Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι τιμές των μετοχών και των ομολόγων των περιφερειακών τραπεζών των ΗΠΑ καταρρέουν. Και μια μεγάλη διεθνής ελβετική τράπεζα, η Credit Suisse, βρίσκεται κοντά στην πτώχευση. Μια χρηματοπιστωτική κρίση που έχει να εμφανιστεί από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008 φαίνεται να εξελίσσεται. Ποια θα είναι η αντίδραση των νομισματικών και χρηματοπιστωτικών αρχών;

Το 1928, ο τότε υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ και τραπεζίτης, Andrew Mellon, πίεσε για υψηλότερα επιτόκια προκειμένου να ελεγχθεί ο πληθωρισμός και η κερδοσκοπία στο χρηματιστήριο, που τροφοδοτούνταν από τις πιστώσεις. Κατόπιν  αιτήματός του, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ άρχισε να αυξάνει τα επιτόκια και τον Αύγουστο του 1929 η Fed εκτόξευσε τα επιτόκια σε επίπεδα – ρεκόρ. Μόλις δύο μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 1929, το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης υπέστη το χειρότερο κραχ στην ιστορία του, σε αυτό που ονομάστηκε “Μαύρη Τρίτη“. Η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Το 1929 ο Mellon συνέχιζε απτόητος. Συμβούλευσε τον τότε πρόεδρο Hoover να «ρευστοποιήσει την εργασία, να ρευστοποιήσει τις μετοχές, να ρευστοποιήσει τους αγρότες, να ρευστοποιήσει την ακίνητη περιουσία. . . αυτό θα καθαρίσει τη σαπίλα από το σύστημα. Το υψηλό κόστος ζωής και η υψηλή διαβίωση θα μειωθούν. Οι άνθρωποι θα εργάζονται σκληρότερα, θα ζουν πιο ηθικά. Οι αξίες θα αναπροσαρμοστούν και οι άνθρωποι των επιχειρήσεων θα ξεχωρίσουν από τους λιγότερο ικανούς ανθρώπους». Επιπλέον, υποστήριξε την απομάκρυνση των «αδύναμων» τραπεζών ως σκληρή αλλά αναγκαία προϋπόθεση για την ανάκαμψη του τραπεζικού συστήματος. Αυτό το «ξεσκαρτάρισμα» θα επιτυγχανόταν με την άρνηση δανεισμού μετρητών στις τράπεζες (παίρνοντας δάνεια και άλλες επενδύσεις ως εγγύηση) και με την άρνηση κυκλοφορίας πληθωριστικού νομίσματος. Το μεγάλο τραπεζικό κραχ ακολουθήθηκε από την Μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του ‘30.

Το 2008, όταν ξεδιπλώθηκε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κραχ, οι αρχές αρχικά στόχευσαν σε κάτι παρόμοιο. Επέτρεψαν την πτώχευση της επενδυτικής τράπεζας Bear Stearns. Αλλά μετά ήρθε μια άλλη, η Lehman Brothers. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα αμφιταλαντεύτηκε και τελικά αποφάσισε να μην τη σώσει με παροχή πιστώσεων. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια ραγδαία κατάρρευση των μετοχών και άλλων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και μια βαθιά ύφεση, η Μεγάλη Ύφεση. Ο τότε πρόεδρος της Fed, Ben Bernanke, ήταν υποτίθεται μελετητής της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930 και παρόλα αυτά συμφώνησε να χρεοκοπήσει η τράπεζα. Στη συνέχεια, αναγνώρισε ότι ως «δανειστής έσχατης καταφυγής», η δουλειά της Fed ήταν να αποφύγει τέτοιες καταρρεύσεις, ιδίως για τις τράπεζες που είναι «πολύ μεγάλες για να καταρρεύσουν» και  δημιουργούσαν ένα ντόμινο καταρρεύσεων σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Είναι σαφές ότι τώρα οι κυβερνήσεις και οι νομισματικές αρχές θέλουν να αποφύγουν τη … μανία ρευστοποίησης και το κραχ τύπου Lehmans Brother, ακόμη και αν μια τέτοια πολιτική θα καθάριζε τη «σαπίλα του συστήματος» και θα ξεχώριζε την ήρα από το στάρι, οδηγώντας σε μια νέα μέρα. Από πολιτική άποψη, κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό για τις κυβερνήσεις που θα προεδρεύουν μιας ακόμη τραπεζικής κατάρρευσης- και από οικονομική άποψη, θα προκαλούσε πιθανότατα μια νέα και βαθιά ύφεση. Έτσι, είναι προτιμότερο να «τυπωθεί περισσότερο χρήμα» για να διασωθούν οι καταθέτες και οι κάτοχοι ομολόγων των τραπεζών και να αποτραπεί η χρηματοπιστωτική μετάδοση, με το τραπεζικό σύστημα είναι τόσο διασυνδεδεμένο.

Αυτό έκαναν τελικά οι αρχές το 2008-9 και αυτό θα κάνουν και αυτή τη φορά. Οι αξιωματούχοι αρχικά δεν ήταν σίγουροι για τη διάσωση της Silicon Valley Bank. Γρήγορα άλλαξαν γνώμη μετά τις ενδείξεις για εκκολαπτόμενα bank runs σε όλες τις ΗΠΑ. Συνεντεύξεις με αξιωματούχους που συμμετείχαν στις συζητήσεις ή ήταν κοντά σε αυτές, κάνουν λόγο για 72 φρενήρεις ώρες. Η Credit Suisse είναι επίσης πιθανό να λάβει παρόμοια οικονομική στήριξη.

Υπάρχουν και σήμερα υποστηρικτές της προσέγγισης του Mellon και εξακολουθούν να έχουν ένα κάποιο δίκιο. Ο Ken Griffin, ιδρυτής του μεγάλου hedge fund Citadel, δήλωσε στους Financial Times ότι η αμερικανική κυβέρνηση δεν έπρεπε να είχε παρέμβει για να προστατεύσει όλους τους καταθέτες της SVB. Και συνέχισε: «Οι ΗΠΑ υποτίθεται ότι είναι μια καπιταλιστική οικονομία, και αυτό καταρρέει μπροστά στα μάτια μας… Έχει χαθεί η οικονομική πειθαρχία με την κυβέρνηση να διασώζει πλήρως τους καταθέτες». Δεν μπορούμε να έχουμε «ηθικό κίνδυνο», είπε. «Οι απώλειες για τους καταθέτες θα ήταν ασήμαντες και θα είχε καταστεί σαφές ότι η διαχείριση των κινδύνων είναι απαραίτητη».

Ο ηθικός κίνδυνος είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το γεγονός ότι οι τράπεζες και οι εταιρείες θεωρούν ότι μπορούν πάντα να πάρουν χρήματα ή πιστώσεις από κάποιον, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης. Έτσι, ακόμα αν κάνουν απερίσκεπτες κερδοσκοπικές ενέργειες που πάνε στραβά, αυτό δεν έχει σημασία. Θα διασωθούν. Όπως θα μπορούσε να το θέσει ο Mellon: αυτό είναι ανήθικο.

