Ήδη από τον Αύγουστο ο Τσέχος δημοσιογράφος Josef Bouska
προειδοποιούσε για μεταστροφή της κοινής γνώμης
όσον αφορά την στήριξη του πολέμου στην Ουκρανία
Στο άρθρο αυτό εξετάζουμε την επιρροή της Ρωσικής άποψης για τις αιτίες του πολέμου στην Ουκρανία μέσα από δύο πολύ πρόσφατες αναλύσεις επαγγελματιών της προπαγάνδα και από την δική τους θεώρηση συνάγουμε μερικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τις κατευθύνσεις που πλέον παίρνει ο “γνωστικός πόλεμος” στον οποίο υποβαλλόμαστε εδώ και μήνες[1].
Η πρώτη ανάλυση αποτελεί έρευνα του Γερμανικού CeMAS (Center for Monitoring, Analysis and Strategy—Κέντρο Παρακολούθησης, Ανάλυσης και Στρατηγικής), το οποίο είναι υποτίθεται επιφορτισμένο να εξοπλίζει την κοινωνία για την ενεργή αντιμετώπιση των θεωριών συνωμοσίας και της παραπληροφόρησης μέσω «της συστηματικής παρακολούθησης των κύριων ψηφιακών πλατφόρμων και μέσω σύγχρονων σχεδιασμών μελέτης, προκειμένου να εξαχθεί πρωτοπόρα ανάλυση και συστάσεις για δράση». Στα πλαίσια αυτά «το CeMAS λειτουργεί ως σύμβουλος για υπεύθυνους στη λήψη αποφάσεων που ανήκουν στην κοινωνία των πολιτών, στα ΜΜΕ και στην πολιτική». «Για να επιτευχθούν οι στόχοι, οι αντιδημοκρατικές τάσεις εντοπίζονται και αναλύονται στα πρώιμα στάδιά τους. Ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός, το CeMAS προσφέρει την ανάλυσή του σε ποικίλους κοινωνικούς παράγοντες ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν εποικοδομητικά τις προκλήσεις που θέτει η κοινωνία». Σύμφωνα πάντα με τους ίδιους, «το CeMAS χρησιμοποιεί μια διεπιστημονική προσέγγιση που συνδυάζει τις προσεγγίσεις της ψυχολογίας, της γνωστικής γλωσσολογίας και των κοινωνικών επιστημών με τις σύγχρονες μεθόδους της επιστήμης των δεδομένων και της ερευνητικής δημοσιογραφίας».
Πιστεύω ότι ο αναγνώστης που μπορεί να διαβάζει ανάμεσα στις γραμμές θα έχει ήδη αντιληφθεί περί τίνος πρόκειται. Απλά να υπενθυμίσουμε ότι στη δυτική ορολογία, ως πολεμιστές κατά της παραπληροφόρησης εμφανίζονται σταθερά οι επαγγελματίες προπαγανδιστές της Αμερικανο-ΝΑΤΟικής παραπληροφόρησης, με γνωστότερο ίσως παράδειγμα την περιβόητη Nina Jankowicz, αυτοαποκαλούμενη και Μαίρη Πόππινς της παραπληροφόρησης, η οποία μας έχει απασχολήσει αναλυτικά και αλλού δεδομένου ότι είχε αρχικά διοριστεί από την κυβέρνηση Μπάιντεν ως υπεύθυνη του λεγόμενου “Υπουργείου Αλήθειας” που θα είχε ως αποστολή τον πόλεμο κατά της “Ρωσικής παραπληροφόρησης”.
Ως συγγραφείς της πρώτης ανάλυσης υπογράφουν οι Pia Lamberty, Corinne Heuer, και Josef Holnburger.
Η δεύτερη ανάλυση αποτελεί άρθρο (επίσης στηριγμένο σε “μελέτες”) στο έγκριτο και διακεκριμένο outlet εκλεπτυσμένης δυτικής προπαγάνδας, το περιοδικό “Foreign Affairs” (έκδοση Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου). Το υπογράφουν οι Andrea Kendall-Taylor and Michael Kofman, και οι δύο βασικά στελέχη του “Κέντρου για μια Νέα Αμερικανική Ασφάλεια” (CNAS). Ο πρώτος είναι senior fellow του κέντρου και διευθυντής του διατλαντικού προγράμματος ασφαλείας του ενώ ο δεύτερος είναι senior adjunct fellow του κέντρου, αλλά επίσης κατέχει και τη θέση του διευθυντή ερευνών του προγράμματος Ρωσικών σπουδών στο Κέντρο Ναυτικών Αναλύσεων (CNA), που αποτελεί το ένα από τα δύο παρακλάδια του Κέντρου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ—το άλλο είναι το Ινστιτούτο Δημόσιας Έρευνας (IPR) . Πέρα από τους πομπώδεις τίτλους, και τα δύο αυτά κέντρα είναι άμεσα και στενά συνδεδεμένα και με τις υπηρεσίες πληροφοριών και γνωστικού πολέμου των ΗΠΑ.
Ειδικότερα το CNAS ιδρύθηκε το 2007 με άμεση χρηματοδότηση των μεγαλύτερων εταιριών του Αμερικανικού στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος και όχι μόνο. Σύμφωνα με την Wikipedia: «Με τη χρηματοδότηση της Northrop Grumman, δεκάδων στρατιωτικών εργολάβων, της Chevron, της Amazon, της Google και άλλων μεγάλων εταιρειών, το CNAS ειδικεύεται σε θέματα εθνικής ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως η τρομοκρατία, ο ανορθόδοξος πόλεμος, το μέλλον του αμερικανικού στρατού, η ανάδειξη της Ασίας σε παγκόσμιο κέντρο ισχύος, τα πολεμικά παιχνίδια που φέρνουν αντιμέτωπες τις ΗΠΑ με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και οι επιπτώσεις της κατανάλωσης φυσικών πόρων στην εθνική ασφάλεια.» Σημειωτέον ότι η περιβόητη Victoria Nuland ήταν ο προηγούμενος από τον σημερινό Διευθύνων Σύμβουλος του CNAS, ενώ πάμπολλα στελέχη του υπηρέτησαν και υπηρετούν στις κυβερνήσεις Ομπάμα και Μπάιντεν.
Το δεύτερο (CNA Org) αποτελεί καθαρά Αμερικανική κυβερνητική υπηρεσία που «χρησιμοποιεί την επιχειρησιακή έρευνα για την αντιμετώπιση στρατιωτικών ζητημάτων από το Center for Naval Analyses (CNA) και εγχώριων προκλήσεων από το Institute for Public Research (IPR)». Σύμφωνα με τους ίδιους, οι αναλυτές του CNA βρίσκονται σε όλα τα κέντρα στρατιωτικής διοίκησης των ΗΠΑ ανά τον κόσμο προκειμένου να βοηθούν τους κατά τόπους διοικητές να παίρνουν τις ορθές αποφάσεις.
Αλλά ας επιστρέψουμε στις δύο αναλύσεις μας, τώρα που γνωρίζουμε το ποιόν των κέντρων για τα οποία οι συγγραφείς αυτών των πονημάτων εργάζονται.
A. Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ CeMAS
Σύμφωνα με τη μελέτη του CeMAS, o αριθμός των Γερμανών που συμφωνούν με τη θέση της Ρωσίας σχετικά με τα βαθύτερα αίτια της σύγκρουσης στην Ουκρανία έχει αυξηθεί τους τελευταίους μήνες. Κατά τους συγγραφείς, η εκδοχή της Μόσχας για τις αιτίες του πολέμου ανήκει στον κύκλο των «θεωριών συνωμοσίας»—αυτό δεν είναι καθόλου αθώο και θα το σχολιάσουμε αναλυτικά στο τέλος του σημειώματός μας. Εδώ απλά να επισημάνουμε ότι η εκτίμηση αυτή των Δυτικών προπαγανδιστών, δηλαδή ότι η Ρωσική αιτιολόγηση του πολέμου συνιστά «θεωρία συνωμοσίας», τελευταία αποτελεί κοινό τόπο σε όλες τις «αναλύσεις» των πολεμιστών του γνωστικού πολέμου για λογαριασμό της Δύσης, πράγμα που επίσης έχει αρχίσει να διαπερνά και τον επίσημο λόγο των Αμερικανο-ΝΑΤΟικών ηγετών.
