Σημείωση: Με αφορμή τις εξελίξεις στα σύνορα Ουκρανίας-Ρωσίας, η Monde Diplomatique αναδημοσίευσε σειρά παλαιότερων κειμένων της σχετικά με την ουκρανική κρίση. Το παρακάτω άρθρο του Igor Delanoë δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας τον Φεβρουάριο του 2020. Η εφημερίδα το αναδημοσίευσε στις 10 Απριλίου του 2021, μαζί με το ακούλουθο σχόλιο εκ μέρους της σύνταξής της:

«Η ανταλλαγή μεταξύ του ουκρανικού στρατού και των φιλο-ρωσικών, αποσχιστικών δυνάμεων στο Ντονμπάς εντείνεται. Τόσο το Κίεβο όσο και η Μόσχα αλληλοκατηγορούνται για «προκλήσεις». Η Ρωσία λέει ότι είναι έτοιμη να «υπερασπιστεί» τον τοπικό πληθυσμό από μια ενδεχόμενη μεγάλης κλίμακας στρατιωτική επίθεση και έχει συγκεντρώσει στρατεύματα στα σύνορα. Ο πρόεδρος Biden, που μέχρι στιγμής είχε παραμελήσει τον Ουκρανό ομόλογό του, σήκωσε τελικά το τηλέφωνο για να τον διαβεβαιώσει για την «αταλάντευτη υποστήριξη» της Ουάσινγκτον. Στις 9 Απρίλη, λίγες μέρες μετά την αύξηση του επιπέδου επιφυλακής στην περιοχή εκ μέρους του ΝΑΤΟ, αμερικανικά πολεμικά πλοία έφτασαν στην Μαύρη Θάλασσα.

Ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelensky φαινόταν έτοιμος να επισπεύσει τις ειρηνευτικές διαδικασίες με την Ρωσία το 2019, αμέσως μετά την εκλογή του, οι διαπραγματεύσεις κατέρρευσαν ξανά. Οι Ουκρανοί επιθυμούν να αναθεωρήσουν τις προβλέψεις της Συμφωνίας του Μινσκ, που υπέγραψαν εν μέσω στρατιωτικής οπισθοχώρησης το 2015, αναθεώρηση που η Μόσχα αρνείται να κάνει, ενώ δεν μπορούν να την  αποδεχθούν ούτε οι συν-εγγυήτριες της ειρηνευτικής διαδικασίας χώρες, η Γαλλία και η Γερμανία».

Ακολουθεί το κείμενο του αναδημοσιευμένου άρθρου του Φεβρουαρίου του 2020.

Ποιος θέλει την ειρήνη  στην Ουκρανία;

Η πρόσφατη διάσκεψη στο Παρίσι αναπτέρωσε τις ελπίδες για τερματισμό της σύγκρουσης στο Ντονμπάς. Παρά την μερική αποκλιμάκωση και ορισμένες χειρονομίες, η κατάσταση απέχει πολύ από την διευθέτηση.

Η διάσκεψη «τύπου Νορμανδίας»[1] που έγινε στο Παρίσι το Δεκέμβριο του 2019 ανάμεσα σε Γαλλία, Γερμανία, Ουκρανία και Ρωσία ήταν η πρώτη μετά από τρία χρόνια και αποσκοπούσε στον τερματισμό της σύγκρουσης στην Ουκρανία ανάμεσα στις κυβερνητικές δυνάμεις και τις φιλορωσικές, αυτοανακηρυγμένες δημοκρατίες της περιοχής του Ντονμπάς. Η διάσκεψη ήρθε ως αποτέλεσμα της σχετικής διπλωματικής πρωτοβουλίας που έλαβε το περασμένο καλοκαίρι ο πρόεδρος της Γαλλίας Emmanuel Macron και κατέστη εφικτή μετά την εκλογή του Volodymyr Zelensky στην ουκρανική προεδρία τον Απρίλιο του 2019. Η νίκη του Zelensky (με 73% των ψήφων) έναντι του Petro Poroshenko επιβεβαιώθηκε και από τις πρόωρες βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου του 2019, στις οποίες το κόμμα του «Υπηρέτης του Λαού» διασφάλισε το 43% των ψήφων και απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο – την πρώτη απόλυτη πλειοψηφία που επιτυγχάνεται μετά την εισαγωγή του συστήματος πολυκομματικών εκλογών στη χώρα το 1991. Η ισχυρή αυτή εντολή αποτελούσε ένδειξη των μεγάλων προσδοκιών που είχαν οι εκλογείς από τον Zelensky, στις οποίες περιλαμβανόταν και η επίλυση της σύγκρουσης στο Ντονμπάς.

Ενώ ο Poroshenko δημιούργησε μια υγειονομική ζώνη αποκλεισμού γύρω από τις περιοχές των αυτονομιστών, ο Zelensky ακολούθησε άλλη προσέγγιση. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, μιλούσε και έγραφε στη ρωσική γλώσσα μπροστά στα ουκρανικά ΜΜΕ[2]. Αφού ανέλαβε καθήκοντα, απέφυγε τις αναφορές στην «ρωσική επιθετικότητα» στο Ντονμπάς[3]. Θέλει να φέρει τις επαρχίες που έχουν αποσχιστεί πίσω στο «μαντρί» του Κιέβου: το Σεπτέμβριο του 2019 η κυβέρνησή του συγκρότησε ένα σχέδιο αποκατάστασεις των οικονομικών και ανθρωπιστικών δεσμών με αυτές, περιλαμβανομένης της επανέναρξης πληρωμής των συντάξεων που είχε μπλοκάρει η κυβέρνηση Poroshenko[4].