Η άλλη πλευρά του επιχειρήματος λέει ότι το γεγονός πως οι τράπεζες αντιμετωπίζουν προβλήματα δεν θα πρέπει να σημαίνει ότι όσοι καταθέτουν τα χρήματά τους σε αυτές θα πρέπει να τα χάσουν, ενώ δεν έχουν δική τους υπαιτιότητα. Έτσι, οι κυβερνήσεις πρέπει να παρέμβουν για να σώσουν τους καταθέτες. Και έχουν κι αυτοί δίκιο. Όπως το έθεσε ένας άλλος δισεκατομμυριούχος – ιδιοκτήτης hedge fund, ο Bill Ackman, όταν προέκυψε η κατάρρευση της SVB, η Ομοσπονδιακή Εταιρεία Ασφάλισης Καταθέσεων (FDIC) πρέπει «να εγγυηθεί ρητά όλες τις καταθέσεις τώρα», διότι «η οικονομία μας δεν θα λειτουργήσει ούτε και το κοινοτικό και περιφερειακό τραπεζικό μας σύστημα». Ο Mark Cuban εξέφρασε την απογοήτευσή του για το ανώτατο όριο ασφάλισης της FDIC που εγγυάται έως 250. 000 δολάρια σε έναν τραπεζικό λογαριασμό ως «πολύ χαμηλό». Επέμεινε επίσης ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ θα πρέπει να εξαγοράσει όλα τα περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις της SVB. Ο αντιπρόσωπος στο Κονγκρέσο Eric Swalwell, ένας Δημοκρατικός από την Καλιφόρνια, συντάχθηκε με τους προαναφερθέντες γράφοντας στο Twitter ότι «πρέπει να διασφαλίσουμε ότι όλες οι καταθέσεις που υπερβαίνουν το όριο των 250 χιλιάδων δολαρίων της FDIC θα διασφαλιστούν».

Η ειρωνεία εδώ είναι ότι αυτοί που ζητούν διασώσεις τώρα είναι οι ίδιοι κερδοσκόποι καπιταλιστές που συνήθως υποστηρίζουν σταθερά την «ελεύθερη αγορά και τη μη  παρέμβαση του κράτους». Ένας άλλος υποστηρικτής του πακέτου διάσωσης είναι ο Sacks, παλιός συνεργάτης του επενδυτή Peter Thiel, ο οποίος πιστεύει βαθιά στις «ελεύθερες αγορές» και στον «καπιταλισμό». Αλλά ήταν όμως πρώτο το Founders Fund του Thiel που πυροδότησε το bank run που βύθισε την SVB.

Ο αρθρογράφος των Financial Timers Martin Wolf εξήγησε το δίλημμα: «Οι τράπεζες πτωχεύουν. Όταν το κάνουν, εκείνοι που θα χάσουν φωνάζουν για κρατική διάσωση». Το δίλημμα είναι ότι «αν το απειλούμενο κόστος είναι αρκετά μεγάλο, θα πετύχουν. Με αυτόν τον τρόπο, κρίση με την κρίση, δημιουργήσαμε έναν τραπεζικό τομέα που θεωρητικά είναι ιδιωτικός, αλλά στην πράξη είναι προστατευόμενος του κράτους. Το τελευταίο με τη σειρά του προσπαθεί να περιορίσει την τάση των μετόχων και της διοίκησης των τραπεζών να εκμεταλλευτούν τα δίκτυα ασφαλείας που απολαμβάνουν. Το αποτέλεσμα είναι ένα σύστημα που είναι απαραίτητο για τη λειτουργία της οικονομίας της αγοράς, αλλά δεν λειτουργεί σύμφωνα με τους κανόνες της». Επομένως, καταλήγουμε στον ηθικό κίνδυνο επειδή η εναλλακτική λύση είναι ο Αρμαγεδδών. Όπως καταλήγει ο Wolf: «πρόκειται για ένα χάλι».

Ποια είναι λοιπόν η λύση που προσφέρεται για να αποφευχθούν αυτά τα συνεχή τραπεζικά χάλια; Ο φιλελεύθερος οικονομολόγος Joseph Stiglitz μας λέει ότι «η SVB αντιπροσωπεύει κάτι περισσότερο από την αποτυχία μιας μεμονωμένης τράπεζας. Είναι ενδεικτικό βαθιών αποτυχιών στην άσκηση τόσο της ρυθμιστικής όσο και της νομισματικής πολιτικής. Όπως και η κρίση του 2008, ήταν προβλέψιμη και προβλεπόμενη». Αλλά αφού μας είπε ότι η ρύθμιση δεν λειτουργεί, ο Stiglitz υποστηρίζει ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι περισσότερη και αυστηρότερη ρύθμιση! «Χρειαζόμαστε αυστηρότερη ρύθμιση, για να διασφαλίσουμε ότι όλες οι τράπεζες είναι ασφαλείς». Λοιπόν, πώς πήγε αυτό μέχρι στιγμής;

Κανείς δεν έχει τίποτα να πει για δημόσια ιδιοκτησία των τραπεζών, τίποτα για το να γίνει η παροχή τραπεζικών υπηρεσιών μια δημόσια υπηρεσία και όχι ένας τεράστιος τομέας απερίσκεπτης κερδοσκοπίας. Η SVB κατέρρευσε επειδή οι ιδιοκτήτες της πόνταραν στην άνοδο των τιμών των κρατικών ομολόγων και στα χαμηλά επιτόκια για να αυξήσουν τα κέρδη τους. Αλλά πήγε στραβά και τώρα οι άλλοι πελάτες των τραπεζών θα πληρώσουν γι’ αυτό με αυξημένες προμήθειες και ζημίες για την Ομοσπονδιακή Τράπεζα, ενώ θα λείψει και η χρηματοδότηση των παραγωγικών επενδύσεων για να πληρωθεί ένα ακόμη τραπεζικό χάος.

Τα παρακάτω είχα υποστηρίξει πριν από 13 χρόνια: «Η απάντηση για την αποφυγή μιας νέας χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης δεν είναι μόνο περισσότερη ρύθμιση (ακόμη και αν αυτή δεν είναι τόσο αποδυναμωμένη, όσο οι κανόνες της Βασιλείας ΙΙΙ). Οι τραπεζίτες θα βρουν νέους τρόπους να χάσουν τα χρήματά μας, παίζοντας με αυτά για να βγάλουν κέρδη για τους καπιταλιστές ιδιοκτήτες τους. Στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-9, ήταν η αγορά «ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης», τα οποία ήταν μπλεγμένα σε περίεργα χρηματοπιστωτικά πακέτα που ονομάζονταν τίτλοι που εξασφαλίζονταν με υποθήκη και εξασφαλισμένες υποχρεώσεις χρέους, κρυμμένα εκτός των ισολογισμών των τραπεζών, και τα οποία κανείς, συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών, δεν καταλάβαινε. Την επόμενη φορά θα είναι κάτι άλλο. Στην απελπισμένη αναζήτηση του κέρδους και της απληστίας, δεν υπάρχουν όρια στην οικονομική απάτη».

Ας επιστρέψουμε στο δίλημμα της επιλογής μεταξύ «ηθικού κινδύνου» και «ξεσκαρταρίσματος». Όπως είπε ο Mellon, η εκκαθάριση των πτωχευμένων επιχειρήσεων, ακόμη και αν συνεπάγεται ύφεση, είναι μια αναγκαία διαδικασία για τον καπιταλισμό. Πρόκειται για μια διαδικασία «δημιουργικής καταστροφής», όπως την περιέγραψε ο οικονομολόγος Joseph Schumpeter τη δεκαετία του 1930. Η εκκαθάριση και η καταστροφή των αξιών του κεφαλαίου (μαζί με τη μαζική ανεργία) μπορεί να θέσει τις βάσεις για έναν «πιο λιτό και στιβαρό» καπιταλισμό, ικανό να ανανεωθεί για περισσότερη εκμετάλλευση και συσσώρευση με βάση την υψηλότερη κερδοφορία για όσους επιβιώσουν από την καταστροφή.