Το εξώφυλλο της μελέτης του Κέντρο Παρακολούθησης, Ανάλυσης και Στρατηγικής (CeMAS)
Το CeMAS αναφέρει στην παρουσίαση του πονήματος:
«Στο ερευνητικό έγγραφο “Δοκιμασία αντοχής για τη δημοκρατία: φιλο-Ρωσικές αφηγήσεις συνωμοσίας και πίστεις όσο αφορά την παραπληροφόρηση στην κοινωνία” (Stress test for democracy: pro-Russian conspiracy narratives and belief in disinformation in society) παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα της πιο πρόσφατης πληθυσμιακής έρευνας. Συγκρίνουμε τα σημερινά ποσοστά αποδοχής των φιλο-ρωσικών αφηγήσεων συνωμοσίας με τα ποσοστά της έρευνάς μας τον Απρίλιο του 2022. Πώς εκλαμβάνει σήμερα ο γερμανικός πληθυσμός τις φιλορωσικές αφηγήσεις; Υπάρχει πράγματι διαφορά στη στάση απέναντι στις αφηγήσεις συνωμοσίας για τον ρωσικό επιθετικό πόλεμο στην Ουκρανία μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας; Και ποιων οι ψηφοφόροι είναι πιο πιθανό να συμφωνήσουν με τις αφηγήσεις συνωμοσίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Η δημοσκοπική έρευνα δείχνει αύξηση όλων των ποσοστών αποδοχής των φιλο-ρωσικών αφηγήσεων συνωμοσίας στο σύνολο του γερμανικού πληθυσμού. Οι τιμές των επί μέρους απαντήσεων όσον αφορά τη στάση απέναντι στα φιλορωσικά αφηγήματα συνωμοσίας στον γερμανικό πληθυσμό αυξήθηκαν επίσης σημαντικά σε σύγκριση με τα αποτελέσματα της έρευνας της ανάλυσής μας από τον Απρίλιο του 2022. Το 19%, σχεδόν ένας στους πέντε, συμφώνησε με τη δήλωση ότι ο ρωσικός επιθετικός πόλεμος ήταν μια αναπόφευκτη αντίδραση της Ρωσίας στην πρόκληση του ΝΑΤΟ. Το 21% συμφώνησε σε κάποιο βαθμό με τη δήλωση αυτή. Τον Απρίλιο, η συμφωνία εδώ ήταν 12 τοις εκατό και η μερική συμφωνία 17 τοις εκατό. Η σύγκριση των στοιχείων από την Ανατολική και τη Δυτική Γερμανία είναι επίσης αξιοσημείωτη. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι φιλορωσικές αφηγήσεις είναι σημαντικά πιο συχνές στα νέα ομόσπονδα κρατίδια. Ενώ κάθε τρίτο άτομο στην ανατολική Γερμανία συμφώνησε με τη δήλωση ότι το ΝΑΤΟ προκάλεσε τη Ρωσία για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα που η Ρωσία έπρεπε να πάει σε πόλεμο, μόλις οι μισοί από τους ερωτηθέντες στη δυτική Γερμανία συμφώνησαν με αυτή τη δήλωση, το 16%. Παρόμοια αναλογία βρέθηκε και για άλλα στοιχεία.»
Εδώ ας σημειώσουμε ποια θέση συνιστά “θεωρία συνωμοσίας” και “παραπληροφόρηση” κατά τους συγγραφείς: Πρόκειται για τη θέση ότι το ΝΑΤΟ προκάλεσε την αναπόφευκτη αντίδραση της Ρωσίας με την μακροχρόνια προκλητικότητά του.
Δεν σχολιάζεται ούτε επιχειρείται να απαντηθεί το ερώτημα γιατί το ΝΑΤΟ επεκτεινόταν συνεχώς προς Ανατολάς και μετέφερε στρατεύματα σε χώρες που συνορεύουν με τη Ρωσία καθώς επίσης και το ερώτημα του ποια θα έπρεπε να είναι η στάση της Ρωσίας απέναντι στην προετοιμαζόμενη είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και της ανακοίνωσής της ότι θα αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Επίσης, δεν παρουσιάζονται οι άλλες δύο θέσεις της Ρωσίας που αφορούν πρώτον τις συνθήκες ακραίας καταπίεσης του Ρωσόφωνου πληθυσμού και ειδικότερα των κατοίκων του Ντονμπάς, με την παραβίαση των συμφωνιών του Μινσκ, και δεύτερον τη σύμφυση ναζιστικών θεωρήσεων και οργανώσεων με τον επίσημο κρατικό Ουκρανικό μηχανισμό, που δημιουργούσε σοβαρό κίνδυνο για τη Ρωσία και τους Ρωσόφωνους πληθυσμούς της Ουκρανίας.
Επιπλέον, στις δημοσκοπήσεις τέθηκε το ερώτημα αν “ο Πούτιν θα ενεργήσει ενάντια σε μια παγκόσμια ελίτ που κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο” (σελ. 1). Όμως, ως σκοπός της έρευνας έχει τεθεί η μελέτη της επίδρασης «από ρωσικές εκστρατείες παραπληροφόρησης και προπαγάνδας, οι οποίες χρησιμοποιούνται σκόπιμα για την περαιτέρω αποσταθεροποίηση της κοινωνίας και τον περαιτέρω κλονισμό της εμπιστοσύνης των πολιτών στην κυβέρνηση» (σελ. 2). Σύμφωνα με τους ίδιους, η προπαγάνδα αυτή και η παραπληροφόρηση διοχετεύεται «από περισσότερους από 30 υποτιθέμενους ειδησεογραφικούς ιστότοπους, οι οποίοι με την πρώτη ματιά δεν διακρίνονταν από τους πραγματικούς ιστότοπους του Spiegel, της FAZ ή της Welt» (σελ. 2) και οι οποίοι καθοδηγούνται από τη Ρωσία. Αλλά πότε η Ρωσικές αφηγήσεις περιέγραψαν τον Ρώσο πρόεδρο ως μαχόμενο δήθεν κάποια παγκόσμια ελίτ που κινεί τα νήματα από τα παρασκήνια και ποιος από τους υποτιθέμενους 30 ιστότοπους της Ρωσίας έχει καταφύγει σε τέτοιες θεωρίες τύπου QAnon και Pizzagate;
Δεν βρίσκω τρόπο να εκφράσω όσο θα ήθελα την αγανάκτησή μου εναντίον αυτής της κατάφωρης διαστρέβλωσης που επιχειρείται σε μία—υποτίθεται—σοβαρή μελέτη, διαστρέβλωση που παραβιάζει κάθε επιστημονικό κριτήριο και αποτελεί επιτομή πραγματικής παραπληροφόρησης. Διότι, ενώ υποτίθεται ότι εξετάζεται η αποδοχή από τον Γερμανικό πληθυσμό της αιτιολόγησης του πολέμου που αφηγείται η Ρωσία, εδώ πλασάρεται από την πίσω πόρτα μια θεωρία που ουδέποτε υποστήριξε η Ρωσία—δηλαδή ότι ο Πούτιν μάχεται κάποια παγκόσμια καμπάλ—ενώ ταυτόχρονα, όπως είδαμε, αποσιωπούνται κύρια σημεία από τη Ρωσική αφήγηση και δεν εξετάζεται η αποδοχή τους από τον Γερμανικό πληθυσμό. Πάντως η “συνωμοσιολογική” αυτή εκδοχή συγκέντρωσε αρκετά μικρότερα ποσοστά αποδοχής, όπως και άλλες, αντίστοιχες, που παρουσιάστηκαν στο κοινό με ακόμη μικρότερη επιτυχία.
Αυτή η ανάμειξη πραγματικών στοιχείων της Ρωσικής αφήγησης με θεωρίες συνωμοσίας δεν είναι τυχαία και αποτελεί νέο χαρακτηριστικό του εκπορευόμενου από κέντρα της Δύσης γνωστικού πολέμου, όπως θα δούμε αργότερα.
Όμως, στη μελέτη παρουσιάστηκε και το ερώτημα κατά πόσο οι ερωτώμενοι πιστεύουν ότι η Ουκρανία διατηρούσε στο έδαφός της βιολογικά εργαστήρια που, υπό την καθοδήγηση του Πενταγώνου ασχολούνταν με έρευνα σημαντική για βιολογικό πόλεμο (σελ. 4). Αν και πρόκειται περί αναμφισβήτητου και εκτενώς ντοκουμενταρισμένου γεγονότος, η ερώτηση αυτή μπαίνει πλάι στην ερώτηση για τον Πούτιν και την παγκόσμια καμπάλ. Αυτό γίνεται χωρίς καμία αιτιολόγηση με προφανή σκοπό να γελοιοποιήσει τη σοβαρότητα της κατηγορίας για πολεμικές βιολογικές μελέτες σε Ουκρανικά (και όχι μόνο) εργαστήρια κάτω από τον έλεγχο του Πενταγώνου.
Δεν ασχολούμαστε εδώ ούτε με τις τεχνικές ούτε με την ανάλυση των απαντήσεων σε κάθε ερώτημα του πονήματος. Χοντρικά, σε όλες τις ερωτήσεις ο Γερμανικός πληθυσμός μεταβάλλει τη στάση του αυξάνοντας σημαντικά τα ποσοστά που “δικαιώνουν” τη Ρωσία είτε σε ερωτήσεις που έχουν όντως να κάνουν με τη Ρωσική αφήγηση είτε σε πραγματικά “συνωμοσιολογικές” ερωτήσεις. Περισσότερο “φιλο-Ρώσοι” εμφανίζονται στο δεξιό και στο αριστερό άκρο του φάσματος ενώ οι πλέον φανατισμένοι φιλο-Ουκρανοί είναι οι ψηφοφόροι των Πρασίνων (τι έκπληξη!).
