Για την πρόσφατη ελληνοτουρκική κρίση

Ανακοίνωση της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ.

Η πρόθεση εξόδου τουρκικών ερευνητικών και πολεμικών πλοίων στην θαλάσσια περιοχή νότια και ανατολικά του Καστελόριζου αποτελεί συνέχεια και κλιμάκωση του σεναρίου που εξελίσσεται εδώ και χρόνια στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Οι σχέσεις αυτές καθορίζονται από την διαπλοκή τριών παραγόντων: του τουρκικού επεκτατισμού, της ελληνικής υποχωρητικότητας και της ιμπεριαλιστικής πολιτικής του διαίρει και βασίλευε.

Τελικός στόχος παραμένει η συγκυριαρχία και συνεκμετάλλευση του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου υπό ιμπεριαλιστική κυριαρχία. Οι εκκρεμότητες για τις ΑΟΖ, οι διαφορές για την υφαλοκρηπίδα, το γκριζάρισμα νησιών, τα «αμφισβητούμενα» νερά, ο αναθεωρητισμός συνθηκών και συνόρων, είναι επιμέρους κομμάτια μιας στρατηγικής που επίμονα και διαχρονικά, ωθεί στη συγκεκριμένη κατάληξη.

Η περιοχή που δεσμεύει η Τουρκία βρίσκεται εντός της ζώνης που ανακηρύχθηκε μονομερώς ως τουρκική ΑΟΖ με το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο και το οποίο η ελληνική διπλωματία θεωρούσε ως ανυπόστατο και άκυρο. Η ελληνική ΑΟΖ φυσικά, δεν έχει ανακηρυχθεί ποτέ και πουθενά, παρά μόνο σε άτυπους χάρτες που κυκλοφορούν λαθραία στο διαδίκτυο και δηλώνουν ευσεβείς πόθους, περιλαμβάνοντας τη συγκεκριμένη περιοχή.

Η Τουρκία βήμα το βήμα θα δοκιμάζει τις ανοχές και την ευελιξία της ελληνικής πλευράς, φέρνοντας τις έρευνες όλο και πιο κοντά στην Κρήτη και στα Δωδεκάνησα, επιβάλλοντας στην πράξη την άποψή της ότι κανένα νησί δεν έχει ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδα. Αυτό ακριβώς το σενάριο εξελίχθηκε στην Κύπρο με τελική κατάληξη την πειρατική γεώτρηση σε αδειοδοτημένο οικόπεδο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι κλιμακούμενες διεκδικήσεις της Τουρκίας φτάνουν μέχρι του σημείου να θεωρούν ότι ΑΟΖ δεν διαθέτει ούτε καν η Κρήτη (αυτό αποτυπώνει το μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης), ενώ το πρώτο βήμα της κλιμάκωσης είναι οι τουρκικές έρευνες σε μια πιο αμφισβητούμενη περιοχή 180 χλμ νότια του Καστελόριζου. Γι’ αυτό και το ερώτημα δεν είναι βασικά και κυρίως το Καστελόριζο, για το οποίο η ελληνική εξωτερική πολιτική «επένδυσε» βλακωδώς σε ονειρώξεις ρήξης των ΗΠΑ-Ισραήλ με την Τουρκία, αλλά τα τετελεσμένα που δημιουργεί η διεκδίκηση της Άγκυρας για τουρκική ΑΟΖ που θα φτάνει έως τη Σκύρο.

Και αυτή η εξέλιξη αποδεικνύει στην πράξη ποιος προκαλεί την ελληνοτουρκική όξυνση και ποιος επιβάλει τετελεσμένα οδηγώντας τα πράγματα εκεί που θέλει. Η μία πλευρά επιχειρεί να λύσει το θέμα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας με την ντε φάκτο παρουσία της  σε νερά στα οποία τυχόν χάραξη ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας θα απαιτούσε τουλάχιστον διαπραγμάτευση. Η άλλη πλευρά παρακολουθεί, επιδίδεται σε διπλωματικά κλισέ, επικαλείται το διεθνές δίκαιο και επί της ουσίας εκλιπαρεί τους ισχυρούς συμμάχους (ΕΕ και ΗΠΑ) να επιβάλουν κυρώσεις στην Τουρκία. Στην πράξη, πρόκειται για μια ακόμα οδυνηρή ήττα της υποτελούς και εξαρτημένης από τον ευρω-ατλαντικό άξονα ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.

Η τουρκική πλευρά δεν αυξάνει την ένταση για να προκαλέσει πόλεμο αλλά για να εξαναγκάσει την ΕΕ σε παραχωρήσεις και την Ελλάδα σε μια ακόμα παραδοχή ελληνοτουρκικής διαφοράς. Η δηλωμένη πρόθεσή της είναι να έχει λόγο και μερτικό σε οτιδήποτε συμβαίνει στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, αντανακλώντας τους γεωστρατηγικούς και πολιτικούς συσχετισμούς και αξιοποιώντας τις όποιες διασταλτικές ερμηνείες και εξαιρέσεις του διεθνούς δικαίου. Στη συγκεκριμένη φάση επιδιώκει να φέρει την Ελλάδα στο τραπέζι του διαλόγου επί όλων των θεμάτων (δηλαδή επί όλων των παλιών και νέων και μελλοντικών) μονομερών τουρκικών διεκδικήσεων.

Η Ε.Ε. εξισώνοντας τις δύο πλευρές (αυτή που επικαλείται το διεθνές δίκαιο και αυτή που επιβάλει τετελεσμένα) υιοθετεί στην πράξη την τουρκική πολιτική και καλεί σε απευθείας διάλογο των δύο μερών για όλα τα θέματα που εγείρει ο τουρκικός επεκτατισμός. Η πολιτική αυτή οδήγησε στο φιάσκο των πρόσφατων συναντήσεων (Σουρανή – Καλίν) υπό γερμανική εποπτεία όπου και πάλι η Τουρκία έθεσε το σύνολο των αιτημάτων της και την ανάγκη διαλόγου για τις διεκδικήσεις της.

Τόσο η Ε.Ε. όσο και οι ΗΠΑ επιθυμούν μια Τουρκία εντός ευρωατλαντικού πλαισίου, που δεν θα προκαλεί εντάσεις στην περιοχή, που θα ελέγχει αποτελεσματικά τη στρόφιγγα των μεταναστευτικών ροών και φυσικά θα είναι παρούσα σε κάθε οικονομική εκμετάλλευση στην Ανατολική Μεσόγειο, υπό ιμπεριαλιστική σημαία. Για να εξευμενίσουν την τουρκική ηγεσία ώστε να ευθυγραμμιστεί σε αυτή την πορεία, Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον δεν διστάζουν να ξεχάσουν τα δικαιώματα της πάντα πρόθυμης, πάντα δεδομένης, πάντα πιστής Ελλάδας.

Οι ελληνικές κυβερνήσεις δηλώνουν πολλαπλώς και ποικιλοτρόπως ότι η χώρα είναι εσαεί δεσμευμένη στις απαιτήσεις και τις προσδοκίες των ΗΠΑ και ΕΕ, θεωρώντας ότι ο ραγιαδισμός ανταμοίβεται. Η πραγματικότητα και στο παρελθόν και σήμερα, αποδεικνύει το ανάποδο. Η υποτέλεια και η εκχώρηση της υπεράσπισης κυριαρχικών δικαιωμάτων σε τρίτους αποτελεί τον πιο γρήγορο δρόμο για ήττες και χρεοκοπίες.

Με δεδομένη την τουρκική επιθετικότητα και τη στρατηγική των όλο και περισσότερων διεκδικήσεων και του αναθεωρητισμού συνόρων και συνθηκών, η μόνη λύση για την Ελλάδα είναι η έξοδος από το φαύλο κύκλο της αναμονής από τους «ισχυρούς φίλους και συμμάχους», η ανεξάρτητη, πολυδιάστατη, προσανατολισμένη στην ειρήνη και στη σταθερότητα εξωτερική πολιτική, η ρήξη με το ευρωατλαντικό σύστημα που αναπαράγει τα αδιέξοδα, τις ήττες και τον ραγιαδισμό.

Αφυπνιστικές κορωνο-σφαλιάρες!

Διανύουμε μόλις τον έβδομο μήνα μιας χρονιάς που κάθε άλλο παρά συνηθισμένη είναι. Ποιος ξέρει, ίσως σε πενήντα χρόνια οι ιστορικοί του μέλλοντος να την ορίζουν ως την τρόπο τινά αυθαίρετη απαρχή μιας ριζικής αλλαγής (άγνωστο φυσικά προς τα που) – ίσως πάλι όλα να καταλαγιάσουν, μια ακόμη υποσημείωση σε βαρετές εξιστορήσεις.

Η πανδημία Covid-19 και η κοινωνική σημασία της

Βιώνουμε την πρωτόγνωρη εμπειρία πως ένας νέος ιός αλλάζει βίαια την ζωή μας και τις καθημερινές μας συνήθειες και μας αναγκάζει να κοιτάξουμε με λεπτομέρεια πράγματα που εν πολλοίς θεωρούσαμε δεδομένα. Ένα παγκόσμιο σκαμπίλι ακολουθούμενο από το “κατάλαβες, τώρα;!” υπερίπταται των κοινωνιών μας και μας εξωθεί στην συνειδητοποίηση συνθηκών, καταστάσεων και κατεστημένων που για δεκαετίες είχαν εκπέσει του διαλόγου ως δεδομένα και σταθερές. Της συνειδητοποίησης ακολουθεί ήδη μια αναθεωρημένη ιεράρχηση των προτεραιοτήτων μας και των αξιών μας. Ένα καινούριο μέτρημα στο τι έχουμε και τι χάσαμε, στο τι θέλουμε και τι απαιτούμε. Μια ιδεολογική μαγιά για νέα ξεκινήματα.

Η ανάδυση του ιού: ένα εξελικτικό bitch-slap

Έχουν ακουστεί και γραφτεί διάφορα πιθανά και απίθανα για την προέλευση του ιού SARS-CoV-2. Η αλήθεια είναι πως δεν ξέρουμε ακριβώς και είναι πολύ νωρίς ακόμα για βεβαιότητες. Ωστόσο, ανεξαρτήτως των όποιων λιγότερο ή περισσότερο συνωμοσιολογικών σεναρίων, η οικογένεια των κορωνοϊών είχε αναγνωριστεί από τους επιστήμονες ως η πιθανότερη πηγή για την ανάδυση νέων ζωονόσων, ειδικά μετά τις επιδημικές εξάρσεις SARS και MERS στον 21ο αιώνα που μελετήθηκαν ενδελεχώς. Η αιτιολόγηση είναι σχετικά απλή. α) Οι κορωνοϊοί είναι αρκετά διαδεδομένοι σε ζωικούς πληθυσμούς, συχνά απομονωμένους. β) Οι κορωνοϊοί είναι ιοί RNA με αποτέλεσμα να εμφανίζουν γρήγορα μεταλλάξεις και να μπορούν να προσαρμοστούν σε αλλαγές του περιβάλλοντος. γ) Η μεταφορά πλήθους ζώων φορέων εκτός του φυσικού τους περιβάλλοντος σε χώρους όπου αυτά παραμένουν εγκλωβισμένα αλλά βρίθουν ελεύθερης κίνησης ανθρώπων ή άλλων ζώων (πχ. γάτες) παρουσιάζει μια ισχυρή εξελικτική πίεση στον ιό για την μετάλλαξή του που θα επιτρέψει την μεταπήδηση σε αυτά τα νέα είδη – στόχο, μιας και ο αρχικός φορέας είναι αδιέξοδο για την επιβίωσή του. δ) Οι αστικές συνθήκες διαβίωσης με υπερσυγκέντρωση και συνωστισμό αποτελούν πεδίον δόξης λαμπρό για την εξάπλωση ενός νέου ιικού στελέχους. ε) Οι σύγχρονες ταχείες και ευρύτατες παγκόσμιες μεταφορές ανθρώπων και υλικών καθιστούν πιθανότερη την εξέλιξη μιας νεοαναδυόμενης επιδημίας σε πανδημία (δηλαδή επιδημία παγκόσμιας εξάπλωσης) παρά το “καταλάγιασμα” της σε ενδημική νόσο, τοπικά περιχαρακωμένη και σταθερά παρούσα. Τόσο ο ιός του SARS όσο και του MERS περιορίστηκαν και ουσιαστικά “έσβησαν” γιατί α) είχαν έντονη νοσηρότητα και β) σύντομη περίοδο επώασης, με αποτέλεσμα την σχετικά εύκολη εφαρμογή καραντίνας και περιορισμό της εξάπλωσης. Ο ιός του Covid-19 έχει ακριβώς τα αντίθετα σχετικά χαρακτηριστικά, με μεγάλο ποσοστό ασυμπτωματικών ή παυσισυμπτωματικών φορέων και μακρά περίοδο επώασης, κάνοντας την εφαρμογή επιλεκτικής καραντίνας των νοσούντων εξαιρετικά δύσκολη και αναποτελεσματική.