Η Γαλλία άρχισε να εργάζεται για την πλήρη επανένταξη της Ρωσίας στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης, από την οποία είχε αποβληθεί για 5 έτη (η επανένταξη έλαβε τελικώς χώρα τον Ιούνιο του 2019). Το Σεπτέμβριο του 2019 η Ρωσία και η Ουκρανία προχώρησαν σε αμοιβαία ανταλλαγή 70 αιχμαλώτων. Λίγες ημέρες αργότερα, η τριμερής ομάδα εργασίας για την Ουκρανία, που αποκαλείται «Ομάδα του Μινσκ» και αποτελείται από εκπροσώπους της Ουκρανίας, της Ρωσίας και του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE), καθόρισε τρεις περιοχές κατά μήκος της πρώτης γραμμής του πολεμικού μετώπου από τις οποίες θα έπρεπε να απομακρυνθεί δοκιμαστικά ο βαρύς οπλισμός: το Petrivske, την Stanytsia Luhanska και το Zolote[5]. Πρόκειται για περιοχές όπου συνεχίζονται οι σποραδικές συγκρούσεις.

Δεδομένης της ανωτέρω προόδου, η Γαλλία πίστευε ότι μία νέα διάσκεψη «τύπου Νορμανδίας» έπρεπε να ακολουθήσει και πρότεινε μία ημερομηνία μέσα στον Οκτώβρη του 2019, ενώ η πιο επιφυλακτική Ρωσία πρότεινε μία ημερομηνία μέσα στο Νοέμβριο. Εντέλει, οι ηγέτες συναντήθηκαν στο Παρίσι στις 9 Δεκεμβρίου. Την 1^η Οκτωβρίου η Ουκρανία είχε υπογράψει την «φόρμουλα Steinmeier» (που έχει λάβει το όνομά της από τον Frank-Walter Steinmeier, πρώτη Υπουργό Εξωτερικών και νυν πρόεδρο της Γερμανίας), η οποία καλούσε σε διενέργεια εκλογών στις περιοχές των αυτονομιστών υπό την επίβλεψη του OSCE. Ο OSCE είναι ήδη αναλάβει καθήκοντα παρατηρητή ενόψει της ψηφοφορίας του ουκρανικού κοινοβουλίου για την απόδοση ειδικού καθεστώτος στο Ντονμπάς. Η Ρωσία επιβεβαίωσε την συμμετοχή της στην διάσκεψη επιστρέφοντας τρία ουκρανικά πολεμικά πλοία που είχε κατασχέσει από την Κριμέα το Νοέμβριο του 2018.

Τρεις δοκιμαστικές περιοχές

Παρά το γεγονός ότι η διάσκεψη στο Παρίσι είχε αναπτερώσει τις ελπίδες για την εξεύρεση μιας πολιτικής λύσης, τα αποτελέσματά της ήταν εντέλει περιορισμένα και κατά βάση αφορούσαν την στρατιωτική αποκλιμάκωση. Εφόσον απέτυχαν να συμφωνήσουν στην απομάκρυνση του βαρέως οπλισμού από το σύνολο της γραμμής του μετώπου (όπως προβλεπόταν από την συμφωνία του Μινσκ του Φεβρουαρίου του 2015), οι ηγέτες συμβιβάστηκαν στην δημιουργία τριών νέων περιοχών από όπου ο βαρύς οπλισμός θα απομακρυνόταν δοκιμαστικά μέχρι τον Μάρτιο. Η Ομάδα του Μινσκ ετοιμάζει ένα νέο σχέδιο για την αποναρκοθέτηση, ενώ έχει προταθεί και μία εκατέρωθεν ανταλλαγή του συνόλου των αιχμαλώτων. (Στις 29 Δεκεμβρίου, έχοντας αποτύχει να συμφωνήσουν σε καθολική ανταλλαγή αιχμαλώτων, Ρωσία και Ουκρανία προχώρησαν στην ανταλλαγή 200 συνολικά ατόμων). Υπάρχουν επίσης σχέδια για νέα σημεία διέλευσης κατά μήκος της γραμμής του μετώπου, προκειμένου να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής στο Ντονμπάς και να επιτραπεί στους ανθρώπους να επισκέπτονται φίλους και συγγενείς. Μία νέα διάσκεψη αναμένεται να λάβει χώρα στο Βερολίνο τον Απρίλιο του 2020[6].

Για την Ρωσία η εκλογή του Zelensky δεν αλλάζει τις βασικές αρχές με τις οποίες προσεγγίζει την σύγκρουση στο Ντονμπάς: η Ουκρανία θα πρέπει να εφαρμόσει το σύμφωνο του Μινσκ. Όταν ο πρόεδρος Putin αποφάσισε να πάει στο Παρίσι, κατά πάσα πιθανότητα στόχευε στο να ικανοποιήσει τον Macron (που είχε με τη σειρά του εξοργίσει μέρος του δικού του διπλωματικού και στρατιωτικού συστήματος για να επαναφέρει την Ρωσία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων) και να συζητήσει με τον Zelensky για θέματα σχετικά με το φυσικό αέριο. Στο Παρίσι είχαν την πρώτη μεταξύ τους συνάντηση. Στη σύσκεψη συμμετείχαν επίσης ο Ρώσος υπουργός Ενέργειας Alexander Novak και ο πρόεδρος της Gazprom Alexey Miller, καθώς η δεκαετούς διάρκειας συμφωνία Ρωσίας και Ουκρανίας για την διαμετακόμιση και παράδοση φυσικού αερίου επρόκειτο να λήξει εντός του Δεκεμβρίου.