Θα ασχοληθούμε όμως με το κεντρικό συμπέρασμα του πονήματος, επειδή από εκεί προκύπτει και το Raison d’être του, ο λόγος που το γέννησε η συγκυρία. Οι συγγραφείς, αφού μιλήσουν για «καιρούς αβεβαιότητας» όπου ζούμε, καταφεύγουν οι ίδιοι στις πιο ξεδιάντροπες θεωρίες συνωμοσίας μιλώντας για «αντιδημοκρατικούς φορείς [που] χρησιμοποιούν εκστρατείες παραπληροφόρησης όχι μόνο για να πείσουν, αλλά και για να σπείρουν την αμφιβολία στον πληθυσμό. Στόχος τους είναι να αυξήσουν την υποκειμενική ανασφάλεια του πληθυσμού, η οποία είναι ήδη υψηλή σε καταστάσεις κρίσης, προκειμένου να κλονίσουν τελικά την εμπιστοσύνη στη δημοκρατία προς όφελος των δικών τους στόχων».
Με απλά λόγια, αν ο πληθυσμός δεν ανταποκρίνεται στο σανό που του προσφέρουν σε καθεστώς πλήρους ομοφωνίας τα ΜΜΕ, τότε αυτό οφείλεται σε σκοτεινές δυνάμεις που καραδοκούν για να καταστρέψουν τη “δημοκρατία”. Θεωρία εντελώς ανάλογη του “κομμουνιστικού δακτύλου” που προέβαλε η δική μας “εθνοσωτήριος” για να αιτιολογήσει την πραγματική κατάλυση της όποιας δημοκρατίας είχαμε το 1967.
Υπερβολή; Για να δούμε πώς καταλήγει το πόνημα: « Ενόψει του συνεχιζόμενου επιθετικού πολέμου κατά της Ουκρανίας και των περαιτέρω κρίσεων που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε ως κοινωνία, αυτό σημαίνει [ότι απαιτείται η] ανάπτυξη μιας πιο ολοκληρωμένης κατανόησης της προπαγάνδας και της παραπληροφόρησης. Χρειάζεται επίσης μια βαθύτερη κοινωνικοπολιτική συζήτηση σχετικά με το πώς να αντιμετωπιστεί το αυξανόμενο κύμα των εκστρατειών παραπληροφόρησης. Η συζήτηση σχετικά με την προπαγάνδα και την παραπληροφόρηση πρέπει να προχωρήσει πέρα από τη λεγόμενη διάψευση, δηλαδή την αντιστάθμιση του ελλείμματος πληροφόρησης. Η παραπληροφόρηση δεν πρέπει να εκλαμβάνεται μόνο ως πρόβλημα πληροφόρησης ή ασφάλειας. Πρόκειται για επίθεση στη δημοκρατία ως τέτοια.»
Με απλά λόγια, η συζήτηση δεν αρκεί, χρειάζονται μέτρα εδώ και τώρα, διότι «η δημοκρατία μας κινδυνεύει». Προφανώς, έπεται ο “γύψος”.
B. Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟ “FOREIGN AFFAIRS”
Το εξώφυλλο της ανάλυσης στο “Foreign Affairs”
Το άρθρο επιγράφεται: «Η επικίνδυνη παρακμή της Ρωσίας. Το Κρεμλίνο δεν θα πέσει αμαχητί» και η κεντρική ιδέα του είναι ότι ο Ουκρανικός πόλεμος οδηγεί σε επιταχυνόμενες διαλυτικές καταστάσεις στη Ρωσία αλλά και στην Ευρώπη, τις οποίες μόνο η Αμερική μπορεί να αντιμετωπίσει. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες να κερδίσει η Ουκρανία τον πόλεμο, πράγμα που αν συμβεί όμως θα οδηγήσει σε ακόμη πιο οξυμένη αντιπαράθεση τη Ρωσία με τις ΗΠΑ, επειδή η Ρωσία θα μάχεται πιο απεγνωσμένα για την επιβίωσή της. Στη μακρόχρονη αυτή σύγκρουση, οι ΗΠΑ οφείλουν να ελέγξουν τον Ευρωπαϊκό χώρο επειδή «δεν μπορούμε να φανταστούμε ότι η Ευρώπη μπορεί να διαχειριστεί το πρόβλημα [της σχέσης της με τη Ρωσία] μόνη της». Αναγκαίος όρος για να λήξει η σύγκρουση είναι η απομάκρυνση του Πούτιν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αλλά αυτό δεν αρκεί. Θα χρειαστεί να αναλάβουν τη διακυβέρνηση της Ρωσίας οι σημερινοί Ρώσοι φιλελεύθεροι εμιγκρέδες, την εξόριστη κοινότητα των οποίων οι ΗΠΑ πρέπει να βοηθούν με χρήματα και άλλα μέσα, κ.λπ., κ.λπ.
Εμάς εδώ δεν μας ενδιαφέρουν οι μελλοντολογίες του πονήματος ούτε τα μοτίβα της ψευτο-ανάλυσης που τα έχουμε ξαναδεί σε πλήθος ατλαντικών πηγών. Μας ενδιαφέρουν όμως οι εκτιμήσεις για τη δυνατότητα το Ρωσικό αφήγημα για τον πόλεμο να επηρεάσει το Δυτικό κοινό.
Διαβάζουμε: «Ο Πούτιν και οι προπαγανδιστές του έχουν μεταδώσει το μήνυμα ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι στην πραγματικότητα μια πολιτισμική σύγκρουση με τη Δύση που επιδιώκει να κρατήσει τη Ρωσία αδύναμη. Ισχυρίζονται ότι η Ρωσία πολεμά το ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη θέλουν να διαμελίσουν τη Ρωσία. Αν και αυτή η αντιαμερικανική ρητορική δεν είναι καινούργια -το να παρουσιάζονται οι Ηνωμένες Πολιτείες ως εχθρός είναι μια μακροχρόνια τακτική του Πούτιν- γίνεται όλο και πιο θυμωμένη και επιθετική. Αυτός ο συγκρουσιακός, αντιδυτικός τόνος θα συνεχιστεί όσο ο Πούτιν βρίσκεται στην εξουσία».
Και συνεχίζουν: «Με την πλάτη στον τοίχο, το Κρεμλίνο θα έχει επίσης λιγότερες ενδοιασμούς στο να προσπαθήσει να αποσταθεροποιήσει τους εχθρούς του….. Για αρχή, το Κρεμλίνο είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα εντείνει τις εκστρατείες παραπληροφόρησης. Η Ρωσία έχει δει πόσο αποτελεσματικές μπορούν να είναι τέτοιες εκστρατείες: η παραπληροφόρηση και η προπαγάνδα συνέβαλαν στην απόφαση ηγετών στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική και τη Μέση Ανατολή να παραμείνουν ουδέτεροι ή επιφυλακτικοί μετά την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία. Κατηγορώντας την Ουκρανία για τη διάπραξη φρικαλεοτήτων που διέπραξαν οι Ρώσοι στρατιώτες στον πόλεμο, ενοχοποιώντας τις δυτικές κυρώσεις αντί για την εισβολή της Ρωσίας ως υπεύθυνες για τις υψηλές τιμές των τροφίμων και της ενέργειας και πείθοντας πολλούς ότι διεξάγει έναν αμυντικό πόλεμο εναντίον ενός επεκτεινόμενου ΝΑΤΟ, η Ρωσία αμβλύνει την κριτική για τη στρατιωτική της επιθετικότητα».
Από αυτά τα εκτεταμένα αποσπάσματα κρατάμε τις εκτιμήσεις πρώτον, ότι η θεώρηση πως η Ρωσία διεξάγει αμυντικό πόλεμο εναντίον ενός επεκτεινόμενου ΝΑΤΟ αποτελεί παραπληροφόρηση και δεύτερον, ότι η Ρωσική παραπληροφόρηση έχει αποδειχτεί επιτυχής αφού μετέβαλε τη στάση πολλών ηγετών στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική και τη Μέση Ανατολή (περιέργως, λείπει η Ασία από τον μακρύ κατάλογο).