Ο Δαρβίνος κουνάει το κεφάλι του απογοητευμένος που φερθήκαμε τόσο ανόητα ώστε να μην καταλάβουμε ότι δημιουργώντας τις σχετικές εξελικτικές πιέσεις από την μία και τις ευκαιρίες ανάδυσης και διάδοσης από την άλλη, η επέλαση του όποιου SARS-CoV-2 όχι μόνο δεν ήταν μια άτυχη στιγμή αλλά αναπόδραστη βεβαιότητα πως θα συνέβαινε. Μα πώς θα πείτε, αφού οι επιστήμονες το συζητούσαν ανοιχτά σε συνέδρια και δημοσιεύσεις χρόνια τώρα, σχεδόν το περίμεναν. Μα πώς, θα σας απαντήσω, με μπόλικη ειρωνεία και πικρία, αφού άλλοι επιστήμονες προειδοποιούν για τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής από την δεκαετία του ‘60, εμείς συνεχίζουμε ακάθεκτοι στον ίδιο δρόμο για τον γκρεμό. Και έρχεται η μαγική στιγμή του “κατάλαβες, τώρα;!”… Στον καπιταλισμό υπάρχει μόνο ένα driving force: το κέρδος. Το σύστημα δεν είναι σχεδιασμένο ώστε να λαμβάνει υπόψιν άλλες ανησυχίες. Στον “επενδυτικό” καπιταλισμό δε της χρηματοπιστωτικής απολυταρχίας που ζούμε στις μέρες μας, η προοπτική του κέρδους είναι ακόμα πιο περιορισμένη χρονικά (σε αντίθεση με τον παραδοσιακό βιομήχανο που παρέδιδε από γενιά σε γενιά της ίδιας οικογένειας μια εύρωστη εταιρία) οπότε και μακρόπνοοι σχεδιασμοί για την ευημερία αφήνουν παγερά αδιάφορες τις αποφάσεις.  Ο πολιτικός έλεγχος αυτών των δυνάμεων από την άλλη έχει αδυνατίσει τόσο που μάλλον σύμμαχος των λογικών του κέρδους είναι, ως ευθέως εξαρτώμενος από τις χρηματοδοτήσεις και την υποστήριξη εξίσου εξαρτημένων media, που καθίσταται αδύνατον να λειτουργήσει εντός των πλαισίων της αστικής δημοκρατίας.

Κοινωνική συνείδηση και αλληλεγγύη: το εξελικτικό αμυντικό υπερόπλο

Παρότι η πανδημία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη με το νότιο ημισφαίριο αυτή την στιγμή να παίρνει την σκυτάλη ελέω και των κλιματικών συνθηκών, κάποια πρώτα συμπεράσματα μπορούν με ασφάλεια να εξαχθούν από τις χώρες που ξεπέρασαν το σημείο καμπής της (πρώτης; – ιδιαίτερα πιθανό το 2ο ή και επακόλουθα κύματα) εξάπλωσης του ιού. Φαίνεται λοιπόν πως ανεξάρτητα από το οικονομικό μοντέλο που ακολουθεί μια κοινωνία και εν πολλοίς ανεξάρτητα από την υπάρχουσα διάθεση υγειονομικών δομών, κοινότητες με ισχυρή κοινωνική συνείδηση και αισθήματα αλληλεγγύης ξεπέρασαν πιο ομαλά και πιο γρήγορα τον σκόπελο του Covid-19, τουλάχιστον για το πρώτο κύμα. Κοινότητες με ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς και πρωτίστως ενδο-οικιακή φροντίδα για τους ηλικιωμένους  προστάτεψαν πολύ καλύτερα την εγνωσμένη αυτή ευπαθή ομάδα. Κοινότητες που παρουσίασαν περισσότερη προθυμία και συνειδητή πειθαρχία στο lock down και σε άλλα περιοριστικά μέτρα ως έκτακτη κοινωνική ανάγκη απέφυγαν την ανεξέλεγκτη διασπορά του ιού και την κατάρρευση των συστημάτων υγείας. Κοινότητες που επέδειξαν καλύτερα αντανακλαστικά αυτο-οργάνωσης και συλλογικότητας απέφυγαν συστηματικά τις κοινωνικές επιπλοκές πέραν των άμεσων συνεπειών στην ατομική υγεία του Covid-19. Στο άλλο άκρο του φάσματος, κοινότητες με βαθειά ριζωμένο τον ατομικισμό επέδειξαν βαρύτατη καθυστέρηση στην αποδοχή, εφαρμογή και τήρηση του lock down ή άλλων περιοριστικών μέτρων με αποτέλεσμα μεγάλη αύξηση στην εξάπλωση αλλά και στον αριθμό των θυμάτων. Κοινότητες που αντιμετωπίζουν την τρίτη ηλικία ως “κοινωνικό πάρεργο” θρήνησαν εκατόμβες νεκρών στα γηροκομεία. Κοινότητες που λειτουργούν συστήματα υγείας με βασικό γνώμονα το cost effectiveness και όχι την “εμμονή” στην καλύτερη δυνατή θεραπεία ανεξαρτήτως κόστους προκάλεσαν ανήκεστο βλάβη όχι μόνο σε ασθενείς Covid-19  αλλά και πολλούς άλλους που δεν κατάφεραν να εξυπηρετηθούν. Τελική συνέπεια σε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά είναι η ενίσχυση αποδομητικών δυνάμεων εντός της κοινότητας της ίδιας και βαθειά προβλήματα που θα δούμε να εξελίσσονται σε δεύτερο, ή και τρίτο, χρόνο.

Κατάλαβες τώρα;! Κατάλαβες ότι η κοινωνική συνείδηση, το αίσθημα αλληλεγγύης, η συλλογικότητα αποτελούν εξελικτικό πλεονέκτημα επιβίωσης για μια κοινότητα και πως το ανθρώπινο είδος εξελίχθηκε για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια να λειτουργεί με αυτά τα χαρακτηριστικά; Κατάλαβες γιατί οι θρύλοι, η μυθολογία και εν τέλει η θρησκεία αναπτύχθηκε άπαξ και ο άνθρωπος από νομάδας έστησε λίγο – πολύ σταθερά σπιτικά έστω με 5-10 οικογένειες όλες κι όλες μαζεμένες, καμιά δεκαριά – δεκαπενταριά χιλιάδες χρόνια πριν; Κατάλαβες γιατί στην Ιστορία τιμούμε με υποσυνείδητα ρίγη θαυμασμού ηρωίδες και ήρωες και όχι παρτάκηδες που βολεύτηκαν όπως μπορούσαν καλύτερα; Κατάλαβες επιτέλους πως η “ιδεολογικοποίηση” του ατομικισμού μέσω της ψευδεπίγραφης και αντιεπιστημονικής ψευτοθεωρίας του “κοινωνικού δαρβινισμού” είναι ακριβώς αυτό: ψευδής και άκρως αντίθετη με την επιστήμη της εξελικτικής ηθολογίας εφαρμοσμένης στο ανθρώπινο είδος; Η αντίληψη “τι με νοιάζει εμένα για τον δίπλα, εγώ να είμαι καλά” οδηγεί προδιαγεγραμμένα στο να μην είσαι εν τέλει ούτε εσύ καλά. Και πολύς κόσμος που δεν το καταλάβαινε, πλέον το καταλαβαίνει… ιδιαίτερα οι νεότερες γενιές.

Οικονομία vs Υγεία: άσος ημίχρονο, διπλό τελικό!

Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό διαφοροποίησης της απόκρισης των κρατών στην πανδημία είναι η περισσότερη ή λιγότερη προθυμία τους να βλάψουν την οικονομική δραστηριότητα προς όφελος της υγειονομικής ασφάλειας. Τα κράτη που αποφάσισαν πως “δεν μπορούσαν” να πατήσουν pause στις οικονομίες τους βρέθηκαν πολύ γρήγορα αντιμέτωπα με το φάσμα της υγειονομικής κατάρρευσης, με τον πληθυσμό τους να παραδίνεται σε μια πύρινη θύελλα εξάπλωσης του ιού και εκατόμβες νεκρών τόσο από τον ιό τον ίδιο αλλά και από άλλες νόσους που το υπό κατάρρευση σύστημα αδυνατούσε πλέον να εξυπηρετήσει. Το αποτέλεσμα ήταν πως σχεδόν στην ολότητά τους τα κράτη αυτά αναγκάστηκαν στην λήψη καθυστερημένων μέτρων ώστε να μετριάσουν την υγειονομική καταστροφή κάτω τόσο από την κοινωνική πίεση και κατακραυγή αλλά και του κοινωνικού και οικονομικού κόστους που η ίδια η καταστροφή προκαλούσε. Στοχεύοντας στην ελαχιστοποίηση της οικονομικής ζημίας εις βάρος της υγείας, εν τέλει βρέθηκαν να πληρώνουν διπλά και τριπλά την προδοσία τους απέναντι στους λαούς που υποτίθεται υπηρετούν. Μια αξιοσημείωτη λεπτομέρεια αυτής της στρατηγικής είναι πως κανένα κράτος που την επέλεξε δεν τόλμησε να το εκφράσει τόσο κυνικά προς την κοινωνία και σίγουρα όχι από την αρχή παρά μόνο επί τετελεσμένου. Το επικοινωνιακό κομμάτι της στρατηγικής αυτής απαρέγκλιτα περιείχε κομπασμό για τις υγειονομικές δυνατότητες του κράτους, υποτίμηση του υγειονομικού κινδύνου ακόμα και με ακραία αντιεπιστημονικά ψευδοεπιχειρήματα, θολές και αμφίσημες δηλώσεις που τροφοδότησαν πάσης φύσεως συνωμοσιολογικά σενάρια που αδυνάτιζαν την αποδοχή των επιστημονικών ανησυχιών και προτάσεων από τους σχετικούς φορείς από την ευρύτερη κοινότητα. Μερικά παραδείγματα ακολουθούν.