Όμως οι καιροί έχουν αλλάξει. Έχει γίνει όλο και πιο δύσκολο για  αυτούς που χαράζουν τη στρατηγική του κεφαλαίου, τις νομισματικές αρχές και τις κυβερνήσεις, να εξετάσουν το ενδεχόμενο της «εκκαθάρισης». Αντίθετα, ο «ηθικός κίνδυνος» είναι η μόνη επιλογή για να αποφευχθεί μια μεγάλη ύφεση και μια πολιτική καταστροφή για τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Όμως, οι διασώσεις και μια νέα πληγή από ενέσεις ρευστότητας δεν θα μπορούσαν μόνο να ανατρέψουν πλήρως τις μάταιες προσπάθειες των νομισματικών αρχών να ελέγξουν τα ακόμα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού. Σημαίνει επίσης τη συνέχιση της χαμηλής κερδοφορίας, των χαμηλών επενδύσεων και της χαμηλής παραγωγικότητας σε οικονομίες που δεν μπορούν να ξεφύγουν από την κατάσταση ζόμπι. Δηλαδή ακόμη περισσότερη μακροχρόνια ύφεση.

Πηγή: Michael Roberts Blog

Μετάφραση: antapocrisis.gr

Michael Roberts

Ο Michael Roberts είναι μαρξιστής οικονομολόγος, ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Διατηρεί το blog thenextrecession.wordpress.com με σημαντική και επιδραστική αρθρογραφία για την πολιτική οικονομία και τις καπιταλιστικές κρίσεις.

Οι πτωχεύσεις της Silvergate και της Silicon Valley Bank μοιάζουν με παγόβουνα που αποκολλώνται από τον παγετώνα της Ανταρκτικής. Η οικονομική αναλογία με την υπερθέρμανση του πλανήτη που προκαλεί αυτή την κατάρρευση είναι η άνοδος της θερμοκρασίας των επιτοκίων, τα οποία αυξήθηκαν την περασμένη Πέμπτη και Παρασκευή και έφτασαν κοντά στο 4,60% για τα διετή ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου. Εν τω μεταξύ, οι καταθέτες των τραπεζών εξακολουθούσαν να λαμβάνουν μόνο 0,2% επί των καταθέσεών τους. Αυτό οδήγησε σε σταθερή απόσυρση κεφαλαίων από τις τράπεζες – και σε αντίστοιχη μείωση των υπολοίπων των εμπορικών τραπεζών στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα.

Τα ρεπορτάζ των μέσων ενημέρωσης αναπαράγουν ένα ευχολόγιο να είναι περιορισμένα τα bank runs, σαν να μην υπάρχει κανένα ευρύτερο πλαίσιο ή δομική αιτία. Υπάρχει γενική αμηχανία να εξηγηθεί πώς η κατάρρευση των τραπεζών που τώρα εξελίσσεται είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο η κυβέρνηση Ομπάμα διέσωσε τις τράπεζες το 2009. Δεκαπέντε χρόνια ποσοτικής χαλάρωσης έχουν διογκώσει εκ νέου τις τιμές των τραπεζικών ενυπόθηκων δανείων – και μαζί τους τις τιμές των κατοικιών, των μετοχών και των ομολόγων.

Τα 9 τρισεκατομμύρια δολάρια της ποσοτικής χαλάρωσης της Fed (που δεν υπολογίζονται ως μέρος του δημοσιονομικού ελλείμματος) τροφοδότησαν έναν πληθωρισμό των τιμών των χρηματοοικονομικών προϊόντων, πράγμα που απέφερε τρισεκατομμύρια δολάρια στους κατόχους χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων, μαζί με ένα γενναιόδωρο δευτερογενές κέρδος για τα υπόλοιπα μέλη του ανώτερου δέκα τοις εκατό. Το κόστος της ιδιοκατοίκησης εκτοξεύτηκε με την κεφαλαιοποίηση ενυπόθηκων δανείων με μειούμενα επιτόκια σε πιο υπερχρεωμένα ακίνητα. Η αμερικανική οικονομία γνώρισε τη μεγαλύτερη άνθηση της αγοράς ομολόγων στην ιστορία, καθώς τα επιτόκια έπεσαν κάτω από το 1%. Η οικονομία πολώθηκε μεταξύ της τάξης των πιστωτών με θετικό χαρτοφυλάκιο και της υπόλοιπης οικονομίας – για την οποία η αναλογία με τη ρύπανση του περιβάλλοντος και την υπερθέρμανση του πλανήτη ήταν η υπερχρέωση. Εξυπηρετώντας όμως κατ’ αυτόν τον τρόπο τα συμφέροντα των τραπεζών και της τάξης που κατέχει χρηματοπιστωτικές αξίες η Fed στρίμωξε τον εαυτό της σε μια γωνία: Τι θα συνέβαινε εάν τελικά ανέβαιναν επιτέλους τα επιτόκια;

Στο βιβλίο μου «Killing the Host» («Σκοτώνοντας τον Ξενιστή») έγραψα για κάτι αρκετά προφανές. Η αύξηση των επιτοκίων προκαλεί πτώση των τιμών των ομολόγων που έχουν ήδη εκδοθεί – μαζί με τις τιμές των ακινήτων και των μετοχών. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στο πλαίσιο του αγώνα της Fed κατά του «πληθωρισμού», δηλαδή του ευφημισμού που χρησιμοποιεί για την αντίθεσή της στην αύξηση της απασχόλησης και των μισθών. Οι τιμές των ομολόγων, αλλά και της κεφαλαιοποιημένης αξίας των πακέτων ενυπόθηκων δανείων και άλλων τίτλων, στους οποίους οι τράπεζες διατηρούν τα περιουσιακά τους στοιχεία στον ισολογισμό τους για να καλύψουν τις καταθέσεις τους, πέφτουν κατακόρυφα.

Το αποτέλεσμα απειλεί να συμπιέσει το ενεργητικό των τραπεζών κάτω από τις υποχρεώσεις τους από καταθέσεις, εξαλείφοντας την καθαρή τους αξία – τα ίδια κεφάλαια των μετόχων τους. Αυτό απειλήθηκε το 2008. Αυτό συνέβη με πιο ακραίο τρόπο με την κρίση των  συνεταιρισμών αποταμιεύσεων και δανείων και των ταμιευτηρίων τη δεκαετία του 1980, οδηγώντας στην κατάρρευσή τους. Αυτοί οι «ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί» δεν δημιουργούσαν πιστώσεις όπως οι εμπορικές τράπεζες, αλλά δάνειζαν καταθέσεις με τη μορφή μακροπρόθεσμων ενυπόθηκων δανείων με σταθερά επιτόκια, συχνά για 30 χρόνια. Όμως, μετά την αύξηση των επιτοκίων που εγκαινίασε τη δεκαετία του 1980 ο τότε πρόεδρος της Fed Paul Volcker, το συνολικό επίπεδο των επιτοκίων παρέμεινε υψηλότερο από τα μακροπρόθεσμα σταθερά επιτόκια που λάμβαναν τα οι συνεταιρισμοί αποταμιεύσεων και δανείων και τα ταμιευτήρια.