Ένα ενδιαφέρον σημείο στην αφήγηση του πονήματος αποτελεί η στάση του απέναντι στη Ρωσική προσπάθεια για εγγυήσεις ασφάλειας στην Ευρώπη κάτω από την αρχή της «αδιαίρετης ασφάλειας». Υπενθυμίζουμε ότι το ζήτημα των αμοιβαίων εγγυήσεων ασφάλειας στην Ευρώπη αποτελούσε βασικό σημείο των χωρίς αποτέλεσμα διπλωματικών διαπραγματεύσεων που προσπάθησε να κάνει η Ρωσία με τις ΗΠΑ και τις βασικές Ευρωπαϊκές χώρες στα τέλη του 2021-αρχές του 2022. Έκτοτε, η υπενθύμιση αυτής της πτυχής στη συζήτηση των αιτιών του πολέμου αποτελεί κεντρικό σημείο του Ρωσικού αφηγήματος, ακριβώς επειδή έτσι τονίζεται ο αμυντικός χαρακτήρας της Ρωσικής προσέγγισης (και με επιτυχία, όπως είδαμε).
Αλλά στο πόνημα υπογραμμίζεται ότι: «Η Ρωσία υπό τον Πούτιν δεν θα είναι ποτέ συμμέτοχος στην ευρωπαϊκή ασφάλεια…..Η Ουάσιγκτον πρέπει επίσης να εργαστεί για να στριμώξει και να περιχαρακώσει τη Ρωσία, ώστε να την εμποδίσει να εξαπολύσει επιθετικές ενέργειες πέραν των συνόρων της. Η υποβάθμιση της ρωσικής ισχύος απαιτεί από την Ουάσιγκτον να βασιστεί [και μετά το τέλος του πολέμου] στις πολιτικές που έθεσε σε κίνηση μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία».
Επομένως, κατά το πόνημα, δεν τίθεται ούτε τώρα ούτε στο μέλλον θέμα για συμφωνίες αμοιβαίας ασφάλειας στην Ευρώπη. Αντίθετα οι ΗΠΑ οφείλουν να ακολουθήσουν επιθετικότερη πολιτική απέναντι στη Ρωσία. Άρα εδώ υπάρχει ένα ερώτημα: Η σχετική προσπάθεια της Ρωσίας να προβάλει το ζήτημα της αμοιβαίας ασφάλειας στην Ευρώπη συνιστά “επίθεση παραπληροφόρησης” ή όχι; Το πόνημα προτιμά να παρακάμψει το ερώτημα, αν και αυτό προφανώς θα μπαίνει όλο και εντονότερα μπροστά σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες στο μέλλον, και ιδιαίτερα στη Γερμανία.
Σαν αποτέλεσμα της παράκαμψης αυτών των κρίσιμων ερωτημάτων όσο αφορά την Αμερικανική στάση απέναντι στη Ρωσική αφήγηση, ηχούν κενές περιεχομένου οι παραινέσεις του πονήματος στο στυλ: « Ο περιορισμός της Μόσχας θα απαιτήσει επίσης από την Ουάσινγκτον και τους Ευρωπαίους συμμάχους της να συντηρήσουν την ενασχόλησή τους με την Ινδία και άλλες χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής που συνεχίζουν να αποτελούν σανίδα σωτηρίας για τη Ρωσία. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στον παγκόσμιο Νότο, όπου η Ρωσία απολαμβάνει μεγαλύτερη επιρροή και είναι σε θέση να αμφισβητήσει την [Αμερικανική] αφήγηση».
Γ. ΠΩΣ ΠΟΛΕΜΑ Η “ΔΥΣΗ” ΤΑ ΡΩΣΙΚΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟ;
Επισημάναμε κάποια σημεία στις δύο παραπάνω “μελέτες”/αναλύσεις που είναι κοινά: Και στα δύο πονήματα εκφράζεται η ανησυχία για την απήχηση του Ρωσικού αφηγήματος περί αμυντικού πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία. Όπως είδαμε, η Ρωσική θέση δεν παρουσιάζεται ούτε αντιμετωπίζεται στην πληρότητά της σε κανένα από τα δύο, γεγονός που καθεαυτό προδίδει αμηχανία και υπογραμμίζει την “διαπερατότητα” που διαθέτει η Ρωσική αφήγηση, καθώς ούτε η παράθεσή της δεν εξυπηρετεί τους πολέμιούς της. Παρόλ’ αυτά απορρίπτεται συνοπτικά ως “παραπληροφόρηση” την οποία μάλιστα το πρώτο πόνημα συνδέει αυθαίρετα και αντι-δεοντολογικά με “θεωρίες συνωμοσίας”. Είναι, πιστεύω, προφανές ότι για να αντικρουστεί μια θεωρία που διαδίδεται και ασκεί σαφή επιρροή, κάτι παραπάνω θα πρέπει να γίνει από τους Δυτικούς μαχητές του γνωστικού πολέμου από το να την χλευάζουν και να της κολλάνε ταμπελάκια.
Δεν γνωρίζουμε πώς θα πείσουν τους ηγέτες των χωρών που δεν έχουν πειστεί από τη Δυτική αφήγηση, αλλά υποψιαζόμαστε ότι αυτό δεν τους ενδιαφέρει. Έχουν βάλει “όλα τα λεφτά” στη νίκη των Ουκρανών, η οποία βεβαίως, όταν επέλθει ή έστω όταν διαφανεί ότι επέρχεται—όπως λέμε “όταν έλθεις εν τη βασιλεία σου”—κατανάγκην θα μεταβάλει και τη στάση των ηγετών αυτών. Νομίζω ότι αυτή είναι η τακτική απέναντι στις χώρες που δεν συμμορφώνονται, παράλληλα φυσικά με τις απειλές για κυρώσεις—που όμως έχουν εξελιχθεί σε δίκοπο μαχαίρι, καθώς η γενίκευση της επιβολής τους σε πάμπολλες χώρες θα μπορούσε να οδηγήσει αυτές τις χώρες στη συνεργασία μεταξύ τους, γεγονός που όχι μόνο θα ακύρωνε τις κυρώσεις αλλά θα ακύρωνε ακόμη και την έννοια “κύρωση” καθεαυτή. Τυπικό παράδειγμα εδώ είναι η Ινδία, όπου οι απειλές λειτουργούν για πλήθος μεμονωμένων επιχειρήσεων αλλά όχι για το κράτος συνολικά, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να μην αποτολμούν να επιβάλουν κυρώσεις στο Ινδικό κράτος.
Αυτό που τους ενδιαφέρει αυτή τη στιγμή είναι κυρίως το πώς θα “μεταπείσουν” τους λαούς των χωρών, όχι μόνο της Δύσης, αλλά και της Αφρικής, της Ασίας, της Λ. Αμερικής, της Μ. Ανατολής, σχετικά με την επεκτεινόμενη και τείνουσα να επικρατήσει θεώρηση ότι η Ρωσία διεξάγει αμυντικό πόλεμο στην Ουκρανία.
Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα των κατευθύνσεων που παίρνει αυτές τις μέρες η Δυτική προπαγάνδα προκειμένου να καταπολεμήσει τη Ρωσική αφήγηση.
Γ1. Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ
Έτσι, την Παρασκευή 4 Νοεμβρίου, ο πρόεδρος Μπάιντεν, του οποίου η προσπάθεια να εγκαταστήσει υπηρεσία ανοιχτής λογοκρισίας στις ΗΠΑ μέσω της καθιέρωσης του λεγόμενου «υπουργείου αλήθειας» εγκαταλείφθηκε άδοξα—αν και η αλήθεια είναι ότι απλώς πήρε πιο έμμεσους δρόμους, όπως θα δούμε παρακάτω—στράφηκε κατά του Έλον Μασκ και του τουΐτερ, το οποίο ο επιχειρηματίας αγόρασε πριν λίγες μέρες.
Ο Έλον Μασκ ανέβασε ένα βίντεο όπου εμφανίζεται να μπαίνει στα κεντρικά γραφεία του Twitter κραδαίνοντας ένα νεροχύτη/νιπτήρα
Το τουΐτερ ασκεί μαζική λογοκρισία και διαγράφει αναιτιολόγητα και ανεξέλεγκτα λογαριασμούς που υποστηρίζουν το Ρωσικό αφήγημα από την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία (έχουμε αναφερθεί αναλυτικά αλλού, βλ. Κεφάλαιο Γ: Η παραπληροφόρηση ως μείζον επιχειρησιακό όπλο), ενώ σε ορισμένους που δεν διαγράφει προσθέτει προειδοποίηση ότι αποτελούν «φερέφωνα της Ρωσικής κυβέρνησης» ή ότι οι κατέχοντες τον αντίστοιχο λογαριασμό «εργάζονται για λογαριασμό Ρωσικών ΜΜΕ», συχνά με εξαιρετικά φαιδρά αποτελέσματα .