Η Σουηδία που περηφανευόταν για την “φιλελεύθερη” στάση της με φιλικές συστάσεις προς τους πολίτες αντί για αυστηρά περιοριστικά μέτρα, αναφώνησε επίσημα το mea culpa μετά από 4.500 νεκρούς. Αυτό συνέβη κάτω από το βάρος της ντροπής για το σκανδαλώδες “ξεπάστρεμα” των νοσούντων ηλικιωμένων στα γηροκομεία της που, όντας δυσπνοϊκοί, χορηγούνταν με (κατασταλτικά της αναπνοής) οπιοειδή αναλγητικά και ηρεμιστικές βενζοδιαζεπίνες αντί για οξυγόνο και μεταφορά σε νοσοκομειακό περιβάλλον! Το Ηνωμένο Βασίλειο που κόμπαζε για την ετοιμότητα και την υψηλή ποιότητα του NHS και με τον πρωθυπουργό του να μιλάει λίγο πολύ για “γριπούλα” έφτασε να αναστείλει κάθε άλλη λειτουργία των νοσοκομείων της, να θρηνεί αμέτρητα θύματα και τον ίδιο τον πρωθυπουργό μισό βήμα από την διασωλήνωση. Μόνο η προσωπική εμπειρία του πόκερ με τον θάνατο στάθηκε ικανή να μεταπείσει τον B. Johnson πως δεν είναι όλα οικονομία. Για τις ΗΠΑ δεν υπάρχουν λόγια, πραγματικά. Ένας πρόεδρος που ανοιχτά υποστήριξε συνωμοσιολογίες, ψευδοεπιστήμη και κυνικότερα από κάθε άλλο ηγέτη αποδεχόταν και προέβλεπε χιλιάδες θανάτους, μέχρι τον αχρείο κομπασμό, όταν πλέον η πανδημία θέριζε, πως χάρις σε αυτόν οι νεκροί είναι μόλις εκατό κάτι χιλιάδες και όχι εκατομμύρια (;!!), μέχρι την επώνυμη υποδαύλιση μέσω twitter της ένοπλης αμφισβήτησης των περιοριστικών μέτρων που επέβαλαν οι πολιτειακές αρχές υπό την καθοδήγηση των επιστημόνων… απλά δεν υπάρχουν λόγια. Και φυσικά, εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε τον νεοεισερχόμενο διεκδικητή του πρωταθλήματος της φρίκης με την επέλαση του ιού στο νότιο ημισφαίριο, δηλαδή την Βραζιλία και τον εξόφθαλμα φασίστα πρόεδρο Μπολσονάρο. Γνωστός φορέας πάσης συνωμοσιολογίας, η αμετροέπεια με την οποία αντιμετώπιζε από τον Μάρτιο κιόλας τον ιό είναι μνημειώδης. Είχε δε το θράσος, ερχόμενος αντιμέτωπος με τις εκατόμβες νεκρών και υποστηρίζοντας την χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων εν μέσω κορύφωσης της πανδημίας, να πει πως ο θάνατος είναι η κατάληξη όλων! Η ολέθρια αυτή προσήλωσή του δεν είναι απλά προϊόν βλακείας και θα εξηγηθεί κατάλληλα στην επόμενη ενότητα.  Τέλος αξίζει μιας σημείωσης η κατάσταση στην χώρα μας, παρότι μια μικρή κουκίδα στο μεγάλο παγκόσμιο κάδρο. Η ελληνική κυβέρνηση λοιπόν κατάλαβε νωρίς πως ήταν αδύνατον να αντιμετωπίσει με ανοιχτή οικονομία και κοινωνία την επερχόμενη πανδημία, ιδίως δε και με την αναδειχθείσα απροθυμία για οποιαδήποτε ουσιαστική ενίσχυση του ΕΣΥ που θα έστελνε τα “λάθος μηνύματα” στους κεφαλαιούχους υποστηρικτές της, χρόνιος σχεδιασμός των οποίων είναι η κατάτμηση και ιδιωτικοποίηση του. Έτσι εφαρμόστηκε ένα λίγο – πολύ καθολικό lock down από αρκετά νωρίς και συνεπικουρούμενο από τις σχετικά περιορισμένες διεθνείς ροές της εποχής (όπως και των υπολοίπων Βαλκανίων) επέτρεψε την ιδιαίτερα επιτυχή αντιμετώπιση με πολύ μικρή εξάπλωση του ιού στην κοινότητα κατά το πρώτο κύμα. Φαίνεται όμως πως η Ελλάδα κινούμενη στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση με τα προηγούμενα παραδείγματα, αφού πρώτα εκμεταλλεύτηκε επαρκώς επικοινωνιακά την αρχική επιτυχία, τώρα επικεντρώνεται στην οικονομική λειτουργία πέρα από κάθε σοβαρή υγειονομική ανησυχία. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές διαφαίνονται τα πρώτα ανησυχητικά ευρήματα ενός απότομου και άγαρμπου ανοίγματος χωρίς – σχετικά υψηλού κόστους, είναι αλήθεια – υγειονομικές πρόνοιες.

Ποιο είναι λοιπόν το μάθημα αυτής της οπτικής γωνίας της πανδημίας Covid-19; Ο έτερος θείος Κάρολος του 19ου αιώνα χαμογελάει πονηρά κάτω από τα παχιά του μούσια. Το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο που δεσπόζει κυρίαρχο των κοινωνιών μας, έχει πλέον τόσο απομακρυνθεί από την παραγωγική οικονομία που αγνοεί ένα βασικό στοιχείο: είναι αδύνατον να έχεις λειτουργική οικονομία χωρίς τους λειτουργούς της. Η όποια αξία δεν παράγεται σε υπερφίαλα και κακότεχνα powerpoint που απλά σφετερίζονται την επιτυχία ιδεών, κατάρτισης και ιδρώτα. Η αξία εν τέλει παράγεται από τον εργάτη σε κάποιο μακρινό κάτεργο επί εδάφους ενός “πολλαπλασιαστή” που γέννησε το μυαλό του μηχανικού με το φιατάκι, και όχι του golden boy με την Lambo. Ο νεοεισαχθείς όρος essential workers αποκάλυψε ποιοι κρατάνε ζωντανή μια κοινωνία. Είναι οι ξεπατωμένοι από την υπερεργασία και λοιδορημένοι από τα media υγειονομικοί, οι κακοπληρωμένοι και αγνοημένοι εκπαιδευτικοί, οι εργαζόμενοι με μισθούς πείνας και αναξιοπρέπειας στις αλυσίδες τροφίμων ή στην διάθεση εμπορευμάτων, οι “ρυπαροί” οδοκαθαριστές κλπ. Και μια δεύτερη συνειδητοποίηση, ίσως ήδη προφανής για αρκετούς, πως οι κυβερνήσεις που διαλέγουν να υπακούσουν το άυλο οικονομικό συμφέρον των ολίγων αγνοώντας, αποσιωπώντας ή και επιτιθέμενες στην επιστήμη, χάνουν την όποια νομιμοποίηση διέθεταν απέναντι στην κοινωνία αφού ξεκάθαρα δεν μοχθούν για την ευμάρεια αυτής. Με ποιο σκεπτικό λοιπόν θα δεχθείς πως η κλιματική αλλαγή είναι “υπερβολές των επιστημόνων” έχοντας συνειδητοποιήσει πως για την κυβέρνησή σου ισχύει το money over lives;

Η ταξικότητα της νόσου

Μπορεί η φτώχεια ή η κοινωνική τάξη να μην ορίζονται γονιδιακά στο ανθρώπινο είδος, μπορεί ο ιός να χτυπάει εν δυνάμει αδιάκριτα πλούσιους και φτωχούς, στην πραγματικότητα ωστόσο υπάρχει σαφής διαβάθμιση τόσο του επιπολασμού όσο και των συνεπειών του στον πληθυσμό. Στην Ιταλία κεντρικό ρόλο στην εξάπλωση έπαιξε η διστακτικότητα στο κλείσιμο των βιομηχανιών του βορρά με αποτέλεσμα να χτυπηθούν δυσανάλογα οι εργάτες και οι οικογένειές τους σε σχέση με τα ανώτερα στρώματα. Επιπλέον, αυτοί που συλλογικά χαρακτηρίστηκαν essential workers και που εκ του ρόλου τους δεν μπορούν να ακολουθήσουν τον γενικό πληθυσμό στο lock down παρά παραμένουν στο πόστο τους, εκτιθέμενοι σε αυξημένο κίνδυνο, είναι τυπικά και κατά συντριπτική πλειοψηφία πολύ κάτω των μεσαίων στρωμάτων και σχεδόν ποτέ στα ανώτερα. Αντίστοιχα, η έκθεση στον κίνδυνο είναι σαφώς μεγαλύτερη για όποιον αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει τα μέσα μαζικής μεταφοράς αντί για το ιδιωτικό του αυτοκίνητο πόρτα – πόρτα μεταξύ οικίας και εργασίας. Η πυκνοκατοίκηση, ο συνωστισμός σε μικρά σπίτια, η έλλειψη ελεύθερων δημόσιων χώρων, τα χαμηλότερα υγειονομικά standards δεν μπορούν να αγνοηθούν ως επιβαρυντικοί παράγοντες του κινδύνου εξάπλωσης. Ακραίο παράδειγμα αυτής της θεώρησης είναι οι φαβέλες της λατινικής Αμερικής που σίγουρα θα χτυπηθούν τάξεις μεγέθους σκληρότερα από τα πλούσια προάστια. Υπό αυτό το πρίσμα, η εγκληματική απάθεια του Μπολσονάρο λαμβάνει πολιτικές διαστάσεις, ως αποδοχή ενός πλήγματος που θα είναι πολύ ισχυρότερο στην φτωχολογιά της φαβέλας και τις κοινότητες των ιθαγενών του Αμαζονίου, κοινότητες ανοιχτά εχθρικές στην πολιτική του. Στα καθ’ ημάς, οι οικισμοί των ρομά, οι συνοικίες των μεταναστών και των φτωχών εργατών και χρόνιων ανέργων έχουν σίγουρα πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο σύστασης υπερεστίας εξάπλωσης. Η πρόσβαση σε μοριακούς ελέγχους μέσω δημόσιου συστήματος υγείας ήταν επίσης σε πολλές χώρες δυσχερής λόγω ελλείψεων και υψηλού κόστους ενώ η ιδιωτική, ακριβή πρόσβαση παρέμεινε “ελεύθερη”: οι ανώτερες τάξεις έλεγχαν εαυτούς κατά συρροή προστατεύοντας τους ευπαθείς μεταξύ τους, ενώ οι κατώτερες βρέθηκαν να εκλιπαρούν για έλεγχο ένα σύστημα που κατά περιπτώσεις ασκούσε μέχρι και παρεμποδιτισμό (σύμφωνα με πολλές καταγγελίες στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες) και απλά να ελπίζουν. Επί προσβολής δε και νόσησης, η διαβάθμιση είναι σαφής και κατανοητή: οι φτωχογειτονιές, οι υποβαθμισμένες περιοχές και η απομακρυσμένη επαρχία δεν διαθέτουν το ίδιο δίκτυο υγειονομικής φροντίδας. Αλλά και χωρίς την άμεση επιρροή του ιού, οι κοινωνικές συνέπειες είναι προδήλως διαφορετικές. Στις χώρες όπου το δημόσιο σύστημα υγείας είτε κατέρρευσε είτε ανέστειλε κάθε τακτική λειτουργία ώστε να αποφύγει την κατάρρευση, οι επιπτώσεις στην υγεία είναι πολύ διαφορετικές για αυτούς που μπορούν να απευθυνθούν στον ιδιωτικό τομέα και αυτούς που δεν δύνανται. Η δε περίοδος του lock down και της καραντίνας βιώνεται σίγουρα πολύ διαφορετικά σε μια άνετη μεζονέτα ή ένα νεόδμητο διαμέρισμα 160τ.μ. και βεράντα με θέα απ’ ότι σε ένα αποπνικτικό δυάρι για τετραμελή οικογένεια ή και το ημιυπόγειο. Ακόμα και οι απώτερες οικονομικές συνέπειες της βαθειάς ύφεσης που ακολουθεί την υγειονομική κρίση δεν πλήττουν όλες τις τάξεις με τον ίδιο τρόπο. Ο εποχικός εργαζόμενος στον τουρισμό που φέτος δεν θα δουλέψει ή θα δουλέψει για δύο μήνες αντί για πέντε, ο απολυμένος που έχει αυξημένο κίνδυνο να παραμείνει άνεργος σε ένα κλίμα ακραίας οικονομικής αβεβαιότητας, το θύμα εργασιακής εκμετάλλευσης που θα αδυνατεί ακόμα περισσότερο να υψώσει ανάστημα στις παράλογες απαιτήσεις του εργοδότη είναι εικόνες που θα μας συντροφέψουν και που θα προκαλέσουν ένα γενικευμένο downward spiral στην αγορά αυξάνοντας ακόμα περισσότερο τις ανισότητες που δέκα χρόνια τώρα σχεδόν συνηθίσαμε.

Κατάλαβες τώρα γιατί ο φόβος, η δυσπιστία και η αμφισβήτηση των επιστημονικών δεδομένων αφορά σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα; Κατάλαβες γιατί ευδοκιμούν οι συνωμοσιολογικές σαχλαμάρες, χαρίζοντας τους μια συναισθηματικά βολική ψευδαίσθηση ασφάλειας ή, παράδοξα, μια “εγγύηση της ματαιότητας” που δικαιολογεί την παραίτηση από την προσπάθεια; Κατάλαβες λοιπόν γιατί ακριβώς αυτές οι συνωμοσιολογίες τροφοδοτούνται σκοπίμως από τα λαϊκιστικά media και κέντρα εξουσίας; Κατάλαβες τώρα γιατί τα πρώην μεσοαστικά στρώματα που συμπιέστηκαν φριχτά στην προηγούμενη κρίση στα όρια της προλεταριοποίησης αλλά δεν γεύτηκαν τίποτα από την ούτως ή άλλως ανησυχητικά αναιμική “ανάκαμψη” της φούσκας των QE που ακολούθησε, μπροστά στο φάσμα μιας νέας περαιτέρω φτωχοποίησης νιώθουν “ορφανευμένα” από το κράτος και είναι έτοιμα να εκδηλώσουν τον συσσωρευμένο θυμό τους; Ναι, η στυγερή δολοφονία του George Floyd προκαλεί αποτροπιασμό. Ναι, εκείνο το χέρι στην τσέπη και το υπεροπτικό ξέγνοιαστο βλέμμα του φονιά προκαλεί ανατριχίλα. Ναι, η χρόνια ατιμωρησία της ρατσιστικής και/ή αστυνομικής βίας από ένα σύστημα που βολεύεται με τέτοια “μακριά χέρια” ακόμα και αν “υπερβάλουν” παρά να τα δένει προκαλεί οργή. Ο θάνατος του George Floyd όμως είναι κάτι παραπάνω από την σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Στις μαζικές εξεγέρσεις των ΗΠΑ συμμετέχει κόσμος πολύ πέρα από τα κακόφημα ghetto και πολύ πέρα από τις τυπικά κακομεταχειριζόμενες μειονότητες. Οι παγκόσμιες κυριολεκτικά διαδηλώσεις διαθέτουν μαζικότητα και βίαιη δυναμικότητα που πάει πολύ πιο πέρα από την αντίθεση στο συστηματικό ρατσιστικό μίσος της αμερικανικής αστυνομίας. Είναι η αφορμή για μια θάλασσα “ορφανών” του κράτους, με το κοινωνικό συμβόλαιο κουρελιασμένο στην κωλότσεπη, να διαδηλώσει “ως εδώ!” Με την οικονομική κατάρρευση που πολύ φοβάμαι δεν θα αποφύγουμε παγκοσμίως και υπολογίζω να μας χτυπά με δύναμη την πόρτα κάπου στο φθινόπωρο μαζί με ένα δεύτερο κύμα του Covid-19, δε περιμένω πιο ήσυχες ημέρες – τουναντίον!

