Η εκδίκηση της πρώτης ύλης

/0 Comments/in /by

Επιστρέφουμε με ιλιγγιώδη ταχύτητα στα βασικά. Στα στοιχειώδη της ανθρώπινης ύπαρξης. Πρέπει να αποκολλήσουμε τον Προμηθέα από τον Καύκασο, να τον απελευθερώσουμε απ’ το μαρτύριό του, να ξανακλέψει τη φωτιά από τους θεούς ή όποιους την έχουν απαλλοτριώσει και να την επιστρέψει στην ανθρωπότητα. Ξαναγινόμαστε πολιτισμός του άνθρακα και της καύσης. Λογικό από μιαν άποψη, η ζωή είναι προϊόν της χημείας του άνθρακα, της οργανικής που λέμε (εύκολη ήταν, εξ όσων θυμάμαι, πώς κατάφερα και έγραψα ένα ολοστρόγγυλο 5, χατιρικό κι αυτό, όπως μου εκμυστηρεύτηκε ο συμπαθέστατος καθηγητής, είναι απορίας άξιον). Ισως έχουν δίκιο αυτοί που συσχετίζουν την ετυμολογία των λέξεων «άνθρ-ωπος» και «άνθρ-αξ», με κοινό θέμα το «ανθρ-» εκ του «ανήρ»: άνθρωπος της μυκηναϊκής εποχής είναι ο σκουρόχρωμος, ο μελαψός σαν το κάρβουνο άνδρας. Ακούγεται υπερβολικό και too much ελληνοκεντρικό, αλλά του αξίζει μια διακριτική υποσημείωση στο μεγάλο βιβλίο του κόσμου. Ιδιαίτερα τώρα, που παρά την πράσινη μετάλλαξή μας εξαρτιόμαστε μέχρι θανάτου από το κάρβουνο και από όλες τις εκδοχές άνθρακα, υδρογονάνθρακα, αλλά και υδατάνθρακα, για να μην ξεχνάμε πως ο έρωτας, ο πόλεμος, η πολιτική, η διπλωματία και πολλά άλλα πράγματα περνάνε απ’ το στομάχι.

Ο κόσμος σπαράσσεται για τον άνθρακα και τις άπειρες ενώσεις και μετασχηματισμούς του. Διψά για υδρογονάνθρακες κάθε εκδοχής, στερεάς, υγρής και αέριας. Ο παγκόσμιος καπιταλισμός, ανεξάρτητα από την αυταρχική, ολιγαρχική ή φιλελεύθερη πολιτική ενδυμασία του, επιστρέφει στις ιδρυτικές αντιθέσεις του. Ξαναγίνεται «πολεμικός καπιταλισμός». Οχι μόνο με την έννοια του ανταγωνισμού των εξοπλισμών και των άμεσων ή έμμεσων στρατιωτικών συρράξεων, αλλά κυρίως από την άποψη ότι το παγκοσμιοποιημένο, αχαρτογράφητο και αγεωγράφητο κεφάλαιο ξαφνικά αποκτά ξανά «εθνικότητα», γεωγραφία και σύνορα που ταυτόχρονα ετοιμάζεται να τα σπάσει και να τα υπερβεί. Συντελείται μια αιματηρή, μοχθηρή επανεκκίνηση του ανταγωνισμού για τον έλεγχο των αγορών, αλλά κυρίως των πρώτων υλών. Ναι, των πρώτων υλών.

Κοίτα να δεις τι πάθαμε! Πάνω που είχαμε αρχίσει να συνηθίζουμε στην ιδέα ότι για να αυξάνεται η κερδοφορία των επιχειρήσεων δεν χρειάζεται να παράγουν απολύτως τίποτα, ότι για να αυξάνεται ο πλούτος ενός έθνους και η ευημερία μιας κοινωνίας δεν χρειάζεται να λερώνουν τα χέρια τους με βρομοδουλειές, αρκεί να έχουν τα ορυχεία τους στην Αφρική και τα εργοστάσιά τους στην Κίνα, έρχονται οι πρώτες ύλες και παίρνουν την εκδίκησή τους. Ο αποϋλοποιημένος καπιταλισμός και η υπεραξία χωρίς αξία δεν έχουν καμιά τύχη χωρίς κάρβουνο, αέριο, πετρέλαιο, νικέλιο, κοβάλτιο, σίδηρο, ξύλο, αλεύρι, καλαμπόκι, σόγια, λάδι, κρέας, λαχανικά. Οι πρώτες ύλες κυβερνάνε τον κόσμο, απλώς είχαν γίνει τόσο φθηνές, άφθονες και δεδομένες που το είχαμε ξεχάσει.

Δεν ξέρω αν θα χρειαστούν σταυροφορίες για να φέρουν πιπέρια και μπαχάρια από την Ανατολή, στάρια και έλαια από τον Βορρά, μεταλλεύματα από τον Νότο, ξυλεία από τη Δύση, δεν ξέρω αν θα στηθούν νέα σκλαβοπάζαρα για να εξασφαλίσουν την αδιάκοπη καλλιέργεια του μπαμπακιού και του καλαμποκιού, ή αν αρκούν τα τεράστια μεταναστευτικά ρεύματα από Νότο προς Βορρά και από Ανατολάς προς Δυσμάς για να εξασφαλίσουν επαρκές και πρόθυμο δυναμικό. Το σίγουρο είναι ότι ο πόλεμος για τον έλεγχο των πρώτων υλών είναι σε πλήρη εξέλιξη. Είτε με κανονική προσάρτηση εδαφών και ζώνες επιρροής, είτε με αγροϊμπεριαλισμό, είτε με προθεσμιακά συμβόλαια δέσμευσης του φυσικού πλούτου που κρύβεται στη γη ή κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας.

Να δεις που στο τέλος θα μας κάνουν να νοσταλγήσουμε τον τουρμποκαπιταλισμό της δεκαετίας του 2000, με το υπερτροφικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, που μας είχε πείσει ότι το χρήμα γεννάει χρήμα και η παραγωγική δραστηριότητα, η ρυπαρή βιομηχανία για παράδειγμα, είναι μια συμπληρωματική δραστηριότητα που δεν φέρνει πλούτο. Γι’ αυτό την εξορίσαμε στην περιφέρεια του πλανήτη. Ή την πολύ πιο πρόσφατη ρητορική ότι η ψηφιακή οικονομία και οι πολυεθνικές επικράτειες του διαδικτύου που αγνοούν σύνορα και φραγμούς του χωροχρόνου και αποδίδουν άφθονες υπεραξίες της πληροφορίας μάς αρκούν για να βουλιάξουμε στο χρήμα. Δυστυχώς γι’ αυτούς, ούτε ο Μπέζος ούτε ο Γκέιτς ούτε ο Μάσκ υπάρχουν χωρίς κάρβουνο.

Σκάστε και σκάβετε, τώρα.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Οταν η μεγάλη επιχείρηση γίνεται γιγάντια και οργανώνει σχεδιασμένα, με βάση τον ακριβή υπολογισμό ενός πλούτου στοιχείων, την προμήθεια της αρχικής πρώτης ύλης σε διαστάσεις: 2/3 ή 3/4 της συνολικής ποσότητας που είναι απαραίτητη για δεκάδες εκατομμύρια πληθυσμού. Οταν οργανώνεται συστηματικά η μεταφορά αυτής της πρώτης ύλης στα πιο κατάλληλα για την παραγωγή σημεία, που κάποτε απέχουν το ένα από το άλλο εκατοντάδες και χιλιάδες χιλιόμετρα. Οταν από ένα κέντρο διευθύνονται όλα τα στάδια της διαδοχικής κατεργασίας της πρώτης ύλης ώς την παραγωγή μιας ολόκληρης σειράς ποικίλων έτοιμων προϊόντων. Οταν η διανομή αυτών των προϊόντων γίνεται με βάση ένα σχέδιο σε δεκάδες και εκατοντάδες εκατομμύρια καταναλωτές (πώληση του πετρελαίου και στην Αμερική και στη Γερμανία από το αμερικάνικο «Τραστ πετρελαίου»). Τότε γίνεται ολοφάνερο ότι έχουμε μπροστά μας μια κοινωνικοποίηση της παραγωγής, ότι οι σχέσεις της ατομικής οικονομίας και της ατομικής ιδιοκτησίας αποτελούν ένα περίβλημα που δεν ανταποκρίνεται πια στο περιεχόμενο, που αναπόφευκτα όμως θα παραμεριστεί.

Βλαντίμιρ Ιλίτς Λένιν, «Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού» 

Το τέλος της κυριαρχίας του δολαρίου;

/0 Comments/in /by

Πέρυσι το καλοκαίρι, όταν οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν το Αφγανιστάν, έκανα μια ανάρτηση για την ιστορία της κυριαρχίας του δολαρίου των ΗΠΑ. Υποστήριξα τότε, ότι το δολάριο των ΗΠΑ θα παραμείνει το κυρίαρχο παγκόσμιο νόμισμα για το ορατό μέλλον, αλλά ότι βρίσκεται σε σχετική πτώση σε σύγκριση με άλλα νομίσματα, ακριβώς επειδή ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός βρίσκεται σε σχετική πτώση σε σύγκριση με άλλες ανταγωνιστικές οικονομίες από τα μέσα της δεκαετίας του 1970.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έφερε αυτή τη συζήτηση ξανά στο προσκήνιο μεταξύ των οικονομολόγων του κυρίαρχου ρεύματος και των στρατηγικών αναλυτών της παγκόσμιας αγοράς. Οι συζητήσεις καταλήγουν στο ότι η κυριαρχία του δολαρίου των ΗΠΑ θα εξασθενίσει και ότι η παγκόσμια οικονομία πρόκειται να χωριστεί σε δύο μπλοκ: Δύση και Ανατολή – με τη Δύση να είναι οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και η Ιαπωνία και την Ανατολή τα “αυταρχικά” καθεστώτα της Ρωσίας και της Κίνας, μαζί με την Ινδία. Είναι όμως πιθανή αυτή η αναδιαμόρφωση των νομισμάτων και των ροών κεφαλαίων;

Στην προηγούμενη ανάρτησή μου, ασχολήθηκα λεπτομερώς με την ιστορική μείωση της κυριαρχίας του δολαρίου ΗΠΑ στο εμπόριο, στις ροές κεφαλαίων και στη χρήση του ως αποθεματικό νόμισμα.  Δεν θα τα επαναλάβω ξανά.  Αντ’ αυτού, σε αυτό το κείμενο, θα προσπαθήσω να εξετάσω το μέλλον και τις συνέπειες των νέων εξελίξεων στον ανταγωνισμό μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, των “αναδυόμενων” οικονομιών που αντιστέκονται στη “δυτική” κυριαρχία και του ευρύτερου κόσμου των περιφερειακών και φτωχών χωρών.

Οι διεθνείς ανταγωνιστές του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, όπως η Ρωσία και η Κίνα, έχουν ζητήσει συστηματικά μια νέα διεθνή οικονομική τάξη και έχουν εργαστεί για να εκτοπίσουν το δολάριο από την κορυφή του σημερινού παγκόσμιου νομισματικού καθεστώτος. Η προσθήκη του ρενμίνμπι (σ.μ. κινεζικού νομίσματος, διεθνώς γνωστό ως γουάν) το 2016 στο καλάθι των νομισμάτων που συνθέτουν τα ειδικά τραβηκτικά δικαιώματα του ΔΝΤ, αποτέλεσε μια σημαντική παγκόσμια αναγνώριση της αυξανόμενης διεθνούς χρήσης του κινεζικού νομίσματος.  Και τα επακόλουθα της σύγκρουσης στην Ουκρανία θα επιταχύνουν σαφώς αυτή την προσπάθεια της Ρωσίας και της Κίνας, καθώς αντιμετωπίζουν σοβαρές και μακροχρόνιες κυρώσεις στις αγορές εμπορίου και χρήματος που θα μειώσουν την πρόσβασή τους στο δολάριο και το ευρώ.

Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμη πραγματική εναλλακτική λύση στις διεθνείς αγορές για το δολάριο ΗΠΑ.  Πρώτον, δεν μπορεί να υπάρξει επιστροφή στον χρυσό ως διεθνές χρηματικό εμπόρευμα και ο ρόλος του διεθνούς χρήματος, όπως δημιουργήθηκε από το ΔΝΤ με τα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα (SDR), είναι ελάχιστος, ενώ το μέλλον είναι ασταθές με άλλα δυνητικά νομισματικά περιουσιακά στοιχεία, όπως τα κρυπτονομίσματα.

Το ξένο συνάλλαγμα παραμένει η κύρια μορφή αποθεματικών

Το ξένο συνάλλαγμα παραμένει η κύρια μορφή αποθεματικών

Και το δολάριο των ΗΠΑ (και σε μικρότερο βαθμό το ευρώ) παραμένει κυρίαρχο στις διεθνείς πληρωμές.

Δολάριο και Ευρώ παραμένου κυρίαρχα στις διεθνείς συναλλαγές

Δολάριο και Ευρώ παραμένουν κυρίαρχα στις διεθνείς συναλλαγές

Ωστόσο, ένα πρόσφατο έγγραφο εργασίας του ΔΝΤ αποκαλύπτει μια σημαντική τάση. Το δολάριο ΗΠΑ δεν αντικαθίσταται σταδιακά από το ευρώ, το γεν ή ακόμη και το κινεζικό ρενμίνμπι, αλλά από μια σειρά μικρότερων νομισμάτων.  Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το μερίδιο των αποθεματικών που κατέχουν οι κεντρικές τράπεζες σε δολάρια ΗΠΑ έχει μειωθεί κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες από την αρχή του αιώνα, από 71% το 1999 σε 59% το 2021.  Ωστόσο, η πτώση αυτή συνοδεύτηκε από αύξηση του μεριδίου, αυτών που το ΔΝΤ αποκαλεί “μη παραδοσιακά αποθεματικά νομίσματα”, τα οποία ορίζονται ως νομίσματα εκτός των “τεσσάρων μεγάλων”, δηλαδή του δολαρίου ΗΠΑ, του ευρώ, του ιαπωνικού γιεν και της βρετανικής λίρας στερλίνας, δηλαδή του αυστραλιανού δολαρίου, του καναδικού δολαρίου, του κινεζικού ρενμίνμπι, του κορεατικού γουόν, του δολαρίου Σιγκαπούρης και της σουηδικής κορώνας.

Η πορεία των 4

Η πορεία των 4 “μεγάλων” νομισμάτων έναντι των “μη παραδοσιακών”

Το ΔΝΤ διαπίστωσε ότι αυτή η στροφή προς τα μη παραδοσιακά νομίσματα ήταν ευρείας βάσης: “εντοπίζουμε 46 ενεργούς διαφοροποιητές που έχουν μετατοπίσει τα χαρτοφυλάκιά τους προς αυτή την κατεύθυνση, έτσι ώστε να κατέχουν τώρα τουλάχιστον το 5% των αποθεματικών τους σε μη παραδοσιακά νομίσματα”. Οι χώρες που συσσωρεύουν αυτό που το ΔΝΤ αποκαλεί “πλεονάζοντα” συναλλαγματικά αποθέματα, δηλαδή συσσωρεύουν πέραν των αναγκαίων για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε εμπορικής ή νομισματικής κρίσης, στρέφουν όλο και περισσότερο το πλεόνασμα αυτό, από τα “τέσσερα μεγάλα” νομίσματα, δηλαδή το δολάριο, το ευρώ, τη στερλίνα και το γεν, σε άλλα μικρότερα νομίσματα.  Το ΔΝΤ υπολογίζει ότι τα πλεονάζοντα συναλλαγματικά αποθέματα ανέρχονται σήμερα σε 1,5 τρισ. δολάρια (συμπεριλαμβανομένης της Κίνας), ή το 25-30% των συνολικών αποθεμάτων των μη ιμπεριαλιστικών οικονομιών.