Όσο συνέβαινε αυτό ο Μπάιντεν δεν είχε πρόβλημα. Αλλά πρόβλημα απέκτησε το τουΐτερ, το οποίο υποχώρησε παγκόσμια έναντι του Τέλεγκραμ, που πλέον αποτελεί ίσως το βασικότερο εργαλείο πληροφόρησης για τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία. Ο Μπάιντεν, φοβούμενος αλλαγές πολιτικής στο τουΐτερ από τον Μασκ, δήλωσε ότι «Ο Έλον Μασκ βγαίνει και αγοράζει μια εταιρεία που εκτοξεύει ψέματα σε όλο τον κόσμο» με την εκπρόσωπο του Λευκού Οίκου, Karine Jean-Pierre να δηλώνει στους δημοσιογράφους νωρίτερα την Παρασκευή ότι ο Μπάιντεν έχει «μιλήσει ανοιχτά για τη σημασία των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης να συνεχίσουν να λαμβάνουν μέτρα για τη μείωση της ρητορικής μίσους και της παραπληροφόρησης». «Αυτή η πεποίθηση [του Μπάιντεν] επεκτείνεται στο Twitter, επεκτείνεται στο Facebook και σε κάθε άλλη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης όπου οι χρήστες μπορούν να διαδώσουν παραπληροφόρηση», συνέχισε η ίδια. Προφανώς, για τον Μπάιντεν “παραπληροφόρηση” είναι οτιδήποτε δεν συνάδει με την αφήγηση της Αμερικανικής κυβέρνησης.
Ο Μπάιντεν την Παρασκευή 4 Νοεμβρίου καθώς εκφωνεί τον Φιλιππικό κατά του…Twitter
Η προσπάθεια της Αμερικανικής κυβέρνησης να επιβάλει άμεσο έλεγχο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιδιαίτερα και όσο αφορά τη διάδοση “μη εγκεκριμένων” αφηγήσεων για το Ουκρανικό, όπως ήδη γράψαμε, δεν είναι νέα. Καταρχήν, στο Facebook έχει επιβληθεί καθεστώς αυστηρού ελέγχου των αναρτήσεων για το Ουκρανικό με καταστολή όσων προωθούν το Ρωσικό αφήγημα—όλοι γνωρίζουμε τα καρτελάκια που χαρακτηρίζουν αναρτήσεις από Ρωσικά ΜΜΕ ως φερέφωνα της Ρωσικής κυβέρνησης ή την παρεμβολή ταμπέλων περί “ψευδούς καταχώρησης” με αστήρικτα σχόλια από εντελώς άχρηστους, υποτίθεται “ανεξάρτητους”, κριτές σε αναρτήσεις που αμφισβητούν την αμερικανική προπαγάνδα, ανεξάρτητα από τα στοιχεία που προσκομίζονται. Μάλιστα, ειδικά για τους “ελεγκτές” που έχει προσλάβει το Facebook για το Ουκρανικό, η πλειοψηφία τους χρηματοδοτείται είτε άμεσα είτε έμμεσα από την CIA. Επίσης, το F/B μετέβαλε την πολιτική του όσο αφορά τους νέο-ΝΑΖΙ της Ουκρανίας, των οποίων οι απόψεις δεν επιτρεπόταν να αναρτώνται: Τώρα πλέον επιτρέπεται, αρκεί αυτές να στρέφονται κατά των Ρώσων, ακόμη και αν καλούν στην εκτέλεσή τους—αυτό δεν θεωρείται “κήρυγμα μίσους”.
Επίσης είναι πολύ γνωστή η περίπτωση όπου το Τουΐτερ έκλεισε το λογαριασμό της Αμερικανικής εφημερίδας New York Post λίγο πριν τις εκλογές, όταν η τελευταία αποκάλυψε τα αλισβερίσια της οικογένειας Μπάιντεν στην Ουκρανία, τον καιρό που ο γιος του νυν προέδρου και τότε αντιπροέδρου (επί κυβέρνησης Ομπάμα) κέρδιζε τερατώδη ποσά και κανόνιζε με το αζημίωτο ραντεβού Ουκρανών επιχειρηματιών με τον τότε αντιπρόεδρο των ΗΠΑ. Ως αιτιολογία προβλήθηκε ότι η είδηση αποτελούσε—τι πρωτότυπο!—Ρωσική παραπληροφόρηση.
Αλλά αυτά δεν ήταν αρκετά για την Αμερικανική κυβέρνηση. Έτσι, σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ του Intercept, το υπουργείο εσωτερικής ασφάλειας των ΗΠΑ (Department of Homeland Security—DHS), που θα ήταν υπεύθυνο και για το αλήστου μνήμης «υπουργείο αλήθειας», βρίσκεται σε άμεση επικοινωνία με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τους υποδεικνύει ποιες αναρτήσεις να καταπνίξουν σύμφωνα με την άποψή του περί παραπληροφόρησης.
Η “ειδική πύλη” μέσω της οποίας οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης των ΗΠΑ ζητάνε
την απόρριψη αναρτήσεων οι οποίες χαρακτηρίζονται ως “παραπληροφόρηση”
όσο αφορά την υποστήριξη των ΗΠΑ στην Ουκρανία
Το Business Insider περιγράφει στους τίτλους του ως εξής την όλη επιχείρηση του DHS: «Το Facebook διαθέτει μια ειδική πύλη για κυβερνητικούς αξιωματούχους προκειμένου να ζητούν να περιορίζονται ή να καταστέλλονται αναρτήσεις των χρηστών για ασαφώς καθορισμένη παραπληροφόρηση, αναφέρει έκθεση. Το The Intercept ανέφερε ότι οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης συνεργάζονται με μια πρωτοβουλία του DHS κατά της παραπληροφόρησης. Το Facebook δημιούργησε μια ειδική πύλη για κυβερνητικούς αξιωματούχους για να ζητούν να στραγγαλίζεται ή να καταστέλλεται το περιεχόμενο των [αναρτήσεων των]χρηστών. Στο στόχαστρο έχει μπει περιεχόμενο σχετικά με την προέλευση της πανδημίας COVID-19, τη φυλετική δικαιοσύνη και την υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία».
Γ2. Η ΧΡΗΣΗ “ΦΙΛΙΚΩΝ” ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΥΝΟΪΚΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ
Εδώ τα παραδείγματα είναι καθημερινά και δεν έχει νόημα η προσπάθεια να τα παρακολουθήσουμε. Έχουμε αναφερθεί και στο παρελθόν εκτεταμένα στη χρήση των ΜΜΕ ως διαύλων διοχέτευσης αμερικανικής παραπληροφόρησης στο κοινό. Μάλιστα, οι ειδικοί του γνωστικού πολέμου είχαν ενθουσιαστεί τους πρώτους μήνες των πολεμικών επιχειρήσεων με τον τρόπο που η κυβέρνηση Μπάιντεν ασκούσε πλήρη έλεγχο σε όλα τα Δυτικά ΜΜΕ και διοχέτευε πληροφορίες και εκτιμήσεις “κατά βούληση”. Ειδικότερα για αυτή την περίοδο ο αναγνώστης ας ανατρέξει στο άρθρο με τίτλο: «Σε αναμονή της Ουκρανικής μεγάλης προβοκάτσιας: Ένα βήμα πριν την άμεση NATOϊκή εμπλοκή» (κυρίως κεφάλαια Γ, Ε2 και ΣΤ5).
Εδώ θα αναφερθούμε μόνο σε ένα πολύ πρόσφατο άρθρο (για την μετάφραση εκτεταμένων αποσπασμάτων βλ. εδώ), επειδή, αντίθετα με όσα συμβαίνουν συνήθως, πρόκειται για ένα πολύ καλοδουλεμένο κομμάτι στην προσπάθεια της Αμερικανικής κυβέρνησης να διαμορφώσει την παγκόσμια κοινή γνώμη όσο αφορά την Αμερικανική βοήθεια στην Ουκρανία. Είναι το άρθρο που αποκάλυψε ότι ο Μπάιντεν ύψωσε τη φωνή του στον Ζελένσκι όταν ο τελευταίος φάνηκε “αγνώμων” προς τις ΗΠΑ για την Αμερικανική βοήθεια—αν και η σχετική αποκάλυψη έγινε τέσσερις μήνες αργότερα και λίγο πριν τις Αμερικανικές ενδιάμεσες εκλογές που έχουν αναδείξει στους ψηφοφόρους το θέμα της απύθμενης ενίσχυσης της Ουκρανίας παρά τα τεράστια οικονομικά προβλήματα του λαού των ΗΠΑ. Είναι στο ίδιο άρθρο που αποκαλύφθηκε ότι οι πρόσφατες Ουκρανικές επιθέσεις σχεδιάστηκαν άμεσα κάτω από την καθοδήγηση των Αμερικανο-βρετανικών αρχηγείων—εδώ ο στόχος είναι να φανεί ότι η αμερικανική παρέμβαση “πιάνει τόπο”. Επίσης, στο ίδιο άρθρο υποστηρίζεται ότι η κλιμάκωση της εμπλοκής των ΗΠΑ έχει γίνει κατά τρόπο που να την “συνηθίσει” η Ρωσία ώστε να μην αντιδράσει σοβαρά στην μεταφορά της Αμερικανικής βοήθειας—μάλιστα η Ρωσία συγκρίνεται με τον γνωστό βάτραχο που σιγά σιγά συνηθίζει στη θερμότητα μέχρι να βράσει μέσα στην κατσαρόλα.