Οι καταθέτες άρχισαν να αποσύρουν τα χρήματά τους προκειμένου να λάβουν υψηλότερους τόκους αλλού, καθώς οι συνεταιρισμοί αποταμιεύσεων και δανείων και τα ταμιευτήρια δεν μπορούσαν να πληρώσουν υψηλότερα επιτόκια στους καταθέτες τους από τα έσοδα που εισέπρατταν από τα δάνεια με χαμηλότερα και σταθερά επιτόκια που είχαν δώσει. Έτσι, ακόμα και αν δεν γίνονταν απάτες τύπου Keating[1], αυτή η αναντιστοιχία μεταξύ βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων και μακροπρόθεσμων επιτοκίων έθεσε τέλος σε αυτά τα επιχειρηματικά σχήματα.

Οι συνεταιρισμοί αποταμιεύσεων και δανείων και τα ταμιευτήρια χρωστούσαν χρήματα στους καταθέτες βραχυπρόθεσμα, αλλά αυτά ήταν δεσμευμένα σε μακροπρόθεσμα περιουσιακά στοιχεία σε πτωτικές τιμές. Βέβαια, τα ενυπόθηκα δάνεια των συνεταιρισμών και ταμιευτηρίων ήταν πολύ πιο μακροπρόθεσμα από αυτά των εμπορικών τραπεζών. Αλλά η επίδραση της αύξησης των επιτοκίων έχει την ίδια επίδραση στα τραπεζικά περιουσιακά στοιχεία που έχει σε όλα τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία. Όπως ακριβώς η μείωση των επιτοκίων της ποσοτικής χαλάρωσης αποσκοπούσε στην ενίσχυση των τραπεζών, έτσι και η σημερινή ακριβώς αντίστροφη πολιτική πρέπει λογικά να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Και αν οι τράπεζες έχουν κάνει κακές συναλλαγές παραγώγων, έχουν πρόβλημα.

Κάθε τράπεζα έχει το πρόβλημα να διατηρεί τις αποτιμήσεις των περιουσιακών της στοιχείων υψηλότερες από τις υποχρεώσεις της σε καταθέσεις. Όταν η Fed αυξάνει τα επιτόκια αρκετά απότομα ώστε να καταρρεύσουν οι τιμές των ομολόγων, η δομή των περιουσιακών στοιχείων του τραπεζικού συστήματος αποδυναμώνεται. Αυτή είναι η γωνία στην οποία η Fed έχει στριμώξει την οικονομία με την ποσοτική χαλάρωση.

Η Fed αναγνωρίζει φυσικά αυτό το εγγενές πρόβλημα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο απέφυγε να αυξήσει τα επιτόκια για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα – έως ότου το κατώτερο 99% των μισθωτών άρχισε να επωφελείται από την ανάκαμψη της απασχόλησης. Όταν οι μισθοί άρχισαν να ανακάμπτουν, η Fed δεν μπόρεσε να αντισταθεί στον συνήθη ταξικό πόλεμο εναντίον της εργασίας. Με τον τρόπο αυτό, όμως, η πολιτική της μετατράπηκε σε πόλεμο και κατά του τραπεζικού συστήματος.

Η Silvergate ήταν η πρώτη που βούλιαξε, αλλά ήταν μια ειδική περίπτωση. Είχε επιδιώξει να εκμεταλλευτεί το κύμα των κρυπτονομισμάτων, παρέχοντας τραπεζικές υπηρεσίες για διάφορα εξ αυτών. Μετά την αποκάλυψη της τεράστιας απάτης του Samuel Benjamin Bankman-Fried (SBF)[2], σημειώθηκε μαζική φυγή από τα κρυπτονομίσματα. Οι επενδυτές/ παίκτες εγκατέλειψαν το καράβι. Οι διαχειριστές των κρυπτονομισμάτων έπρεπε να πληρώσουν με την ανάληψη των καταθέσεων που είχαν στο Silverlake. Το πλοίο βυθίστηκε.

Η πτώχευση της Silvergate διέλυσε τη μεγάλη αυταπάτη των καταθέσεων σε κρυπτονομίσματα. Η επικρατούσα εντύπωση ήταν ότι τα κρυπτονομίσματα αποτελούσαν εναλλακτική λύση προς τις εμπορικές τράπεζες και το συμβατικό χρήμα. Όμως, σε τι θα μπορούσαν να επενδύσουν τα επενδυτικά σχήματα κρυπτονομισμάτων για να υποστηρίξουν τις αγορές νομισμάτων τους, αν όχι σε τραπεζικές καταθέσεις και κρατικούς τίτλους ή σε ιδιωτικές μετοχές και ομόλογα; Τι είναι στην τελική τα κρυπτονομίσματα πέρα από ένα αμοιβαίο κεφάλαιο που προστατεύεται με μυστικότητα της ιδιοκτησίας ώστε να προστατεύονται όσοι ξεπλένουν χρήμα;

Η Silicon Valley Bank είναι επίσης και κατά πολλές έννοιες μία ειδική περίπτωση, με δεδομένο ότι δάνειζε ειδικώς σε startups του κλάδου της πληροφορικής. Η Τράπεζα New Republic επίσης υπέστη ένα bank run και είναι επίσης μία εξειδικευμένη τράπεζα που δανείζει σε πλούσιους καταθέτες στην περιοχή του Σαν Φρανσίσκο και της βόρειας Καλιφόρνιας. Ήδη από την περασμένη εβδομάδα γινόταν λόγος για ένα bank run, και οι χρηματοπιστωτικές αγορές ταρακουνήθηκαν καθώς οι τιμές των ομολόγων μειώθηκαν όταν ο πρόεδρος της Fed Jerome Powell ανακοίνωσε ότι επρόκειτο να αυξήσει τα επιτόκια ακόμη περισσότερο από ό,τι σχεδίαζε νωρίτερα. Η αύξηση των ποσοστών απασχόλησης κάνει τους μισθωτούς πιο ανυπότακτους στις διεκδικήσεις τους για αύξηση των μισθών τουλάχιστον στα επίπεδα του πληθωρισμού που προκαλούν οι αμερικανικές κυρώσεις κατά της ρωσικής ενέργειας και των τροφίμων, καθώς και οι ενέργειες των μονοπωλίων που αυξάνουν τις τιμές «για να αντιμετωπίσουν τον επερχόμενο πληθωρισμό». Οι μισθοί δεν έχουν μέχρι σήμερα προσαρμοστεί προς τα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού που προκύπτουν.

Φαίνεται ότι η Silicon Valley Bank θα πρέπει να ρευστοποιήσει τους τίτλους της με ζημία. Πιθανώς θα εξαγοραστεί από μια μεγαλύτερη τράπεζα, αλλά ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα συμπιέζεται. Το Reuters μετέδωσε την Παρασκευή ότι τα τραπεζικά αποθέματα στη Fed σημείωσαν πτώση. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς οι τράπεζες απολαμβάνουν επιτοκιακές διαφορές ρεκόρ. Δεν είναι περίεργο που οι εύποροι επενδυτές τρέχουν να ξεφύγουν από τις τράπεζες.