Ρωσία και Ουκρανία ανακοίνωσαν στις 20 Δεκεμβρίου του 2019 ότι υπέγραψαν ένα πρωτόκολλο συμφωνίας για να συνεχιστεί η διαμετακόμιση του ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας. Εκτός από τον όγκο και την τιμή, εμπόδιο για την συμφωνία ήταν και η προβλεπόμενη διάρκειά της: Η Ουκρανία επιθυμούσε 10ετή συμφωνία, η Ρωσία μονοετή και εντέλει κατέληξαν στα 5 χρόνια. Η Gazprom δεσμεύτηκε να αποπληρώσει τα 2,9 δις δολάρια που όφειλε στην κρατική εταιρία πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ουκρανίας, Naftogaz, δυνάμει δεσμευτικής απόφασης διαιτητικού δικαστηρίου της Στοκχόλμης. Τελικώς πλήρωσε στις 27 Δεκεμβρίου. Η Ουκρανία συμφώνησε να εγκαταλείψει τις νομικές διαδικασίες ενάντια στην Gazprom για την αθέτηση εκ μέρους της δεύτερης των όρων της σύμβασης για την διαμετακόμιση φυσικού αερίου (συγκεκριμένα τους όρους που αφορούσαν τον ελάχιστο όγκο του ρωσικού αερίου που διαμετακομίζεται μέσω Ουκρανίας), καθώς και να παραιτηθεί από τις αξιώσεις της για αποζημιώσεις που μπορούσαν να φτάσουν μέχρι και τα 12,2 δις ευρώ. Οι συνομιλίες στο Παρίσι βοήθησαν στο να λυθεί αυτή η διαμάχη και να αποφευχθεί η κλιμάκωσή της σε έναν νέο «πόλεμο φυσικού αερίου». Η διατήρηση της διαμετακόμισης του φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας τέθηκε ως όρος από την Γερμανία για την ολοκλήρωση του αγωγού Nord Stream 2, που θα διασχίζει τη Βαλτική και θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη.

Στην Ρωσία ασκείται κριτική για το γεγονός ότι επιμένει στην ανάγκη εφαρμογής του συμφώνου του Μινσκ ενώ δεν έχει καταφέρει να πείσει τους προστατευόμενούς της σε Λουγκάνσκ και Ντονέτσκ να διευκολύνουν κάτι τέτοιο. Η Ουκρανία απορρίπτει το πλαίσιο που περιγράφει το σύμφωνο, με το οποίο διαφωνούν οι πολίτες της. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Ουκρανών επιθυμεί την ειρήνη, όχι όμως με κάθε κόστος. Μία έρευνα του Οκτωβρίου του 2019 έδειξε ότι το 56,2% ήταν αντίθετο στην απόδοση ειδικού καθεστώτος στην επαρχία του Ντονμπάς και 59% ήταν αντίθετο στην αμνήστευση των αυτονομιστών μαχητών[7].

Οι Ουκρανοί βγαίνουν στους δρόμους

Η υπογραφή της φόρμουλας Steinmeier τον Οκτώβριο εκ μέρους της Ουκρανίας, η οποία άνοιξε το δρόμο για την διάσκεψη στο  Παρίσι, έβγαλε χιλιάδες Ουκρανούς στο δρόμο, που διαδήλωσαν ενάντια σε αυτό που είδαν ως παράδοση στη Μόσχα. Οι αντίπαλοι αυτού του σχεδίου που ο Poroshenko αποκάλεσε «φόρμουλα Πούτιν» το βλέπουν ως μείζονα υποχώρηση έναντι της Ρωσίας, καθώς η Ουκρανία δεν έλαβε καμία εγγύηση για την επανάκτηση της κυριαρχίας της μέχρι τα σύνορα που χωρίζουν το Ντονμπάς από την ρωσική επικράτεια.  Ο Zelensky δήλωση μετά τη διάσκεψη στο Παρίσι ότι το παραπάνω αποτελεί ζωτική προϋπόθεση προκειμένου να αναγνωρίσει το Κίεβο τις τοπικές εκλογές στο Ντονμπάς[8].

Οι Ουκρανοί αισθάνονται πλέον ότι έχουν όλο και λιγότερους λόγους να εκπληρώσουν τις όρους για τους οποίους δεσμεύτηκαν βάσει του συμφώνου του Μινσκ, με δεδομένο ότι υποτίθεται πως η διαδικασία του Μινσκ θα περιλάβει μία σταδιακή άρση των κυρώσεων της Ε.Ε. κατά της Ρωσίας. Είναι λοιπόν εύκολο για την Ρωσία να επιμείνει στην εφαρμογή των συμφωνιών χωρίς καμία μεταβολή ως προς την συνομολογημένη σειρά ενεργειών. Ένας δεύτερος στόχος του Putin ήταν άλλωστε να υπενθυμίσει στη Γαλλία και τη Γερμανία την αξία των υπογραφών τους. Εκείνες βλέπουν εαυτούς ως διαμεσολαβητές στην σύγκρουση, όμως η Ρωσία τους βλέπει ως de facto χορηγούς της Ουκρανίας και αισθάνεται ότι δεν ασκούν επαρκή πίεση στην Ουκρανία προκειμένου να συμμορφωθεί αυτή με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το σύμφωνο του Μινσκ.

Το καλοκαίρι του 2019, η Ουκρανία αποπειράθηκε χωρίς επιτυχία να αποκτήσει μεγαλύτερο περιθώριο για ελιγμούς εντάσσοντας στις διασκέψεις «τύπου Νορμανδίας» τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, που τηρούν πιο αυστηρή στάση απέναντι στη Ρωσία. Η δημοσιοποίηση ενός απομαγνητοφωνημένου τμήματος μίας τηλεφωνικής συνομιλίας που είχε τον Ιούλιο του 2019 ο Donald Trump με τον Zelensky γέννησε υποψίες ότι ο Trump προσπάθησε να εκβιάσει τον Zelensky ώστε να ανακοινώσει επίσημη έρευνα σε βάρους του αντιπάλου του στις εκλογές Joe Biden. Αυτό το γεγονός έκανε την Ουκρανία, σε πρώτη τουλάχιστον φάση, τοξικό θέμα για την Ουάσινγκτον[9], αλλά δεν εμπόδισε τις ΗΠΑ να συνάψουν νέα σύμβαση πώλησης αντι-αρματικών πυραύλων Javelin με την Ουκρανία. Ο Trump καθυστέρησε ωστόσο για κάποιο διάστημα την πληρωμή 300 εκατομμυρίων δολαρίων στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία, που είχε ήδη εγκριθεί από το Κονγκρέσο.