Το ενδιαφέρον βρίσκεται στα αντικρουόμενα συμφέροντα της Αμερικανικής αφήγησης. Αφενός απαιτείται να πειστεί το Αμερικανικό κοινό ότι αξίζουν οι θυσίες του αμερικανικού λαού χάριν της Ουκρανίας και αφετέρου απαιτείται να πειστεί το διεθνές κοινό ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ δεν λειτουργούν επιθετικά προς τη Ρωσία. Εδώ έχουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της σύγκρουσης συμφερόντων.
Ο γνωστός, εξαιρετικός αναλυτής Scot Ritter γράφει γι’ αυτό το άρθρο, έχοντας προηγουμένως επιχειρηματολογήσει εξαντλητικά για την άποψή του: «Το “Inside the US Effort to Arm Ukraine” του Yaffa είναι ένα έξυπνο κομμάτι κυβερνητικής στενογραφίας που μεταμφιέζεται σε δημοσιογραφία και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο από όλους όσους το διαβάζουν».
Δεδομένης όμως της προσοχής που αρχίζει να τραβά η κούραση που επιδεικνύει το παγκόσμιο κοινό στη συνέχιση του πολέμου καθώς και η αυξανόμενη διάδοση της Ρωσική αφήγησης ότι (ανάμεσα στα άλλα) η Ρωσία αμύνεται κατά των ΑμερικανοΝΑΤΟικών στην Ουκρανία, πρέπει να αναμένουμε άμεσα την έναρξη νέων δημοσιογραφικών ομοβροντιών ακριβώς στην κατεύθυνση ότι οι Ρώσοι είναι εκείνοι που αρνούνται την ειρήνευση στην Ουκρανία.
Αλλά, όπως θα δούμε αμέσως μετά, αυτή η προσπάθεια προσκρούει στους ίδιους τους Ουκρανούς.
Γ3. ΟΙ ΟΥΚΡΑΝΟΙ ΟΦΕΙΛΟΥΝ ΝΑ ΦΑΝΟΥΝ ΔΙΑΛΑΚΤΙΚΟΙ “ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ”
Στις 5 Νοεμβρίου η Washington Post, που από ορισμένους θεωρείται ότι εκφράζει το “βαθύ κόμμα” των Δημοκρατικών ακόμη περισσότερο από όσο οι New York Times, δημοσίευσε άρθρο με τίτλους «Οι ΗΠΑ ζητούν ιδιαιτέρως από την Ουκρανία να δείξει ότι είναι ανοιχτή σε διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία – Η ενθάρρυνση δεν αποσκοπεί στο να ωθήσει την Ουκρανία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αλλά στο να διασφαλίσει ότι θα διατηρήσει ένα ηθικό πλεονέκτημα στα μάτια των διεθνών υποστηρικτών της».
Πρόκειται ακριβώς για προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το Ρωσικό αφήγημα ότι στην Ουκρανία η Ρωσία αμύνεται κατά της επέκτασης των ΑμερικανοΝΑΤΟικών σε βάρος της.
Είναι γνωστές οι προσπάθειες της Ρωσίας για διαπραγματεύσεις και ειρήνευση και επίσης είναι γνωστός ο τρόπος που κατέρρευσαν οι συμφωνίες της Κωνσταντινούπολης κάτω από την άμεση παρέμβαση των Βρετανών, που φυσικά λειτούργησαν ως ενδιάμεσοι των Αμερικανών. Ο Μπόρις Τζόνσον στην απροειδοποίητη επίσκεψή του στο Κίεβο, αμέσως μετά την Κωνσταντινούπολη είπε στους Ουκρανούς: «Εσείς μπορεί να υπογράψετε, αλλά εμείς δεν θα υπογράψουμε ως εγγυήτρια δύναμη», όπως προέβλεπε η συμφωνία.
Λιγότερο γνωστός όμως είναι ίσως ένας πρόσφατος ψηφισμένος νόμος από το Ουκρανικό κοινοβούλιο (όπου—υπενθυμίζουμε—όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν απαγορευτεί) σύμφωνα με τον οποίο απαγορεύονται οι διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία όσο πρόεδρός της είναι ο Πούτιν. Δηλαδή, για να κάτσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων οι Ουκρανοί πλέον απαιτούν ούτε λίγο ούτε πολύ την καθεστωτική αλλαγή στη Ρωσία.
Είναι σαφές ότι αυτά όλα δεν βοηθούν την εκστρατεία δημοσίων σχέσεων των ΑμερικανοΝΑΤΟικών προς το παγκόσμιο κοινό.
Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα του άρθρου:
“Η άρνηση του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι να συνομιλήσει με τον ηγέτη της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, έχει τροφοδοτήσει την ανησυχία σε μέρη της Ευρώπης, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής, όπου οι διαλυτικές συνέπειες του πολέμου είναι σοβαρές.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν ενθαρρύνει κατ’ ιδίαν τους ηγέτες της Ουκρανίας να σηματοδοτήσουν ένα άνοιγμα για διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία και να εγκαταλείψουν τη δημόσια άρνησή τους να συμμετάσχουν σε ειρηνευτικές συνομιλίες, εκτός εάν ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν απομακρυνθεί από την εξουσία, σύμφωνα με άτομα που γνωρίζουν τις συζητήσεις.
Ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Jake Sullivan συναντήθηκε στις 4 Νοεμβρίου στο Κίεβο με τον επικεφαλής του προεδρικού γραφείου Andriy Yermak. Ένα από τα θέματα της συνάντησης, κατά την Washington Post, ήταν η “ενθάρρυνση” της κυβέρνησης του Κιέβου να εμφανίσει περισσότερη διαλλακτικότητα για τα μάτια του κόσμου.
Το αίτημα των Αμερικανών αξιωματούχων δεν αποσκοπεί στο να ωθήσει την Ουκρανία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, δήλωσαν οι άνθρωποι αυτοί. Αντίθετα, το χαρακτήρισαν ως μια υπολογισμένη προσπάθεια να διασφαλιστεί ότι η κυβέρνηση στο Κίεβο θα διατηρήσει την υποστήριξη άλλων εθνών που αντιμετωπίζουν εκλογικά σώματα που είναι επιφυλακτικά στην τροφοδότηση ενός πολέμου για πολλά χρόνια.»
Προσέξτε τη διατύπωση που είναι ακριβώς έτσι στο πρωτότυπο: τα έθνη “αντιμετωπίζουν” τα εκλογικά σώματά τους, τα οποία μπορεί να διαφωνούν με την πολιτική “των εθνών”. Αλλά τότε, από ποιους αποτελούνται αυτά τα περίφημα “έθνη” που μπορούν και διαφοροποιούνται από τα εκλογικά τους σώματα;
Αλλά ας συνεχίσουμε.
«Αμερικανοί αξιωματούχοι ….. παραδέχονται ότι η απαγόρευση συνομιλιών από τον Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει προκαλέσει ανησυχία σε μέρη της Ευρώπης, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής, όπου οι διαλυτικές επιπτώσεις του πολέμου στη διαθεσιμότητα και το κόστος των τροφίμων και των καυσίμων γίνονται πιο έντονα αισθητές. “Η κόπωση από την Ουκρανία είναι ένα πραγματικό πρόβλημα για ορισμένους από τους εταίρους μας”, δήλωσε ένας Αμερικανός αξιωματούχος, ο οποίος, όπως και άλλοι που ερωτήθηκαν για την παρούσα αναφορά, μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας προκειμένου να συζητήσει τις ευαίσθητες συνομιλίες μεταξύ Ουάσινγκτον και Κιέβου.»
«Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν φθίνουσα υποστήριξη μεταξύ των Ρεπουμπλικάνων για τη συνέχιση της χρηματοδότησης του στρατού της Ουκρανίας στα τρέχοντα επίπεδα, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο Λευκός Οίκος μπορεί να αντιμετωπίσει αντίσταση μετά τις ενδιάμεσες εκλογές της Τρίτης, καθώς επιδιώκει να συνεχίσει ένα πρόγραμμα βοήθειας για την ασφάλεια που έχει προσφέρει στην Ουκρανία το μεγαλύτερο τέτοιο ετήσιο ποσό από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου……. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε στις 3 Νοεμβρίου από τη Wall Street Journal, το 48% των Ρεπουμπλικανών δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες κάνουν ” υπερβολικά πολλά” για να στηρίξουν την Ουκρανία, από 6% τον Μάρτιο.»