Το σημείο θραύσης της οικονομίας κλίμακας

Παρότι δεν έχω καμία θεωρητική εκπαίδευση σε οικονομικές θεωρίες, θα προσπαθήσω να δώσω εδώ έναν μη τεχνικό ορισμό – και με κάθε επιφύλαξη επί της ακρίβειας των όρων – που να είναι κατανοητός στον εξίσου ανεκπαίδευτο με εμένα αναγνώστη ώστε στην συνέχεια να εννοούμε τα ίδια πράγματα (με κίνδυνο να ξεκαρδίσω στα γέλια κάποιον σχετικό, αλλά ας είναι). Ας υποθέσουμε πως χρειαζόμαστε κάτι απλό, όπως πλαστικά καπάκια για μπουκάλια ώστε να συσκευάσουμε τον ημιερασιτεχνικό χυμό φρούτων από το χωράφι του παππού. Η οικονομία κλίμακας εξηγεί γιατί για 500 τέτοια καπάκια η τιμή μονάδας θα είναι τεράστια σε σύγκριση με μια παραγωγή 500 εκατομμυρίων τέτοιων. Το κόστος έρευνας και ανάπτυξης για το σωστό καπάκι, το κόστος στησίματος και συντήρησης της γραμμής παραγωγής, το κόστος της πρώτης ύλης που επίσης υπακούει σε οικονομίες κλίμακας με την σειρά του, διαμοιράζονται πολύ διαφορετικά στις μονάδες – για να μην μιλήσουμε καν για εξωχώριες παραγωγές με μηδενικό συγκριτικά εργατικό κόστος. Στο ακραίο παράδειγμά μας το κόστος για κάθε καπάκι, αν ήταν να το κατασκευάσουμε εμείς ή κατά αποκλειστική παραγγελία για το δικό μας προϊόν θα ήταν τόσο υψηλό ώστε να ξεπερνά κατά πολύ την αξία την ίδια του προϊόντος και να το καθιστά μη εμπορεύσιμο. Αν συνεταιριστούμε με γειτονικούς παραγωγούς, χάνοντας βέβαια τον απόλυτο έλεγχο επί της ταυτότητας του προϊόντος, θα μπορούσαμε ίσα ίσα να προμηθευτούμε μια ποσότητα για συσκευασία σε αποδεκτή τιμή για κάτι πολύ ιδιαίτερο. Ακόμα φτηνότερα, και πλέον εντός των πλαισίων εμπορικά συμφέρουσας διαδικασίας, ο συνεταιρισμός μας θα μπορούσε να αναθέσει την δουλειά σε ένα εμφιαλωτήριο (outsourcing) που πέραν των δικών μας παρτίδων, εμφιαλώνει και άλλα προϊόντα. Έτσι χάνεται βέβαια η δυνατότητα για ταυτοποιητικές ιδιαιτερότητες της συσκευασίας της ίδιας (όπως πχ. το σχήμα του μπουκαλιού ενός πασίγνωστου αναψυκτικού που δεν γίνεται να μπερδευτεί με άλλο). Εφαρμόζοντας extrapolation μετά από extrapolation της ίδιας λογικής, καταλήγουμε πως πραγματικά συμφέρουσα λύση (με ελαχιστοποίηση του εμπορικού κινδύνου) είναι η πώληση του προϊόντος στην χονδρική και ας κάνει ό,τι νομίζει με αυτό το μεγάλο εργοστάσιο. Η οικονομία κλίμακας παρέχει την δυνατότητα να πουληθεί στην λιανική με ασυναγώνιστη τιμή ακόμη και αν έκανε εκατοντάδες χιλιόμετρα προς το εργοστάσιο και πίσω στο μπακάλικο του χωριού μας. Κάπως έτσι καταλήγεις πως τα δισεκατομμύρια πλαστικές σύριγγες μιας χρήσης που καταναλώνονται στις δομές υγείας ολόκληρου του πλανήτη προέρχονται όλα σχεδόν από μια χούφτα εργοστάσια στην Κίνα. Το ίδιο και για τις προστατευτικές μάσκες. Το ίδιο ακόμα και για πολύπλοκα ηλεκτρονικά / ηλεκτρομηχανικά μέσα όπως οι αναπνευστήρες ΜΕΘ.

Όταν λοιπόν ξεκίνησε η επέλαση του SARS-CoV-2 στις δυτικές χώρες, παρατηρήθηκε τεράστια έλλειψη σε υλικά αλλά και σε μηχανήματα, τόσο εξαιτίας της μειωμένης παραγωγής και διάθεσης από “στενεμένες” εμπορικές οδούς αλλά – και εδώ είναι το λυπηρό και ανησυχητικό – και εξαιτίας αρπακτικών πρακτικών σε φορτία transit που ελάχιστα απείχαν της πειρατείας καθώς και σε συμφωνίες μη κυρίων που πλειοδοτούσαν για την αλλαγή παραλήπτη παρτίδων από υλικά. Η εμπειρία αυτή θέτει υπό τον ισχυρό προβολέα της αμφισβήτησης το παγκοσμιοποιημένο outsourcing, τις εμπορικές συμφωνίες “κυρίων”, την υποκριτική αλληλεγγύη των “φίλων και συμμάχων” μέχρι εκεί που δεν θίγονται ακόμα και έκνομα συμφέροντα, τα όρια των οικονομιών κλίμακας που απρόσμενα θρυμματίζεται (η κλίμακα) και αφήνει έκθετους πληθυσμούς ολόκληρους.

Η απάντηση δόθηκε από πολλαπλές πηγές, για πολλαπλές ανάγκες, φέρνοντας στο προσκήνιο κάτι που ωστόσο ήδη υπήρχε και διαφαίνεται να αλλάζει υπογείως τις παραγωγικές σχέσεις και πριν το Covid-19. Μικρές επιστημονικές και τεχνολογικές ομάδες συνέταξαν γρήγορες λύσεις χρησιμοποιώντας υπάρχοντα υλικά και 3D-printing για την προσαρμογή τους, διέθεσαν τα σχετικά ψηφιακά αρχεία στο διαδίκτυο και επέτρεψαν την επιτόπια αναπαραγωγή των λύσεων από όποιον την επιθυμούσε. The writing is on the wall που θα έλεγαν και στην Αμερική: την γραμμή παραγωγής και υλική βάση της οικονομίας κλίμακας προοδευτικά και σταθερά ανατρέπει από τον θρόνο της η οικονομία της πληροφορίας. Το σημαντικότερο κεφάλαιο μιας παραγωγής ολοένα και περισσότερο – και αυτό το έχουμε αναγνωρίσει χρόνια τώρα – μεταφέρεται από πρέσες, στράντζες και καλούπια σε άυλες πληροφορίες. Και ξαφνικά αναδύεται η συνειδητοποίηση πως η κοινωνικοποίηση του κεφαλαίου και των μέσων παραγωγής δεν απέχει και τόσο πολύ από υπάρχοντα επιτυχημένα μοντέλα δίκαιης και υπεύθυνης διαχείρισης της πληροφορίας: Creative Commons, Open Software, Free Software, Open Hardware. Δεν ξέρω αν οδεύουμε στο τέλος του καπιταλισμού αλλά σίγουρα οδεύουμε στο τέλος της πατέντας. Χαρακτηριστικό αυτής της τάσης είναι το ακόλουθο επεισόδιο. Εν μέσω κατάρρευσης του ιταλικού συστήματος υγείας παρουσιάζεται ακραία έλλειψη ενός αναλώσιμου εξαρτήματος του μηχανικού αναπνευστήρα που αδυνατούν να προμηθευτούν οι αρχές με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν ανθρώπινες ζωές που δεν θα διασωληνώνονταν εξαιτίας αυτής της έλλειψης. Εμφανίζεται μια ομάδα που αναλαμβάνει και αναπαράγει το συγκεκριμένο εξάρτημα με 3D-printing με επιτυχία. Η κατασκευάστρια εταιρεία απειλεί με αγωγές εναντίον τους. Η τακτική τους αυτή απαντάται με οργή και χλεύη από τον γενικό πληθυσμό αλλά και από επίσημους φορείς. Θυμάμαι να σχολιάζω με φίλο “ποιο ιταλικό δικαστήριο θα δεχθεί αυτή την αγωγή και δεν θα τους πετάξει έξω με τις κλωτσιές;”

Κατάλαβες τώρα;!
Η πανδημία ενίσχυσε τις προϋπάρχουσες ταξικές διαφορές, έφερε στο προσκήνιο και μας έτριψε στα μούτρα την αντικοινωνική επίδραση του νεοφιλελευθερισμού, το πραγματικό κόστος του ατομικισμού – κόστος σε αυτά που πραγματικά μετράνε και όχι σε λεφτά. Η πανδημία κατέδειξε τα πήλινα πόδια του άκρατου επενδυτικού – πιστωτικού καπιταλισμού και πως το παραμύθι της ενιαίας παγκοσμιοποιημένης αγοράς κρύβει τέρατα. Η πανδημία άνοιξε τον δρόμο για πολλούς στην αξιολόγηση και εκτίμηση άλλων λύσεων: συμμετοχικών, συλλογικών, αλληλέγγυων και δίκαιων. Ακόμα κουδουνίζει το κεφάλι μας από την σφαλιάρα και θα κουδουνίζει για κάποιο καιρό ακόμα σίγουρα, αλλά μέσα στην παραζάλη διακρίνουμε, θολές ακόμα και μπερδεμένες, τις πρώτες εικόνες μιας διχάλας: κατίσχυση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης (αυτής της πληροφορίας) και κοινωνίες τύπου 1984 ή post-capitalism; Αν θέλουμε το δεύτερο, μας περιμένει πολύ δουλειά στην ζύμωση της ιδεολογικής βάσης που θα στηρίξει την κοινωνική αυτή πρόοδο.

Αυταπάτες, Σφαλιάρες, Μοναξιά, Διαπραγματεύσεις

Η τουρκική navtex και οι επιθετικές κινήσεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων εναντίον της Ελλάδας συνθέτουν το χρονικό μιας προαναγγελθείσας ελληνικής αποτυχίας που είναι πιθανό να εξελιχθεί σε ήττα ή και σε εθνική καταστροφή, αν δεν υπάρξει στροφή άρδην της ελληνικής πολιτικής.

Οι αυταπάτες: Από το 1996 και έπειτα, ένας συνδυασμός απόπειρας εξευμενισμού της Τουρκίας, ολοκληρωτικής πρόσδεσης της ελληνικής πολιτικής στις ΗΠΑ και στις Βρυξέλλες (στο Βερολίνο στην πραγματικότητα), σταδιακής εγκατάλειψης κάθε άλλης συμμαχίας ή έστω προνομιακής σχέσης και εναπόθεσης της άμυνας της Ελλάδας είτε σε φαντασιώσεις του τύπου “μας προστατεύει το ευρώ”, είτε σε αιγυπτιακά, ισραηλινά και άλλα τινά “φτερά”, που θα μας έδιναν κάλυψη κατέστησε την Ελλάδα, διεθνοπολιτικώς δεδομένη και αμυντικά αδύναμη. Το κόστος, η Ελλάδα το πληρώνει ήδη εδώ και καιρό αλλά θα το πληρώσει ακόμα εντονότερα στο μέλλον.