Το προφανές ερώτημα είναι γιατί η Fed δεν διασώζει απλώς τις τράπεζες που βρίσκονται στη θέση της SVB. Η απάντηση είναι ότι οι χαμηλότερες τιμές των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων φαίνεται να αποτελούν τη νέα κανονικότητα. μοιάζουν με τη Νέα Κανονικότητα. Για τις τράπεζες με αρνητικά ίδια κεφάλαια, πώς θα μπορούσε να επιλυθεί το θέμα της φερεγγυότητάς τους χωρίς μία απότομη μείωση των επιτοκίων και αποκατάσταση της 15ετούς πολιτικής μηδενικών επιτοκίων;

Υπάρχει ένας ακόμη μεγαλύτερος ελέφαντας στο δωμάτιο: τα παράγωγα. Η αστάθεια αυξήθηκε την περασμένη Πέμπτη και Παρασκευή. Η αναταραχή έχει φτάσει σε τεράστια μεγέθη πέρα και από αυτά που χαρακτήρισαν το κραχ της AIG και άλλων κερδοσκόπων το 2008. Σήμερα, η JP Morgan Chase και άλλες τράπεζες της Νέας Υόρκης έχουν τζογάρει σε παράγωγα που αποτιμώνται σε αξία δεκάδων τρισεκατομμυρίων δολαρίων, για τα οποία πρόκειται να μεταβληθούν τα επιτόκια, οι τιμές των ομολόγων, οι τιμές των μετοχών και άλλες παράμετροι.

Για κάθε πετυχημένη μαντεψιά, υπάρχει ένας χαμένος. Όταν ποντάρονται τρισεκατομμύρια δολάρια, είναι βέβαιο ότι κάποιος τραπεζίτης θα καταλήξει σε μια ζημία που μπορεί εύκολα να εξανεμίσει το σύνολο των καθαρών ιδίων κεφαλαίων της τράπεζας.

Υπάρχει πλέον μια στροφή προς το ασφαλές καταφύγιο των «μετρητών», αλλά και σε κάτι ακόμη καλύτερο από τα μετρητά: τις κρατικές εγγυήσεις του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ. Παρά τις συζητήσεις για την άρνηση των Ρεπουμπλικάνων να αυξήσουν το ανώτατο όριο του χρέους, το Υπουργείο Οικονομικών μπορεί πάντα να τυπώσει χρήματα για να πληρώσει τους κατόχους των ομολόγων του. Φαίνεται ότι το Υπουργείο Οικονομικών θα γίνει το νέο αγαπημένο καταθετήριο για όσους έχουν τους οικονομικούς πόρους. Οι τραπεζικές καταθέσεις θα μειωθούν. Και μαζί τους, τα αποθεματικά των τραπεζών στη Fed.

Μέχρι στιγμής, η χρηματιστηριακή αγορά αντιστέκεται στην πτώση των τιμών των ομολόγων. Η εκτίμησή μου είναι ότι τώρα θα δούμε τη Μεγάλη Εκτόνωση της μεγάλης έκρηξης του Πλασματικού Κεφαλαίου της περιόδου 2008-2015. Εξάλλου, όποιος σπέρνει ανέμους, θερίζει θύελλες. Οι «άνεμοι» εν προκειμένω είναι η υπερβολική αύξηση των παραγώγων που τροφοδοτήθηκε από τη χαλάρωση των κανόνων της χρηματοπιστωτικής αγοράς και της ανάλυσης κινδύνου κατά  την μετά το 2008 εποχή.

[1] Σ.τ.Μ.: Αναφέρεται στην περίπτωση του CEO της Lincoln Savings and Loans Association που καταδικάστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ‘90 για απάτες πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων που οδήγησαν χιλιάδες ομολογιούχους σε πτώχευση και κόστισαν περίπου 124 δις δολάρια στους φορολογούμενους.

[2] Ο S. Bankman – Fried είναι ο πρώην ιδιοκτήτης του ανταλλακτηρίου κρυπτονομισμάτων FTX, που πτώχευσε αιφνιδίως το Νοέμβριο του 2022, χάνοντας 32 δις δολάρια σε λίγες μέρες. Λίγο μετά ο ίδιος συνελήφθη για σειρά οικονομικών αδικημάτων (απάτη, ξέπλυμα μαύρου χρήματος κ.ά.).

Πηγή: Counterpunch

Μετάφραση: antapocrisis.gr

Michael Hudson

Αμερικανός οικονομολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι στο Κάνσας Σίτυ και ερευνητής στο Ινστιτούτο Levy.

Ο ΜΠΑΪΝΤΕΝ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΕΙ ΓΙΑ ΝΕΟ ΚΥΜΑ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ, ΑΛΛΑ ΤΟ ΖΟΥΜΙ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΑΛΛΟΥ

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, μιλώντας την Τρίτη 21 Ιουνίου σε συνέντευξη τύπου αυτοεπαινέθηκε για τις προσπάθειες της κυβέρνησής του να επεκτείνει τους εμβολιασμούς κατά της COVID-19 σε νήπια κάτω των πέντε ετών. Ως εδώ, θάλεγε κάποιος, οι σκοποί του ήταν ευγενικοί. Όμως, το παρασύνθημα βρίσκεται κρυμμένο στο εξής απόσπασμα: «Χρειαζόμαστε περισσότερα χρήματα για να καταστρώσουμε τα σχέδιά μας για τη δεύτερη πανδημία. Θα υπάρξει άλλη μια πανδημία», προειδοποίησε ο πρόεδρος, χωρίς να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες σχετικά με το τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό το νέο κύμα. Άρα, ουσιαστικά, ο Μπάιντεν με αφορμή την πανδημία, ζητά «χρήματα». Το ζήτημα έχει πονηρές πλευρές και αξίζει να το δούμε προσεκτικότερα.

Η μεγάλη άνοδος των τιμών παγκοσμίως είχε ξεκινήσει αρκετά πριν τον Φεβρουάριο φέτος, με κύρια αιτία την εκτύπωση χρήματος από τις ΗΠΑ και την ΕΕ προκειμένου να αποτρέψουν τυχόν ύφεση σαν αποτέλεσμα του ξεσπάσματος της COVID-19. Οι καραντίνες και οι περιορισμοί που αναγκαστικά επιβλήθηκαν είχαν οδηγήσει σε έκρυθμες καταστάσεις όσο αφορά τις παραγωγικές διαδικασίες παγκοσμίως με κίνδυνο να επακολουθήσει μια σοβαρή διεθνής ύφεση και οικονομική κρίση. Οι κεντρικές τράπεζες αντιμετώπισαν τον κίνδυνο με τον συνήθη τρόπο: πλημυρίζοντας με φρεσκοτυπωμένο χρήμα την αγορά. Μπορεί η ύφεση να αποφεύχθηκε, αλλά επακολούθησε ο πληθωρισμός, ο οποίος βεβαίως εντάθηκε μετά και τις περιβόητες κυρώσεις που οδήγησαν σε περιστολή των προμηθειών σε πρώτες ύλες και επομένως στη μεγάλη αύξηση των τιμών τους που επηρεάζει ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής αγαθών.

Η προσπάθεια του Μπάιντεν να αποδώσει τον πληθωρισμό στον Πούτιν με την παροιμιώδη έκφραση «οι αυξήσεις τιμών του Πούτιν» προκάλεσε υπομειδιάματα στους ειδικούς, αλλά το βασικότερο είναι ότι απορρίπτεται από το συντριπτικό ποσοστό των Αμερικανών ψηφοφόρων, το 52% των οποίο θεωρεί ως υπεύθυνο τον ίδιο τον Μπάιντεν με τον Πούτιν να ψηφίζεται μόνο από το 11%.