Τα πλεονάζοντα συναλλαγματικά αποθέματα των αναδυόμενων οικονομιών

Τα πλεονάζοντα συναλλαγματικά αποθέματα των αναδυόμενων οικονομιών

Επιπλέον, υπάρχουν χώρες που δεν έχουν “πλεονάζοντα” συναλλαγματικά αποθέματα, αλλά, αντίθετα, έχουν ελάχιστα συναλλαγματικά αποθέματα σε δολάρια.  Ορισμένες από αυτές έχουν επίσης καταφύγει σε εναλλακτικά νομισματικά περιουσιακά στοιχεία όπως τα κρυπτονομίσματα (Ελ Σαλβαδόρ και Νιγηρία). Για παράδειγμα, πριν από ένα χρόνο, το Ελ Σαλβαδόρ υιοθέτησε το bitcoin ως νόμιμο χρήμα και τώρα ανακοίνωσε την έκδοση κρατικού ομολόγου που θα πληρώνεται σε bitcoin. Αυτά τα λεγόμενα “ηφαιστειακά” ομόλογα (το Ελ Σαλβαδόρ είναι ηφαιστειακό), έχουν σχεδιαστεί για να αντλήσουν κεφάλαια για την κυβέρνηση και τους επενδυτές, πουλώντας τελικά τα ομόλογα σε δολάρια σε πέντε χρόνια. Φυσικά, όλα εξαρτώνται από την αύξηση της αξίας του bitcoin σε δολάρια μέχρι τότε. Δείτε όμως τη μεταβλητότητα της ισοτιμίας του bitcoin σε δολάρια τον τελευταίο χρόνο.

Ισοτιμία bitcoin - δολαρίου

Ισοτιμία bitcoin – δολαρίου

Όλα αυτά δείχνουν ότι η μετατόπιση της ισχύος των διεθνών νομισμάτων μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, δεν θα οδηγήσει σε κάποιο μπλοκ Δύσης-Ανατολής, όπως υποστηρίζουν οι περισσότεροι, αλλά αντίθετα σε έναν κατακερματισμό των νομισματικών αποθεμάτων. Για να αναφέρουμε τα λόγια του ΔΝΤ: “αν η κυριαρχία του δολαρίου φτάσει στο τέλος της (σενάριο, όχι πρόβλεψη), τότε το δολάριο θα μπορούσε να χτυπηθεί όχι από τους κύριους αντιπάλους του δολαρίου, αλλά από μια ευρεία ομάδα εναλλακτικών νομισμάτων”. Αυτό μπορεί να έχει ακόμη χειρότερες συνέπειες για την παγκόσμια ειρήνη και την ομαλή επέκταση της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας από ό,τι ένας μεγάλος διχασμός μεταξύ Δύσης και Ανατολής.  Πράγματι, συνεπάγεται σχεδόν μια άναρχη νομισματική κατάσταση, όπου οι ιμπεριαλιστικές οικονομίες, ιδίως οι ΗΠΑ, θα μπορούσαν να χάσουν τον έλεγχο των παγκόσμιων αγορών συναλλάγματος.

Αυτό σημαίνει επίσης, ότι οι κεϋνσιανές ελπίδες για μια νέα συντονισμένη παγκόσμια τάξη πραγμάτων στο παγκόσμιο χρήμα, το εμπόριο και τη χρηματοδότηση, χάνονται. Οι Kevin Gallagher και Richard Kozul-Wright, αριστεροί οικονομολόγοι της UNCTAD (Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη), σε ένα νέο βιβλίο, με τίτλο The Case for a New Bretton Woods, υποστηρίζουν ότι μετά τον COVID, οι κυβερνήσεις έχουν την ευκαιρία να εφαρμόσουν σαρωτικές μεταρρυθμίσεις για “να ξαναγράψουν (τολμηρά) τους κανόνες για την προώθηση μιας ευημερούσας, δίκαιης και βιώσιμης παγκόσμιας οικονομικής τάξης μετά τον COVID – ένα Μπρέτον Γουντς για τον 21ο αιώνα”, αλλιώς “κινδυνεύουμε να πνιγούμε από το κλιματικό χάος και την πολιτική δυσλειτουργία”.

Οι συγγραφείς μνημονεύουν τη συμφωνία του Μπρέτον Γουντς, η οποία εμπνεύστηκε από τον κεϋνσιανισμό και η οποία έθεσε διεθνείς κανόνες για συμφωνημένες εμπορικές και κεφαλαιακές ροές που θα ακολουθούσαν οι χώρες. Το Μπρέτον Γουντς ήταν προφανώς μια μεγάλη επιτυχία κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες ευημερίας και ανάπτυξης μετά το 1945. Οι συγγραφείς εκτιμούν ότι το μεγάλο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο δεν συμμετείχε στη συμφωνία, η οποία αντίθετα ήταν μια διεθνής συνέχεια του πολύ επιτυχημένου προγράμματος New Deal για την απασχόληση και την ανάπτυξη που θέσπισε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρούσβελτ για να τερματίσει τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930 – όπως γράφουν ήταν “η προσπάθεια της Ουάσιγκτον να διεθνοποιήσει το New Deal”.  Οι Gallagher και Kozul-Wright σημειώνουν: “Το πρόγραμμα New Deal όχι μόνο εγκατέλειψε τον κανόνα του χρυσού, αλλά και ήρθε σε ρήξη με την ευρύτερη φιλελεύθερη διεθνή ατζέντα, βάζοντάς τα με την οικονομική ελίτ τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό και άνοιξε την πόρτα σε μια εναλλακτική αφήγηση για την υποστήριξη μιας ενεργούς ατζέντας δημόσιας πολιτικής”. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι αυτό είναι το μοντέλο στο οποίο πρέπει να επιστρέψουμε για να επιτύχουμε αρμονική και ομοιόμορφη επέκταση της παγκόσμιας οικονομίας από εδώ και στο εξής. “Παρέχει ένα σχέδιο αλλαγής το οποίο κάποιος που ενδιαφέρεται για το μέλλον του πλανήτη μας, δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει”.

Δυστυχώς, αυτό το “σχέδιο” δεν πρόκειται να υπάρξει στον 21ο αιώνα – το αντίθετο μάλιστα. Η συμφωνία του Μπρέτον Γουντς ήταν δυνατή, μόνο επειδή το 1944 οι ΗΠΑ κυριαρχούσαν στον κόσμο και μπορούσαν να υπαγορεύουν τους όρους του διεθνούς εμπορίου, των πληρωμών και των νομισματικών ελέγχων. Και οι δύο πρώτες δεκαετίες μετά το 1944 ήταν μια περίοδος υψηλής κερδοφορίας του κεφαλαίου στις μεγάλες οικονομίες που επέτρεψε σε όλους τους συμμετέχοντες να κερδίσουν (αν και άνισα) από τα λάφυρα της φτηνής εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο (εις βάρος του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου, ο οποίος δεν είχε λόγο στο Μπρέτον Γουντς), αλλά και από την εισαγωγή νέων τεχνολογιών που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Όμως, όπως έχει αποδείξει η μαρξιστική θεωρία, αυτή η “χρυσή εποχή” δεν θα μπορούσε να διαρκέσει καθώς η κερδοφορία του κεφαλαίου άρχισε να μειώνεται και η κυριαρχία των ΗΠΑ στο εμπόριο και στις ροές κεφαλαίων άρχισε να φθίνει. Το τέλος του Μπρέτον Γουντς ήταν προϊόν των μεταβαλλόμενων συνθηκών για το παγκόσμιο κεφάλαιο. Δεν οφειλόταν στην αλλαγή της οικονομικής ιδεολογίας, από την κεϋνσιανή διεθνή μακροοικονομική διαχείριση, στις “νεοφιλελεύθερες” ελεύθερες αγορές νομισμάτων και εμπορίου. Ήταν η αλλαγή των οικονομικών συνθηκών που επέβαλε την αλλαγή της ιδεολογίας των οικονομολόγων και των πολιτικών προς τις “ελεύθερες αγορές”, τα κυμαινόμενα νομίσματα και την απορρύθμιση του εμπορίου και των ροών κεφαλαίων (παγκοσμιοποίηση).

Η αναβίωση ενός νέου “Μπρέτον Γουντς” δεν είναι δυνατή στον 21ο αιώνα.  Δεν υπάρχει όλο και περισσότερο καμία κυρίαρχη οικονομική δύναμη που να μπορεί να υπαγορεύει τους όρους της στους άλλους- και δεν διανύουμε μια “χρυσή εποχή” υψηλής κερδοφορίας, στην οποία όλες οι μεγάλες οικονομίες μπορούν να συμμετέχουν. Αντιθέτως, η κερδοφορία του κεφαλαίου στις μεγάλες οικονομίες βρίσκεται κοντά στα χαμηλά 50 ετών και η κυριαρχία των τεσσάρων μεγάλων νομισμάτων στις παγκόσμιες καπιταλιστικές αγορές κατακερματίζεται σε μια πληθώρα μικρών νομισματικών καθεστώτων (όπως διαπιστώνει το ΔΝΤ).

Μην με παρεξηγήσετε, το δολάριο εξακολουθεί να έχει τον πρώτο λόγο στις παγκόσμιες αγορές.  Πράγματι, σε παγκόσμιες υφέσεις και σε γεωπολιτικές κρίσεις, το δολάριο γίνεται το ισχυρότερο μεταξύ των εθνικών νομισμάτων, μαζί με τον χρυσό, ως το παγκόσμιο νόμισμα εμπορευμάτων. Και αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν τα επιτόκια φαίνεται ότι θα αυξηθούν περισσότερο στις ΗΠΑ, απ’ ό,τι σε άλλες μεγάλες οικονομίες.

Ο δείκτης Nominal Broad αποτιμά την αξία του δολαρίου συγκριτικά με άλλα νομίσματα που χρησιμοποιούνται στο διεθνές εμπόριο

Ο δείκτης Nominal Broad αποτιμά την αξία του δολαρίου συγκριτικά με άλλα νομίσματα που χρησιμοποιούνται στο διεθνές εμπόριο

Η διαφορά τώρα είναι ότι η αύξηση των επιτοκίων και το ισχυρό δολάριο δεν προμηνύουν μια πιο αρμονική παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, αλλά αντιθέτως την καταστροφή για τις πιο αδύναμες και φτωχές χώρες παγκοσμίως. Μια πρόσφατη μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, που βασίστηκε στη μέτρηση των δυναμικών επιπτώσεων του χαμένου εμπορίου και της διάχυσης της τεχνολογίας, διαπίστωσε ότι “μια πιθανή αποσύνδεση του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος σε δύο μπλοκ – ένα μπλοκ με επίκεντρο τις ΗΠΑ και ένα μπλοκ με επίκεντρο την Κίνα – θα μείωνε την παγκόσμια ευημερία το 2040 σε σύγκριση με το βασικό επίπεδο κατά περίπου 5%. Οι απώλειες θα ήταν μεγαλύτερες (πάνω από 10%) στις περιοχές με χαμηλό εισόδημα που επωφελούνται περισσότερο από τις θετικές τεχνολογικές δευτερογενείς επιδράσεις του εμπορίου”.  Υποψιάζομαι ότι η ζημιά στις φτωχότερες οικονομίες θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη σε έναν πιο κατακερματισμένο νομισματικό κόσμο.  Αυτό είναι κάτι με το οποίο θα ασχοληθώ στην επόμενη ανάρτησή μου.

Πηγή: The Next Recession

Μετάφραση: antapocrisis

Με την οικονομική επίθεση στη Ρωσία, η Αμερική πυροβολεί τη δική της αυτοκρατορία του δολαρίου

/0 Comments/in /by

Οι αυτοκρατορίες ακολουθούν συχνά την πορεία μιας ελληνικής τραγωδίας, επιφέροντας ακριβώς  τη μοίρα που προσπαθούσαν να αποφύγουν. Αυτή είναι η περίπτωση της αμερικανικής αυτοκρατορίας, καθώς αποδιαρθρώνεται σε αργή κίνηση.

Στοιχειώδης υπόθεση της οικονομικής και διπλωματικής πρόβλεψης είναι ότι κάθε χώρα θα ενεργεί με βάση το δικό της συμφέρον. Αυτή η συλλογιστική δεν έχει ελπίδα στον σημερινό κόσμο. Παρατηρητές από όλο το πολιτικό φάσμα χρησιμοποιούν φράσεις όπως «πυροβολούν τα πόδια τους» για να περιγράψουν τη διπλωματική αντιπαράθεση των ΗΠΑ με τη Ρωσία.

Επί μία γενεά και πλέον, οι πιο εξέχοντες διπλωμάτες των ΗΠΑ προειδοποιούσαν γι’ αυτό που θεωρούσαν ως την απόλυτη εξωτερική απειλή: μια συμμαχία της Ρωσίας με την Κίνα, που θα κυριαρχεί στην Ευρασία. Οι οικονομικές κυρώσεις  της Αμερικής και η στρατιωτική αντιπαράθεση ωθούν επιπλέον κι άλλες χώρες στην αναδυόμενη ευρασιατική τροχιά τους.

Η αμερικανική οικονομική και χρηματοπιστωτική ισχύς προσδοκούσε να αποτρέψει αυτή τη μοίρα. Εδώ και μισό αιώνα, από τότε που οι ΗΠΑ κατάργησαν τον κανόνα του χρυσού, το 1971, οι κεντρικές τράπεζες του κόσμου λειτουργούν με τον κανόνα του δολαρίου, κρατώντας τα διεθνή νομισματικά αποθεματικά τους σε μορφή ομολόγων του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, με καταθέσεις σε αμερικανικές τράπεζες και με αμερικανικές μετοχές και ομόλογα. Αυτό επέτρεπε στην Αμερική να χρηματοδοτεί τις στρατιωτικές της δαπάνες στο εξωτερικό, και να υποστηρίζει τα χρόνια ελλείμματά της που οφείλονταν στην αποβιομηχάνιση, δημιουργώντας IOU (υποχρεώσεις χρέους) σε δολάρια, τα οποία οι άλλες χώρες αποδέχονταν. Τα ελλείμματα του αμερικανικού ισοζυγίου πληρωμών  κατέληγαν ως αποθεματικά  στις κεντρικές τράπεζες των χωρών που έχουν πλεόνασμα ισοζυγίου πληρωμών, ενώ οι οφειλέτες του Παγκόσμιου Νότου χρειάζονται δολάρια για να πληρώνουν του κατόχους των ομολόγων τους και να διεξάγουν εξωτερικό εμπόριο.

Αυτό το νομισματικό προνόμιο –το  seignorage του δολαρίου, η διαφορά ανάμεσα στην ονομαστική αξία και στο κόστος παραγωγής του – επέτρεπε στην αμερικανική διπλωματία να επιβάλλει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές στον υπόλοιπο κόσμο, χωρίς να χρησιμοποιεί μεγάλη στρατιωτική ισχύ, με εξαίρεση την περίπτωση αρπαγής του πετρελαίου της Μέσης Ανατολής.

Η πρόσφατη κλιμάκωση των αμερικανικών κυρώσεων που απαγορεύουν στις ευρωπαϊκές, ασιατικές και άλλες χώρες το εμπόριο και τις επενδύσεις στη Ρωσία, στο Ιράν και στην Κίνα, έχει επιβάλει τεράστιο κόστος ευκαιριών -κόστος χαμένων ευκαιριών – στους συμμάχους των ΗΠΑ.  Και η πρόσφατη κατάσχεση του χρυσού και των ξένων αποθεματικών της Βενεζουέλας, του Αφγανιστάν και τώρα της Ρωσίας, μαζί με τη στοχευμένη αρπαγή τραπεζικών λογαριασμών πλούσιων ξένων (με την ελπίδα να κερδίσουν την καρδιά και το μυαλό τους, όταν αυτοί προσπαθήσουν να ανακτήσουν τους κατασχεμένους λογαριασμούς τους), αποτέλειωσε την ιδέα ότι το δολάριο και οι δορυφόροι του, στερλίνα  και ευρώ, αποτελούν ασφαλείς επενδύσεις, όταν οι παγκόσμιες οικονομικές συνθήκες είναι αβέβαιες.