Η στάση αναμονής που τηρεί η Ρωσία εγείρει ερωτήματα σχετικά με το ποιος είναι ο τελικός της στόχος. Η απάντηση παραμένει η ίδια που ήταν και το 2014: να αποτρέψει την ένταξη της Ουκρανίας στην ευρω-ατλαντική κοινότητα και το ΝΑΤΟ. Μέχρι πρότινος, η Ρωσία φαινόταν να πιστεύει ότι επιτρέποντας στις αυτονομιστικές επαρχίες να αποκτήσουν ένα ειδικό καθεστώς και να επανενταχθούν στην Ουκρανία θα της πρόσφερε έναν λόγο επί των ουκρανικών υποθέσεων και θα της επέτρεπε να εμποδίσει μια τέτοια εξέλιξη. Η απόφαση που έλαβε ο Putin την άνοιξη του 2019 να παρέχει ρωσικά διαβατήρια στους κατοίκους του Ντονμπάς, όπως έχει ήδη κάνει η Ρωσία και σε άλλες περιπτώσεις «παγωμένων» συγκρούσεων στον πρώην Σοβιετικό χώρο (Υπερδνειστερία, Αμπχαζία και Νότια Οσετία, αυτονομιστικές περιοχές της Μολδαβίας και της Γεωργίας), υπονοεί πως το παραπάνω σχέδιο έχει εγκαταλειφθεί. Μέχρι το τέλος του 2019, περίπου 200.000 από τους σχεδόν 2 εκατομμύρια κατοίκους των αυτονομιστικών περιοχών της Ουκρανίας είχαν λάβει ή είχαν αιτηθεί να αποκτήσουν ρωσικό διαβατήριο[10]. Αυτή η πολιτική βάθυνε το διαχωρισμό ανάμεσα στο Ντονμπάς και την υπόλοιπη Ουκρανία και δημιούργησε αρκετή ελεγχόμενη αστάθεια, ώστε να εμποδίσει την Ουκρανία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο είναι απίθανο, η μόνη σοβαρή εγγύηση που μπορεί να δώσει το ΝΑΤΟ στην Ρωσία θα ήταν να εγκαταλείψει την ιδέα της ένταξης της Ουκρανίας. Κάτι τέτοιο θα επέτρεπε στο Ντονμπάς να επιστρέψει στην ουκρανική κυριαρχία. Το να αποκτήσει η Ουκρανία καθεστώς αδέσμευτης χώρας ή να αποκηρύξει την κυριαρχία της επί του Ντονμπάς φαίνεται ακόμη πιο απίθανο. Εάν το παρόν status quo διατηρηθεί, το μοντέλο των διασκέψεων «τύπου Νορμανδίας» μπορεί να μετατραπεί σε πλαίσιο διαχείρισης μιας «παγωμένης» σύρραξης, απογοητεύοντας τον Μακρόν.

*O Igor Delanoë είναι αναπληρωτής διευθυντής του Γαλλο-Ρωσικού Παρατηρητηρίου στη Μόσχα.

Πηγή: Le Monde Diplomatique

Μετάφραση: antapocrisis.gr

[1] Σ.τ.Μ.: Ο όρος «διάσκεψη τύπου Νορμανδίας» (Normandy format summit) αναφέρεται στις άτυπες συνομιλίες που έλαβαν χώρα 6 φορές από το 2014 μέχρι σήμερα μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας, Γαλλίας και Γερμανίας για την επίλυση της ουκρανικής κρίσης. Η αρχή έγινε στην Νορμανδία το 2014, στο περιθώριο του εορτασμού των 70 χρόνων από την απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων το 1944.

[2] βλ. Nikita Taranko Acosta, ‘Ukraine imposes its own voice’, Le Monde diplomatique, English edition, May 2019.

[3] Arkady Moshes, ‘The Normandy Summit on Ukraine: no winners, no losers, to be continued’, FIIA Comment, no 14, Finnish Institute for International Affairs, Helsinki, December 2019.

[4] βλ. ‘‘Ukraine plans to resume pension payments to Donbass residents’ (in Russian), Nezavisimaya Gazeta, Moscow, 25 September 2019.

[5] ‘Disengagement: OSCE is monitoring how sides in eastern Ukraine deliver on agreement’, OSCE, 19 October 2016.

[6] Σ.τ.Μ. Η διάσκεψη «τύπου Νορμανδίας» που είχε προγραμματιστεί για τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2020 στο Βερολίνο ακυρώθηκε λόγω της έξαρσης της πανδημίας του κορωνοϊού το ίδιο διάστημα.

[7] Η έρευνα στηρίχθηκε σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του ουκρανικού πληθυσμού, εξαιρουμένων των κατοίκων της Κριμέας και του Ντονμπάς. Fabrice Deprez, ‘Ukraine remains split over how to achieve peace in contested Donbas region’, Public Radio International, 6 November 2019, www.pri.org/.

[8] ‘Zelensky demands control of the border before elections in the Donbass’ (in Russian), Rossiya Segodnya, Moscow, 10 December 2019.

[9]  βλ. Aaron Maté, ‘Will Donald Trump really be impeached?’, Le Monde diplomatique, English edition, November 2019.

[10] ‘Number of Russian citizens in Luhansk People’s Republic is known’ (in Russian), Lenta, 13 November 2019.

Igor Delanoe

O Igor Delanoë είναι αναπληρωτής διευθυντής του Γαλλο-Ρωσικού Παρατηρητηρίου στη Μόσχα.