Τον προηγούμενο μήνα, ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ (US Federal Reserve), ανακοίνωσε ως κεντρικό καθήκον της τράπεζας τον πόλεμο κατά του πληθωρισμού, που πλέον τρέχει στις ΗΠΑ με ρυθμό 8.6% σε ετήσια βάση, τον υψηλότερο από τον Δεκέμβριο του 1981. Το έργο μας θα είναι δύσκολο, είπε ο πρόεδρος της Fed, Jerome Powell, και δεν αποκλείεται να μην αποφύγουμε την ύφεση με τη χρήση των εργαλείων που διαθέτουμε.

Έτσι ξεκίνησε ο νέος κύκλος αύξησης των επιτοκίων που προκαλεί πτώση των τιμών των ομολόγων και ανατριχίλα στις χρηματαγορές παντού στον κόσμο. Εδώ και σαράντα χρόνια έχουν δημιουργηθεί τεράστια χρηματικά αποθέματα τα οποία μη βρίσκοντας διέξοδο σε παραγωγικές επενδύσεις, ακολουθούν κύκλους διείσδυσης σε διάφορους τομείς της χρηματο-οικονομικής σφαίρας (αγορά γης, χρηματιστήρια, hedge funds κ.α.) προκαλώντας φούσκες διαρκώς, οι οποίες κάθε τόσο θέτουν σε κίνδυνο την ευστάθεια της παγκόσμιας οικονομίας όπως απέδειξε η κρίση του 2008.

Η αύξηση των επιτοκίων με στόχο το χτύπημα του πληθωρισμού έμοιαζε αρχικά να είχε την ευλογία του Μπάιντεν. Όμως, αναλυτές με αριστερό προσανατολισμό και παράδοση σε ακριβείς προβλέψεις, προειδοποίησαν ότι ο Μπάιντεν θα ανακρούσει πολύ σύντομα πρύμναν, επειδή με την αύξηση των επιτοκίων θα θιγούν οι κάτοχοι αξιών (μετοχές, ομόλογα).

Και ιδού, πριν αλέκτορα φωνήσαι τρις, ο Μπάιντεν ζητά και άλλα χρήματα, υποτίθεται για να προετοιμαστεί για το δεύτερο μεγάλο κύμα της πανδημίας. Αλλά πού θα βρεθούν τα χρήματα; Προφανώς με τον παλιό, δοκιμασμένο μηχανισμό της εκτύπωσής τους που δεν κοστίζει και πολύ.

Η συνέχεια, εφόσον ικανοποιηθεί (και θα ικανοποιηθεί) το αίτημα του Μπάιντεν θα είναι να δούμε διψήφια νούμερα πληθωρισμού στις ΗΠΑ. Τα λιμνάζοντα κεφάλαια, που εδώ και χρόνια λιγουρεύονται την «κατάληψη» της Ρωσίας με τα τεράστια αποθέματα σε πρώτες ύλες, θα ωθήσουν σε ακόμη επιθετικότερες συμπεριφορές τις ΗΠΑ, προκειμένου να επιτύχουν τη διέξοδο που ονειρεύονται προς Ανατολάς. Οι επενδύσεις σε μη παραγωγικούς τομείς (βιομηχανία όπλων) θα ενταθούν και ενδεχομένως να δούμε νέες περιπέτειες των Δυτικών πολέμαρχων με την Κίνα.

Επίσης το δολάριο και το ευρώ θα χάσουν και άλλο από την αξία της ισοτιμίας τους εντείνοντας τις αυξητικές τάσεις στις τιμές των εμπορευμάτων. Τα νομίσματα χωρών που διαθέτουν «σκληρές» πρώτες ύλες ή έχουν στενή συσχέτιση με τον χρυσό θα συνεχίσουν να ανατιμώνται, επειδή οι πρώτες ύλες συμπεριφέρονται πολύ καλά σε πληθωριστικό περιβάλλον. Δεν είναι τυχαία η επανεκκίνηση των αγορών Ρωσικού χρυσού από την κεντρική τράπεζα της Ελβετίας τις τελευταίες μέρες ούτε οι μελέτες που επίμονα εμφανίζονται για το ενδεχόμενο σύνδεσης του Ρωσικού ρουβλιού με τον χρυσό.

Και όλα αυτά για να γλυτώσουμε από το νέο κύμα της …πανδημίας. Ευτυχώς για τις κυρίαρχες ελίτ της Δύσης, οι λαοί τους ακόμη δεν έχουν ξεσηκωθεί, αλλά κάτι μοιάζει επιτέλους να κινείται τελευταία.

ΕΝΤΕΙΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΦΟΒΟΙ ΓΙΑ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΠΑ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΟ ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ

Ο δισεκατομμυριούχος Ray Dalio, ιδρυτής και συν-διαχειριστής του μεγαλύτερου παγκοσμίως Hedge Fund (δηλαδή αμοιβαίο κεφάλαιο αντιστάθμισης κινδύνου, όπως ευφημιστικά αποκαλούνται τα κεφάλαια διακινδύνευσης), Bridgewater Associates, σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα Der Spiegel στις 10 Ιουνίου εξέφρασε, μεταξύ άλλων, την ανησυχία του για τις επιπτώσεις που θα έχει η πολιτική των κυρώσεων κατά της Ρωσίας όσο αφορά τον δανεισμό του Αμερικανικού Δημοσίου.

Ο Dalio, ο οποίος αυτή την περίοδο έχει προxωρήσει σε τεράστιες ανοιχτές πωλήσεις (short selling) σε Ευρωπαϊκές μετοχές, προβλέπει «σκοτεινούς καιρούς» για τη Δύση. Κατά τη γνώμη του, οι ΗΠΑ όχι μόνο έχουν περάσει την κορύφωση της εποχής τους ως κυρίαρχη οικονομική δύναμη, αλλά επιπλέον βρίσκονται στο χείλος του πολέμου με την Κίνα και τη Ρωσία. Επίσης, εκτιμά ότι ο στασιμοπληθωρισμός, δηλαδή ο πληθωρισμός που συνοδεύεται από ύφεση και γι΄αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολη η αντιμετώπισή τους με τα κλασικά εργαλεία, δεν μπορεί πλέον να αποφευχθεί.

Κατά τον Dalio, οι κυρώσεις της Δύσης αποτυγχάνουν μεν, αλλά δεν υπάρχουν άλλες επιλογές στη διάθεση της Ουάσιγκτον. «Οι κυρώσεις είναι το μόνο όπλο που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι ΗΠΑ. Μέχρι στιγμής, η μείωση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Ρωσίας ήταν περίπου 15% [ΣΗΜ. ο αριθμός αυτός δεν είναι ακριβής. Οι τελευταίες εκτιμήσεις έχουν διορθωθεί από την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας στο 7.8% με προειδοποίηση πιθανότητας περαιτέρω μείωσης]. Αυτό είναι υποφερτό για τον πληθυσμό. Ο Πούτιν θα έχει πρόβλημα να παραμείνει στην εξουσία μόνο εάν η οικονομία καταρρεύσει περισσότερο, ας πούμε έως και 40%,», είπε.