Εξίσου, η Ελλάδα πληρώνει την αντίληψη ότι επειδή είμαστε (Τουρκία και Ελλάδα) δύο ΝΑΤΟϊκά κράτη, η όποια αντιπαράθεση θα είναι πάντα ελεγχόμενη. Σε ένα διεθνές περιβάλλον που οδεύει σε πλήρη απορρύθμιση, οι εγγυήσεις αυτές διαδραματίζουν ολοένα μικρότερο ρόλο ή δεν υπάρχουν.

Ακόμα μια αυταπάτη είναι αυτή που λέει ότι αν αποκαταστήσεις διαύλους επαφής με την Τουρκία, δηλαδή αν μιλάμε με την Τουρκία όποτε εκείνη θέλει και επί όποιου ζητήματος, όπως για παράδειγμα ανοήτως έκανε η κυβέρνηση με την τριμερή υπό γερμανική εποπτεία, η ένταση θα μειώνεται. Η πραγματικότητα είναι το αν, το πότε και με την παρουσία τίνος συνομιλείς απαιτεί προσεκτική στάθμιση

Οι σφαλιάρες: Η Ελλάδα είναι ίσως η πρώτη χώρα, της οποίας η ίδια η ελίτ αναγνωρίζει πλέον ότι οι συμμαχίες της δεν θα τη στηρίξουν την κρίσιμη ώρα, παρόλα αυτά επιμένει σε αυτές. Ήδη, το State Department χαρακτήρισε “αμφισβητούμενα” τα ύδατα στα οποία πρόκειται να λάβουν χώρα οι τουρκικές έρευνες. Είναι και αυτό χαρακτηριστικό κρατών που έχουν απωλέσει το μεγαλύτερο μέρος της ουσιαστικής, εθνικής κυριαρχίας τους και των οποίων οι ελίτ λειτουργούν χωρίς τα στοιχειώδη χαρακτηριστικά των εθνικών αστικών τάξεων.

Στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής, η ελληνική κυβέρνηση δέχτηκε μια ακόμα σφαλιάρα, καθότι όχι μόνο τα ευρώ-τουρκικά ζητήματα ορίστηκαν ως ελληνο-τουρκικά, αλλά επιπλέον παραπέμφθηκαν στις καλένδες του Σεπτεμβρίου. Οι βασικοί σύμμαχοί μας παραμένουν σιωπηλοί στην πραγματικότητα, με την εξαίρεση της Γαλλίας. Η στάση δε, επί της ουσίας των ΗΠΑ στέλνει το μήνυμα για άμεση διαπραγμάτευση επί τουρκικής ατζέντας.

Η μοναξιά: Η Ελλάδα (επιλέγει να) στέκεται μόνη της απέναντι στον τουρκικό αναθεωρητισμό. Αρνείται να αποκαταστήσει σχέσεις συμμαχικές με τη Συρία. Δεν διαθέτει ολοκληρωμένη πολιτική για τη Λιβύη και για τον αραβικό κόσμο. Οι ΗΠΑ και αν ήθελαν ακόμα, όπως και η Ε.Ε., για διαφορετικούς λόγους να υποστηρίξουν την Ελλάδα (πράγμα που δεν θέλουν) βιώνουν στιγμή εσωστρέφειας. Το Ισραήλ δεν θα πλήξει καίρια τις σχέσεις με την Τουρκία, οι οποίες παραμένουν στρατηγικές. Η Ρωσία δεν θα στηρίξει μια Ελλάδα, η οποία τα τελευταία χρόνια (για πρώτη φορά ιστορικά) έχει πλήρως παγώσει τις σχέσεις μαζί της. Και βέβαια το Ιράν δεν λησμονεί ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης επικρότησε, χωρίς να του ζητηθεί, την δολοφονία Σολεϊμανί.

Οι διαπραγματεύσεις: Η ελληνική πολιτική ελίτ και επομένως και η κυβέρνηση θέλει να κάνει “πίσω”. Είναι έτοιμη να διαπραγματευτεί με την Τουρκία απευθείας και να δεχτεί μειωμένη Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη για τα ελληνικά νησιά. Πρόκειται για κομβικά λανθασμένη επιλογή, τόσο ως προς το σκέλος της απευθείας διαπραγμάτευσης, μάλιστα υπό ξένη εποπτεία, όσο και ως προς την προσέγγιση ότι το πρόβλημα με την Τουρκία έχει να κάνει με τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες και μόνο. Ήδη τα συστημικά μέσα ενημέρωσης και οι ενσωματωμένοι αναλυτές τους έχουν πιάσει το τροπάρι για τους μεγάλους μας συμμάχους και του εφησυχασμού, εντείνοντας έτσι την έλλειψη προετοιμασίας του λαού μας.

Σαφώς η Ελλάδα χρειάζεται πολιτική για την ειρήνη. Πολιτική για την ειρήνη σημαίνει όμως αμοιβαία προσφυγή στη διεθνή δικαιοσύνη για τια θαλάσσιες δικαιοδοσίες. Στο βαθμό που οι ελληνικές ελίτ εκτίμησαν πως με ξένες πλάτες πολυεθνικών (και το εκτίμησαν) θα μπορούσαν να αποκλείσουν ή έστω να παρακάμψουν την Τουρκία έκαναν λάθος. Απέτυχαν ή και αρνήθηκαν να διαμορφώσουν εθνική πολιτική για την ειρήνη.

Την ίδια στιγμή όμως, ενώ οι θαλάσσιες δικαιοδοσίες αποτελούν καταλύτη για τις τουρκικές κινήσεις, ο τουρκικός αναθεωρητισμός δεν αφορά μόνο ή κυρίως αυτές. Το παράδειγμα της Συρίας, όπως και το εύρος των θεμάτων που θέτει στο τραπέζι η Τουρκία σε σχέση με την Ελλάδα αποδεικνύουν ότι ο τουρκικός αναθεωρητισμός συνιστά ευρύτερο ζήτημα, με στρατηγικά, ιδεολογικά και ταξικά-οικονομικά χαρακτηριστικά: αφορά το μερίδιο της Τουρκίας στον υπό επανασχεδιασμό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Όσοι χάνουν ή επιλέγουν να αγνοούν την μεγάλη εικόνα (από δεξιά και αριστερά) σύρουν τη χώρα σε διαπραγμάτευση επί της κυριαρχίας της εν γένει.

Το στρατιωτικό επεισόδιο προς το οποίο η Τουρκία ωθεί τα πράγματα έχει αυτόν τον στόχο. Στον ίδιο στόχο συντείνει αντικειμενικά, η διαχείριση στην οποία προβαίνει και η ελληνική κυβέρνηση. Αντί να κινητοποιήσει τον ελληνικό λαό, να στρέψει τη διεθνή πολιτική της Ελλάδας άμεσα, σε άλλη κατεύθυνση, να αποδείξει την αποφασιστικότητά της και ταυτοχρόνως, από τη μια, να θέσει στο τραπέζι μια πολιτική ειρήνης για τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες και από την άλλη να συντείνει στο να μετατραπεί η υπερ-έκταση της Τουρκίας σε σημείο αδυναμίας της, σύρεται στην τουρκική ατζέντα, στέλνοντας αντιφατικά μηνύματα στον ελληνικό λαό. Επιλέγει δηλαδή την πολιτική της ήττας, που θα οδηγήσει σε διαπραγμάτευση υπό συγκεκριμένους, αρνητικούς όρους και υπό κηδεμονία στο άμεσο μέλλον.

Έφυγε ο Γιώργος Φαρσακίδης

Γεννημένος το 1926 στην Οδησσό όπου πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια, το 1933 ήρθε με την οικογένειά του στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη.

Σε πολύ νεαρή ηλικία στρατεύτηκε στην υπόθεση του κομμουνισμού. Ανταρτοεπονίτης τραυματίζεται σε μάχη με τους γερμανούς, γεγονός που θα του αφήσει αναπηρία και στα δυο του χέρια.

Στα κοντά δεκαεφτά χρόνια που πέρασε εξόριστος, θεωρώντας την τέχνη «όπλο αναντικατάστατο στα χέρια όσων θέλησαν να παραμείνουν ορθοί» αποτυπώνει με το πενάκι του σκηνές από τη ζωή των πολιτικών κρατούμενων, τα βασανιστήρια και τις κακουχίες τους, την καθημερινότητά τους, μορφές συνεξόριστων συντρόφων.

«…Ωστόσο για μας, τους “πρωτάρηδες”, τη Γενιά της Αντίστασης, από το ζοφερό κλίμα εκείνης της εποχής δεν έλειπε η γοητεία. Όλα πρωτόγνωρα, γιομάτα με συνταραχτικό ενδιαφέρον και νόημα, ήταν η συνέχεια με άλλες μορφές, ενός αγώνα που είχαμε ζήσει. Όλα με το ντύμα του επαναστατικού ρομαντισμού, άγνωστα και απροσδιόριστα, που τα φοβάσαι αλλά και τα προκαλείς σε αναμέτρηση.

Για αρκετούς από μας, γεννήθηκε στις συνθήκες εκείνες η ανάγκη μιας κάποιας απομνημόνευσης, μ’ ένα σκίτσο, ένα ξυλόγλυπτο, ένα γραφτό…».

Το εικαστικό και λογοτεχνικό του έργο συμβάλλει σ’ αυτό που θεωρούσε ευθύνη και ανάγκη «να συναρμολογήσουμε ψηφίδα ψηφίδα τα παραλειπόμενα της νεότερης ιστορίας του τόπου μας».

Η επιτυχία από την αποτυχία δεν απέχει πολύ

Ανακοίνωση της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ για την πορεία της πανδημίας.

Η πορεία της πανδημίας παγκοσμίως όχι μόνο δεν τιθασεύεται, αλλά αντίθετα καλπάζει, με το νότιο ημισφαίριο να βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Το τελευταίο εκατομμύριο κρουσμάτων καταγράφηκε μόλις σε πέντε ημέρες. Την ίδια στιγμή στο βόρειο ημισφαίριο παρατηρούνται αναζωπυρώσεις σε μια σειρά χωρών που μέχρι πρότινος είχαν σχετικά ελέγξει την κατάσταση. Τα παραπάνω είναι αποτέλεσμα της χωρίς όρους «επανεκκίνησης της οικονομίας», σε μια περίοδο που δεν έχουμε σε καμιά περίπτωση ξεμπερδέψει με την πανδημία, καθώς ο κορωνοϊός δεν φαίνεται να κάμπτεται από υψηλές θερμοκρασίες.

Οι εκτιμήσεις και κυρίως οι προβλέψεις για την περαιτέρω εξέλιξη της πανδημίας είναι δύσκολες έως αδύνατες.  Το καλύτερο σενάριο αφορά στο σταδιακό σβήσιμο του ιού εντός διετίας, με σκαμπανεβάσματα εξάρσεων και υφέσεων. Το χειρότερο θεωρεί το πρώτο κύμα απλό προάγγελο μιας μεγαλύτερης σε διάρκεια και ένταση έξαρσης. Το μετριοπαθές αφορά στην εποχική επανεμφάνισή του στα πρότυπα της γρίπης.

Τρία πράγματα είναι ωστόσο σίγουρα.

Πρώτον, χωρίς αποτελεσματικό και ασφαλές εμβόλιο που να μπορεί να παραχθεί μαζικά και δωρεάν δεν μπορεί να εξασφαλιστεί ανοσία του πληθυσμού. Τα αποτελέσματα των πειραματικών μελετών βρίσκονται ακόμα σε πολύ πρόδρομα στάδια με το καλύτερο σενάριο να αφορά την διάθεσή του στο κοινό σε ένα χρόνο από τώρα.  Η επιθετική συμπεριφορά των ΗΠΑ που δέσμευσε το 90% των παγκόσμιων αποθεμάτων του αποτελεσματικού φαρμάκου Remdesivir, δίνει μια πρόγευση του ύφους και του ήθους που θα επικρατήσει στην παραγωγή και διάθεση του εμβολίου.

Δεύτερον, η επιδίωξη άμεσης και χωρίς όρους επίτευξης της ανοσίας της αγέλης, εκτός από δολοφονική και αντικοινωνική, καταρρίφθηκε και ως αποτελεσματική στρατηγική ανοσολογικής θωράκισης. Στη χώρα που επιδίωξε να την εφαρμόσει, στη Σουηδία, οι τίτλοι αντισωμάτων στον πληθυσμό είναι μηδαμινοί.