Ένα από τα χειρότερα «κατορθώματα» της κυβέρνησης Μητσοτάκη την περίοδο της πανδημίας είναι η συστηματική και χωρίς ενδοιασμούς προσπάθεια απαξίωσης της ιατρικής επιστήμης. Συμπτώματα αυτού του έργου είναι, μεταξύ άλλων, η εργαλειοποίηση των επιστημονικών επιτροπών για την εξαγωγή συγκυριακού μικροκομματικού οφέλους και την εξυπηρέτηση ημέτερων οικονομικών συμφερόντων^. η χρήση των επιστημόνων ως απολογητές του κυβερνητικού έργου και ως επικοινωνιακούς «μαϊντανούς»^. η μετατροπή των επιστημονικών επιτευγμάτων (ΜΕΘ, εμβόλια, φάρμακα, τεστ) σε αντικείμενα που η προληπτική ή η θεραπευτική τους αξία καθορίζεται με εξω-επιστημονικά κριτήρια^. και βέβαια, η μη πρόσληψη γιατρών και νοσηλευτών στα νοσοκομεία παρά τις διαπιστωμένες και καταγεγραμμένες ελλείψεις στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Δυστυχώς, σε αυτό το καταστρεπτικό της έργο η κυβέρνηση συνεπικουρείται από κατά τεκμήριο αναγνωρισμένης αξίας επιστήμονες και καθηγητές του πανεπιστημίου που έχουν υποτάξει την επιστημοσύνη τους στις κυβερνητικές επιδιώξεις ή απλά στερούνται του αναγκαίου σθένους για να υπερασπιστούν την αλήθεια έναντι της όποιας διαστρέβλωσής της. Πρόκειται είτε για αυλικούς της κρατικής και της οικονομικής εξουσίας, είτε για άνευρους ανθρώπους που αδυνατούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Σε κάθε περίπτωση, θυσιάζουν την αναζήτηση της αλήθειας, το βασικό σκοπό της επιστήμης, καθώς και την αξία ότι η επιστήμη προσφέρει την πλέον αποτελεσματική μεθοδολογία για τη γνώση των επιλογών που έχει μια κοινωνία για τη λύση των προβλημάτων της, στο βωμό οικονομικών ή προσωπικών επιδιώξεων για κοινωνική και πολιτική ανέλιξη.

Αυτό που θα ανέμενε κάποιος από έναν επιστήμονα θα ήταν να διεκδικήσει εξ’ αρχής να έχει διακριτό ρόλο από την εξουσία. Να μη συναγελάζεται με κυβερνητικούς αξιωματούχους, να μη χαριεντίζεται με τον πρωθυπουργό, ούτε να αναλαμβάνει το ρόλο του «ρήτορα των 18.00» που θα  μας πείσει για την αναγκαιότητα των όποιων επιλογών υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας. Η πειθώ, η ρητορική της επίκλησης της αυθεντίας και η επικοινωνιακή διαχείριση της επιστήμης δεν έχουν, και δεν πρέπει να έχουν, καμιά σχέση με το αντικείμενο  της ιατρικής. Οι επιτροπές στις οποίες θα συμμετείχε θα έπρεπε να είναι αμιγώς επιστημονικές και να βρίσκονται σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απόσταση από την κυβέρνηση. Στόχος τους θα έπρεπε να είναι η αναζήτηση των βέλτιστων πρακτικών και των εναλλακτικών επιλογών που έχει η κοινωνία με γνώμονα την αλήθεια του επιστημονικού τους αντικειμένου και όχι τη διαχείριση της εξουσίας ή των διαφόρων κοινωνικών πιέσεων, ενώ ο ρόλος τους, προφανώς, θα έπρεπε να είναι ξεκάθαρα συμβουλευτικός.

Αυτό που θα ανέμενε κάποιος από έναν επιστήμονα θα ήταν να επιζητεί τη μέγιστη διαφάνεια όσον αφορά, καταρχάς, τη συγκρότηση της επιστημονικής επιτροπής στην οποία καλείται να συμμετέχει. Τα μέλη της θα έπρεπε να επιλέγονται με αμιγώς εσωτερικά κριτήρια της ιατρικής επιστήμης, με τη μέγιστη αντιπροσωπευτικότητα. Δεύτερο, ο επιστήμονας θα έπρεπε να διεκδικεί την πλήρη διαφάνεια των στοιχείων επί των οποίων βασίζει τις αξιολογήσεις του ως εχέγγυο της αξιοπιστίας τους. Τρίτο, ο επιστήμονας θα έπρεπε να διεκδικεί την καταγραφή των εργασιών και την υπεύθυνη δημοσιοποίηση των πρακτικών της επιτροπής ως μέσο για την αποτροπή έξωθεν παρεμβάσεων και επίπλαστων ομοφωνιών στο εσωτερικό της. Τελευταίο και πλέον σημαντικό είναι το να επιδιώκεται η πλήρης διαφάνεια στις σχέσεις μιας επιστημονικής επιτροπής με τους όποιους εξω-επιστημονικούς, κρατικούς ή μη, φορείς.

Ένας επιστήμονας ενδέχεται να κάνει εσφαλμένες εκτιμήσεις και να προτείνει λανθασμένες λύσεις. Η αποτυχία είναι μέρος της επιστημονικής πρακτικής και οδηγεί σε αναθεωρήσεις και σε περαιτέρω έρευνα. Αναζήτηση της αλήθειας χωρίς λάθη και χωρίς πισωγυρίσματα δεν υφίσταται. Και τα λάθη στην ιατρική είναι προφανές ότι οριακά ενδέχεται να κοστίσουν σε ανθρώπινες ζωές. Αλλά να είμαστε ξεκάθαροι^. το κόστος αυτό είναι πολύ μικρό σε σχέση με εκείνο που θα καταβάλλονταν αν καταφεύγαμε στο μάγο για να θεραπευθούμε ή συμβουλευόμαστε την κρυστάλλινη σφαίρα για να προβλέψουμε το μέλλον. Γι αυτό το λόγο ο επιστήμονας δεν θα πρέπει να τελεί υπό την απειλή διώξεων για τις απόψεις και τις εισηγήσεις του, για την έρευνά του ή ακόμα και για ενδεχόμενα σφάλματά του που δεν ενέχουν δόλο.