«Οι ανησυχίες σχετικά με μια μεγαλύτερης διάρκειας σύγκρουση είναι ιδιαίτερα έντονες σε έθνη που ήταν ήδη διστακτικά στο να στηρίξουν τον συνασπισμό υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για την υποστήριξη της Ουκρανίας, είτε λόγω δεσμών με τη Μόσχα είτε λόγω απροθυμίας να συνταχθούν με την Ουάσινγκτον. Η Νότια Αφρική απείχε από μια πρόσφατη ψηφοφορία του ΟΗΕ που καταδίκασε τα διατάγματα προσάρτησης της Ρωσίας, λέγοντας ότι ο κόσμος πρέπει αντ’ αυτού να επικεντρωθεί στη διευκόλυνση της κατάπαυσης του πυρός και της πολιτικής επίλυσης. Ο νέος εκλεγμένος πρόεδρος της Βραζιλίας, Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, δήλωσε ότι ο Ζελένσκι είναι εξίσου υπεύθυνος για τον πόλεμο με τον Πούτιν. Ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι, ο οποίος έχει προσπαθήσει να διατηρήσει καλές σχέσεις με τη Μόσχα και το Κίεβο, προσέφερε βοήθεια για τις ειρηνευτικές συνομιλίες σε μια κλήση με τον Ζελένσκι τον περασμένο μήνα. Ο Ουκρανός ηγέτης τον απέρριψε.»
Η ανετοιμότητα των Αμερικανών να διασκεδάσουν, έστω και για τα μάτια του κόσμου, τη θέση ότι η Ρωσία αμύνεται κατά της επέκτασης και της επιθετικότητας του ΝΑΤΟ φαίνεται καθαρά και από το ίδιο το άρθρο που καταλήγει με μια δακρύβρεχτη ατάκα του Ζελένσκι, ο οποίος όταν ρωτήθηκε τι θα πράξει όταν η Ουκρανία κερδίσει τον πόλεμο, απάντησε ότι θα πάει στην Κριμαία να βλέπει τη θάλασσα.
Γ4. ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΝΑΤΟ ΜΕ ΦΙΛΙΚΟ ΠΡΟΣ ΤΗ ΡΩΣΙΑ ΚΟΙΝΟ
Είδαμε ότι η αύξηση της επιρροής της Ρωσικής αφήγησης για τα αίτια του πολέμου στην Ουκρανία στο κοινό τρίτων χωρών επιδιώκεται να αντιμετωπιστεί όχι μόνο με μέτρα ιδεολογικού χαρακτήρα, αλλά και με διοικητικά μέτρα. Είναι αναμενόμενο ότι αυτά θα δοκιμαστούν αρχικά σε χώρες της περιφέρειας του ΝΑΤΟ πριν εφαρμοστούν σε πιο κεντρικές χώρες (π.χ. στη Γερμανία). Ήδη εμφανίστηκαν κάποιες χώρες που χαρακτηρίζονται ως “πρώτης γραμμής” που ήδη συζητούν στα σοβαρά τη λήψη αστυνομικών μέτρων κατά της αντίληψης ότι η Ρωσία δεν ευθύνεται για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ένα παράδειγμα είναι, σύμφωνα με το Bloomberg, η Σλοβακία.
Σύμφωνα με την τιτλοφόρηση του άρθρου: «Στις πρώτες γραμμές του ΝΑΤΟ, οι Σλοβάκοι καταπολεμούν την προέλαση της ρωσικής προπαγάνδας. Η Σλοβακία ενισχύει την ειδική μονάδα που καταπολεμά τις υβριδικές απειλές. Η Ρωσία εξακολουθεί να απολαμβάνει ευρείας υποστήριξης στη Σλοβακία, κράτος μέλος της ΕΕ.»
Όπως θα δούμε στη συνέχεια, οι ιδέες που παρουσιάζονται είναι ακριβώς ίδιες με αυτές της πρώτης “μελέτης” μας—ο Θεός να την κάνει—αυτήν του CeMAS. Με δυο λόγια, αυξάνονται ραγδαία οι απόψεις ότι η Ρωσία δεν ευθύνεται για την κατάσταση στην Ουκρανία, πράγμα που συνιστά “θεωρία συνωμοσίας” η οποία εκπορεύεται από τη Ρωσία μέσω ελεγχόμενων μέσων στο διαδίκτυο και γι’ αυτό θα πρέπει να παρθούν άμεσα μέτρα για την πάταξή της. Επειδή αξίζει τον κόπο, για να φανούν οι ομοιότητες, θα μεταφράσουμε όλο το άρθρο εδώ. Και θα διακινδυνεύσουμε και μια δική μας “θεωρία συνωμοσίας”: Η ομοιότητα των απόψεων αυτών καταδεικνύει ότι αυτές διοχετεύονται και καθοδηγούνται από ενιαίο κέντρο, που επιδιώκει την ευθυγράμμιση των Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων σε κατευθύνσεις περιστολής της ελευθερίας του λόγου και της πληροφόρησης. Τον τίτλο του άρθρου τον είδαμε, συγγραφέας του είναι ένας Daniel Hornak και ημερομηνία ανάρτησης η 4η Νοεμβρίου. Πάμε στο περιεχόμενο τώρα:
«Η Σλοβακία, ένα μέλος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι μισοί πολίτες πιστεύουν ότι η Ρωσία δεν προκάλεσε τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενισχύει μια ειδική μονάδα που συστάθηκε φέτος για την καταπολέμηση των υβριδικών απειλών.
Τώρα το Κέντρο Αντιμετώπισης Υβριδικών Απειλών του Υπουργείου Εσωτερικών επιδιώκει να αγοράσει ειδικό αναλυτικό λογισμικό βασισμένο στην τεχνητή νοημοσύνη για τον εντοπισμό πληροφοριακών επιχειρήσεων. “Θα μας επιτρέψει να έχουμε καλύτερη εικόνα για το τι συμβαίνει στο διαδίκτυο και αν αυτό ελέγχεται από το εξωτερικό”, δήλωσε ο Ντάνιελ Μίλο, επικεφαλής της μονάδας σε συνέντευξή του αυτή την εβδομάδα.
Η Ρωσία χρησιμοποιεί διαδικτυακές υβριδικές εκστρατείες για να υπονομεύσει την κυβέρνηση που έχει έντονη φιλο-ουκρανική στάση, είπε. Έρευνες δείχνουν ότι πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού των 5,4 εκατομμυρίων είναι επιρρεπείς στο να πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας και μόνο κάθε δεύτερος Σλοβάκος πιστεύει ότι η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία. Επίσης, περισσότεροι πολίτες εμπιστεύονται τους Ρώσους παρά τους Αμερικανούς συμμάχους τους.»
Στη συνέχεια το άρθρο παραθέτει κυριολεκτικά “από το πουθενά” τον ακόλουθο πίνακα με την διάδοση τριών (ποιων?—άγνωστο) θεωριών συνωμοσίας στις αντίστοιχες χώρες.
Προφανώς, ο αναγνώστης οφείλει να εννοήσει ότι μία από τις τρεις είναι η θεωρία ότι για τον πόλεμο στην Ουκρανία ευθύνεται το ΝΑΤΟ. Τυπική κατάσταση που αντιστοιχεί στην παροιμία: “Από την Πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα”. Μάλλον ο συγγραφέας θεώρησε ότι με τον πίνακα αυξάνει η εγκυρότητα του πονήματός του.
Αλλά, ας συνεχίσουμε με το άρθρο:
«Λίγο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, το μερίδιο των φιλο-ρωσικών αφηγήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντιστοιχούσε στο μερίδιο των φιλο-ουκρανικών, δήλωσε ο Milo.
“Αλλά κατά τη διάρκεια λίγων μηνών, η κατάσταση άλλαξε”, είπε. “Οι φιλορωσικές αναρτήσεις στο Facebook επικρατούν όλο και περισσότερο. Σαν αποτέλεσμα αυτής της εκστρατείας παραπληροφόρησης, ένα μέρος του πληθυσμού έχει κατηχηθεί (sic!) από τη φιλο-ρωσική προπαγάνδα”.
Οι προσπάθειες της μονάδας υποστηρίζονται από την κυβέρνηση που στέλνει στρατιωτική και ανθρωπιστική βοήθεια στην Ουκρανία, φιλοξενεί δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες και υποστηρίζει όλες τις κυρώσεις που έχει επιβάλει η ΕΕ στη Ρωσία.
“Πρέπει να επιταχύνουμε τις προσπάθειές μας, υπάρχουν ακόμη δυνατότητες αύξησης της αποτελεσματικότητας”, δήλωσε ο πρωθυπουργός Έντουαρντ Χέγκερ στις 19 Οκτωβρίου, καθώς αναφέρθηκε στην ανάγκη καταπολέμησης της παραπληροφόρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Για να πετύχει αυτό, τα βήματα αυτά πρέπει επίσης να υποστηριχθούν σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, “αλλιώς οι προσπάθειές μας μπορεί να μείνουν χωρίς δόντια”, είπε.»