Έτσι αισθάνομαι κάπως ανήσυχος, βλέποντας την ταχύτητα με την οποία αυτό το δομημένο γύρω από τον χρηματοπιστωτικό τομέα αμερικανικό σύστημα, έχει αποδολαριοποιηθεί  σε διάστημα μόλις ενός ή δύο χρόνων. Το βασικό θέμα του βιβλίου μου «Υπερ-ιμπεριαλισμός», ήταν πώς, τα περασμένα πενήντα χρόνια, ο κανόνας του  χρήματος που εξέδιδε το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών διοχέτευε τις ξένες αποταμιεύσεις στις αμερικανικές χρηματοπιστωτικές αγορές και στις τράπεζες, δημιουργώντας ελεύθερο πεδίο για τη διπλωματία του δολαρίου.

Πίστευα ότι της αποδολαριοποίησης θα ηγούνταν η Κίνα και η Ρωσία, οι οποίες θα έπαιρναν τον έλεγχο των οικονομιών τους, για να αποφύγουν το είδος της χρηματοπιστωτικής πόλωσης που επιβάλλει τη λιτότητα στις ΗΠΑ[i].

Αλλά οι Αμερικανοί αξιωματούχοι τις αναγκάζουν να ξεπεράσουν οποιονδήποτε δισταγμό είχαν για την αποδολαριοποίηση.

Περίμενα  ότι το τέλος της παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής οικονομίας που στηρίζεται στο δολάριο, θα ερχόταν με την αποχώρηση άλλων χωρών.  Αλλά δεν συνέβη αυτό. Οι ίδιοι οι Αμερικανοί διπλωμάτες  επέλεξαν να τερματίσουν τη διεθνή δολαριοποίηση, βοηθώντας τη Ρωσία να δημιουργήσει τα δικά της μέσα αυτάρκους γεωργικής και βιομηχανικής παραγωγής.

Αυτή η διαδικασία παγκόσμιου ρήγματος εξελίσσεται στην πραγματικότητα εδώ και αρκετά χρόνια, αρχίζοντας με τις κυρώσεις που απαγόρευαν στους συμμάχους του ΝΑΤΟ και άλλους οικονομικούς δορυφόρους της Αμερικής να εμπορεύονται με τη Ρωσία. Για τη Ρωσία, αυτές οι κυρώσεις είχαν το ίδιο αποτέλεσμα  που θα είχαν οι προστατευτικοί δασμοί.

Η Ρωσία ήταν  πολύ ενθουσιασμένη με την ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς για να λάβει μέτρα ώστε  να προστατεύσει τη δική της γεωργία ή βιομηχανία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της έδωσαν  την ώθηση  που χρειαζόταν, επιβάλλοντας εσωτερική αυτάρκεια στη Ρωσία. Όταν τα κράτη της Βαλτικής έχασαν τη ρωσική αγορά τυριών και άλλων αγροτικών προϊόντων, η Ρωσία δημιούργησε γρήγορα τον δικό της τομέα τυριών και γαλακτοκομικών προϊόντων – ενώ έγινε ο κορυφαίος εξαγωγέας σιτηρών στον κόσμο.

Η Ρωσία ανακαλύπτει (ή είναι στα πρόθυρα να ανακαλύψει) ότι δεν χρειάζεται αμερικανικά δολάρια  για να στηρίζει την ισοτιμία του ρουβλιού. Η κεντρική τράπεζά της μπορεί  να δημιουργεί τα ρούβλια που χρειάζεται για να πληρώνονται οι εσωτερικοί μισθοί και να χρηματοδοτείται ο σχηματισμός κεφαλαίου. Έτσι, οι αμερικανικές κατασχέσεις μπορεί τελικά να οδηγούν τη Ρωσία στο τέλος της νεοφιλελεύθερης νομισματικής φιλοσοφίας, όπως  υποστηρίζει επί μακρόν ο Σεργκέι Γκλάζιεφ, προς όφελος της  μοντέρνας νομισματικής θεωρίας.

Η ίδια δυναμική υπονόμευσης των  προσχηματικών αμερικανικών στόχων έχει εμφανιστεί  στις κυρώσεις εναντίον των Ρώσων δισεκατομμυριούχων. Η νεοφιλελεύθερη θεραπεία-σοκ και οι ιδιωτικοποιήσεις της δεκαετίας του 1990 άφησαν στους Ρώσους κλεπτοκράτες  μόνο έναν δρόμο για τη ρευστοποίηση των δημόσιων περιουσιακών στοιχείων που είχαν αρπάξει. Αυτός ήταν να δημιουργήσουν εταιρείες μ’ αυτά, και να πουλήσουν τις μετοχές τους στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη. Οι εγχώριες αποταμιεύσεις εξανεμίστηκαν και οι Αμερικανοί σύμβουλοι έπεισαν τη ρωσική Κεντρική Τράπεζα να μη δημιουργεί χρήμα σε ρούβλια.

Το αποτέλεσμα ήταν ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τα ορυκτά της χώρας για να χρηματοδοτήσουν τον εξορθολογισμό της ρωσικής βιομηχανίας και την κατασκευή κατοικιών. Αντί να επενδυθούν τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις σε νέα μέσα προστασίας της Ρωσίας, αυτά αναλώθηκαν στις αγορές από τους νεόπλουτους πολυτελών βρετανικών ακινήτων, θαλαμηγών και άλλων περιουσιακών στοιχείων που αγοράζονται με το χρήμα που μεταναστεύει για να μη φορολογηθεί. Το αποτέλεσμα, όμως, της ομηρίας των ρωσικών δολαρίων, στερλινών και ευρώ, ήταν το να γίνει το Σίτι του Λονδίνου ένας πολύ ριψοκίνδυνος τόπος για να τοποθετούν τα περιουσιακά τους στοιχεία. Επιβάλλοντας κυρώσεις  στους πιο πλούσιους Ρώσους που είναι οι κοντινότεροι στον Πούτιν, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έλπιζαν ότι θα τους ωθούσαν να εναντιωθούν στην απομάκρυνσή του από τη Δύση και έτσι να χρησιμεύσουν ως πράκτορες επιρροής του ΝΑΤΟ. Αλλά στους Ρώσους δισεκατομμυριούχους αρχίζει να φαίνεται ασφαλέστερη η χώρα τους.

Επί δεκαετίες, το υπουργείο Οικονομικών και η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ έδιναν μάχη ενάντια στο να ανακτήσει ο χρυσός τον ρόλο του στα διεθνή αποθεματικά. Αλλά πώς θα βλέπουν άραγε η Ινδία και η Σαουδική Αραβία τα αποθέματά τους σε δολάρια, όταν ο Μπάιντεν και o Μπλίνκεν προσπαθούν να τις αναγκάσουν να ακολουθήσουν την «τάξη πραγμάτων που βασίζεται σε αμερικανικούς κανόνες» αντί τα δικά τους συμφέροντα; Οι πρόσφατες υπαγορεύσεις των ΗΠΑ τους άφησαν ελάχιστες εναλλακτικές πέρα από το να αρχίσουν να προστατεύουν την αυτονομία τους, μετατρέποντας σε χρυσό  τα αποθεματικά τους σε δολάρια και ευρώ, ως περιουσιακό στοιχείο που δεν έχει τη μοίρα της πολιτικής ομηρίας που επιβάλλουν οι όλο και πιο δαπανηρές και αποδιοργανωτικές απαιτήσεις των ΗΠΑ.

Η αμερικανική διπλωματία υπενθυμίζει συνεχώς στην Ευρώπη την άθλια υποτέλειά της, λέγοντας στις κυβερνήσεις της να ζητούν από τις εταιρείες τους να ξεφορτωθούν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία πολύ κάτω από την αξία τους, μετά το μπλοκάρισμα των συναλλαγματικών διαθεσίμων της Ρωσίας και την πτώση της ισοτιμίας του ρουβλίου. Η Blackstone, η Goldman Sachs και άλλοι επενδυτές των ΗΠΑ κινήθηκαν γρήγορα για να αγοράσουν ό,τι η Shell Oil και οι άλλες ξένες εταιρείες ξεφορτώνονταν.

Κανείς δεν πίστευε ότι η μεταπολεμική παγκόσμια τάξη του 1945-2020 θα υποχωρούσε τόσο γρήγορα. Μια πραγματικά νέα διεθνής οικονομική τάξη αναδύεται, αν και δεν είναι ακόμη σαφές ποια μορφή θα πάρει. Αλλά η «προώθηση της Αρκούδας», με την αντιπαράθεση ΗΠΑ/ΝΑΤΟ με τη Ρωσία, έχει περάσει το επίπεδο κρίσιμης μάζας. Δεν πρόκειται πλέον μόνο για την Ουκρανία. Αυτό είναι απλώς το έναυσμα, ένας καταλύτης για την απομάκρυνση μεγάλου μέρους του κόσμου από την τροχιά των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ.

Η επόμενη αναμέτρηση μπορεί να γίνει μέσα στην Ευρώπη την ίδια, καθώς οι εθνικιστές πολιτικοί  αναζητούν μια διέξοδο από τη λαβή της υπερβολικής ισχύος των ΗΠΑ  στους Ευρωπαίους και άλλους συμμάχους τους, η οποία στοχεύει να τους κρατήσει εξαρτημένους από το εμπόριο και τις επενδύσεις που βασίζονται στις ΗΠΑ. Το τίμημα της συνεχιζόμενης υπακοής τους θα επιβάλει πληθωρισμό κόστους στη βιομηχανία τους, ενώ εγκαταλείπουν τη δημοκρατική εκλογική πολιτική τους για να υποταχθούν στους ανθυπάτους του αμερικανικού ΝΑΤΟ.

Οι συνέπειες δεν μπορούν να θεωρηθούν «ακούσιες».  Πολλοί παρατηρητές έχουν επισημάνει τι ακριβώς θα συνέβαινε  —  πρώτα απ’ όλους ο πρόεδρος Πούτιν και ο υπουργός Εξωτερικών Λαβρόφ εξήγησαν ποια θα ήταν ακριβώς η αντίδρασή τους εάν το ΝΑΤΟ επέμενε να τους στριμώχνει στη γωνία, ενώ επιτίθεται στους ρωσόφωνους των ανατολικών περιοχών της Ουκρανίας και μεταφέρει βαρύ οπλισμό στα δυτικά σύνορα της Ρωσίας. Οι συνέπειες ήταν προβλέψιμες. Οι νεοσυντηρητικοί που ελέγχουν την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ απλώς δεν νοιάζονται. Εάν κάποιος αναγνωρίσει  τις ανησυχίες  της Ρωσίας, θεωρείται ότι «δείχνει κατανόηση στον Πούτιν».

Ό,τι δεν έκαναν οι ξένες χώρες για να αντικαταστήσουν το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα και άλλους βραχίονες της αμερικανικής διπλωματίας, το κατάφεραν οι ίδιοι οι Αμερικανοί πολιτικοί, αναγκάζοντας αυτές τις χώρες να το κάνουν. Αντί οι ευρωπαϊκές, μεσανατολικές και οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου να απεμπλακούν απ’ αυτούς τους οργανισμούς, με βάση τους δικούς τους υπολογισμούς για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά τους, τις οδηγεί εκτός η ίδια η Αμερική, όπως έκανε με τη Ρωσία και την Κίνα. Περισσότεροι πολιτικοί αναζητούν την υποστήριξη των ψηφοφόρων τους, θέτοντας το ερώτημα εάν θα ήταν καλύτερα να εξυπηρετηθούν από νέες νομισματικές διευθετήσεις  για να αντικαταστήσουν το δολαριοποιημένο εμπόριο, τις επενδύσεις, ακόμη και την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους.

Η συντριπτική πίεση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων πλήττει ιδιαίτερα σκληρά τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου, σε συνδυασμό με τα προβλήματα που προκαλεί η ασθένεια COVID-19 και οι οφειλές του χρέους σε δολάρια που προβάλλουν στον ορίζοντα. Κάτι πρέπει να γίνει. Πόσο καιρό θα επιβάλλουν αυτές οι χώρες τη λιτότητα για να πληρώνουν τους ξένους κατόχους ομολόγων;

Πώς θα τα καταφέρουν η αμερικανική και ευρωπαϊκές οικονομίες εν όψει των κυρώσεων στις εισαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου, κοβαλτίου, αλουμίνιου, παλλάδιου και άλλων βασικών υλικών  από τη Ρωσία; Οι Αμερικανοί διπλωμάτες έχουν συντάξει έναν κατάλογο πρώτων υλών που η οικονομία τους χρειάζεται απελπισμένα και οι οποίες εξαιρούνται από τις εμπορικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν. Αυτό παρέχει στον Πούτιν  έναν κατάλογο των σημείων στα οποία πιεζόμαστε για να τον χρησιμοποιήσει στην αναδιαμόρφωση της παγκόσμιας διπλωματίας και βοηθά τις ευρωπαϊκές και άλλες χώρες να απομακρυνθούν από το σιδηρούν παραπέτασμα που έχει επιβάλει η Αμερική για να παγιδεύσει τους δορυφόρους της στην εξαρτώντας τους από τις πολύ ακριβότερες αμερικανικές προμήθειες.

Αλλά η τελική απομάκρυνση από τον αμερικανικό τυχοδιωκτισμό πρέπει να προέλθει από το εσωτερικό των ΗΠΑ. Καθώς πλησιάζουν οι ενδιάμεσες εκλογές, οι Ρεπουμπλικάνοι πιθανώς να μιλήσουν για τον πληθωρισμό τιμών που προκαλεί η βενζίνη και η ενέργεια ως αποτυχία του Μπάιντεν. Δεν είναι σαφές εάν η φιλο-ουκρανική προπαγάνδα θα έχει χάσει την επίδρασή της λόγω της υπερβολικής προβολής της. Αλλά εάν η Ρωσία νικήσει στον πόλεμο  σύντομα, οι Ρεπουμπλικάνοι θα σφυροκοπήσουν τον Μπάιντεν γιατί βασίστηκε σε δαπανηρές και κακοσχεδιασμένες κυρώσεις, ενώ η Αμερική χρειάζεται τις εξαγωγές του ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το φυσικό αέριο δεν είναι αναγκαίο μόνο για τη θέρμανση και την παραγωγή ενέργειας, αλλά και για την κατασκευή λιπασμάτων, στα οποία, υπάρχει ήδη παγκόσμια έλλειψη. Και αυτό έχει επιδεινωθεί με την παρεμπόδιση των εξαγωγών των ρωσικών και ουκρανικών σιτηρών, στέλνοντας στα ύψη τις τιμές των τροφίμων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

Η προσπάθεια να αντιδράσει η Ρωσία στρατιωτικά και έτσι να εμφανιστεί ο κακός στον υπόλοιπο κόσμο αποδεικνύεται ένα επικίνδυνο τέχνασμα που στοχεύει απλώς στο να δείξει ότι η Ευρώπη πρέπει να συμβάλλει περισσότερο στο ΝΑΤΟ, να αγοράζει περισσότερα αμερικανικά όπλα και να προσδεθεί πιο σφιχτά στο εμπόριο, εξαρτώμενη από τις ΗΠΑ.  Η αστάθεια που έχει προκαλέσει αυτή η πολιτική θα μπορούσε να κάνει τις ΗΠΑ εξίσου απειλητικές με τη Ρωσία.