Τρίτον, το αναμενόμενο για το φθινόπωρο, δεύτερο κύμα  πανδημικής έξαρσης στο βόρειο ημισφαίριο, είναι πλέον εδώ, πολύ νωρίτερα απ’ το αναμενόμενο.

Ο ΠΟΥ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για όσες χώρες βιάστηκαν να «ανοίξουν την οικονομία» χωρίς να έχουν εξασφαλίσει στοιχειώδεις όρους υγειονομικής θωράκισης.

Η χώρα μας, λόγω κυβερνητικής πολιτικής και φιλοκυβερνητικών ΜΜΕ, βίωνε μια εικονική πραγματικότητα, επαναπαυόμενη στις δάφνες μιας επιτυχίας που έμοιαζε παγκόσμιο παράδειγμα για τη διαχείριση της επιδημίας. Κατά βάση βέβαια, αυτή η επιτυχία ήταν αποτέλεσμα αντικειμενικών παραμέτρων σε ότι αφορά τη θέση και τα χαρακτηριστικά της χώρας, και όχι ιδιαίτερων πολιτικών επιλογών. Όσοι επισήμαναν αυτό το γεγονός την περίοδο της μεγάλης ευφορίας ακούγονταν αιρετικοί, αλλά δυστυχώς σήμερα, η αυξητική τάση των κρουσμάτων αναγκάζει σε βίαιη προσαρμογή στην αληθινή πραγματικότητα. Το να “παραμείνουμε τυχεροί” δεν συνιστά σοβαρή πολιτική απέναντι σε έναν μεγάλο υγειονομικό κίνδυνο. Η δε κυβερνητική στρατηγική για  “λελογισμένο υγειονομικό ρίσκο, μήπως και σωθεί ο τουρισμός”, αποδεικνύεται ανεύθυνη και επικίνδυνη.

Ας θυμηθούμε ποιες ήταν οι συστάσεις και τα κριτήρια που έθετε πριν μήνες ο ΠΟΥ και άλλοι επιστήμονες για το ασφαλές άνοιγμα της οικονομίας. Τα κριτήρια αυτά δεν τηρήθηκαν σε καμία περίπτωση από το κυβερνητικό επιτελείο, με αποτέλεσμα να φτάσουμε στο σημερινό επίφοβο σημείο:

Η δυνατότητα ανίχνευσης, ιχνηλάτησης, απομόνωσης και καραντίνας υπόπτων και επιβεβαιωμένων κρουσμάτων.

Η μέχρι τώρα πορεία της πανδημίας έχει δείξει ότι οι χώρες που «επένδυσαν» στα μαζικά τεστ στον πληθυσμό, βγήκαν κερδισμένες και χρειάστηκε να πάρουν λιγότερα περιοριστικά οριζόντια μέτρα. Αυτό άλλωστε σύστηνε και ο ΠΟΥ: τεστ, τεστ, τεστ. Η κυβέρνηση εμφανίζει ότι το σχέδιο των ΚΟΜΥ οδηγεί σε κατακόρυφη αύξηση των ελέγχων. Δεν είναι όμως έτσι: Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας έως τις 22 Ιουνίου, σε διάστημα 50 ημερών λειτουργίας, οι 500 ΚΟΜΥ είχαν διενεργήσει 41.785 τεστ, δηλαδή 835 τεστ ανά μέρα. Αριθμός που αντιστοιχεί σε 1,8 τεστ από κάθε ΚΟΜΥ τη μέρα. Επιπλέον υπάρχουν σοβαρές καταγγελίες από υγειονομικούς πρώτης γραμμής για αδυναμία διενέργειας τεστ, τα οποία σωρεύονται στις καταψύξεις των εργαστηρίων, λόγω έλλειψης αντιδραστηρίων. Η χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις των σχετικών λιστών, χωρίς να έχει οικοδομήσει σοβαρό μηχανισμό ιχνηλάτησης, απομόνωσης και καραντίνας.

Αντοχή του συστήματος υγείας

Θεωρητικά, η στρατηγική “επιπέδωσης της καμπύλης” αποσκοπούσε στην εξασφάλιση πολύτιμου χρόνου για έρευνα και παραγωγή εμβολίου, και ειδικά, σε ό,τι αφορά τα εθνικά δεδομένα, για να ενισχυθεί το σύστημα υγείας. Μια ραγδαία και άμεση ενίσχυση του ΕΣΥ θα μπορούσε να αντέξει με τις λιγότερες δυνατές απώλειες ένα ογκώδες κύμα αναγκών νοσηλείας και περίθαλψης. Ο χρόνος αυτός κερδήθηκε με πόνο και αίμα αλλά σπαταλιέται καθημερινά με μεγάλη ανευθυνότητα και αντικοινωνική εμμονή στα νεοφιλελεύθερα δόγματα του περιορισμού της δημόσιας υγείας και της ενίσχυσης του ιδιωτικού τομέα.

Στο επίπεδο του προσωπικού δεν έχει γίνει ούτε μία μόνιμη πρόσληψη, ενώ οι 400 επικουρικοί συμβασιούχοι γιατροί και οι 3500 συμβασιούχοι νοσηλευτές και βοηθητικό προσωπικό είναι σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στις 10.000 κενές οργανικές θέσεις γιατρών και τις 30.000 αντίστοιχες νοσηλευτών. Οι συμβασιούχοι αυτοί σε αρκετά νοσοκομεία δεν καλύπτουν ούτε καν τις απώλειες όσων βγήκαν σε άδεια ειδικού σκοπού ή ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Οι περισσότερες κλινικές Covid στελεχώθηκαν με μετακινήσεις γιατρών και νοσηλευτών από άλλα τμήματα τα οποία υπολειτούργησαν επί μήνες, αλλά πλέον επιστρέφουν στα αρχικά τους πόστα. Το σχέδιο για τα νησιά αφορά στην προσωρινή μετακίνηση γιατρών από νοσοκομεία της Αττικής για να καλύψουν τις εκεί ανάγκες, αποδυναμώνοντας τα νοσοκομεία προέλευσης, στα οποία θεωρητικά θα διακομιστούν οι ασθενείς των νησιών.

Στο ζήτημα των ΜΕΘ, η κατάσταση είναι τραγική. Η επικεφαλής της σχετικής επιτροπής Κοτανίδου δηλώνει ότι στόχος είναι να διατηρηθούν οι κλίνες ΜΕΘ που δημιουργήθηκαν μέσα στην επιδημία, δηλαδή οι περίπου 150-200 που προστέθηκαν στις 550 προϋπάρχουσες. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός δηλώνει ότι στόχος είναι να φτάσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, τις 1200.  Κάτι τέτοιο αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός χωρίς γενναία κρατική χρηματοδότηση και μόνιμες προσλήψεις εξειδικευμένου προσωπικού.

Στο επίπεδο της Πρωτοβάθμιας δεν έχει γίνει κανένα ουσιαστικό βήμα μπροστά, μόνο βήματα προς τα πίσω. Η επιθετική πρόληψη και παρέμβαση μέσα στην κοινότητα και όχι η αναμονή να έρθουν οι ασθενείς για νοσηλεία  στο νοσοκομείο, όντας ήδη επιβαρυμένοι, ήταν ένα από τα βασικά συμπεράσματα του πρώτου κύματος. Αυτό, ούτε καν λαμβάνεται υπόψη από το κυβερνητικό επιτελείο, που στο πρώτο κύμα έκλεισε όλα τα Κέντρα Υγείας και τις ΤΟΜΥ, μετακινώντας προσωπικό στα νοσοκομεία. Παράλληλα, το ΕΣΥ επί της ουσίας έκλεισε για τις υπόλοιπες ασθένειες, με χιλιάδες τακτικά ραντεβού, εξετάσεις και χειρουργεία να ακυρώνονται, αφήνοντας τον πληθυσμό χωρίς ιατρική παρακολούθηση. Είναι σαφές ότι αυτή η τακτική συνιστά άμεσο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.

Έλεγχος των εισερχόμενων στη χώρα

Αρχικά η κυβέρνηση δια στόματος Θεοχάρη μίλησε για υγειονομικό διαβατήριο, θέση την οποία γρήγορα εγκατέλειψε λόγω άρνησης της Ε.Ε. Στη συνέχεια κάνει πράξη τους δειγματοληπτικούς ελέγχους βάσει επικινδυνότητας, κρίνοντας τις απαντήσεις σε σχετικό ερωτηματολόγιο που συμπληρώνουν οι ταξιδιώτες 48 ώρες πριν. Επιβάλλει επίσης 36 ώρες καραντίνα, έως ότου βγει δηλαδή το αποτέλεσμα του τεστ. Όμως λόγω απειλών της TUI, παίρνει πίσω την καραντίνα, νομοθετώντας κατ’ εντολή της γερμανικής εταιρείας που ελέγχει την τουριστική αγορά. Λόγω έξαρσης της πανδημίας στις  χώρες των Βαλκανίων και αύξησης των εισαγόμενων κρουσμάτων, αλλάζει τακτική και από 15/7 αυστηροποιεί τα μέτρα, μειώνοντας σε 24 τις ώρες για το ερωτηματολόγιο και θεσμοθετώντας το αρνητικό τεστ PCR 72 ώρες πριν για τους εισερχόμενους μόνο από τον Προμαχώνα, τη στιγμή που το τριήμερο 10-12/7 περνούν από το σημείο αυτό σχεδόν 20.000 κόσμος.  Τα “αυστηρά” αυτά μέτρα αφορούν μόνο τον Προμαχώνα, τη στιγμή που στα αεροδρόμια, λιμάνια και τα υπόλοιπα χερσαία σύνορα γίνονται μόνο δειγματοληπτικοί έλεγχοι, οι οποίοι συνεχίζονται και μετά τις 15/7, οπότε και ανοίγουν τα σύνορα για απευθείας πτήσεις από υψηλού κινδύνου χώρες (Σουηδία, ΗΠΑ, Αγγλία κτλ).

Για ποιο λόγο όλες αυτές οι παλινωδίες; Για ποιο λόγο αυτό το αλαλούμ; Τι θα κόστιζε στην κυβέρνηση μια σοβαρή εξ αρχής στρατηγική για είσοδο στην χώρα μόνο με αρνητικό τεστ PCR, για όλους, και από όλα τα σημεία εισόδου; Και για να μιλήσουμε στη μόνη γλώσσα που καταλαβαίνει η κυβέρνηση: Θεωρεί κανείς ότι ο τουρισμός θα κερδίσει τη χρονιά αν τα μέτρα ελέγχου ξεχειλώνουν κατ’ απαίτηση των εταιρειών ή των λοιπών χωρών;

Οι συνέπειες των παραπάνω πράξεων και παραλείψεων μπορούν να αποβούν καταστροφικές. Οι ευθύνες μιας τέτοιας διαχείρισης είναι εγκληματικές. Η κυβέρνηση όχι απλά σπατάλησε τον πολύτιμο χρόνο που κερδήθηκε με κόπο και ιδρώτα για να προετοιμαστεί και να οχυρώσει το δημόσιο σύστημα υγείας ενόψει ενός δεύτερου κύματος, αλλά έφερε αυτό το κύμα πολύ νωρίτερα, με το άνευ όρων άνοιγμα των συνόρων και του τουρισμού. Η κυβέρνηση πέταξε στον κάλαθο των αχρήστων τη δουλειά των υγειονομικών, θυσίασε τους κόπους και την αυτοπειθαρχία μηνών του ελληνικού λαού, σέρνει πρώτη τον χορό της ανευθυνότητας, προσδοκώντας απατηλά να σώσει την οικονομία.

Η επιτυχία από την αποτυχία, το παράδειγμα προς μίμηση από το παράδειγμα προς αποφυγή, δεν απέχουν πολύ, ειδικά όταν η κυβερνητική πολιτική έχει πήλινα πόδια και σαθρές βάσεις. Ακόμα και τώρα, υπάρχουν περιθώρια αντιστροφής. Απαιτείται όμως πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα, απαγκίστρωση από νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες και στρουθοκαμηλισμούς.

Χρειάζεται συγκεκριμένα:

Πρώτον, απόλυτη προτεραιότητα στην ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας, (ΜΕΘ, Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Νοσοκομεία), σε προσωπικό, υλικό, μέσα, υποδομή.

Δεύτερον, άμεση αλλαγή πλεύσης στο χαλαρό, ανεπαρκές και αναποτελεσματικό σύστημα υγειονομικών ελέγχων στον πληθυσμό.

Τρίτον, παραίτηση από τις αφελείς προσδοκίες ότι η οικονομία θα σωθεί αν μπουν τα κέρδη του τουρισμού πάνω από την υγεία των ανθρώπων.