Ταυτόχρονα ο Dalio υποστήριξε ότι, ενώ αποτυγχάνουν στον άμεσο στόχο τους, δηλαδή να περιορίσουν την ικανότητα της Ρωσίας να πολεμήσει στην Ουκρανία, οι κυρώσεις βλάπτουν επίσης τις ΗΠΑ. «Μπορώ ήδη να σας πω με βεβαιότητα ότι και η Δύση υποφέρει από τις κυρώσεις. Άλλες χώρες [εννοεί κυρίως την Κίνα, αλλά και την Ινδία] απορρίπτουν όλο και περισσότερο τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα επειδή φοβούνται ότι θα μπορούσαν να καταλήξουν σαν τη Ρωσία [δηλαδή, απλούστατα, το Αμερικανικό Δημόσιο να μην εκπληρώσει την υποχρέωση εξόφλησής τους επικαλούμενο “κυρώσεις”]. Αυτό αλλάζει την ισορροπία δυνάμεων σε όλο τον κόσμο» είπε.

Ο Dalio αναμένει ότι η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας θα επιφέρει δραματικές αλλαγές για ολόκληρο τον κόσμο. «Το όλο θέμα θυμίζει τα έτη 1938 και 1939, όταν ο κόσμος ήταν στα πρόθυρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: δύο παγκόσμιες δυνάμεις βρίσκονται αντιμέτωπες και υποστηρίζονται από διαφορετικούς συμμάχους. Το πώς θα συμπεριφερθεί η Ινδία θα είναι καθοριστικό. Η χώρα ενδεχομένως να σταθεί στο πλευρό της ρωσικής οικονομίας εάν η Δύση μποϊκοτάρει τη Μόσχα. Σε κάθε περίπτωση, οι εποχές ενός παγκοσμιοποιημένου κόσμου με ελάχιστους εμπορικούς φραγμούς και ελεύθερη ροή κεφαλαίων έχουν τελειώσει», είπε.

Στο παρελθόν, με αφορμή κάποιες δηλώσεις του πρώην προέδρου της Ρωσίας, Μεντβέντεφ, είχα σχολιάσει αυτό το ζήτημα: O μεγαλύτερος αγοραστής ομολόγων του Federal Reserve των ΗΠΑ, η Κίνα, βλέποντας την τύχη που επιφυλάχτηκε στα αποθεματικά διαθέσιμα της Ρωσίας, δηλαδή την κατακράτησή τους από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους, είναι απολύτως λογικό να σκεφτεί να επαναπροσανατολίσει τα κεφάλαιά της αλλού. Με δεδομένες τις τεράστιες ευκαιρίες που ανοίγονται στη Ρωσία, ιδιαίτερα μετά την αποχώρηση των Δυτικών εταιριών, είναι φυσικό η Κίνα στο εξής, αντί να τοποθετεί τα διαθέσιμά της σε “χαρτιά” των ΗΠΑ να τα διοχετεύει προς επενδύσεις στη Ρωσία.

Μια τέτοια μεταβολή της χρήσης των τεράστιων Κινεζικών αποθεματικών θα αποτελέσει βαρύ χτύπημα για τον δανεισμό του Αμερικανικού δημοσίου, πάνω στον οποίο στηρίζουν την παγκόσμια ισχύ τους οι ΗΠΑ εδώ και χρόνια.

Αν και η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ έχει το δικαίωμα να αποδεχτεί ως εγγυήσεις ακόμη και πέτρες προκειμένου να τυπώσει δολάρια, είναι σαφές ότι μια τέτοια ανοιχτά υπερπληθωριστική ενέργεια θα καταρράκωνε την αξία του δολαρίου. Τα τελευταία τριάντα χρόνια είχε εφευρεθεί το «αεικίνητο» με το λεγόμενο πάντρεμα (coupling) της Κινεζικής με την Αμερικανική οικονομία ως μηχανισμός τυπώματος δολαρίων με ταυτόχρονη συγκράτηση του πληθωρισμού στις τιμές καταναλωτή λόγω των φτηνών εισαγωγών μέσω των φρεσκοτυπωμένων δολαρίων. Όπως έγραφα προ τριών μηνών:

«Κατά τη δική μου γνώμη, η αναφορές [του Μεντβέντεφ] αποτελούν υπενθύμιση προς την Κίνα ότι το τεράστιο απόθεμα ομολόγων του Αμερικανικού Δημοσίου τα οποία διαθέτει μπορεί να μετατραπεί σε σκέτα χαρτιά. Οι εκτεταμένες αγορές αμερικανικών ομολόγων από την Κίνα αποτελούν βασικό μηχανισμό για το τύπωμα δολαρίων από την FRB [Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ], τα οποία εν μέρει χρησιμοποιούνται για την αγορά φτηνών Κινεζικών προϊόντων από τις ΗΠΑ.

Αυτό το ζευγάρωμα των δύο οικονομιών, αμερικανικής και Κινεζικής, χαρακτηρίζει την παγκόσμια οικονομία κατά τα 30 προηγούμενα χρόνια και δεν γνωρίζω πόσο εύκολα θα απεξαρτηθεί από αυτό η Κίνα–αλλά οπωσδήποτε, αν κάτι προμηνύουν οι εξελίξεις στο Ουκρανικό, είναι τα σοβαρά βήματα που θα κάνει η Κίνα για την απεξάρτησή της από τα αμερικανικά “χαρτιά”.

Για να δούμε αν στο μέλλον η Ρωσία (και τρίτες χώρες) θα μπορέσει να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ ως η κύρια αγορά των Κινεζικών προϊόντων μέσω της προμήθειας πρώτων υλών στην Κινεζική βιομηχανία. Αν επιτύχει αυτό το νέο ζευγάρωμα, οι ΗΠΑ θα βρεθούν σε δύσκολη θέση, επειδή τότε είναι που θα σπάσει το δολαριο-κεντρικό σύστημα που μας κληροδότησε ο 20ος αιώνας.»

Κωστής Μηλολιδάκης

Αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μαθηματικών του ΕΚΠΑ.

Η κυβέρνηση μπροστά στην κατακραυγή από την πλήρη αποτυχία στην διαχείριση της πρόσφατης κακοκαιρίας , «επέβαλε» αποζημίωση 2.000 για κάθε αυτοκίνητο από τα 2.000 περίπου που αποκλείστηκαν στην Αττική Οδό. Η κίνηση αυτή ερμηνεύτηκε ορθά σαν ένα πρώτο βήμα για μετάθεση ευθυνών από την κυβέρνηση, εφόσον το αρχικό σενάριο επίκλησης της ατομικής ευθύνης συναντούσε γενική θυμηδία και οργή. Η κύρια κριτική που ασκήθηκε από πολλούς, αφορούσε το ύψος της αποζημίωσης και στην κακή διαχείριση. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχουν πάρα πολλά «σκοτεινά θέματα » που κρύβονται κάτω από το λευκό χιόνι που κάλυψε την Αττική οδό.

Κατ’ αρχή η ίδια η Αττική Οδός είναι μια προκλητική σύμβαση για να ωφεληθούν οι ιδιωτικές κατασκευαστικές εταιρίες, με λεφτά του Δημοσίου. Είναι ένα έργο αρχικού κόστους 1,3 δις που ουσιαστικά αναλήφθηκε κατά 80% από το Δημόσιο (καθόσον ακόμη και τα δάνεια που εδόθησαν είχαν κάλυψη του Δημοσίου), ενώ οι εταιρίες έβαλαν υποτίθεται το 20% και ανέλαβαν την εκμετάλλευση του για 20 χρόνια. Στην ουσία οι ιδιώτες δεν έβαλαν τίποτα γιατί η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ φρόντισε να αναθέσει συμπληρωματικά έργα ύψους 1,5 δις στις ίδιες εταιρίες μέσω των οποίων κάλυψαν και με το παραπάνω την Ίδια Συμμετοχή τους. Με ετήσια έσοδα από την εκμετάλλευση της Αττικής Οδού ύψους 200-250 εκατ, μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε γιατί το ένα έργο που θα μπορούσε να κατασκευαστεί από το Δημόσιο, αποτέλεσε «χρυσωρυχείο» για ιδιώτες.