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δεν δίσταζαν να εκφράζουν στον κόσμο τις ανησυχίες τους ότι ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν τρελός και δημιουργεί προβλήματα στη διεθνή διπλωματία. Φαίνεται όμως ότι κάνουν τα στραβά μάτια στην επαναφορά από την  κυβέρνηση Μπάιντεν της αποτρόπαιας πολιτικής μίσους κατά της Ρωσίας μέσω του υπουργού Εξωτερικών Μπλίνκεν και της Βικτόριας Νούλαντ-Κάγκαν.  Μπορεί ο τρόπος και οι προσποιήσεις του Τραμπ να ήταν αγενείς, αλλά η νεοσυντηρητική σπείρα της Αμερικής έχει πολύ μεγαλύτερη εμμονή στο ζήτημα της απειλής μιας παγκόσμιας  αντιπαράθεσης. Γι’ αυτούς υπήρχε μόνο το ερώτημα ποια πραγματικότητα θα αναδειχθεί νικήτρια: η «πραγματικότητα» που πιστεύουν  ότι μπορούν να κατασκευάσουν αυτοί, ή η οικονομική πραγματικότητα που βρίσκεται πέρα από τον έλεγχο των ΗΠΑ.

[i] Βλ. πιο πρόσφατα Radhika Desai και Michael Hudson (2021), “Beyond Dollar Creditocracy: A Geopolitical Economy,” Valdai Club Paper No. 116. Moscow: Valdai Club, 7  Ιουλίου, ανατύπ. στο Real World Economic Review (97), rwer.wordpress.com.

Πηγή: Monthly Review

Κάτω από το χιόνι της Αττικής Οδού

/0 Comments/in /by

Η κυβέρνηση μπροστά στην κατακραυγή από την πλήρη αποτυχία στην διαχείριση της πρόσφατης κακοκαιρίας , «επέβαλε» αποζημίωση 2.000 για κάθε αυτοκίνητο από τα 2.000 περίπου που αποκλείστηκαν στην Αττική Οδό. Η κίνηση αυτή ερμηνεύτηκε ορθά σαν ένα πρώτο βήμα για μετάθεση ευθυνών από την κυβέρνηση, εφόσον το αρχικό σενάριο επίκλησης της ατομικής ευθύνης συναντούσε γενική θυμηδία και οργή. Η κύρια κριτική που ασκήθηκε από πολλούς, αφορούσε το ύψος της αποζημίωσης και στην κακή διαχείριση. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχουν πάρα πολλά «σκοτεινά θέματα » που κρύβονται κάτω από το λευκό χιόνι που κάλυψε την Αττική οδό.

Κατ’ αρχή η ίδια η Αττική Οδός είναι μια προκλητική σύμβαση για να ωφεληθούν οι ιδιωτικές κατασκευαστικές εταιρίες, με λεφτά του Δημοσίου. Είναι ένα έργο αρχικού κόστους 1,3 δις που ουσιαστικά αναλήφθηκε κατά 80% από το Δημόσιο (καθόσον ακόμη και τα δάνεια που εδόθησαν είχαν κάλυψη του Δημοσίου), ενώ οι εταιρίες έβαλαν υποτίθεται το 20% και ανέλαβαν την εκμετάλλευση του για 20 χρόνια. Στην ουσία οι ιδιώτες δεν έβαλαν τίποτα γιατί η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ φρόντισε να αναθέσει συμπληρωματικά έργα ύψους 1,5 δις στις ίδιες εταιρίες μέσω των οποίων κάλυψαν και με το παραπάνω την Ίδια Συμμετοχή τους. Με ετήσια έσοδα από την εκμετάλλευση της Αττικής Οδού ύψους 200-250 εκατ, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε γιατί το ένα έργο που θα μπορούσε να κατασκευαστεί από το Δημόσιο, αποτέλεσε «χρυσωρυχείο» για ιδιώτες.

Το πρώτο θέμα που η σημερινή κυβέρνηση πρέπει να απαντήσει είναι αν με την ενέργεια της να επιβάλλει πρόστιμο 2.000 ανά αποκλεισμένο αυτοκίνητο, δηλαδή περίπου 4 εκατομμύρια, προστατεύει τα συμφέροντα του Δημοσίου η τους μετόχους της Αττικής Οδού. Σημειώνουμε ότι σήμερα η Αττική Οδός ελέγχεται κατά 65% από την εταιρία ΕΛΛΑΚΤΩΡ και το υπόλοιπο από την εταιρία ΑΒΑΞ, και η σύμβαση παραχώρησης λήγει το 2024. Η σύμβαση παραχώρησης όμως συνοδεύεται και με υποχρεώσεις καλής λειτουργίας του έργου , τις οποίες αν δεν εφαρμόζει η εταιρία μπορεί να κηρυχθεί έκπτωτη. Ο πρωθυπουργός πρέπει να απαντήσει γιατί δεν στράφηκε νομικά κατά της εταιρίας όταν η εταιρία έχει ήδη στραφεί ενάντια στο κράτος διεκδικώντας 87 εκατ από απώλεια εσόδων λόγω covid. Είναι αφελής η υπάρχει κάποια «υπόγεια» συμφωνία;

Το θέμα δεν εξαντλείται μόνο στην λογιστική διαφορά των 87 εκατ που ζητάει η Αττική Οδός σε σχέση με τα 4 εκατ πρόστιμο. Οι μέτοχοι είναι σίγουρο ότι θα προτιμούσαν ένα πρόστιμο 4 εκατ, από το να μπλέξουν σε καταδικαστικές αποφάσεις για την καλή λειτουργία του έργου, εφόσον θα μπορούσε να αποτελέσει λόγο για τον αποκλεισμό τους στη προγραμματιζόμενη νέα παραχώρηση μετά το 2024. Αυτό δεν αφορά μόνο τις 2 τεχνικές εταιρίες αλλά και την γαλλική πολυεθνική EGIS που συμμετέχει στην εταιρία Αττική Διαδρομές με αντικείμενο την διαχείριση της Αττικής Οδού. Υποτίθεται ότι είναι μια εταιρία με μεγάλη πείρα στην διαχείριση αυτοκινητοδρόμων, λόγος εξάλλου που συμμετέχει μαζί με την ΤΕΡΝΑ και στην ΕΓΝΑΝΤΙΑ Οδό, (δρόμος που κόστισε σχεδόν 5 δις και παραχωρήθηκε πρόσφατα μόλις για 1,5 δις).

Δεύτερο θέμα πίσω από το πρόστιμο στην Αττική οδό αποτελεί η κάλυψη της ουσίας της πολιτικής της ΝΔ (και της πολιτικής των μνημονίων), που συνίσταται στην εκχώρηση στους ιδιώτες όλης της Δημόσιας περιουσίας, καθώς και την χρησιμοποίηση κρατικού χρήματος προς όφελος των ιδιωτών.. Στα παραπάνω πλαίσια η κυβέρνηση πρόσφατα ανακοίνωσε την έναρξη διαγωνισμού για την παραχώρηση της Αττικής Οδού για 25 έτη μετά το 2024. Αντί το κράτος να αναλάβει την εκμετάλλευση της Αττικής Οδού με εύκολα και εγγυημένα έσοδα 200-250 εκατ το χρόνο, δηλαδή άνω των 5 δις στην 25ετία, επιλέγει να εισπράξει περίπου 2,5 δις αν κρίνουμε από τα παπαγαλάκια της στα ΜΜΕ που έχουν αναλάβει να παρουσιάσουν το θέμα σαν τεράστια επιτυχία! Προκειμένου να προωθήσει την παραπάνω πολιτική η κυβέρνηση της ΝΔ ενέταξε με τον νόμο 4799/2021 την Αττική οδό στο ΤΑΙΠΕΔ, ενώ μέχρι τότε δεν ανήκε. Το σημαντικό είναι ότι ο νέος νόμος 4799/2021 αφορά όλες τις συμβάσεις που εντάσσονται στις αποκαλούμενες «Στρατηγικού χαρακτήρα» και σχετίζεται με τον νόμο 4804/2021 που αφορά τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης. Δηλαδή με απλά λόγια όσα έργα κάνει από εδώ και πέρα το Δημόσιο θα είναι με την μορφή ΣΔΙΤ, και ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων του Ταμείου Ανάκαμψης θα επιδοτεί μεγάλα πορτοφόλια.

Τέλος το γεγονός ότι το πρόστιμο επιβάλλεται από τον Πρωθυπουργό και όχι από τον αρμόδιο Υπουργό (δηλαδή τον Υπουργό Μεταφορών) , είναι μήνυμα ότι την διαδικασία ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας και κατανομής των χρημάτων του Ταμείου Ανάκαμψης στις μεγάλες αστικές οικογένειες, είναι αρμοδιότητα του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος.

Αυτό λοιπόν που κυρίως κρύβεται κάτω από το χιόνι της Αττικής οδού , δεν είναι μόνο μια αναποτελεσματική κυβέρνηση η ένας πρωθυπουργός που δεν επέβαλλε μεγαλύτερη αποζημίωση, όπως η κριτική που ασκήθηκε από την επίσημη αντιπολίτευση. Είναι η λογική ότι δεν υπάρχουν Δημόσια αγαθά, ο Ιδιώτης είναι αποτελεσματικός και όχι το κράτος , άσχετα αν στην πράξη ο Ιδιώτης είναι πολλές φορές αναποτελεσματικός και πάντα κάνει δουλειές με τα λεφτά του κράτους. Είναι η αντίληψη ότι ο ρόλος του κράτους εκτός από την ενίσχυση των Ιδιωτών που θα φέρουν την «ανάπτυξη», εξαντλείται στην καλύτερη περίπτωση να ρυθμίσει τις αρνητικές επιπτώσεις στη λογική «μπορείς να λερώνεις αρκεί να πληρώνεις». Φυσικά για την αντιπολίτευση που έχει συμβιβαστεί με τα μνημόνια και έχει η ίδια υπογράψει την εκχώρηση του Δημόσιου για 99 χρόνια, είναι πιο βολικό όλα να εντάσσονται στην λογική «ανίκανοι αυτοί, ικανοί εμείς». Οι υπόλοιποι εκτός από την κριτική στο κυβερνητικό «μπάχαλο», οφείλουμε να αναδείξουμε, την αποτυχία και την ταξική διάσταση που κρύβεται πίσω από την πολιτική της κυβέρνησης.

Πηγή: ΚΟΜΜΟΝ 

Ρε, μπας κι ο Ερντογάν έχει δίκιο;

/0 Comments/in /by

Ο ευφυής κομίστας Ζορζ Βολίνσκι, αδικοχαμένος στα 80 του στη σφαγή στο «Charlie Hebdo», τη δεκαετία του ’80, όταν δούλευε στην κομμουνιστική «Humanite», είχε κάνει ένα καταπληκτικό σκίτσο που συμπύκνωνε σε ένα καρέ όλη τη διαμάχη των οικονομολόγων -αλλά στην ουσία των συνδικάτων και των εργοδοτικών ενώσεων- για τον πληθωρισμό. Το σκίτσο -έφαγα το ίντερνετ να το βρω και τη βιβλιοθήκη για μια παλιά εκδοσούλα που το περιλάμβανε, αλλά δεν…- εμφάνιζε έναν εργαζόμενο με τη στολή εργασίας όρθιο μπροστά στο αφεντικό (χοντρό, καθισμένο στην καρέκλα του γραφείου του με ένα πούρο στο στόμα) να λέει: «Ανακάλυψα ότι δεν φταίνε οι μισθοί για τον πληθωρισμό». Και το αφεντικό ατάραχο του απαντά: «Μην το πεις πουθενά και θα σου δώσω αύξηση».

Τελικώς το σκίτσο του Βολίνσκι ανευρέθη και μάλιστα σε δυο εκδοχές: ο μεν φίλος αναγνώστης Κ. Μ. μού το έστειλε στη γαλλική εκδοχή, ο δεν Αι Μπαζ το βρήκε ως εξώφυλλο (μεταφρασμένο στα ελληνικά) έκδοσης γαλλικού βιβλίου.

Με 18 λέξεις και δυο καρικατούρες ο μακαρίτης Βολίνσκι έκανε χαρτοπόλεμο εγχειρίδια και αναλύσεις χιλιάδων σελίδων, αχρήστευσε και μερικά Νόμπελ οικονομίας και σάρκασε τις οικονομικές πολιτικές που άρχιζαν να παίρνουν κεφάλι από τα παραδοσιακά σοσιαλδημοκρατικά μοντέλα, μέχρι που η ολέθρια διασταύρωση νεοφιλελεύθερων και μονεταριστών τα έκανε όλα λίμπα. Εχει πια περάσει σχεδόν μια τεσσαρακονταετία από τότε που ένας πληθωρισμός 10%-15% δεν ήταν και προς θάνατον, κάπως το κουλαντρίζανε οι κυβερνήσεις, λίγο με τις αυτόματες τιμαριθμικές αναπροσαρμογές σε μισθούς και συντάξεις, και πολύ περισσότερο με τη διαπάλη εργοδοτών και συνδικάτων γύρω από την αμοιβή και τον χρόνο εργασίας. Κι αυτό έδινε λόγο ύπαρξης και ισχύ στα συνδικάτα, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες.

