όρους 19^ου αιώνα.

Σε κάθε περίπτωση όλες οι παραπάνω αντιφάσεις δείχνουν κάτι. Ο καπιταλισμός χρειάζεται ανανέωση. Και χρειάζεται και το οραματικό και το ηθικό στοιχείο, σε ένα στεγνό κόσμο εμπορευμάτων. Χρειάζεται και τον ηδονισμό κόντρα στον πουριτανισμό, και να «ξεφεύγουμε» από έναν βαρετό κόσμο. Όλα τα αγοράζει, όλα μπορεί να τα ενσωματώσει, εκτός από την κριτική στο κέρδος, την εκμετάλλευση λαών και εθνοτήτων, την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, όλα τα διαχειρίζεται προς όφελος του εκτός από ένα κίνημα που ζητάει τη ριζική ανατροπή του.

6. Η Ανολοκλήρωτη θύελλα

Το 1968 αποτέλεσε μια ανολοκλήρωτη θύελλα που συγκλόνισε τον κόσμο. Δεν ανέτρεψε την καπιταλιστική κοινωνία, παρότι την υπέβαλε σε εξοντωτική κριτική. Δεν γέννησε μια ικανή για την ανατροπή Αριστερά, παρότι από τους κόλπους του ξεπήδησε ένας γαλαξίας ριζοσπαστικών τάσεων, κομμάτων και κινήσεων που άφησαν το στίγμα τους στους μετέπειτα αγώνες.

Ο Γαλλικός Μάης δε βασίστηκε στους καθιερωμένους πολιτικούς σχηματισμούς. Υπήρχε αδυναμία να συγκροτηθεί ένας φορέας ικανός να δώσει κατεύθυνση και οργάνωση στον αγώνα. Το ΚΚΓ έδρασε όπως είπαμε πυροσβεστικά και άλλες μικρότερες δυνάμεις της επαναστατικής αριστεράς μόλις γεννιόντουσαν και περιοριζόντουσαν κυρίως στους φοιτητικούς κύκλους.

Η σχέση αυθόρμητου – συνειδητού είναι ένα πρόβλημα που δεν έλυσε ο Μάης. Ίσως και να μην μπορούσε. Ακόμα και έτσι όμως, η αναλογία της οργανωμένης αριστεράς με τον κόσμο που συμμετείχε στην εξέγερση αριθμητικά και ποιοτικά ήταν πολύ μεγάλη, ειδικά σε σύγκριση με τα σημερινά δεδομένα. Και σε αυτό το σημείο προκύπτει ότι τη σχέση αυθόρμητου συνειδητού πρέπει να τη βλέπει κανείς στο ιστορικό της πλαίσιο. Σήμερα είμαστε πολύ πιο πίσω όσον αφορά το συνειδητό στοιχείο. Βρισκόμαστε σε εποχή που στόχο αποτελεί η συγκρότηση συνειδητού υποκειμένου και όχι η γενικά η διάχυση σε αυθόρμητες κινητοποιήσεις.

7. Επιστροφή στην κανονικότητα;

Ο Γαλλικός Μάης, όπως και το Ιταλικό φθινόπωρο ήταν εξεγέρσεις στα όρια της επαναστατικής κατάστασης, κρίσιμες για το που θα γύρει ο συσχετισμός και στη Δύση. Δεν ήταν λοιπόν, παράξενο που ακτινοβόλησε στην νεολαία της Δύσης μια κίνηση στα πρότυπα της Κινέζικης Πολιτιστικής Επανάστασης και ενάντια στον προβαλλόμενο ως σοσιαλισμό από την Σοβιετική Ένωση. Έτσι άλλωστε, εξηγείται και η λυσσαλέα πολεμική από τα σοβιετόφιλα Κ.Κ. Ο ρόλος που έπαιξαν τα ΚΚ αυτών των χωρών, και όχι μόνο, ήταν καθοριστικός, καθώς είχαν αποποιηθεί τον επί της ουσίας ρόλο ενός κομμουνιστικού κόμματος εδώ και πολλά χρόνια. Η προσαρμογή τους, η σταδιακή ένταξή τους στο σύστημα, η αποδοχή της ΕΣΣΔ «της συνεργασίας» ως ηγέτιδας δύναμης, είναι κάποια από τα στοιχεία που διαμορφώνουν πρόσφορο έδαφος για όσα έμελλε να ακολουθήσουν.

Ο βρώμικος ρόλος που διαδραμάτισε ένα τμήμα του κομμουνιστικού κινήματος εκείνη την περίοδο, ήταν καθοριστικός για την εξέλιξη των πραγμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η μη επικράτηση του άλλου τμήματος, του ζωντανού, του ελπιδοφόρου είναι μια μεγάλη κουβέντα που ξεφεύγει από τα όρια της σημερινής συζήτησης. Το σίγουρο όμως είναι ότι στο κομμουνιστικό κίνημα έγιναν επιλογές μέχρι να φτάσουμε στην τυπική κατάρρευση του 89. Σήμερα μιλάμε στο φόντο της ήττας εκείνης, αλλά η αποκομμουνιστικοποίηση συντελούνταν για δεκαετίες. Η τελική εξέλιξη των γεγονότων δεν αποτελεί ένα μοιραίο γεγονός. Ήταν ζήτημα επιλογών, στρατηγικών, συσχετισμών. Και υπήρχαν διαφορετικές επιλογές, ώστε τα πράγματα να πάνε αλλιώς σε παγκόσμιο επίπεδο, άσχετα με το αν αυτές οι επιλογές δεν έγιναν ποτέ πλειοψηφικές.