Αν αυτά είναι αδιανόητα μέτρα για μια κυβέρνηση που στον καιρό της πιο μεγάλης ανάγκης ενίσχυσης της Δημόσιας Υγείας παρίστανε τον ατζέντη των ιδιωτικών συμφερόντων, θα πρέπει να απαιτηθούν και να επιβληθούν με την ενεργοποίηση του υγειονομικού και λαϊκού κινήματος και την ανασυγκρότηση μιας Αριστεράς που θα μπορεί να θέσει καθαρά την υγεία και την ανθρώπινη ζωή πάνω από τα κέρδη των λίγων και την οικονομία των ακόμα λιγότερων.

Η πανδημία επιστρέφει. Ο καπιταλισμός παρατηρεί. Εμείς;

Όταν ενέσκηψε η πανδημία είναι σαφές ότι οι κυβερνήσεις βρέθηκαν μπροστά σε ένα δίλημμα: ανοσία της αγέλης ή καραντίνα; Πίσω και από τα δυο ερωτήματα βρισκόταν η οικονομία και η πολιτική. Στην πρώτη περίπτωση η οικονομία έπρεπε να λειτουργήσει απρόσκοπτα με οποιοδήποτε τίμημα (εν προκειμένω χιλιάδες ανθρώπινες ζωές), στη δεύτερη περίπτωση εκτιμήθηκε πως θα αποφεύγονταν φαινόμενα κατάρρευσης του δημόσιου τομέα υγείας κάτι που θα έφερνε γενικευμένη κοινωνική δυσαρέσκεια ενώ μεσομακροπρόθεσμα θα σήμαινε επανεκκίνηση της οικονομίας σε καλύτερη βάση.

Η πανδημία επανέρχεται παρά τις προβλέψεις για ύφεσή της τους θερινούς μήνες. Η πολιτική της ανοσίας της αγέλης απέτυχε πλήρως. Αρκεί κάποιος να δει τι συμβαίνει στις ΗΠΑ και τη Βραζιλία. Με αποτυχία στέφθηκε και η πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης που τόσο πολύ εκθειάστηκε από τα μπουκωμένα με ευρώ ΜΜΕ. Και στέφθηκε με αποτυχία όχι όσον αφορά τον αριθμό των κρουσμάτων και των νεκρών, αλλά τις οικονομικές επιπτώσεις στα λαϊκά στρώματα.

Αναρωτιέται, ωστόσο, κανείς: μήπως είναι υπερβολικό να ζητάμε την επιτυχή αντιμετώπιση της πανδημίας από τις κυβερνήσεις; Μήπως οι συνεχώς «ξινοί» κομμουνιστές απαιτούν κάτι που είναι ανέφικτο και οχυρωμένοι πίσω από τις ιδεολογικές αγκυλώσεις του βρήκαν ευκαιρία να χτυπήσουν τον καπιταλισμό, τους καπιταλιστές και τους γραφειοκράτες τους; Απαντάμε κατηγορηματικά όχι και αυτό για τους εξής λόγους:

1. Ο καπιταλισμός ξοδεύει τεράστια ποσά που είναι άχρηστα για τη λαϊκή ευημερία π.χ. οπλικά συστήματα, έρευνα στο διάστημα. Δεν θα έπρεπε τα τεράστια αυτά ποσά που ξοδεύονται να ρίχνονταν στην έρευνα για την υγεία του ανθρώπου; Για την εξεύρεση εμβολίων και θεραπειών για τον καρκίνο, τις πανδημίες, τα αυτοάνοσα νοσήματα;

2. Η όποια έρευνα γίνεται είναι από ιδιωτικές εταιρείες και όχι από κρατικούς φορείς. Οι πρώτες επιδιώκουν το κέρδος και μόνο το κέρδος, ανεξάρτητα αν στις διαφημίσεις τους ενδύουν τη δράση τους με ανθρωπιστικά μηνύματα. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι εκμεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο με υπερτιμηλογημένα φάρμακα που θα μπορούσαν να διατίθενται είτε σε πολύ χαμηλό κόστος είτε δωρεάν αν η παραγωγή τους γινόταν από κρατικούς φορείς. Τα υψηλά κόστη σημαίνουν το γνωστό: έχεις χρήματα; Μπορεί και να σωθείς. Δεν έχεις; Απλώς αφήνεις το μάταιο τούτο κόσμο.

3. Η εξεύρεση φαρμάκων και εμβολίων πρέπει να γίνεται με σχεδιασμό ανάμεσα στα αρμόδια υπουργεία, τους επιστημονικούς φορείς, τα ερευνητικά κέντρα και τις κυβερνήσεις. Ο καπιταλισμός, όμως, όλα αυτά τα αφήνει στον αυτόματο πιλότο, αυτό που ψευδώς ονομάζει ελεύθερη αγορά. Το θέμα είναι ποιος θα βρει πρώτος εμβόλια ή θεραπείες για να μαζέψει το ρευστό. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει επίσπευση των σχετικών διαδικασιών. Η επίσπευση μπορεί να επιτευχθεί με την ανταλλαγή γνώσης και εμπειρίας και όχι με την κατά μόνας δράση.

Το τι θα γίνει από Σεπτέμβρη κανείς δεν το γνωρίζει. Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της πανδημίας; Πόσους νεκρούς θα θρηνήσουμε; Οι κυβερνήσεις τι τακτική θα ακολουθήσουν; Θα πάμε σε μία μορφή ανοσίας της αγέλης με τοπικές καραντίνες; Ποια θα είναι η κατάσταση των εργαζομένων με την επιβολή νέων εργασιακών συνθηκών που λήφθηκαν εν ονόματι της πανδημίας; Προς το παρόν παρατηρούμε την εξέλιξη στις ΗΠΑ και όχι μόνο με πάνω από 1000 ανθρώπους να πεθαίνουν καθημερινά από τις επιπτώσεις της πανδημίας και τα εργασιακά και δημοκρατικά δικαιώματα των ανθρώπων να συρρικνώνονται και άλλο σε όλες τις γωνιές του πλανήτη.

Ο καπιταλισμός φτάνει σε μία οριακή κατάσταση αλλά ως συνήθως υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στο αντικειμενικό και υποκειμενικό. Η λύση για τη γεφύρωση αυτού του χάσματος πρέπει να καλυφθεί, όσο είναι δυνατό, τάχιστα. Διαφορετικά ο καπιταλισμός απλώς θα παρατηρεί απαθής τους θανάτους ανήμπορων ανθρώπων κι εμείς θα παρατηρούμε τον καπιταλισμό που θα παρατηρεί.

Πηγή: Σελίδα του συγγραφέα στο Facebook

Με την Ιωάννα;

Με την Ιωάννα Τούνη δεν νιώθω να έχω τίποτα κοινό. Είναι μια media persona που ό,τι εκπροσωπεί είναι μάλλον αντίθετο με μένα. Έχω όμως ένα κοινό: θα μπορούσα να είμαι στη θέση της. Και θα μπορούσα να είμαι στη θέση της παρά τις όλες αντιθέσεις μας. Είμαι με την Τούνη, όχι επειδή είναι η Τούνη, αλλά γιατί παρότι η Τούνη βρίσκεται στο (από κάθε άποψη) αντίπαλο ιδεολογικό στρατόπεδο, βρέθηκε χαμένη. Σήμερα, είμαι με την Τούνη, γιατί πίσω από την Τούνη μπορώ να δω τα πρόσωπα πολλών ακόμη γυναικών και στηρίζοντας την Τούνη σήμερα, τις στηρίζω όλες. Με το να μη κράζω την Τούνη σήμερα, δεν κράζω καμία.

Η Τούνη ως πρότυπο;

Η Τούνη είναι πρότυπο πολύ πριν τις αποκαλύψεις για το βίντεο. Η Τούνη υπερπροβάλει μια σεξουαλικοποιημένη ιδέα της γυναίκας «ντίβας», που βγάζει χρήματα εμπορευματοποιώντας τη ζωή της, το σώμα της, την προσωπικότητά της, τη διασκέδασή της. Εξαργυρώνει την αυτοπροβολή μιας διαφημιστικής περσόνας που λειτουργεί ως κινούμενη κρεμάστρα για ρούχα, αξεσουάρ, μπιτσόμπαρα και κλαμπ. Σαν την Τούνη υπάρχουν χιλιάδες influencer στον πλανήτη και πριν τις διαδικτυακές influencer υπήρχαν οι celebrities, οι τηλεπερσόνες, οι ηθοποιοί και οι τραγουδίστριες που πρόβαλαν τα ακριβώς ίδια πρότυπα με την Τούνη. Πρότυπα τα οποία μεγάλωσαν την Τούνη και έφτιαξαν την Τούνη, με τον ίδιο τρόπο που τώρα η Τούνη μεγαλώνει άλλες νέες γυναίκες. Πρότυπα που κατασκευάζουν τη γυναίκα ως αντικείμενο επιθυμίας και ζήλειας, ηδονοβλεψίας και σεξ, αλλά και μίσους και ταπείνωσης. Πρότυπα που ο σκοπός τους ήταν ακριβώς το να μη μοιάζει με τίποτα με την καθημερινή γυναίκα, και για αυτό να λατρεύεται και να μισιέται. Πρότυπα κατασκευασμένα από την πατριαρχική ιδέα για τη γυναίκα ως αιώνια πόρνη.

Και συμβαίνει το εξής: όταν σου λένε συνέχεια ό,τι είσαι κάτι, κάποια στιγμή το πιστεύεις και το υιοθετείς. Και αν από αυτό μπορείς να βρεις το παραθυράκι μέσα από το οποίο θα γίνεις διάσημη και πλούσια, είναι πολύ εύκολο να χωθείς σε αυτό. Αφενός γιατί ζούμε στη νεοφιλελεύθερη κοινωνία στην οποία υπάρχεις μόνο για τον εαυτούλη σου και ψάχνεις τρόπο να επιβιώσεις και να ανελιχθείς, αδιαφορώντας για κοινωνικές αξίες, ηθικούς φραγμούς ή οτιδήποτε άλλο βαφτίσουμε ιδανικό. Αφετέρου, γιατί ζούμε σε μια ταξική κοινωνία και ως γνωστόν αν δεν είσαι φτωχαδάκι, συνήθως δε σε αγγίζει τίποτα. Ο τέλειος άρρωστος μηχανισμός άμυνας.

Πώς το θύμα γίνεται θύτης

Αυτή η αντίληψη της γυναίκας σαν προσωποποίηση της αμαρτίας έχει τις ρίζες της βαθιά στον ιστορικό χρόνο, ειδικά στον δυτικό πολιτισμό, αν και δεν είναι μια αναπόφευκτη αναπαράσταση της γυναικείας φύσης. Είναι όμως μια κυρίαρχη αναπαράσταση που μαθαίνουμε από πάρα πολύ μικρή ηλικία. Αν είναι στη «φύση» της γυναίκας η αμαρτία, η πρόκληση, η διέγερση της αντρικής επιθυμίας, θα πρέπει να είναι έξτρα προσεκτική για να αποφύγει να «επιτελέσει το ρόλο της» σε ακατάλληλη στιγμή (;) με ακατάλληλα πρόσωπα(;). Προωθείται έτσι ένα αντιπαραθετικό πρότυπο σεμνότητας και αγνότητας, ακόμα και αποσεξουαλικοποίησης της γυναίκας. Κι ακόμα κι αν βρεθεί η κατάλληλη στιγμή ή το κατάλληλο πρόσωπο να εκφράσει την σεξουαλικότητα της, αυτό τρέχει σε αντίστροφη μέτρηση μέχρι να ξαναγίνει ακατάλληλη η στιγμή και να ξεπέσει στο λάκκο των ασώτων. Γενικά, ως γυναίκα οι εργοστασιακές ρυθμίσεις είναι ότι φταις. Αν προσέχεις υπερβολικά, φταις γιατί δεν έχεις εμπιστοσύνη και «δεν είναι όλοι οι άνδρες ίδιοι». Αν δεν προσέχεις υπερβολικά, φταις γιατί δεν πρόσεχες αφού «όλοι οι άνδρες να μπουν στο βρακί σου θέλουν».

Η Ελένη Τοπαλούδη έφταιγε γιατί ενώ είχε και προηγούμενες κακές εμπειρίες, δεν πρόσεχε και ήταν «ξεπεταμένη». Η Λίνα Κοεμτζή έφταιγε γιατί δε μίλησε νωρίτερα. Αν η επίθεση καταλήξει σε θάνατο, ίσως και να τις συγχωρήσουμε εκ των υστέρων. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, επικρατεί η αμφισβήτηση, είτε αφορά το βιασμό (ήθελε/δεν ήθελε), είτε τον εκβιασμό και το revenge porn (το ήξερε/ δεν το ήξερε).