Τι ακριβώς έγινε τις δεκαετίες που μεσολάβησαν και μαζί με τον πληθωρισμό, που έγινε σχεδόν άγνωστη λέξη, συντρίφθηκαν και τα συνδικάτα, και η πάλη των τάξεων μπήκε σε μακρά αναστολή ο καθένας μπορεί να το βίωσε και να το αντιλήφθηκε με πολύ διαφορετικό τρόπο.
Το κυρίαρχο πάντως είναι ότι, δυο γενιές μετά τη γενιά του Βολίνσκι, στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο ζούμε υπό την εξουσία των κεντρικών τραπεζιτών. Ο πληθωρισμός κατέστη ο απόλυτος φόβος, το όριο 2% ανακηρύχθηκε παγκόσμια φυσική σταθερά, ακλόνητη όσο και οι νόμοι του Νεύτωνα, η νομισματική πολιτική έγινε ο υποβολέας όλων των οικονομικών πολιτικών που ασκούν οι κυβερνήσεις, το κόστος του χρήματος -δηλαδή τα επιτόκια- εξελίχθηκε σε ρυθμιστή της ροής του πλούτου, άλλοτε σε δόσεις απλής νοσηλείας και άλλοτε σε δόσεις ΜΕΘ, όπως συνέβη με την ποσοτική χαλάρωση, και η χρηματοπιστωτική διεθνής κατέληξε να ελέγχει κάθε πραγματική παραγωγική δραστηριότητα και κάθε φούσκα άυλων υπεραξιών που κινεί τον κόσμο. Εννοείται πως στον σκληρό πυρήνα αυτής της παγκόσμιας νομισματικής χούντας βρίσκεται η διατίμηση της εργασίας, η ουσιαστική απαγόρευση των αυξήσεων στους μισθούς, που κυριαρχεί εδώ και δύο δεκαετίες στο μεγαλύτερο μέρος του αναπτυγμένου κόσμου.
Και να σου, λοιπόν, οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι σφογγοκωλάριοί τους σε μια νέα πληθωριστική διαταραχή που δεν ξέρουν ακριβώς από πού τους ήρθε. Για την ακρίβεια, δεν ξέρουν ούτε πού θα τους πάει, ούτε πόσο θα κρατήσει. Επί πέντε τουλάχιστον μήνες ανοίγουν το στόμα και βγάζουν βατράχια: φταίει το ελατήριο και η εκρηκτική αύξηση της ζήτησης μετά την άρση των περιορισμών, άρα είναι πληθωρισμός ζήτησης, γι’ αυτό μην τολμήσει κανείς και ζητήσει μισθολογικές αυξήσεις γιατί καήκαμε. Οχι, όχι, φταίει που οι παραγωγοί δεν ήταν έτοιμοι και συγχρονισμένοι να ικανοποιήσουν τη ζήτηση, φταίει που μπλόκαρε η εφοδιαστική αλυσίδα, λείπουν τα αποθέματα, κάτι παίζει με τα καρτέλ των πρώτων υλών, άρα έχουμε πληθωρισμό της προσφοράς, αλλά και πάλι μέρος της λύσης είναι να μην επιτρέψουμε έναν «φαύλο κύκλο» μισθολογικών αυξήσεων που θα ενισχύσουν τις ανατιμήσεις. Αλλά, ντοντ γουόρι, το φαινόμενο θα είναι παροδικό, τα Χριστούγεννα θα έχουμε καθαρίσει. Ωχ, ήρθαν τα Χριστούγεννα! Μήπως εννοούσατε Χριστούγεννα του 2022, φωστήρες μου; Ναι, ναι, μάλλον οι ανατιμήσεις θα συνεχιστούν όλο το 2022, αλλά η Ομικρον μπορεί να μειώσει τον πληθωρισμό, μπορεί όμως και να τον αυξήσει (Γέλεν), ήτοι, αν δεν έχει συννεφιά, θα έχει λιακάδα, αν δεν βρέξει, μπορεί να χιονίσει. Αρα, ίσως είναι η ώρα για το υπερόπλο, να αυξήσουμε τα επιτόκια, να μαζέψουμε και τα ρετάλια της ποσοτικής χαλάρωσης και, τον νου σας, ρεμάλια, κόφτε τις βλακείες για αυξήσεις στους μισθούς, 1 ευρώ θα παίρνετε από αμοιβή, 2 ευρώ θα σας τρώει ο πληθωρισμός. Θα γίνει της Βαϊμάρης…
Λοιπόν, εφόσον όλος αυτός ο εσμός της νομισματικής ορθοδοξίας έχει καταλήξει σε ένα τεράστιο φιάσκο «ορθολογικών» προβλέψεων και εκτιμήσεων, σε μια παταγώδη αποτυχία εργαλείων και αποφάσεων, γιατί να μη δοθεί μια ευκαιρία στην παράδοξη συνταγή του Σουλτάνου, που έχει κεφαλοκλειδώσει κεντρικούς τραπεζίτες και υπουργούς Οικονομικών για να μην επιτρέψει αύξηση των επιτοκίων; Εντάξει, δεν του βγαίνει μέχρι στιγμής, η λίρα είναι στα Τάρταρα, ο πληθωρισμός ανηφορίζει προς την κορυφή του Αραράτ, αλλά μήπως των άλλων τους βγήκε; Το τουρκικό ΑΕΠ τρέχει με 7,5%, η φτηνή λίρα φέρνει τουρισμό, οι ραντιέρηδες μπορεί να χάνουν τις καβάντζες τους, αλλά ο κόσμος τουλάχιστον δανείζεται σχετικά φτηνά, ο Αλλάχ δεν φαίνεται να βοηθάει πολύ τον Ερντογάν, αλλά δίνει ένα εύπεπτο επιχείρημα κατά της τραπεζικής τοκογλυφίας. Κι αν αυτό το ανορθολογικό μίγμα οδηγήσει σε κατάρρευση τον ίδιο, αλλά όχι και την τουρκική οικονομία, οι γείτονες θα έχουν πετύχει 2 σε 1.
Στο κάτω κάτω, πώς ακριβώς προστάτεψαν εμάς ο οικονομικός «ορθολογισμός», το σταθερότερο νόμισμα του κόσμου -το ευρώ, ντε!- και ο αρνητικός πληθωρισμός της προηγούμενης δεκαετίας από το τσεκούρωμα 50% σε μισθούς και εισοδήματα; Αλλάχ ακμπάρ!
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Αναδημοσίευση από kibi-blog.blogspot.com

Το μονοπώλιο της καλοσύνης

/0 Comments/in /by

Μπορεί να σπάει νεύρα η διαμαρτυρία του υπουργού Οικονομικών της Ιρλανδίας, που αρνείται πεισματικά τον παγκόσμιο εταιρικό φόρο, αλλά αν το καλοσκεφτείτε έχει και τα δίκια του. «Μια παγκόσμια συμφωνία πρέπει να παίρνει υπόψη και τις ευαισθησίες των αδύναμων χωρών», είπε ο κ. Ντόναχιου, χωρίς βέβαια να εισακουστεί. Πολλές από τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη προσφεύγουν σε χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές, προσφέρονται ως φορολογικοί παράδεισοι ή έστω καθαρτήρια για πολυεθνικές, ολιγάρχες, μεγάλους ή μικρούς άρπαγες και κυνηγούς του πλούτου, όχι απαραίτητα από φορολογικό μαζοχισμό ή από φυσική ροπή στη διαφθορά και την εξαγορά, αλλά απλώς για λόγους επιβίωσης στον ανελέητο παγκόσμιο ανταγωνισμό προσέλκυσης κεφαλαίων και επενδύσεων, που διεξάγεται αποκλειστικά με βρόμικα μέσα. Χωρίς ίχνος δικαιοσύνης και κοινωνικής ευαισθησίας. Με τον χαμηλό συντελεστή της η Ιρλανδία πέτυχε σε μια δεκαετία το δεύτερο υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ε.Ε.- φυσικά μετά το Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου, που όσο μπόι του λείπει, τόσα περισσότερα ξεπλένει-, αλλά αυτό δεν κατέστησε πλουσιότερο τον μέσο Ιρλανδό. Απλώς του έδωσε δουλειά, ένα πιο γρήγορο ξεμπέρδεμα από το ιρλανδικό μνημόνιο, με τίμημα ένα γενναιόδωρο φορολογικό ξέπλυμα στα κέρδη των αμερικανικών πολυεθνικών. Σκεφτείτε, λοιπόν, τι είναι διατεθειμένες να κάνουν χώρες που δεν διαθέτουν ούτε το ένα εικοστό του κατά κεφαλήν πλούτου της Ιρλανδίας.

Υπάρχει μια παράδοξη αντιστροφή ρόλων ανάμεσα στον «πρώτο» και τον «τρίτο» κόσμο της παγκόσμιας οικονομίας, τριάντα και πλέον χρόνια μετά την εξαφάνιση του «δεύτερου» (του κατά συνθήκην σοσιαλιστικού) στους δυο άλλους, κυρίως στον δεύτερο. Επειτα από δεκαετίες προσήλωσης στον νεοφιλελευθερισμό και εφαρμογής των πιο ανελέητων δογμάτων του, οι πλουσιότερες χώρες του καπιταλιστικού σύμπαντος, οι οικονομίες που οφείλουν την ισχύ τους στους αιώνες αποικιακής και νεοαποικιακής λεηλασίας των φτωχότερων χωρών, επιδίδονται σε έναν ιδιότυπο ανταγωνισμό παγκοσμιοποίησης της «καλοσύνης»: θέλουν φορολογική δικαιοσύνη. Θέλουν να σταματήσει ο ανταγωνισμός της φοροαποφυγής. Θέλουν να φορολογηθεί αυστηρότερα η κερδοφορία των πολυεθνικών. Θέλουν οι πλούσιοι να πληρώσουν περισσότερα. Θέλουν να μειωθούν οι κοινωνικές ανισότητες. Θέλουν να κατανεμηθούν δικαιότερα τα οφέλη από το παγκόσμιο εμπόριο. Θέλουν να ενισχύσουν τα εισοδήματα των φτωχότερων στρωμάτων. Θέλουν να πειραματιστούν με μοντέλα ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για όλους. Θέλουν να εγγυηθούν εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Θέλουν να καταπολεμήσουν τη φτώχεια, να εξαλείψουν την αστεγία. Θέλουν να απεξαρτηθούν πλήρως από τα ορυκτά καύσιμα. Θέλουν να εξαφανίσουν σε μια δεκαπενταετία τα ρυπογόνα οχήματα. Θέλουν να μηδενίσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της παραγωγής τους. Θέλουν να γίνουν οι πρώτες εντελώς πράσινες και μπλε οικονομίες του κόσμου. Θέλουν καθαρές πόλεις, ατμόσφαιρα χωρίς ρύπους. Θέλουν να φρενάρουν την υπερθέρμανση, να αντιστρέψουν την κλιματική αλλαγή. Θέλουν να απαλλαγούν από το πλαστικό. Θέλουν να πρωτοπορήσουν στην αειφορία, στην κυκλική οικονομία, στους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ. Θέλουν να προστατέψουν τη βιοποικιλότητα του πλανήτη, να σώσουν και να αυξήσουν τα δάση του. Θέλουν να αναγνωριστούν τα δικαιώματα των ζώων εκτροφής. Θέλουν καλές πρακτικές στις καλλιέργειες, υγιεινά τρόφιμα απαλλαγμένα από επικίνδυνα χημικά και από καρκινογόνους βιολογικούς παράγοντες. Θέλουν διαφάνεια στα προϊόντα και ισχυρή προστασία στον καταναλωτή. Θέλουν η τεχνολογική καινοτομία και η τεχνητή νοημοσύνη να σέβεται τα προσωπικά δεδομένα και τα ατομικά δικαιώματα. Θέλουν να τιθασευτεί η τεράστια ισχύς των ψηφιακών κολοσσών. Θέλουν σεβασμό στη διαφορετικότητα, αυστηρή καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω θρησκείας, φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού. Θέλουν, θέλουν, θέλουν…

Είναι λίγο μπέρδεμα, έτσι; Αν οι ηγέτιδες δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης θέλουν όλα αυτά που για δεκαετίες -μην πούμε και αιώνες- ήθελαν όλα μαζί ή αποσπασματικά τα πολύχρωμα προοδευτικά κινήματα του κόσμου -το εργατικό, το οικολογικό, το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης, το κίνημα των «αδεσμεύτων», το γυναικείο, το LGBT+, το κίνημα του δίκαιου εμπορίου, το κίνημα για τα δικαιώματα των ζώων, το κίνημα των ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων, το αντιρατσιστικό, το αντιφασιστικό, το καταναλωτικό, το κίνημα αλληλεγγύης-, αν ο σκληρός πυρήνας του οικουμενικού καπιταλισμού, οι ΗΠΑ, η Ε.Ε., η Ιαπωνία, η G7, η G20 αντιποιούνται όσα ενστερνίστηκαν λίγο πολύ όλες οι «Αριστερές» του μεταπολεμικού κόσμου, καλύπτοντας όλα τα τεράστια ιδεολογικά και πολιτικά κενά που αυτές οι «Αριστερές» έχουν αφήσει με την εξαφάνιση ή την ενσωμάτωσή τους, τότε εμείς τι ρόλο βαράμε; Αν ο καπιταλισμός κατακτήσει και το μονοπώλιο της «καλοσύνης», της δικαιοσύνης, του σεβασμού στο περιβάλλον και στον «άλλον», τότε ποια εναλλακτική μένει να στηρίξουμε εμείς, του ’60 οι εκδρομείς; Το «δικαίωμα» των φτωχών χωρών να ρυπαίνουν τον αέρα και τα νερά τους, να γίνονται χωματερές της Δύσης, να αποψιλώνουν τα δάση τους, να υποθάλπουν φοροφυγάδες, να προσφέρουν φτηνό εργατικό δυναμικό, να ξεπουλάνε όσο όσο τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους τους, να κάνουν τη βρόμικη δουλειά του αναπτυγμένου κόσμου, να γίνουν τα χαμένα στην αιθαλομίχλη Λονδίνα και Μάντσεστερ του 21ου αιώνα;

Προσοχή! Δεν είναι κουίζ, ούτε ρητορικά ερωτήματα για να περνά η ώρα. Είναι διλήμματα υπαρκτά που αφορούν τουλάχιστον 5 δισ. του παγκόσμιου πληθυσμού που έτυχε να γεννηθούν στη λάθος μεριά του πλανήτη.
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών, 
Αναδημοσίευση από http://kibi-blog.blogspot.com/

Το χρέος ανεβάζει… δέκατα

/0 Comments/in /by

Το θέμα της διαχείρισης του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, που εκτινάχθηκαν ομοιόμορφα αλλά για τους αντίστροφους λόγους στη διάρκεια της πανδημίας, και το ενδεχόμενο μερικής διαγραφής τους, έχει μπει στο τραπέζι της ευρωζώνης, και όχι μόνο. Κι αυτό ανεξάρτητα από τις ρητορικές μέχρι σήμερα αρνήσεις που διατυπώνουν οι περισσότεροι από τους πολιτικούς «επιτελείς» της αγοράς χρέους: από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ μέχρι τον υπουργό Οικονομικών Χ. Σταϊκούρα και τον διοικητή της ΤτΕ Γ. Στουρνάρα.

Ο νέος παράγοντας που συνηγορεί υπέρ της συζήτησης για την αναδιάρθρωση του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους δεν είναι πια μόνο οι 100 κορυφαίοι οικονομολόγοι -και όχι αποκλειστικά κεϊνσιανοί- που διατύπωσαν πριν από τρεις εβδομάδες τη σχετική έκκληση προς την ΕΚΤ, αλλά οι ίδιες οι αγορές ομολόγων.

Από την αρχή του χρόνου έχει ξεκινήσει μια συστηματική αποχώρηση των επενδυτικών κεφαλαίων από την αγορά κρατικών ομολόγων, που την προηγούμενη χρονιά, παρά την πανδημία και την παγκόσμια ύφεση τα έδωσαν όλα αγοράζοντας με ζήλο κρατικούς τίτλους, οδηγώντας τις αποδόσεις τους κοντά στο μηδέν ή και κάτω από αυτό. Ετσι, πριμοδότησαν θεαματικά την πτώση του κόστους δανεισμού των χωρών και τη μεγάλη αύξηση του χρέους τους.

Από την αρχή του έτους και ιδιαίτερα στη διάρκεια του Φεβρουαρίου η εικόνα αντιστράφηκε ριζικά, με αποτέλεσμα τον διπλασιασμό των αποδόσεων των δεκαετών ομολόγων για τις ΗΠΑ και την ευρωζώνη. Για παράδειγμα, το ελληνικό πενταετές ομόλογο, από τους κρατικούς τίτλους που είχαν γίνει αγαπημένοι των «γερακιών» της αγοράς χρέους, από τη σχεδόν μηδενική απόδοση του Δεκεμβρίου (0,015%), εκτοξεύτηκε στο υπερδεκαπλάσιο (0,19% την Παρασκευή).

«Eλέφαντες» και «μυρμήγκια»

Αυτό σημαίνει μια αύξηση του κόστους δανεισμού διεθνώς, και μάλιστα την ώρα που περίπου ταυτόχρονα οι «ελέφαντες» και τα «μυρμήγκια» της παγκόσμιας οικονομίας βγαίνουν στις αγορές με θηριώδη προγράμματα έκδοσης νέων κρατικών ομολόγων: οι ΗΠΑ για να χρηματοδοτήσουν το αντιπανδημικό πρόγραμμα του 1,9 τρισ. δολαρίων, η Ε.Ε. για να «γεμίσει» το Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ, η Γερμανία για να αντλήσει 280 δισ. ευρώ και η Ελλάδα ως χαρακτηριστική εκπρόσωπος των «μυρμηγκιών» για τουλάχιστον 12 δισ. ευρώ, σύμφωνα με όσα προγραμμάτιζε ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ) τον Δεκέμβριο.