Τίποτα από τα παραπάνω, όμως, δεν ισχύει για τους «ακαταδίωκτους» της κυβέρνησης Μητσοτάκη διότι αυτοί δεν ενεργούν με μοναδικό γνώμονα την αλήθεια, δεν έχουν φροντίσει να τηρούν «υγειονομικές» αποστάσεις από την κυβερνητική εξουσία και δεν έχουν κάνει τίποτα για να εξασφαλίσουν τη διαφάνεια που αρμόζει σε μια επιστημονική επιτροπή. Αντίθετα, η στάση τους ενέχει δόλο, χαρακτηρίζεται από δουλικότητα προς τη εξουσία και η πρόβλεψη να μην διώκονται εξασφαλίζει για πάντα την συσκότιση και την αδιαφάνεια των πρακτικών τους. Ακριβώς γι αυτά είναι υπόλογοι και όχι επειδή απλά έκαναν, αν έκαναν, κάποιες λάθος εκτιμήσεις. Κι όσο κι αν επιχειρείται η προστασία τους έναντι του νόμου, το κύρος τους έχει ήδη κατακρημνισθεί στα μάτια της κοινωνίας. Γιατί το καλό με την αλήθεια είναι ότι είναι πεισματάρα και αργά ή γρήγορα εκδικείται τους παραχαράκτες της.

Είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι και μέσα στην πανδημία. Ενάντια σε μια χρεοκοπημένη κυβέρνηση που ένα χρόνο μετά, το μόνο που κάνει είναι διαρκές λοκντάουν και παράλογες απαγορεύσεις. Ενάντια σε μια αποτυχημένη Ε.Ε. που έδειξε ότι δεν προστατεύει, ούτε την οικονομία (μνημόνια), ούτε τα εθνικά (ελληνοτουρκικά), ούτε την υγεία (εμβολιασμοί) των κρατών μελών της. Είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι ενάντια σε μια οικτρά αποτυχημένη πολιτική που εμφανίζεται έτοιμη να απαγορεύσει στους πολίτες να μετακινηθούν το Πάσχα, αλλά επιτρέπει στους τουρίστες να πάνε όπου θέλουν.

Η κυβέρνηση δοκιμάζει τα όρια και τις αντοχές της κοινωνίας για τυχόν παράταση των περιορισμών και μέσα στο Πάσχα. Τη στιγμή που το λοκντάουν έχει σαπίσει και κακοφορμίσει. Την ώρα που εν μέσω περιορισμών και απαγορεύσεων, οι διασωληνωμένοι και οι νεκροί καταγράφουν αρνητικά ρεκόρ. Τις μέρες που η Επιτροπή Ειδικών αποδεικνύεται και τυπικά ως εφευρέτης υγειονομικών δικαιολογιών των ειλημμένων κυβερνητικών αποφάσεων.

Η κούραση είναι μεγάλη και η οργή είναι δίκαιη. Αυτή η πολιτική έχει αποτύχει και το ξέρουν πλέον όλοι. Το μόνο ερώτημα είναι ποιος θα φορτωθεί την ευθύνη.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη εφαρμόζει το «όποιος ζήσει έζησε», αλλά κατά τα άλλα πουλάει επισήμως το παραμύθι της «ευθύνης» μπροστά στην πανδημία. Παρουσιάζει τα πάρτυ στις πλατείες ως αιχμή της ανευθυνότητας επιχειρώντας να αποσείσει τις βαριές ευθύνες της. Στην πραγματικότητα η ίδια η κυβέρνηση είναι ο ορισμός της ανευθυνότητας. Έκλεισε την κοινωνία επί έξι μήνες, δεν ενίσχυσε τη δημόσια υγεία και τους μηχανισμούς πρόληψης, ελέγχου, ανίχνευσης της πανδημίας, και πιεζόμενη ασφυκτικά από τις οικονομικές ανάγκες, δρομολογεί το άνοιγμα και το «καλώς ήρθε το δολάριο» εν μέσω ημερήσιων ρεκόρ διασωληνώσεων και κρουσμάτων.

Η κυβερνητική φθορά είναι πλέον υπαρκτή και μέρα τη μέρα μεγαλώνει παρά την αφόρητη προπαγάνδα των ΜΜΕ. Η φθορά δεν μεγαλώνει από την πολιτική δράση της αντιπολίτευσης. Αλλά από την κυβερνητική ανικανότητα να διαχειριστεί τα υγειονομικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που έφερε η πανδημία, από τα σκάνδαλα τύπου Λιγνάδη, από τις πρωθυπουργικές βόλτες στην Ικαρία την ώρα που απαγορευόταν στον απλό κόσμο να κυκλοφορήσει. Όλο και περισσότεροι καταλαβαίνουν ότι αυτή η κυβέρνηση, επί ένα χρόνο, έπαιζε με τον διακόπτη του λοκντάουν, και είχε επενδύσει τα πάντα στον γρήγορο εμβολιασμό.

Όμως ο γρήγορος εμβολιασμός δεν ήρθε γιατί η Ε.Ε. απέτυχε παταγωδώς. Αποδείχθηκε ότι και στο ζήτημα των εμβολίων κυριάρχησαν οι μικροπολιτικές επιδιώξεις, οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί, η υποταγή στις πατέντες των μεγάλων φαρμακευτικών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήρθε τελευταία και καταϊδρωμένη στη διαχείριση της πανδημίας καταγράφοντας τα χειρότερα ποσοστά θανάτων στον κόσμο, και αποδεικνύεται ανίκανη και στο θέμα της εμβολιαστικής κάλυψης. Ανίκανη να προστατεύσει την οικονομία και το εισόδημα, ανίκανη να προστατεύσει τα κυριαρχικά δικαιώματα, ανίκανη να προστατεύσει τη δημόσια υγεία. Τι στα αλήθεια προσφέρει η συμμετοχή σε αυτήν;

Όλο και περισσότεροι καταλαβαίνουν ότι έχουμε μια κυβέρνηση που εναπόθεσε τις τύχες της υγειονομικής προστασίας της χώρας στην τύχη και στις απατηλές προσδοκίες μιας γρήγορης ανοσίας, η οποία όμως στηρίχτηκε στα πήλινα πόδια της Ε.Ε.