8. Κληρονομιά για αξιοποίηση, κληρονομιά για κριτική

Σήμερα ο Μάης παρουσιάζεται ακίνδυνος από το σύστημα. Κάποιοι λένε ότι ο Μάης του 68 δεν ανανέωσε το σοσιαλισμό αλλά τον καπιταλισμό, ενσωματώνοντας πλευρές της κριτικής της εξέγερσης και αφήνοντας στο απυρόβλητο την συνολική κριτική. Ο Γαλλικός Μάης όμως, όπως και το σύνολο των κινημάτων αυτών, είχαν κάτι πιο βαθύ. Παρόλες τις αδυναμίες του, εναντιώθηκε στο σύνολο του συστήματος των κοινωνικών σχέσεων, εναντιώθηκε στην επιχειρούμενη καπιταλιστική αναδιάρθρωση, υπερασπίστηκε τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και στάθηκε αλληλέγγυα σε όλα τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Για τους παραπάνω λόγους η αναταραχή των δεκαετιών 60, 70 καταπολεμήθηκε λυσσασμένα και από τα δεξιά και από τα «αριστερά».

Ο Μάης λοιπόν, αφήνει παρακαταθήκες.

Η πρώτη και η πιο σημαντική είναι ότι είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι. Ακόμα και αν δεν έχεις εγγύηση επιτυχίας, ακόμα και αν η εξέγερση είναι αυθόρμητη και όχι μπολσεβίκικα σχεδιασμένη, ακόμα και αν ξέρεις ότι τα καύσιμα δεν επαρκούν. Η εξέγερση είναι δίκαιη.

Η δεύτερη παρακαταθήκη προέρχεται και αυτή από ένα μαοϊκό σύνθημα. Να τολμάμε να αγωνιζόμαστε, να τολμάμε να νικάμε. Είναι περίεργο αυτό το σύνθημα με τα τρία ρήματα, αλλά είναι βαθύ και ουσιαστικό. Και αφορά όχι μόνο αυτό που έγινε (τόλμη για αγώνα) αλλά και αυτό που δεν έγινε (τόλμη -και προϋποθέσεις- για νίκη).

Η τρίτη παρακαταθήκη έρχεται από μια φράση της Λούξεμπουργκ. Θα νικήσουμε γιατί δεν χάσαμε την ικανότητά μας να μαθαίνουμε. Η αρνητική έκβαση μιας εξέγερσης ή μιας επανάστασης δεν κρίνει τελεσίδικα τις εξεγέρσεις και τις επαναστάσεις. Εδώ πρέπει να επανέλθουμε στην «αυθάδεια» για την οποία μιλήσαμε στην αρχή. Να κοιτάξουμε τον Μάη και την έκρηξη του 1968 ως αυτό που ήταν με το μεγαλείο του αλλά και τα όρια και τις υπαρκτές του αντιφάσεις. Και να δουλέψουμε για να υπερβούμε τα όρια που περιγελούν διαρκώς τις προσδοκίες μας.

Η τέταρτη παρακαταθήκη αφορά την ανάγκη της γενικευμένης αμφισβήτησης. Η νεολαία πρέπει σήμερα να αμφισβητήσει. Δεν αμφισβητεί, και χωρίς αμφισβήτηση δε μπορεί να γεννήσει νέες ιδέες και κίνηση. Να αμφισβητήσει τα προγράμματα σπουδών στη σχολή, το επάγγελμα που θα κάνει, τον καταναλωτισμό, την μαζική κουλτούρα, τα social media, το ρατσισμό και πρώτα απ’ όλα τον ιμπεριαλισμό.

Τέλος, για τη σύγχρονη αριστερά δεν είναι το 1968 αυτό που θα δώσει την αποφασιστική ώθηση στη θεωρία και την πρακτική. Ακόμη και αν πολλοί βλέπουν σε αυτή την περίοδο τη γέννηση της σημερινής Αριστεράς. Ο Μάης ήταν η έκρηξη των αντιφάσεων του καπιταλισμού και του υπαρκτού σοσιαλισμού πενήντα χρόνια πριν. Σήμερα, έχουμε διαφορετικά καθήκοντα και με αυτά πρέπει να αναμετρηθούμε και να απαντήσουμε. Πηγαίνοντας πενήντα χρόνια πίσω, στο Μάη του 68, αλλά και εκατό χρόνια πίσω στον Οκτώβρη του 17, αντλώντας από το παρελθόν υλικό για το παρόν και το μέλλον.

Σήμερα βοά εκκωφαντικά η ανάγκη της συγκρότησης υποκειμένων που θα μπορούν να ανασκοπήσουν από την ιστορική ήττα του εικοστού αιώνα, να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να ανασυγκροτήσουν δυνάμεις, να αναστηλώσουν τα μνημεία μας και τις αναφορές μας, αλλά κυρίως να οριοθετήσουν τα χαρακώματα και τις θέσεις μάχης που σήμερα έχουμε ανάγκη.