Για την Ελλάδα ειδικά, που έκανε πετυχημένη «πρεμιέρα» στις αγορές του 2021 στις 26/1, αντλώντας 3,5 δισ. από τα 29 δισ. που προσφέρθηκαν για το τελευταίο δεκαετές με επιτόκιο μόλις 0,8%, η εξέλιξη, εφόσον διατηρηθεί η τάση αύξησης των αποδόσεων, σημαίνει ριζική αναθεώρηση του προγράμματος δανεισμού των 12-14 δισ. Πρώτα, γιατί το κόστος δανεισμού έχει ήδη διπλασιαστεί (1,2% από το χαμηλό 0,6% του Ιανουαρίου για τα δεκαετή ομόλογα). Και δεύτερο, γιατί όλες οι παραδοχές στις οποίες βασιζόταν ο σχεδιασμός του ΟΔΔΗΧ και του οικονομικού επιτελείου για την αναχρηματοδότηση του ελληνικού χρέους έχουν ανατραπεί: ούτε η αύξηση του ΑΕΠ κατά 4,8% φέτος είναι πλέον εφικτή (μόλις την Παρασκευή το ΚΕΠΕ προέβλεψε ύφεση 3,5% το πρώτο εξάμηνο) ούτε βέβαια το μέσο πραγματικό επιτόκιο του (βραχυπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου) χρέους θα είναι φέτος μόλις 1,4%, όπως προέβλεπε τον Δεκέμβριο ο ΟΔΔΗΧ.

Τι ακριβώς τροφοδοτεί την αλλαγή στάσης των επενδυτικών κεφαλαίων στην παγκόσμια αγορά χρέους δεν είναι απόλυτα σαφές. Με δεδομένο ότι στο επίκεντρο των μαζικών πωλήσεων βρέθηκαν τα αμερικανικά ομόλογα, ορισμένοι αναλυτές συνδέουν την αύξηση των αποδόσεών τους με τον φόβο αναζωπύρωσης του πληθωρισμού (από το delfation = αποπληθωρισμός, στο reflation = ανα-πληθωρισμός, κατά την οικονομική αργκό), στον οποίο αναφέρθηκε τις προηγούμενες μέρες ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Λάρι Σάμερς. Αν για τις ΗΠΑ κάτι τέτοιο ακούγεται πιθανό, για την ευρωζώνη, όπου ο πληθωρισμός ήταν τον Ιανουάριο 0,9%, και πολύ περισσότερο για την Ελλάδα, «πρωταθλήτρια» στον αποπληθωρισμό με -2,4%, αυτό ακούγεται ως ανέκδοτο.

Σε κάθε περίπτωση, αν τα κερδοσκοπικά κεφάλαια συνεχίσουν την πίεση στις αγορές κρατικού χρέους, η ευρωζώνη και ιδιαίτερα οι πιο ευάλωτες χώρες θα βρεθούν αντιμέτωπες με απρόβλεπτη αύξηση του κόστους δανεισμού και μια λιγότερο θετική αξιολόγηση της βιωσιμότητας του χρέους τους. Κι αν αυτό απειλεί χώρες με χρέος κάτω του 100% του ΑΕΠ, τι μπορεί να σημαίνει για την Ελλάδα με το χρέος της κοντά στο 210% του ΑΕΠ;

Από αυτή την άποψη είναι το λιγότερο παράδοξο οι κορυφαίοι αρμόδιοι, ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας και ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, να σπεύδουν να αποκλείσουν το ενδεχόμενο ελάφρυνσης του κρατικού χρέους, ενώ για το ιδιωτικό χρέος ο μεν πρώτος παραπέμπει γενικώς στα κυβερνητικά μέτρα στήριξης, ο δε δεύτερος τάσσεται ανοιχτά υπέρ του «θανάτου» των μη βιώσιμων επιχειρήσεων (χαρακτηριστικές οι απαντήσεις τους στη σχετική έρευνα της «Καθημερινής» χθες).

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Για την υστερία γύρω από τα κρυπτονομίσματα

/0 Comments/in /by

Οι ηλεκτρονικές πληρωμές ωφελούν μέχρι στιγμής αποκλειστικά τους κερδοσκόπους. Το ψηφιακό χρήμα όμως θα μπορούσε να υπονομεύσει την κυριαρχία τουυ δολαρίου.

Το παλαιότερο ψηφιακό νόμισμα στον κόσμο, το Bitcoin, είναι πλεόν πάνω από δέκα ετών. Ωστόσο, το ηλεκτρονικό χρήμα υπήρξε πάντα ένα εξειδικευμένο προϊόν και η συζήτηση γι’ αυτό αφορούσε κατά βάση τους ειδικούς. Με τις τεράστιες διακυμάνσεις των τιμών το 2017 προσέλκυσε την ευρύτερη προσοχή του κοινού – ειδικά μεταξύ των κερδοσκόπων. Σχεδόν κανείς δεν ήθελε να πληρώσει με αυτό μέχρι τώρα. Το κανονιστικό του πλαίσιο είναι υπερβολικά σαθρό και η συναλλαγματική του ισοτιμία ιδιαίτερα ασταθής.

Όμως τώρα με τον κορονοϊό, η ψηφιοποίηση γενικά και το ψηφιακό χρήμα πιο συγκεκριμένα λαμβάνουν μια απροσδόκητη ώθηση: η ανέπαφη πληρωμή είναι ασφαλέστερη μπροστά στον κίνδυνο της μόλυνσης. Η ανάπτυξη των διαδικτυακών συναλλαγών συμβάλει επιπρόσθετα. Ταυτόχρονα, τα μετρητά γίνονται λιγότερο σημαντικά. Σε ορισμένες χώρες της ΕΕ, ειδικά στη Σουηδία, υπάρχουν περιοχές όπου δεν υπάρχουν πλέον ΑΤΜ πουθενά. Στη νότια Ευρώπη, η εισαγωγή μεθόδων πληρωμής χωρίς μετρητά αποτελούσαν πάντα μέρος των προγραμμάτων της τρόικας, τα οποία συνδέονταν με την έγκριση χρηματοδοτικής βοήθειας μετά την κρίση του ευρώ. Προωθείται επίσης τακτικά η κατάργηση των κερμάτων μικρότερης αξίας. Αλλά εάν τα μετρητά οδηγήσουν τελικά σε μεγάλο βαθμό στο ψηφιακό χρήμα, αυτό δεν θα ήταν απλώς μια ουδέτερη μετάβαση από ένα ντεμοντέ σε ένα σύγχρονο μέσο πληρωμής. Ο έλεγχος των νομισμάτων και των συστημάτων πληρωμών σημαίνει ισχύ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κράτη και μεγάλες εταιρείες ηλεκτρονικών δεδομένων ανταγωνίζονται για ηγετικές θέσεις στις νέες αγορές χρήματος. Ακόμα και στην ΕΕ τίθεται πλέον το ζήτημα της έκδοσης ενός ηλεκτρονικού ευρώ.

Το προβάδισμα της Κίνας

Το θέμα τέθηκε στην ημερήσια διάταξη από τη νέα επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Christine Lagarde. Ενώ ο προκάτοχός της Mario Draghi είπε στο κοινοβούλιο της ΕΕ το καλοκαίρι του 2018 ότι δεν υπήρχε στο πρόγραμμα η έκδοση ενός ψηφιακού υποκατάστατου μετρητών, η Lagarde ζήτησε από την κεντρική τράπεζα να ασχοληθεί με το ζήτημα. Μια ομάδα εργασίας εργάζεται τώρα πάνω σε μια ιδέα για την εισαγωγή ενός ηλεκτρονικού νομίσματος για τη ζώνη του ευρώ. Σε μια διάσκεψη υψηλού επιπέδου τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, ο ομοσπονδιακός υπουργός Οικονομικών Olaf Scholz (Σοσιαλδημοκράτες) ζήτησε επίσης «πρόοδο» στις ευρωπαϊκές προσπάθειες και «γρήγορες αποφάσεις». Η ξαφνική βιασύνη των οικονομικών επιτελείων και των κεντρικών τραπεζιτών στη ζώνη του ευρώ πιθανότατα οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο προβάδισμα της Κίνας. Το κρατικό ψηφιακό χρήμα κυκλοφορεί ήδη εκεί, αν και μέχρι στιγμής μόνο σε τοπικό επίπεδο ως μέρος ενός πιλοτικού έργου. Ωστόσο, εάν το Πεκίνο καταφέρει να εδραιωθεί διεθνώς στην αγορά ψηφιακού χρήματος, αυτό θα αποτελούσε σημαντική εξέλιξη στον οικονομικό πόλεμο με τις ΗΠΑ που ξεκίνησε η Ουάσιγκτον το 2019. Ένα ψηφιακό νόμισμα που ελέγχεται από την Κίνα θα δυσκόλευε τις ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν την κυριαρχία του δολαρίου για την επιβολή των γεωπολιτικών και οικονομικών τους συμφερόντων. Η ΕΕ είχε επίσης αισθανθεί τις επιπτώσεις της κυριαρχίας του δολαρίου αρκετές φορές στην πρόσφατη ιστορία της, για παράδειγμα στις ανεπιτυχείς προσπάθειες διατήρησης των συναλλαγών της με το Ιράν παρά τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Αυτές οι εμπειρίες θα πρέπει επίσης να ωθήσουν τις Βρυξέλλες να αναμιχθούν στην παγκόσμια υστερία σχετικά με τα κρυπτονομίσματα.

Facebook και συναφή

Οι ΗΠΑ, με τη σειρά τους, προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους για τη νομισματική ηγεμονία τους με τον  να προσπαθούν να θέσουν όσο γίνεται το νόμισμα του Facebook, το οποίο μετονομάστηκε το φθινόπωρο από Libra σε Diem, υπό κυβερνητικό έλεγχο. Σε τελική ανάλυση, είναι το ψηφιακό νόμισμα που σήμερα έχει τη μεγαλύτερη δυνατότητα να λάβει σύντομα δεσπόζουσα θέση στην παγκόσμια αγορά. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει αποδείξει πολλές φορές ότι έχει τη δύναμη να θέσει υπό έλεγχο τις μεγάλες εταιρείες, εφόσον το απαιτούν τα εθνικά της συμφέροντα. Οι τελευταίες αποφάσεις σχετικά με το προσωπικό των ιδρυμάτων Libra και Diem δείχνουν ότι η Ουάσιγκτον θα πετύχει και αυτήν τη φορά. Για παράδειγμα, το σημερινό αφεντικό του Diem, Stuart Levey, ήταν Υπουργός Εξωτερικών στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ μέχρι τον Μάιο του 2020. Τον Απρίλιο, υποβλήθηκε αίτηση για έγκριση ως μέσο πληρωμής στην Ελβετία. Το νόμισμα πρόκειται να κυκλοφορήσει το 2021.

Δεν υπάρχει ακόμη συναίνεση στην ΕΕ σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης αυτής της εξέλιξης. Τον Σεπτέμβριο έγινε γνωστό ότι η Επιτροπή σχεδιάζει να αναπτύξει ένα κανονιστικό πλαίσιο για τα ιδιωτικά ψηφιακά νομίσματα έως το 2024. Ταυτόχρονα, ωστόσο, πέντε κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Γαλλίας, έθεσαν σε εφαρμογή την απαγόρευση των ιδιωτικών κρυπτονομισμάτων. Ο Scholz τόνισε ότι έπρεπε να διασφαλιστεί η σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών. Σύμφωνα με τον Γάλλο ομόλογό του, Bruno Le Maire, μόνο η ΕΚΤ είναι υπεύθυνη για την έκδοση νομισμάτων. Αυτή η αρχή δεν πρέπει να υπονομευθεί.

Πράγματι, εάν μεγάλες εταιρείες δεδομένων – δεν αγωνίζεται μόνο το Facebook για μια καλή θέση στην αγορά ηλεκτρονικού χρήματος – επιτύχει να δημιουργήσει τα δικά του μέσα πληρωμής σε ανταγωνισμό με τα κρατικά νομίσματα, το ήδη τεράστιο δυναμικό τους θα συνεχίσει να επεκτείνεται. Θα μπορούσαν να παρακολουθούν και να ελέγχουν κάθε συναλλαγή πληρωμής των πελατών τους, να ανταλλάσσουν δεδομένα, να χειραγωγούν την αξία του νομίσματός τους και να αποφεύγουν τους κυβερνητικούς κανονισμούς.

Πηγή: JungeWelt

Μετάφραση: antapocrisis

Η πανδημία συναντά τον καπιταλισμό: ο κορονοϊός και το μεγάλο κραχ

/0 Comments/in /by

Τα χρηματιστήρια είναι συνήθως ένα καλό μέτρο για να προβλέψει κανείς επικείμενα οικονομικά προβλήματα ή ακόμα και προβλήματα στην παραγωγή του κέρδους. Η πανδημία ξεκινάει από την πρώτη παραγωγό χώρα στον κόσμο, την Κίνα. Η μητρόπολη Wuhan στην καρδιά της χώρας μπαίνει σε καραντίνα και τα χρηματιστήρια της Δύσης αρχίζουν να σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Ο Dax κλείνει στις 19 Φεβρουαρίου στις 13.795 μονάδες, ιστορικό υψηλό, και υποχωρεί έπειτα σταθερά. Οι κυβερνήσεις της Δύσης αρχίζουν να αναγνωρίζουν, η μία μετά την άλλη, πως ο ιός θα χρειαστεί δραστικά μέτρα. Η αρχή γίνεται από την ιταλική κυβέρνηση με λοκντάουν και αποκοπή ολόκληρων περιοχών της Λομβαρδίας και της Βενετίας από την υπόλοιπη χώρα. Κάπου εκεί καταλαβαίνουν επενδυτές και κερδοσκόποι πως ο ιός δεν απειλεί μοναχά την ανθρώπινη ζωή, μπορεί να οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε βαθιά κρίση.

Και η κρίση ήρθε. Μετά το υψηλό του Φεβρουαρίου ο Dax και οι υπόλοιποι διεθνείς δείκτες έχασαν περίπου το 40% της αξίας τους. Για τους κερδοσκόπους φάνηκε να πραγματοποιείται το χειρότερο δυνατό σενάριο. Πρώτον, συνεχίστηκε η πτώση της κερδοφορίας των μεγάλων εταιρειών που είχε ξεκινήσει από το 2018 και η οποία, υπό την πίεση του κορονοϊού, απειλεί να μετατραπεί σε μια βαριά ύφεση. Δεύτερον, αδύναμες επιχειρήσεις σχεδόν έφτασαν στο χείλος της χρεοκοπίας και αδυνατούν να πληρώσουν τα χρέη τους, τα οποία έχουν περίπου διπλασιαστεί από το 2009. Τρίτον, αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για τους χρηματοδότες τους και κυρίως για τις τράπεζες και να θέσει ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα σε κίνδυνο. Η σχεδόν σε πανικό ατμόσφαιρα των χρηματιστηρίων ενισχύθηκε και από την κατάσταση στην αγορά πετρελαίου. Η τιμή του απαραίτητου για την βιομηχανική παραγωγή ορυκτέλαιου αποτελεί συχνά βάσιμο παγκόσμιο οικονομικό δείκτη. Η ζήτηση και οι τιμές του πετρελαίου έχουν υποχωρήσει εδώ και μήνες κυρίως λόγω της αργής και ασθενικής ανάπτυξης της βιομηχανικής παραγωγής στην Κίνα. Στο τέλος Φεβρουαρίου και στο ξεκίνημα του Μαρτίου κατέρρευσε επίσης και μια συμφωνία μεταξύ των δύο μεγαλύτερων εξαγωγών ορυκτέλαιων του κόσμου, της Σαουδικής Αραβίας και της Ρωσίας. Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης πετρελαίου έγιναν προσωρινά αρνητικά. Ο αγοραστής λάμβανε ουσιαστικά μπόνους για να πάρει πετρέλαιο. Τις μέρες εκείνες εμφανίστηκαν και οι πρώτες συγκρίσεις με το 1929, όταν μειώθηκαν δραματικά οι τιμές των βιομηχανικών πρώτων υλών και των αγροτικών αγαθών.