Αντί η κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει το χρόνο που κερδήθηκε από την υποδειγματική συμπεριφορά της κοινωνίας κατά τη διάρκεια του λοκντάουν της περασμένης άνοιξης, τον σπατάλησε χωρίς να κάνει το παραμικρό βήμα στην οργάνωση μηχανισμών προστασίας, ελέγχων, πρόληψης, ιχνηλάτησης, γιατί αυτοί – ως τμήμα μιας πολιτικής δημόσιας υγείας – θεωρούνται από την κυβέρνηση Μητσοτάκη «πεταμένα λεφτά». Δεν πήρε μέτρα για τους χώρους εργασίας, για τα μέσα μεταφοράς, για τα σχολεία.

Δεν πήρε μέτρα εκεί που το κράτος έχει ευθύνη.

Αντίθετα, πήρε μια σειρά παράλογα, ταξικά άδικα και υγειονομικά τραγελαφικά μέτρα για να ρίξει την ευθύνη στους πολίτες: απαγόρευση κυκλοφορίας τις καθημερινές από τις 9, απαγόρευση τα Σαββατοκύριακα από το απόγευμα, απαγόρευση των διαδημοτικών μετακινήσεων για άθληση. Το λοκντάουν έχει αποτέλεσμα, πείθει και τηρείται, όταν είναι έκτακτο, μικρής διάρκειας, για να προετοιμάσει τη χώρα και την πολιτεία να αποκτήσουν τα αναγκαία μέσα για την υγειονομική άμυνα. Όχι όταν είναι η μοναδική, μόνιμη και ατελέσφορη πολιτική, ελλείψει βούλησης να ενισχυθεί η δημόσια υγεία και οι μηχανισμοί προστασίας της.

Η κυβέρνηση εξευτέλισε το ύστατο μέτρο άμυνας στην πανδημία γιατί το χρησιμοποίησε ως μόνιμο και μοναδικό. Και έχει επιπλέον το θράσος να παριστάνει τον τιμητή σε μια κοινωνία που κουράστηκε να βλέπει μετά από ένα χρόνο περιορισμών και έξι μήνες λοκντάουν τους θανάτους και τις διασωληνώσεις να σπάνε αρνητικά ρεκόρ.

Στο σημείο που είμαστε, στο και πέντε, πρέπει να γίνει αυτό που δεν έγινε επί ένα και πλέον χρόνο. Αποφασιστική ενίσχυση της δημόσιας υγείας και των δημόσιων νοσοκομείων. Επίταξη των ιδιωτικών νοσοκομείων και κλινικών για να ανασάνει το ΕΣΥ και να ζήσει ο κόσμος. Τεστ δωρεάν και μαζικά. Μηχανισμός σοβαρής ιχνηλάτησης και προστασίας. Μέτρα προστασίας σε σχολεία, χώρους εργασίας, μέσα μεταφοράς.

Σήμερα, πρέπει να σταματήσει κάθε παράλογη και τιμωρητική απαγόρευση (SMS, απαγόρευση μετακίνησης, διαδημοτικοί περιορισμοί), η οποία άλλωστε, από ό,τι φαίνεται, δεν έχει κανένα αποτέλεσμα. Πρέπει -με μέτρα και ελέγχους- να επιτραπεί η μετακίνηση το Πάσχα και η ενθάρρυνση – όχι απαγόρευση- δραστηριοτήτων σε ανοικτούς τουλάχιστον χώρους.

Άλλωστε τα νούμερα είναι αμείλικτα: Μετά από αλλεπάλληλα λοκντάουν μέσα σε λοκντάουν τα πράγματα χειροτερεύουν αντί να καλυτερεύουν. Τα κλειστά σχολεία, το κλειστό λιανεμπόριο, οι απαγορεύσεις, οι τιμωρητικοί περιορισμοί, είναι σαφές εδώ και μήνες, ότι απέδωσαν ελάχιστα ή και καθόλου.

Είναι καθαρό ότι για το σημείο που φτάσαμε, ευθύνες υπάρχουν. Παρά την οργανωμένη εκστρατεία των ΜΜΕ και τον καλλιεργούμενο κοινωνικό αυτοματισμό για ό,τι γίνεται στις πλατείες, είναι σαφές ότι δεν φταίει η κοινωνία. Φταίει η κυβέρνηση. Για τα αποτελέσματα στη υγεία και στη ζωή των πολιτών. Για τα αποτελέσματα στην οικονομία, στους μισθούς, στην απασχόληση και στα δικαιώματα.

Η κούραση της κοινωνίας να γίνει οργή και η οργή πρέπει να βρει στόχο

Η κυβέρνηση πρέπει να λογοδοτήσει

Οι πολιτικές ευθύνες πρέπει να αποδοθούν

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ είναι πολιτική οργάνωση της Κομμουνιστικής Αριστεράς.

Την περασμένη Κυριακή ο πρωθυπουργός δημοσιοποιεί στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook την υιοθεσία ενός σκύλου, ονόματι Peanut (Φιστίκης). Κατακλυσμός δημοσιευμάτων έκτοτε με αναφορές στο τετράποδο που «του έκλεψε την καρδιά», «απολαμβάνει τα χάδια και την αγάπη του πρωθυπουργού», περιηγείται στο προεδρικό μέγαρο και το γραφείο του κ. Μητσοτάκη όπου «έχει ειδική θέση».

Ο ίδιος δε ο πρωθυπουργός συνοδεύει τη σχετική ανάρτηση με την προτροπή «Ανοίξτε την αγκαλιά σας και σώστε ένα αδέσποτο!». Βέβαια η ανακοίνωση της Πανελλήνιας Φιλοζωικής Ομοσπονδίας ενδέχεται να έδεσε λίγο τα χέρια των άκριτων παλαμακιστών[1]. Ίσως κι όχι, ως γνωστόν ο φιλοτομαρισμός τους εξαντλείται στο δικό τους τομάρι.