Με άλλα λόγια ο Σλοβάκος πρωθυπουργός ζητά την κήρυξη πανστρατιάς όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και ανά την υφήλιο, για να δείξει “τα δόντια του” το φιλο-ουκρανικό στρατόπεδο…
Το Russia Today επισημαίνει ότι το Κέντρο Αντιμετώπισης Υβριδικών Απειλών του Υπουργείου Εσωτερικών της Σλοβακίας αποτελεί θυγατρική του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας με έδρα τη Φινλανδία—μανία που έχουν με τις αριστείες!—και παρατηρεί ότι «Η προφανής περιφρόνηση της Μπρατισλάβα για τους εγχώριους διαφωνούντες μοιάζει με τη στάση των γειτονικών Τσέχων. Αφού περισσότεροι από 70.000 διαδηλωτές διαδήλωσαν κατά της πολιτικής του στην Πράγα στις αρχές Σεπτεμβρίου, ο Τσέχος πρωθυπουργός Πετρ Φιάλα δήλωσε ότι “η ρωσική προπαγάνδα και οι εκστρατείες παραπληροφόρησης είναι παρούσες στο έδαφός μας και κάποιοι απλώς τις ακούνε”…»
Ο Σλοβάκος πρωθυπουργός Ε. Χέγκερ ο οποίος υποστήριξε ότι τα μέτρα για τον έλεγχο του διαδικτύου πρέπει να παρθούν σε πανευρωπαϊκό και σε παγκόσμιο επίπεδο, «αλλιώς οι προσπάθειές μας μπορεί να μείνουν χωρίς δόντια» 😊.
Πριν περάσουμε στα συμπεράσματα, δυο λόγια για τις θεωρίες συνωμοσίας: Αυτές ασφαλώς υπάρχουν και η γνώμη μας είναι ότι αποτελούν μια μορφή κοινωνικής διαμαρτυρίας σε συνθήκες υποχώρησης της Αριστεράς και της μαρξιστικής παιδείας. Το γεγονός ότι συχνά αγκαλιάζονται από στρώματα που συντρίβονται κοινωνικά και ότι συχνά επίσης συμφύονται με ακροδεξιές απόψεις (κυρίως απόψεις που αναζητούν κάποιο σωτήρα με χαρακτηριστικά “φύρερ”) δεν αναιρεί τον κοινωνικό τους χαρακτηρισμό. Δεν μπορούν φυσικά να παίξουν ανατρεπτικό ρόλο για το κοινωνικό σύστημα και πολύ εύκολα χειραγωγούνται ακριβώς από τους πιο σκληρούς υπηρέτες αυτού του συστήματος οδηγώντας σε φαινόμενα παράλληλα με εκείνα της εμφάνισης του φασισμού ως κοινωνικού κινήματος. Αλλά, επίσης, με το πρόσχημα της καταπολέμησής των “θεωριών συνωμοσίας” το ίδιο το κοινωνικό σύστημα βρίσκει την ευκαιρία να χτυπήσει βασικές και θεμελιώδεις πολιτικές ελευθερίες, στη συγκεκριμένη περίπτωση το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης και διάδοσης των ιδεών. Η Αριστερά μόνο να χάσει έχει αν αποδεχτεί αυτή τη διαίρεση που επιδιώκουν οι κυρίαρχες ελίτ ή αν αποδεχτεί μέτρα ελέγχου της γνώμης και επιβολής λογοκρισίας. Φτάνει ο πλήρης έλεγχος που ασκείται στα καθεστωτικά ΜΜΕ!
Δ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Πληθαίνουν τελευταία οι ενδείξεις, όπως εμφανίζονται μέσα από “μελέτες”, αναλύσεις, άρθρα, αλλά και δηλώσεις πολιτικών προσώπων, ότι η Δύση χάνει τον έλεγχο στην αφήγηση του Ουκρανικού, κυρίως στο ερώτημα ποιος ευθύνεται για τον πόλεμο, όπου έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των ανθρώπων που πιστεύουν ότι υπεύθυνοι είναι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ και όχι η Ρωσία. Αυτό, σε συνδυασμό με κάποια διαφαινόμενη μεταστροφή του εκλογικού σώματος στις ΗΠΑ, τον δύσκολο χειμώνα στην Ευρώπη και τον ενδεχόμενο λιμό σε χώρες του λεγόμενου “Νότου”, κινδυνεύει να οδηγήσει σε μη ελεγχόμενες από τους ΑμερικανοΝΑΤΟικούς υπεύθυνους της σύγκρουσης καταστάσεις.
Η εκδοχή να πιεστεί η Ουκρανία για διαπραγματεύσεις έχει απορριφθεί προκαταβολικά, αφού κάτι τέτοιο αντιβαίνει τον θεμελιώδη σχεδιασμό των ΑμερικανοΝΑΤΟικών για πόλεμο “μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό” προκειμένου να γίνει όσο μεγαλύτερη ζημιά είναι δυνατόν στη Ρωσία—τους λόγους που συμβαίνει αυτό έχουμε αναλύσει αλλού. Βέβαια, η Ουκρανία πιέζεται να δείξει μεγαλύτερη διαλλακτικότητα “για τα μάτια του κόσμου” επειδή η στάση που τηρεί “ρίχνει νερό στο μύλο της Ρωσίας”, η οποία από τη δική της πλευρά δεν έχει σταματήσει να προτείνει διαπραγματεύσεις από την έναρξη των επιχειρήσεων.
Τώρα έχουμε φτάσει στο σημείο του “όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος”. Παρουσιάζεται μια ανησυχητική ομοβροντία από κυβερνητικές οργανώσεις και πολιτικούς, οι οποίοι πλέον ζητούν την άμεση λήψη μέτρων για την “προστασία της δημοκρατίας” από του συνωμοσιολόγους, δεδομένου ότι συνειδητά κατέταξαν την άποψη ότι η ευθύνη του πολέμου ανήκει στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ στις θεωρίες συνωμοσίας που δήθεν απειλούν τα θεμέλια της κοινωνίας. Αποτελεί ενδιαφέρον γεγονός ότι ουδείς συζητά με επιχειρήματα και η Ρωσικές θέσεις καν δεν παρουσιάζονται για να αντικρουστούν καθώς μετουσιώνονται στην καρικατούρα “για όλα φταίνε οι ΗΠΑ”.
Η εκτίμησή μας είναι ότι θα επιχειρηθεί ο παραπέρα ασφυκτικός έλεγχος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθώς και των ανεξάρτητων πηγών πληροφόρησης στο Ίντερνετ, καθώς τα καθεστωτικά ΜΜΕ είναι ήδη πλήρως ελεγχόμενα από τις κυρίαρχες τάξεις στις χώρες της Δύσης, των οποίων η πολιτική ως προς την προς Ανατολάς επέκταση συμπίπτει. Όμως, θα υπάρξουν (και ήδη υπάρχουν) τεράστιες αντιστάσεις σε αυτή την επιχείρηση ελέγχου.
Άποψή μας είναι ότι στις επερχόμενες συγκρούσεις για την αποτροπή της φίμωσης των ανεξάρτητων μέσων καθώς και της διατήρησης της αστικο-δημοκρατικής “ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης”—με την οποία συμφωνούμε απολύτως—οι διαχωριστικές γραμμές δεν θα θυμίζουν τις ιστορικά παραδοσιακές, αν και φυσικά, επί της ουσίας, θα είναι και πάλι ταξικά προσδιορισμένες. Αλλά η συζήτηση αυτή ανήκει σε άλλο άρθρο.
[1] Οι επιχειρήσεις στο “ανθρώπινο πεδίο” συνιστούν αυτό που παραδοσιακά αποκαλείται “ψυχολογικός πόλεμος”, όρος που πλέον έχει αντικατασταθεί από τον “γνωστικό πόλεμο”. Όπως γράφουν ΝΑΤΟικά πονήματα, το ανθρώπινο πεδίο επιχειρήσεων είναι «η περιοχή ενδιαφέροντος όπου μπορούν να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν στρατηγικές και επιχειρήσεις οι οποίες, μέσω της στόχευσης των γνωστικών ικανοτήτων ατόμων και/ή κοινοτήτων μέσω ενός συνόλου ειδικών εργαλείων και τεχνικών, ιδιαιτέρως ψηφιακών, θα επηρεάσουν την αντίληψή τους και θα αλλοιώσουν τις ικανότητες συλλογισμού τους, αποκτώντας επομένως τον έλεγχο των μοχλών λήψης αποφάσεων, αντιλήψεων και συμπεριφορών προκειμένου να επιτευχθούν επιδιωκόμενα αποτελέσματα».
Αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μαθηματικών του ΕΚΠΑ.