Άξιο απορίας είναι το γεγονός πως τα χρηματιστήρια αρχίζουν ήδη από τον Απρίλιο να σημειώνουν άνοδο. Μέχρι τον Μάιο δε, είχε ανακτηθεί περισσότερο από το μισό των απωλειών του Μαρτίου. Στις ΗΠΑ το αρνητικό ρεκόρ της αρχής του έτους ξεπεράστηκε τον Σεπτέμβριο, με τα μεγάλα ιντερνετικά συμφέροντα που επωφελήθηκαν από την κρίση, τις Amazon, Alphabet, Apple, Facebook, Microsoft κ.α., να σημειώνουν σημαντικά κέρδη.

Τα κράτη στηρίζουν την ζήτηση και τις αγορές, αλλά η καθοδική πορεία απειλεί ακόμα την παγκόσμια οικονομία.

Η γρήγορη και – μέχρι στιγμής – βιώσιμη ανάκαμψη των χρηματιστηρίων κατέστη δυνατή καθώς ήταν αδύνατο να υπολογίσει κανείς το βάθος της κρίσης του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού τομέα, τη διάρκεια και τις μακροπρόθεσμες συνέπειές της. Αρκούσε πιθανά πως οι κεντρικές τράπεζες των ισχυρών κρατών, κυρίως η αμερικανική FED και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, παρείχαν στις τράπεζες και έμμεσα και στις αγορές δάνεια πολλαπλάσια των προηγούμενων με ευνοϊκούς όρους. Οι τραπεζίτες των κεντρικών τραπεζών δήλωσαν έτσι προς πάσα κατεύθυνση πως δεν θα επέτρεπαν την κατάρρευση καμίας συστημικής τράπεζας, κανενός ταμείου και καμίας σκιώδους τραπεζικής αγοράς. Όπως έδειξε η έκβαση των πρώτων ημερών του Μαρτίου όμως, αυτή η χωρίς προηγούμενο ένεση ρευστότητας μέσω των κεντρικών τραπεζών δεν θα έφτανε. Κρίθηκε αναγκαίο, οι κυβερνήσεις των μεγάλων καπιταλιστικών κρατών να απελευθερώσουν κεφάλαια από τον κρατικό προϋπολογισμό σε μια εντελώς νέα κλίμακα, πρώτον για να αποτρέψουν την πτώχευση μεγάλων εταιρειών, δεύτερον για να αποκαταστήσουν μερικά την απώλεια της ζήτητσης που προκάλεσε το λοκντάουν και τρίτον για να ενισχύσουν τις επενδύσεις μετά την καταστροφή που προκάλεσε ο κορονοϊός μέσω γενναίων παροχών.

Τα οικονομικά προγράμματα των κυβερνήσεων ήρθαν γρηγορότερα από ποτέ. Στη Γερμανία, ο υπουργός Οικονομίας Peter Altmaier (CDU) και ο υπουργός Οικονομικών Olaf Scholz (SPD) ανακοίνωσαν το γερμανικό πρόγραμμα βοήθειας στις 14 Μαρτίου. Αρχικά ήταν περίπου 900 δισεκατομμύρια ευρώ, περίπου διπλάσιο από το θρυλικό πρόγραμμα διάσωσης τραπεζών του Οκτωβρίου του 2008, στο αποκορύφωμα της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης μέχρι σήμερα. Επιπλέον, τέθηκε σε αναστολή η απαίτηση για ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς που είχε ενσωματωθεί στο σύνταγμα το 2009. Το ύψος του προγράμματος κρίθηκε θετικά. «Μπορούμε να το σηκώσουμε» είπαν υπουργοί, βουλευτές και ΜΜΕ. Οι καπιταλιστικές ενώσεις φαινόταν πολύ ικανοποιημένες που απαλλάχτηκαν τόσο εύκολα από την απαγόρευση της δημιουργίας χρέους, η οποία πρόσφατα τους έγινε βάρος, σίγουροι βέβαια πως ανα πάσα στιγμή μπορούν και την αναβιώσουν.

Η επιδημία σε καμία περίπτωση δεν έχει ξεπεραστεί, στη Δύση δεν έχει τεθεί καν υπό κάποιον έλεγχο. Οι εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για την οικονομική συρρίκνωση κατά το επόμενο έτος είναι -4,4% για τις ΗΠΑ, -8,3% για την ΕΕ, -6% για την Γερμανία και ένα μικρό συν σχεδόν δύο τοις εκατό για την Κίνα. Σύμφωνα με αυτήν την εκτίμηση, ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου αναμένεται να μειωθεί κατά δέκα τοις εκατό το 2020. Ακόμα και σύμφωνα με αυτή τη φιλική εκτίμηση του ΔΝΤ, το 2021 δεν θα είναι σε θέση να αντισταθμίσει τη χειρότερη ύφεση που έχει βιώσει η παγκόσμια οικονομία μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό θα απαιτούσε από τα οικονομικά ισχυρά κράτη προγράμματα διάσωσης. Λόγω των περιστάσεων, συνετοί ηγέτες θα αναγκαστούν να δημιουργήσουν νέα ζήτηση (εξοπλισμοί, πράσινη ανάπτυξη, υποδομές, μπόνους κατά την αγορά καταναλωτικών αγαθών) και ταυτόχρονα να χρηματοδοτήσουν μέρος του κόστους παραγωγής αυτών. Στον κρατικό-μονοπωλιακό καπιταλισμό, εν μέσω ακόμα του νεοφιλελεύθερου καθεστώτος, το κράτος γίνεται όλο και πιο απαραίτητο. Αντί για ανοδική πορεία ή ακόμη και για στασιμότητα, απειλεί η οικονομική ύφεση.

Πηγή: Junge Welt

Μετάφραση: antapocrisis

Ούτε Σχέδιο, Ούτε Ανάπτυξη. Ο θρίαμβος της προχειρότητας και της κοινοτοπίας

/0 Comments/in /by

Το Σχέδιο Πισσαρίδη ξεκινάει με την παρατήρηση ότι οι αναπτυξιακές επιδόσεις της χώρας μας την περίοδο 1981-2019 ήταν πολύ απογοητευτικές, περίπου 0,9% ετησίως. Η σύγκριση με την περίοδο 1961-1980, όταν η ανάπτυξη ήταν 6,5% ετησίως, είναι καταλυτική. Η Επιτροπή αντιλαμβάνεται την τεράστια αυτή διαφορά ως μια απόδειξη της αδυναμίας της Ελλάδας να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που πρόσφερε η ένταξη στην ΕΕ το 1981.

Η πιθανότητα να συμβαίνει το αντίθετο δεν απασχολεί καθόλου την Επιτροπή. Οποιοσδήποτε καλόπιστος οικονομολόγος βλέποντας τη σύγκριση θα σκεφτόταν ότι το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ και ΟΝΕ, αντί να προσφέρει ευκαιρίες, ίσως να συνέβαλε στην αντιστροφή της προηγούμενης αναπτυξιακής δυναμικής. Η ένταξη σηματοδότησε την απαρχή μιας αποτυχίας ιστορικού μεγέθους που θα καθορίσει την πορεία της Ελλάδας τις επόμενες δεκαετίες. Θα περίμενε κανείς ότι μια τόσο «βαριά» Επιτροπή θα είχε σημαντικά πράγματα να πει για το κεντρικό αυτό ζήτημα.

Το Σχέδιο Πισσαρίδη δεν κάνει τίποτε τέτοιο. Στην ουσία παραβλέπει τους διεθνείς περιορισμούς μέσα στους οποίους κινείται μια οικονομία μεσαίου μεγέθους, όπως η ελληνική. Θεωρεί ότι το πρόβλημα της χώρας μας είναι κατά κύριο λόγο εγχώριο και στρέφει την προσοχή του στις γνωστές «ελληνικές» αδυναμίες.

Μας πληροφορεί, λοιπόν, ότι η χαμηλή ανάπτυξη οφείλεται κυρίως στην χαμηλή συμμετοχή των παραγωγικών συντελεστών, δηλαδή της εργασίας και του κεφαλαίου, στην χαμηλή παραγωγικότητα, στην έλλειψη καινοτομίας, στην εσωστρέφεια, στο αναποτελεσματικό κοινωνικό κράτος και στις φτωχές περιβαλλοντολογικές επιδόσεις. Σε αυτά έγκειται το ελληνικό αναπτυξιακό πρόβλημα.

Πρόκειται για μνημείο προχειρότητας. Αλλά η προχειρότητα χαρακτηρίζει ολόκληρο το Σχέδιο και δεν χρειάζεται να πάει κανείς μακριά για να το διαπιστώσει. Μας λέει, για παράδειγμα, ότι η χώρα είχε επανέλθει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2014, οι οποίοι όμως αντιστράφηκαν το 2015, καθώς επίσης ότι η πανδημία του κορωνοϊού ανέστρεψε βίαια την αναπτυξιακή δυναμική που εμφανίστηκε ξανά το 2019. Από πουθενά δεν προκύπτει ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Στο τέλος του 2019,  πολύ πριν την εμφάνιση της πανδημίας, βασικοί μακροοικονομικοί δείκτες, όπως οι επενδύσεις και οι ροές κεφαλαίων, έδειχναν ότι η χώρα ετοιμαζόταν να μπει σε τεχνική ύφεση το 2020.

Με τέτοιου είδους ανάλυση, είναι πολύ φυσιολογικό οι θεραπείες που προτείνει το Σχέδιο να είναι απολύτως κοινότοπες. Η κεντρική ιδέα, αν μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει αυτόν τον όρο, είναι ότι η Ελλάδα έχει την δυνατότητα να ανεβάσει τον μέσο ρυθμό ανάπτυξης στο 3,5% ετησίως τα επόμενα χρόνια. Για να πετύχει αυτό το μεγάλο άλμα υπάρχουν δύο προϋποθέσεις. Πρώτον, να αυξηθεί η συμμετοχή της εργασίας, διευρύνοντας την απασχόληση ιδίως των γυναικών και των νέων. Για το σκοπό αυτό πρέπει να ελαφρυνθεί η επιβάρυνση της μισθωτής εργασίας, με μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, απάλειψη της εισφοράς αλληλεγγύης και μείωση του ανώτατου ορίου ασφαλιστέου εισοδήματος. Πρέπει επίσης υπάρξει μετάβαση από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό σύστημα επικουρικής σύνταξης.

Δεύτερον, να βελτιωθεί η παραγωγικότητα της εργασίας. Απαιτείται αύξηση  των επενδύσεων σε πάγιο κεφάλαιο, ιδίως των ιδιωτικών, από τα σημερινά πολύ χαμηλά επίπεδα που μετά βίας ξεπερνούν το 10% του ΑΕΠ συνολικά. Η Επιτροπή προτείνει ευνοϊκή φορολογία των ιδιωτικών αποσβέσεων, αλλά και ενίσχυση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Εννοείται, βεβαίως, ότι η χώρα θα πρέπει να αξιοποιήσει τα περίφημα κονδύλια που ασμένως αναμένονται από την ΕΕ το 2021-23 και φυσικά να προσελκύσει Άμεσες Ξένες Επενδύσεις. Όλα αυτά θα γίνουν ενώ η χώρα θα τηρεί δημοσιονομική πειθαρχία, κρατώντας τα  δημόσια έσοδα και δαπάνες σε ισορροπία με την προσδοκώμενη αύξηση του ΑΕΠ.

Παράλληλα η Ελλάδα θα πρέπει να γίνει περισσότερο «εξωστρεφής» αυξάνοντας τα ποσοστά εξαγωγών και εισαγωγών στο ΑΕΠ. Ενδεικτικό της ποιότητας της Έκθεσης είναι ότι η ίδια αναφέρει ότι τα κύρια εξαγωγικά προϊόντα της χώρας μας είναι τα πετρελαιοειδή, τα φάρμακα και οι πλακέτες αλουμινίου, δηλαδή βιομηχανικά προϊόντα. Όταν όμως προσπαθεί να εντοπίσει κλάδους και προϊόντα στα οποία η Ελλάδα θα μπορούσε να έχει συγκριτικό πλεονέκτημα, τότε καταλήγει στον ήλιο, στη θάλασσα, στον πολιτισμό και σε επιλεγμένα αγροτικά προϊόντα πολυτελείας. Η περιλάλητη «εξωστρέφεια» μεταφράζεται σε μια σειρά από κοινοτοπίες που ακούει κανείς σε πολλά καφενεία.

Παρόμοιες κοινοτοπίες, τέλος, κυριαρχούν στο μεγαλύτερο μέρος της Έκθεσης αφιερωμένο στις «μεταρρυθμίσεις», οι οποίες υποτίθεται ότι απαιτούνται στο θεσμικό πλαίσιο της χώρας, ώστε να επιτευχθεί το πολυπόθητο 3,5%. Ο κατάλογος είναι μακροσκελέστατος: να ολοκληρωθεί το κτηματολόγιο, να υπάρξει μεταβίβαση εξουσιών σε τοπικό επίπεδο, να υπάρξει βελτίωση του συστήματος δικαιοσύνης, να γίνει αναμόρφωση του συστήματος παιδείας, να προχωρήσει η αναδιάρθρωση του συστήματος υγείας, κ.λπ., κ.λπ.

Ποιος θα μπορούσε ποτέ να διαφωνήσει ότι η χώρα μας (ή οποιαδήποτε άλλη χώρα) θα είχε όφελος από ένα πιο αποτελεσματικό σύστημα δικαιοσύνης, παιδείας και υγείας; Συνιστά «Σχέδιο Ανάπτυξης» μια τέτοια διαπίστωση που ακολουθείται από ατελείωτες εκθέσεις ιδεών; Έχουν οι συντάκτες της Επιτροπής συναίσθηση της διαφοράς ανάμεσα στο «πώς θα μας άρεσε να είμαστε» και στο «πώς θα φτάσουμε εκεί που μπορούμε»; Ένα πραγματικό σχέδιο ανάπτυξης δεν απεραντολογεί για το πρώτο ζήτημα. Απαντάει στο δεύτερο.

Ακόμη και μια γρήγορη ματιά αρκεί για να δείξει ότι το Σχέδιο Πισσαρίδη στον πυρήνα του είναι μια επανάληψη της ιδεοληπτικής προσέγγισης των «μεταρρυθμίσεων» κατά τη δεκαετία των μνημονίων. Όπως όλοι γνωρίζουμε πλέον, η προσέγγιση αυτή απέτυχε παταγωδώς να δημιουργήσει συνθήκες ταχύρρυθμης ανάπτυξης. Από δω θα έπρεπε να ξεκινήσει η Επιτροπή, αν ήθελε να πει κάτι πραγματικά χρήσιμο για τη χώρα.

Για να το κάνει όμως θα έπρεπε καταρχάς να προσφέρει εποπτεία του διεθνούς θεσμικού πλαισίου μέσα στο οποίο είναι υποχρεωμένη να κινείται η χώρα μας, ιδίως μετά την κρίση του 2007-9. Θα έπρεπε επίσης να πάει πολύ πιο πέρα από τα νεοκλασικά οικονομικά της προσφοράς, καθώς και τις ανώδυνες μορφές των θεσμικών οικονομικών, τα οποία έχει πλήρως υιοθετήσει. Η αναπτυξιακή στασιμότητα της χώρας μας μετά την κρίση της Ευρωζώνης έχει να κάνει κυρίως με τα οικονομικά της ζήτησης. Η ζήτηση βρίσκεται επίσης στον πυρήνα της γενικότερης «δομικής στασιμότητας» του σημερινού καπιταλισμού, όπως προκύπτει από τη σύγχρονη βιβλιογραφία.