Το πρώτο θέμα που η σημερινή κυβέρνηση πρέπει να απαντήσει είναι αν με την ενέργεια της να επιβάλλει πρόστιμο 2.000 ανά αποκλεισμένο αυτοκίνητο, δηλαδή περίπου 4 εκατομμύρια, προστατεύει τα συμφέροντα του Δημοσίου η τους μετόχους της Αττικής Οδού. Σημειώνουμε ότι σήμερα η Αττική Οδός ελέγχεται κατά 65% από την εταιρία ΕΛΛΑΚΤΩΡ και το υπόλοιπο από την εταιρία ΑΒΑΞ, και η σύμβαση παραχώρησης λήγει το 2024. Η σύμβαση παραχώρησης όμως συνοδεύεται και με υποχρεώσεις καλής λειτουργίας του έργου , τις οποίες αν δεν εφαρμόζει η εταιρία μπορεί να κηρυχθεί έκπτωτη. Ο πρωθυπουργός πρέπει να απαντήσει γιατί δεν στράφηκε νομικά κατά της εταιρίας όταν η εταιρία έχει ήδη στραφεί ενάντια στο κράτος διεκδικώντας 87 εκατ από απώλεια εσόδων λόγω covid. Είναι αφελής η υπάρχει κάποια «υπόγεια» συμφωνία;

Το θέμα δεν εξαντλείται μόνο στην λογιστική διαφορά των 87 εκατ που ζητάει η Αττική Οδός σε σχέση με τα 4 εκατ πρόστιμο. Οι μέτοχοι είναι σίγουρο ότι θα προτιμούσαν ένα πρόστιμο 4 εκατ, από το να μπλέξουν σε καταδικαστικές αποφάσεις για την καλή λειτουργία του έργου, εφόσον θα μπορούσε να αποτελέσει λόγο για τον αποκλεισμό τους στη προγραμματιζόμενη νέα παραχώρηση μετά το 2024. Αυτό δεν αφορά μόνο τις 2 τεχνικές εταιρίες αλλά και την γαλλική πολυεθνική EGIS που συμμετέχει στην εταιρία Αττική Διαδρομές με αντικείμενο την διαχείριση της Αττικής Οδού. Υποτίθεται ότι είναι μια εταιρία με μεγάλη πείρα στην διαχείριση αυτοκινητοδρόμων, λόγος εξάλλου που συμμετέχει μαζί με την ΤΕΡΝΑ και στην ΕΓΝΑΝΤΙΑ Οδό, (δρόμος που κόστισε σχεδόν 5 δις και παραχωρήθηκε πρόσφατα μόλις για 1,5 δις).

Δεύτερο θέμα πίσω από το πρόστιμο στην Αττική οδό αποτελεί η κάλυψη της ουσίας της πολιτικής της ΝΔ (και της πολιτικής των μνημονίων), που συνίσταται στην εκχώρηση στους ιδιώτες όλης της Δημόσιας περιουσίας, καθώς και την χρησιμοποίηση κρατικού χρήματος προς όφελος των ιδιωτών.. Στα παραπάνω πλαίσια η κυβέρνηση πρόσφατα ανακοίνωσε την έναρξη διαγωνισμού για την παραχώρηση της Αττικής Οδού για 25 έτη μετά το 2024. Αντί το κράτος να αναλάβει την εκμετάλλευση της Αττικής Οδού με εύκολα και εγγυημένα έσοδα 200-250 εκατ το χρόνο, δηλαδή άνω των 5 δις στην 25ετία, επιλέγει να εισπράξει περίπου 2,5 δις αν κρίνουμε από τα παπαγαλάκια της στα ΜΜΕ που έχουν αναλάβει να παρουσιάσουν το θέμα σαν τεράστια επιτυχία! Προκειμένου να προωθήσει την παραπάνω πολιτική η κυβέρνηση της ΝΔ ενέταξε με τον νόμο 4799/2021 την Αττική οδό στο ΤΑΙΠΕΔ, ενώ μέχρι τότε δεν ανήκε. Το σημαντικό είναι ότι ο νέος νόμος 4799/2021 αφορά όλες τις συμβάσεις που εντάσσονται στις αποκαλούμενες «Στρατηγικού χαρακτήρα» και σχετίζεται με τον νόμο 4804/2021 που αφορά τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης. Δηλαδή με απλά λόγια όσα έργα κάνει από εδώ και πέρα το Δημόσιο θα είναι με την μορφή ΣΔΙΤ, και ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων του Ταμείου Ανάκαμψης θα επιδοτεί μεγάλα πορτοφόλια.

Τέλος το γεγονός ότι το πρόστιμο επιβάλλεται από τον Πρωθυπουργό και όχι από τον αρμόδιο Υπουργό (δηλαδή τον Υπουργό Μεταφορών) , είναι μήνυμα ότι την διαδικασία ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας και κατανομής των χρημάτων του Ταμείου Ανάκαμψης στις μεγάλες αστικές οικογένειες, είναι αρμοδιότητα του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος.

Αυτό λοιπόν που κυρίως κρύβεται κάτω από το χιόνι της Αττικής οδού , δεν είναι μόνο μια αναποτελεσματική κυβέρνηση η ένας πρωθυπουργός που δεν επέβαλλε μεγαλύτερη αποζημίωση, όπως η κριτική που ασκήθηκε από την επίσημη αντιπολίτευση. Είναι η λογική ότι δεν υπάρχουν Δημόσια αγαθά, ο Ιδιώτης είναι αποτελεσματικός και όχι το κράτος , άσχετα αν στην πράξη ο Ιδιώτης είναι πολλές φορές αναποτελεσματικός και πάντα κάνει δουλειές με τα λεφτά του κράτους. Είναι η αντίληψη ότι ο ρόλος του κράτους εκτός από την ενίσχυση των Ιδιωτών που θα φέρουν την «ανάπτυξη», εξαντλείται στην καλύτερη περίπτωση να ρυθμίσει τις αρνητικές επιπτώσεις στη λογική «μπορείς να λερώνεις αρκεί να πληρώνεις». Φυσικά για την αντιπολίτευση που έχει συμβιβαστεί με τα μνημόνια και έχει η ίδια υπογράψει την εκχώρηση του Δημόσιου για 99 χρόνια, είναι πιο βολικό όλα να εντάσσονται στην λογική «ανίκανοι αυτοί, ικανοί εμείς». Οι υπόλοιποι εκτός από την κριτική στο κυβερνητικό «μπάχαλο», οφείλουμε να αναδείξουμε, την αποτυχία και την ταξική διάσταση που κρύβεται πίσω από την πολιτική της κυβέρνησης.

Πηγή: ΚΟΜΜΟΝ 

Γιώργος Παυλόπουλος

Ο Γιώργος Π. Παυλόπουλος σπούδασε οικονομικά στην Αθήνα και στο Έσεξ. Εργάζεται και δραστηριοποιείται συνδικαλιστικά στον τραπεζικό κλάδο.