Εύλογα απορεί κανείς αν η υιοθεσία ενός σκύλου αποτελεί νέο άξιο αναφοράς από τον πρωθυπουργό και το γραφείο τύπου του. Θα περιμέναμε να φιγουράρει σε κανένα περιοδικό του life style. Δε θα μας ξάφνιαζε να αποτελούσε θέμα αφιερώματος κουτσομπολίστικου μεσημεριανάδικου.

Όμως το ίδιο το Μαξίμου φαίνεται να προσκαλεί πάνω στο γεγονός τα φώτα της δημοσιότητας• όσα περισσότερα για όσο περισσότερο. Με την όλη παρουσίαση (ανάρτηση πρωθυπουργού, φωτογραφίες, δημοσιογραφική κάλυψη κτλ.) δίνεται η εντύπωση ενός γεγονότος μείζονος πολιτικής σημασίας. Σε σημείο που θα μπορούσε να πει κανείς πως προσπαθεί απεγνωσμένα να εστιάσει την προσοχή μας σε συγκεκριμένο σημείο.

Αυτό το νεότερο φιλοτέχνημα της επικοινωνιακής ομάδας του Κυριάκου Μητσοτάκη, της ίδιας που μπροστά στον ορυμαγδό από αρνητικές αντιδράσεις στις αναρτήσεις του επιστράτευσε bots και ξένα προφίλ για να ενισχύσει τις θετικές[2], της ίδιας που τον έχει οδηγήσει απ’ το ένα επικοινωνιακό στραπάτσο στο επόμενο, θα λέγαμε ότι επάξια διεκδικεί τον τίτλο του πιο υποτιμητικού για τη νοημοσύνη της κοινωνίας.

Και όποιος/α ισχυρίζεται ότι πρόκειται απλά περί μιας προσπάθειας ευαισθητοποίησης, πλανάται πλάνην οικτρά. Ή εθελοτυφλεί. Κι αν η πρώτη περίπτωση επιδέχεται διόρθωσης, η δεύτερη την αρνείται πεισματικά.
Είναι εξευτελιστικό για μια κοινωνία η οποία έχει γονατίσει από την πανδημία και τις πολύπλευρες συνέπειές της να της απευθύνεται ο πρωθυπουργός της με μια τόσο εξόφθαλμη όσο και αισχρή επίκληση στο συναίσθημά της.

Είναι αδιανόητο για μια πολιτεία που υφίσταται τον θεσμικό εξανδραποδισμό της, τον οικονομικό στραγγαλισμό της και τον ασταμάτητο κυβερνητικό εμπαιγμό και αδιαφορία για τη μοίρα της, να υπόκειται σε μια τέτοια άθλια επικοινωνιακή πολιτική.

Είναι εξοργιστικό ένας πρωθυπουργός που έχει προκαλέσει την μήνη με τον τρόπο που (δεν) έχει διαχειριστεί την τρέχουσα κρίση, με την πορφυρογέννητη αδιαφορία του για την τήρηση των μέτρων που η κυβέρνησή του θεσπίζει, με την ασύστολη ψευδολογία του αναφορικά με τη δεινή θέση στην οποία άφησε να περιέλθει το σύστημα υγείας της χώρας και με την παντελή του ανικανότητα να περιορίσει τον αριθμό των κυβερνητικών σκανδάλων σε τουλάχιστον ένα την εβδομάδα, να προσπαθεί να ανακτήσει συμπάθεια ενόψει των αναπόφευκτων εκλογών συμπεριφερόμενος σαν νεοφυής influencer των κοινωνικών δικτύων.

Έχει γίνει πλέον ξεκάθαρο ότι η κυβέρνηση δεν προτίθεται να αναλάβει την ευθύνη (αυτή παραμένει ατομική) για την αντιμετώπιση της πρωτοφανούς κατάστασης που βιώνουμε. Έχει αποδείξει ότι αντιλαμβάνεται την πολιτική με όρους περιποίησης της επικοινωνιακής κόμης της.

Καθώς όμως η παταγώδης αποτυχία της έχει καταφέρει να διαπεράσει το αδιαπέραστο τείχος της μιντιακής μονοφωνίας της κυβερνητικής επικρότησης, το μόνο τείχος που είχε μέλημά της να υψώσει μπρος σε μια πανδημία που όμοια της έχει να φανεί έναν αιώνα, τελεί υπό απόγνωση κι οι κινήσεις της είναι σπασμωδικές, άχαρες και χοντροκομμένες.

Η κυβέρνηση έχει παραδεχθεί την αδυναμία της να πράξει αλλιώς και αποποιηθεί των ευθυνών της να προστατεύσει την κοινωνία, εγκαταλείποντας τη μοίρα της στην τυχαιότητα. Πριν χρόνια είχε δειχθεί ότι στον χαώδη κόσμο των χρηματαγορών, μια γάτα έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να «μαντέψει» κερδοφόρες επενδύσεις από ακριβοπληρωμένα και προβεβλημένα στελέχη επενδυτικών ταμείων (funds)[3]. Ας παραδώσει κι η κυβέρνηση Μητσοτάκη την πρωθυπουργία στον Peanut. Εμείς τουλάχιστον είμαστε σίγουροι ότι είναι πολύ καλό αγόρι.

[1] Ποινικοποίηση της φιλοζωίας πίσω από την υιοθεσία σκύλου από τον Μητσοτάκη «δείχνει» η ΠΦΟ

[2] Στον Μαρτίν από το Ουαγκαντουγκού άρεσε το διάγγελμα του Μητσοτάκη. Σε εσένα, γιατί όχι;

[3] Cat Beats Professionals at Stock Picking

Πηγή: Στο Νησί