Το προβληματικό διεθνές πλαίσιο

Η πορεία της ελληνικής οικονομίας καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον της ΕΕ και ειδικότερα της Ευρωζώνης. Η κανονικότητα της ΕΕ είναι πλέον τα μηδενικά (και αρνητικά) επιτόκια, οι αναιμικοί ρυθμοί ανάπτυξης, ο πληθωρισμός κάτω από τον στόχο και οι ασφυκτικοί περιορισμοί οικονομικής πολιτικής που ασκεί το μηδενικό επιτόκιο. Η ίδια κανονικότητα υπάρχει και στις ΗΠΑ, αλλά με κάποιες διαφορές λόγω της μοναδικής θέσης του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία. Ο κορωνοϊός επέφερε μεγάλο πλήγμα σε αυτή την κανονικότητα, αλλά για την ώρα τα μακροχρόνια αποτελέσματα δεν είναι ξεκάθαρα.

Στην ουσία βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την «ιαπωνοποίηση» των ώριμων καπιταλιστικών οικονομιών του πυρήνα της παγκόσμιας οικονομίας. Το αποτέλεσμα είναι ότι η νομισματική πολιτική αναγκαστικά υποχωρεί μπροστά στη δημοσιονομική πολιτική, γεγονός που έχει μεγάλη σημασία για την αναπτυξιακή δυναμική. Πρόκειται για ιστορική εξέλιξη που επιταχύνθηκε ραγδαία από την κρίση της πανδημίας. Το Σχέδιο Πισσαρίδη ούτε είδε ούτε άκουσε τίποτε γι’ αυτές τις εξελίξεις.

Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, η αναπτυξιακή πορεία μιας οικονομίας εξαρτάται από τις σύνθετες σχέσεις ανάμεσα στον ιδιωτικό τομέα και τη δημοσιονομική πολιτική της κυβέρνησης. Οι επενδυτικές αποφάσεις των εταιρειών συναρτώνται άμεσα με την ύπαρξη επαρκούς ζήτησης για τα προϊόντα τους, πράγμα που επίσης συναρτάται με το επίπεδο απασχόλησης. Αν η απασχόληση είναι χαμηλή, τότε και η επένδυση θα είναι χαμηλή γιατί λείπει η ζήτηση. Στον σημερινό καπιταλισμό η δημοσιονομική πολιτική είναι καθοριστική για την απασχόληση και το επίπεδο της ζήτησης, άρα και για τις ιδιωτικές επενδύσεις. Το αποτέλεσμα της λιτότητας και της «δημοσιονομικής πειθαρχίας» είναι μακροχρόνια υποχώρηση της αναπτυξιακής δυναμικής, παρά την ύπαρξη κερδοφορίας για το ιδιωτικό κεφάλαιο.

Την προηγούμενη δεκαετία η ΕΕ πλήρωσε πανάκριβα την περιοριστική δημοσιονομική πολιτική με καταβύθιση των ιδιωτικών επενδύσεων. Η Ελλάδα χτυπήθηκε βαρύτερα από κάθε άλλη χώρα με πλήρη επενδυτική κατάρρευση. Η εκτίμηση της Επιτροπής ότι η δημοσιονομική προσαρμογή της Ελλάδας ήταν επιτυχημένη είναι εκτός τόπου και χρόνου. Η αρνητική επίδραση της βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής θα είναι πολύ μεγάλη σε βάθος χρόνου γιατί έπληξε το δυνητικό ΑΕΠ της Ελλάδας. Πρόκειται για ιστορική καθίζηση, πανωλεθρία ορατή δια γυμνού οφθαλμού, η οποία όφειλε να είναι το πρώτο ζητούμενο της Επιτροπής Πισσαρίδη.

Το πρόβλημα της χαμηλής παραγωγικότητας που τόσο απασχολεί τους συντάκτες της Έκθεσης, οι οποίοι αναζητούν τις αιτίες του στις γνωστές «ελληνικές» αδυναμίες της πλευράς της προσφοράς, σχετίζεται άμεσα με την πλευρά της ζήτησης. Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο. Μετά το 2007-9, οι οικονομίες της ΕΕ και των ΗΠΑ σφραγίστηκαν από χαμηλή παραγωγικότητα, σε μεγάλο βαθμό λόγω της χαμηλής ζήτησης από την περιστολή των πραγματικών μισθών, ενώ τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατακόρυφα. Κυριάρχησε ένας άρρωστος χρηματιστικοποιημένος καπιταλισμός με χαμηλά επιτόκια, δημοσιονομική πειθαρχία, χαμηλούς μισθούς, χαμηλή παραγωγικότητα, χαμηλό πληθωρισμό και χαμηλή ανάπτυξη, αλλά παράλληλα με υψηλή κερδοφορία. Τα φαινόμενα ήταν έντονα στις χώρες της ΟΝΕ και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, που αποτελεί μια ολόκληρη κατηγορία αποτυχίας από μόνη της.

Στα χρόνια που ακολούθησαν την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος, η χώρα έχασε τεράστιο μέρος της ανταγωνιστικότητάς της. Αδυνατώντας να προχωρήσει σε υποτίμηση του νομίσματος για να αντιμετωπίσει τις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες που προκάλεσε η κρίση του 2007-9 και η κρίση της Ευρωζώνης που ακολούθησε το 2010-13, η Ελλάδα προχώρησε σε βαθύτατη εσωτερική υποτίμηση. Το αποτέλεσμα ήταν δραματική συστολή της ζήτησης και τεράστια ανεργία. Η κερδοφορία ανέκαμψε, αλλά το πλήγμα στο δυνητικό ΑΕΠ και στον μηχανισμό συσσώρευσης και ανάπτυξης ήταν τεράστιο. Τα μνημόνια όχι μόνο δεν βελτίωσαν τις αναπτυξιακές δυνατότητες της Ελλάδας, όπως φαντάζονταν οι υπερασπιστές τους, αλλά τις καταβαράθρωσαν.

Τι απαιτείται;

Μόνο με θαύμα θα πετύχει η Ελλάδα ρυθμούς ανάπτυξης 3,5% ετησίως με βάση το Σχέδιο Πισσαρίδη. Η οικονομία της χώρας βρίσκεται σε τέλμα μέσα σε ένα πολύ δύσκολο διεθνές πλαίσιο. Για να υπάρξει ανάπτυξη απαιτούνται θαρραλέες τομές στην εγχώρια κοινωνική ισορροπία, αλλά και τις διεθνείς σχέσεις της χώρας.

Μετά την είσοδο στην ΕΕ, η Ελλάδα μπήκε σε διαδικασία χαμηλής και στρεβλής ανάπτυξης. Η υιοθέτηση του ευρώ το 2001 οδήγησε σε έντονα φαινόμενα «υποδεέστερης χρηματιστικοποίησης» της Ελλάδας, παρόμοια με άλλες χώρες της Νότιας Περιφέρειας. Η ελληνική οικονομία πάσχει από υπερδιόγκωση του τομέα των υπηρεσιών, αδυναμία του δευτερογενούς τομέα, καθώς και έλλειμμα παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας στη γεωργία. Για τους ίδιους λόγους δεν μπορεί να ανταγωνιστεί διεθνώς και έχει μεγάλη εξάρτηση από τις εισαγωγές, ιδίως στα κεφαλαιουχικά αγαθά. Η εκτόξευση του δημόσιου χρέους ήταν απόρροια αυτών των μακροοικονομικών εξελίξεων.

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει επίσης συστηματικό κενό αποταμιεύσεων, το οποίο πήρε ακραίες μορφές μετά την είσοδο στην ΟΝΕ. Υπάρχει αρνητική καθαρή αποταμίευση μετά το 2005, δηλαδή στην ουσία η χώρα δεν αναπληρώνει καν το κεφαλαιουχικό της δυναμικό. Το επενδυτικό κενό είναι γιγαντιαίο, τουλάχιστον 20 δις το χρόνο.  Μόνο κάποιος που δεν έχει καμία συναίσθηση της παγκόσμιας αγοράς μπορεί να πιστεύει ότι το κενό αυτό θα μπορούσε πότε να καλυφθεί από Άμεσες Ξένες Επενδύσεις, ή από τα περιλάλητα κονδύλια της ΕΕ. Χωρίς συστηματική και δυναμική κινητοποίηση των εγχώριων πόρων δεν θα μπορέσει η Ελλάδα να μπει στην επενδυτική πορεία που απαιτείται για ταχύρρυθμη ανάπτυξη.

Τα χρόνια των μνημονίων επέφεραν βαριά επιδείνωση. Καμία δομική αδυναμία δεν θεραπεύθηκε. Αντίθετα, όπως ειπώθηκε παραπάνω, η βάρβαρη περιστολή της ζήτησης έπληξε δομικά την αναπτυξιακή δυναμική της χώρας. Το χρέος και η ανάγκη εξυπηρέτησής του έδεσαν χειροπόδαρα τη δημοσιονομική πολιτική. Αν προσθέσουμε και την καταστροφή του τραπεζικού συστήματος, το οποίο είναι πλέον απολύτως ανίκανο να στηρίξει τις επενδύσεις και την ανάπτυξη, το αναπτυξιακό πρόβλημα της χώρας γίνεται ακόμη μεγαλύτερο.

Το χειρότερο από όλα είναι φυσικά η μαζική μετανάστευση του καλά εκπαιδευμένου εργατικού δυναμικού σε μια χώρα που γερνάει χρόνο με το χρόνο. Η Ελλάδα έχει βρεθεί για τα καλά στην περιφέρεια της ΕΕ, με μια οικονομία που στηρίζεται στον τουρισμό, με ολόκληρες περιοχές να ερημώνονται πληθυσμιακά και χωρίς να μπορεί ο δημόσιος τομέας να απορροφήσει τις πιέσεις στην αγορά εργασίας, όπως έκανε στο παρελθόν. Ο κορωνοϊός είναι η χαριστική βολή. Αναπόφευκτα το πλήγμα στην οικονομία θα είναι πολύ χειρότερο στη χώρα μας από την υπόλοιπη Ευρώπη, με βαρύτατες επιπτώσεις στη φτώχεια και την ανεργία.

Για να σταθεί ξανά η Ελλάδα στα πόδια της χρειάζεται ένα πραγματικό σχέδιο ανάπτυξης που θα αναγνωρίζει το διεθνές πλαίσιο και θα βασίζεται στη σύγχρονη οικονομική θεωρία και βιβλιογραφία. Η παραγωγικότητα και η ανάπτυξη εξαρτώνται από τις συνθήκες ζήτησης, όπως και από τους μηχανισμούς χρηματοδότησης/πίστωσης. Η αύξηση της παραγωγικότητας έρχεται μέσα από τεχνολογική αλλαγή που προκύπτει από αλλαγές στα μερίδια κόστους εργασίας και κεφαλαίου. Όταν πιέζεται το κεφάλαιο, τότε καινοτομεί. Το ζήτημα είναι να προσδιοριστεί η πορεία των πραγματικών μισθών και το κόστος μετάβασης των νέων τεχνολογιών ώστε να επιτευχθεί η άνοδος της παραγωγικότητας.

Όσο για τις εξαγωγές, ο ήλιος, η θάλασσα και ο πολιτισμός, όχι μόνο είναι χαμηλής προστιθέμενης αξίας, αλλά συνεισφέρουν ελάχιστα στις δυνατότητες της Ελλάδας να αυξήσει την πολυπλοκότητα των εξαγωγών της. Η χώρα εξάγει ένα πλέγμα αγαθών κυρίως μεσαίας τεχνολογίας και εισάγει το σύνολο σχεδόν των κεφαλαιουχικών αγαθών υψηλότερης τεχνολογίας. Για να υπάρξει εξισορρόπηση αυτής της κατάστασης απαιτείται δημόσια παρέμβαση με στοχευμένες επενδύσεις και στήριξη συγκεκριμένων κλάδων. Απαιτούνται επίσης διαμεσολαβητικοί θεσμοί, για παράδειγμα, μια σειρά ινστιτούτα (όσα δεν κατέστρεψε η Τρόικα), όπως γίνεται σε τόσες άλλες χώρες του κόσμου. Αυτή θα ήταν όντως στήριξη της «εξωστρέφειας».  Τα υπόλοιπα είναι ευχολόγια κι ελαφρές κουβέντες.

Μέσα στο ζοφερό αυτό πλαίσιο και κατά παράδοξο τρόπο, ο κορωνοϊός προσφέρει μια νέα ευκαιρία στην Ελλάδα γιατί άλλαξε βίαια το ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ. Οι αλλαγές είναι εντυπωσιακές και δημιουργούν δυνατότητα για διαφορετική πορεία και για τη χώρα μας.

Συγκεκριμένα, η ΕΚΤ έχει σταδιακά μετεξελιχθεί σε μια αναγνωρίσιμη εκδοχή της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ και της Ιαπωνικής Κεντρικής Τράπεζας, απορροφώντας τεράστιο όγκο κρατικών χρεογράφων. Στην ουσία η ΕΚΤ έχει εκμηδενίσει τα σπρεντ στα επιτόκια κρατικού δανεισμού. Ξαφνικά βρέθηκε ακόμη και η Ελλάδα να δανείζεται με αρνητικά επιτόκια. Ταυτόχρονα υπήρξε άρση του Συμφώνου Σταθερότητας επιτρέποντας πρωτοφανή χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής σε ολόκληρη την ΕΕ. Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορέσει να διατηρήσει μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα το 2020-21.

Υπήρξε επίσης άρση των ελέγχων στον ανταγωνισμό και στην κρατική βοήθεια προς τις επιχειρήσεις, με άμεση δυνατότητα συστηματικής στήριξης της βιομηχανίας, πράγμα που έχει εκμεταλλευτεί κυρίως η Γερμανία. Τέλος, υιοθετήθηκε το Σχέδιο «Ευρώπη – Νέα Γενιά» παρέχοντας δημοσιονομικές μεταβιβάσεις χρηματοδοτημένες με από κοινού δανεισμό. Δεν πρόκειται επ’ ουδενί για βροχή δισεκατομμυρίων, όπως και εσκεμμένα και αφελώς λέγεται στη χώρα μας, αλλά σίγουρα είναι ένα σημαντικό βήμα που δείχνει τις αλλαγές που επιτελούνται στη ΕΕ.

Το ευρύτερο περιοριστικό πλαίσιο της ΕΕ και της ΟΝΕ δεν έχει φυσικά εκλείψει. Θα υπάρξει έντονη διαπάλη όταν περάσει η υγειονομική κρίση και τεθεί θέμα θεσμικής ανασύνταξης της νομισματικής ένωσης. Αλλά δεν θα είναι εύκολο για τους υποστηρικτές της λιτότητας να επιβάλλουν επιστροφή στους σκληρούς κανόνες της προηγούμενης δεκαετίας. Στο πλαίσιο αυτό το αναπτυξιακό πρόβλημα της Ελλάδας απαιτεί νέους χειρισμούς. Η χώρα πρέπει να δράσει κυρίαρχα παίρνοντας πρωτοβουλίες για να προστατεύσει την οικονομία της, τον λαό της και τη νεολαία της.

Χρειάζεται πραγματικό σχέδιο ανάπτυξης που θα αρχίσει να απαντάει στα προβλήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Σχέδιο που θα βασίζεται σε μια νέα σχέση δημόσιου και ιδιωτικού τομέα προωθώντας θεσμούς που θα αλλάξουν την κοινωνική ισορροπία υπέρ του λαϊκού και εργατικού στοιχείου. Έχει καίρια σημασία το επόμενο διάστημα να υπάρξει ουσιαστική δημόσια συζήτηση για το πως θα πρέπει η χώρα μας να διαμορφώσει πολιτική τομών ώστε να μπει σε τροχιά ανάπτυξης. Η κυβέρνηση της ΝΔ δυστυχώς δεν έχει τίποτε να προσφέρει, όπως δείχνει και η Έκθεση Πισσαρίδη που παράγγειλε. Το πεδίο είναι ανοιχτό για νέες και ριζοσπαστικές προτάσεις.

Πηγή: The Press Project