Ο αχανής κόσμος του διαδικτύου είναι γεμάτος από ‘amateur porn’ για τα οποία δεν υπάρχει κανένας τρόπος να σιγουρευτείς για τη συναίνεση. Το πορνό όμως είναι εντελώς κανονικοποιημένο στην εποχή μας, ώστε σπάνια μπαίνει κανείς στην υποψία να σκεφτεί το ενδεχόμενο του revenge porn ή του sex trafficking. Αυτό που έπαθε η Τούνη, το έχουν πάθει χιλιάδες γυναίκες. Θα πέσετε από τα σύννεφα για το πόσες γυναίκες που γνωρίζετε, έχουν ψάξει τον εαυτό τους στα πορνοσάιτ γιατί ένας πρώην τους αποδείχθηκε τρελός και τον είχαν ικανό να ανεβάσει προσωπικές φωτογραφίες τους. Μάλιστα, οι επιπτώσεις του revenge porn στην ψυχική και κοινωνική υγεία των θυμάτων στην πραγματικότητα μοιάζει πολύ με το τραύμα του βιασμού. Το χειρότερο είναι ότι οι συνέπειες είναι μακροπρόθεσμες, αφού όλα μένουν για πάντα στο ίντερνετ και ποτέ δε γνωρίζεις πότε θα το ανακαλύψει κάποιος.

Πρόκειται για ένα πολύ συχνό φαινόμενο που ξεπερνά το ‘περιστατικό Τούνη’, με τον ίδιο τρόπο που η αναπαραγωγή κακών προτύπων ξεπερνά το ‘άτομο Τούνη’. Η σύγκριση ανάμεσα σε μια εγκληματική πράξη με σεξιστικό κίνητρο, με την μη εγκληματική, αν και σεξιστική, παρουσία μιας influencer στη δημόσια σφαίρα είναι κουκιά και φασόλια. Και όταν η συζήτηση βαραίνει 90% στο δεύτερο κομμάτι, αναπόφευκτα δικαιολογεί το πρώτο, πράγμα κατά αρχήν άδικο και πολιτικά λανθασμένο.

Μία από τις αρρώστιες στη σύγχρονη κοινωνία, η οποία έχει τρυπώσει για τα καλά μέσα στο αριστερό κίνημα είναι τα «δύο μέτρα και δύο σταθμά». Συχνά δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουμε το πού θα κάνουμε κριτική γίνεται χωρίς καθόλου κριτήρια και εργαλεία. Είναι σαν τους τρόπους ανάλυσης που προσφέρει η διαλεκτική και η μαρξιστική σκέψη να τα χάνουμε όταν πρόκειται για gossip. Χωρίς συγκεκριμένη ανάλυση συγκεκριμένης κατάστασης, χωρίς να λάβουμε υπόψη ποιες είναι οι αντιθέσεις, ποιος είναι ο συσχετισμός και σε ποια πλευρά της τραμπάλας θα συνεισφέρει η άποψη που θα εκφέρουμε.

Αυτά τα δύο μέτρα και δύο σταθμά επηρεάζονται από τις κυρίαρχες αναπαραστάσεις. Στο ζήτημα της πατριαρχίας αυτό εκφράζεται με το πόσο πιο εύκολα τείνουμε να δίνουμε ελαφρυντικά στο ένα φύλο αντί στο άλλο. Για παράδειγμα, αν έρθει στη δημοσιότητα ότι ένας άνδρας που θαυμάζουμε κατηγορείται για κάποιο σεξουαλικό έγκλημα, η αυτόματη αντίδραση είναι «δεν το επικροτώ, αλλά ας μη μπερδεύουμε την προσωπική ζωή με την επαγγελματική, γιατί στη δουλειά του είναι καταπληκτικός». Πόσες φορές το ακούσαμε αυτό το επιχείρημα τα τελευταία χρόνια, ειδικά με τα σκάνδαλα του Me Too. Για το θύτη μπορούμε να κάνουμε το διαχωρισμό. Στην περίπτωση όμως των θυμάτων, είναι ή δεν είναι διάσημα, πρέπει να τα περάσουμε από ηθικό τεστ: λέει την αλήθεια; Προκάλεσε; Έκανε σεξ; Πόσους συντρόφους είχε; Τι φωτογραφίες ανέβαζε στα media; Μήπως του είχε δώσει το πράσινο φως; Ανεξάρτητα από τις απαντήσεις, μόνο που τίθενται οι ερωτήσεις που αμφισβητούν το θύμα και όχι το θύτη, φτιάχνεται ένα κλίμα όπου η ευθύνη είναι κάπως μοιρασμένη. Ό,τι κάνουν τα κανάλια #xeftiles πάντα, το κάνανε  μαζί με όλους τους άλλους και οι αντισεξιστές του ίντερνετ για το βίντεο Τούνη.

Είναι ξεκάθαρο ότι αυτή τη στιγμή, κάθε λόγος που υπενθυμίζει τις αποκαλυπτικές φωτογραφίες της διαδικτυακής περσόνας j touni και τα «κακά» πρότυπα που προσφέρει στις γυναίκες, συνεισφέρει στο αντίπαλο στρατόπεδο, του μισογυνισμού και του εξευτελισμού της. Προσφέρει στην αντίληψη του άνδρα που γίνεται εγκληματίας για χάριν της γυναίκας, ως ηθικός τιμωρός που θα τη βγάλει από τον άσωτο βίο.  Καταστρέφοντας τη ζωή της, την σώνει από την ανηθικότητά της. Κατακρίνοντάς την, της υπενθυμίζει τα κακά που έχει διαπράξει (από το ήταν τσόλι ως το λάθος πρότυπο γυναίκας) και οδήγησαν στην τιμωρία της. Ακόμα κι όταν ‘καταδικάζει το έγκλημα από όπου κι αν προέρχεται’ χαρίζει στο θύτη ηθικά ελαφρυντικά. Έκανε κάτι κακό σε έναν κακό άνθρωπο.

Είναι ο φεμινισμός με την Τούνη;

Ναι. Παρακολουθώντας τη συζήτηση που εξελίσσεται στα social media και όχι μόνο, έπεσα από τα σύννεφα από το πόσο δεν ήταν αυτονόητο αυτό το ναι. Βεβαίως, το περιμένεις αυτό από την πλειοψηφία της κοινωνίας μας που είναι κατά βάση σεξιστική, αλλά το είδαμε να συμβαίνει έντονα και από τον προοδευτικό χώρο, ο οποίος θέλησε να βάλει όρους και προϋποθέσεις στο αν, πόσο και για πόσο είμαστε με την πλευρά ενός θύματος, που κατά τα άλλα δεν πολυσυμπαθούμε.

Ναι, ο φεμινισμός είναι με την Τούνη. Ο φεμινισμός που αγωνίζεται για την ανατροπή του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος σήμερα είναι με την Τούνη. Και κάθε άνθρωπος που κινητοποιείται να παλέψει ενάντια στον κόσμο που γεννάει κάθε Τούνη και κάθε «τιμωρό» της Τούνη, οφείλει να είναι με την Τούνη.

Οι γυναίκες που αναπαράγουν το σεξισμό και υποστηρίζουν την πατριαρχία, παρότι και οι ίδιες καίγονται από αυτήν, είναι το αντίστοιχο του μικροαστού που χάνει από τον καπιταλισμό αλλά όνειρό του είναι να γίνει καπιτάλας. Υπάρχουν γιατί σε αυτόν τον κόσμο μεγαλώνουμε, εγκλωβισμένοι από την ψευδή συνείδηση που μας ταϊζει η κυρίαρχη ιδεολογία. No shit Sherlock. Είναι αυτοί για τους οποίους η πρωτοπορία χρειάζεται να τους πιάσει από το χεράκι και να τους ανοίξει κάποιους ορίζοντες σκέψης, σε όποιο βαθμό αυτό μπορεί να φτάσει. Χθες μπορεί να μην είχες κοινά συμφέροντα μαζί τους, αύριο μπορεί πάλι να μην έχεις. Αλλά σήμερα μπορεί να είναι σύμμαχός σου απέναντι σε ένα μεγαλύτερο εχθρό. Καθαρά στρατόπεδα δεν υπάρχουν, συσχετισμοί υπάρχουν. Και το πού θα επιλέξεις να χτυπήσεις ή να κάνεις κριτική, θα συμβάλλει στο συσχετισμό. Το έχουμε ξαναδεί το έργο τόσες πολλές φορές στην πολιτική, σε πράγματα πολύ πιο σύνθετα και πρωτεύοντα, που απογοητεύομαι για το πόσο λάθος αντανακλαστικά υπήρξαν σε ένα ζήτημα απλούστερο.

Δε γίνεται να παλεύεις για έναν άλλο κόσμο και η άποψή σου να πετά την μπάλα στην εξέδρα. Δε γίνεται να χαρακτηρίζεσαι κομμουνιστής και η πρώτη σου αντίδραση να μην έχει σημαία τη συμπόνια, αλλά το «ναι μεν αλλά». Όταν εκπροσωπείς την τάξη σου, δε βγάζεις απέξω «το συνάδελφο τον Τάκη από το εργοστάσιο, γιατί είναι πολύ μαλάκας». Δε γίνεται να τυφλώνεσαι από τη δήθεν χλίδα που σου πουλάει στο Instagram η κάθε influencer για να την κατατάξεις στους ταξικούς σου εχθρούς, και να μη δεις ότι σήμερα η Ιωάννα που διαπόμπευσαν είναι απλά μια ακόμη γυναίκα που ανεξαρτήτως πρότερου βίου ή πολιτικής θέσης δικαιούται την αξιοπρέπειά της. Δεν έπαθε ό,τι έπαθε επειδή είναι η Τούνη, άρα το τι είναι η Τούνη δε χωρά στη σημερινή κουβέντα. Και ακόμα κι αν κάνουμε κουβέντα για το τι είναι η Τούνη, δεν είναι ατομικό της χαρακτηριστικό, είναι κοινωνικό φαινόμενο. Όποιος θέλει να κάνει αναλύσεις για τον εσωτερικευμένο σεξισμό, ας το κάνει στο πλαίσιο και τη συγκυρία που του αρμόζει.

Φυσικά γνωρίζουμε ότι η εικόνα που προβάλλει η συγκεκριμένη τύπισσα είναι σεξιστική. Φυσικά έχουμε το δικαίωμα να της ασκήσουμε κριτική, να της κάνουμε αντιπαράθεση, να αποκαλύψουμε το πόσο προβληματική είναι εξιδανίκευση της ζωής που προβάλλει. Προφανώς, δε θα γίνει ποτέ σύμβολο του φεμινιστικού αγώνα, ούτε θα της κάνουμε τεμενάδες. Σήμερα όμως δε βρίσκεται στην επικαιρότητα για τα πρότυπα που προβάλλει, αλλά γιατί βρέθηκε θύμα μιας εκδικητικής πορνογραφικής βιντεοσκόπησης. Σήμερα αν μιλάω για την Ιωάννα, μιλάω για αυτό.

Το Με την Τούνη αφορά κάτι πολύ συγκεκριμένο, όχι το σύνολο της προσωπικότητας της. Αφορά το να την αντιληφθείς ως θύμα για τη συγκεκριμένη κατάσταση στην οποία βρέθηκε και όχι ως “πουτάνα που της άξιζε”.

Μαύρο στην Τέχνη

Την περασμένη Πέμπτη 9 Ιουλίου, εικαστικοί καλλιτέχνες που εργαζόμαστε ως καθηγητές στη Μέση Εκπαίδευση πραγματοποιήσαμε το εικαστικό δρώμενο  «Μαύρο στην Τέχνη». Πρόκειται για μια δράση που έλαβε χώρα στο πλαίσιο της διαδήλωσης ενάντια στο χουντονόμο Χρυσοχοΐδη, η οποία, ουσιαστικά, κατέδειξε την άρρηκτη σχέση ανάμεσα στον Κεραμεσαιωνικό σκοταδισμό που επιχειρείται να επιβληθεί στην Παιδεία και στη συνολική αντιδημοκρατική κατρακύλα της κυβέρνησης. Κατέδειξε ότι το ενιαίο δόγμα της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι το «Να μην σκέφτεσαι – Να μην εκφράζεσαι – Να μην αντιδράς συλλογικά»

Το εικαστικό δρώμενο παρουσίαζε την εικονική κηδεία της Τέχνης που σήμερα δολοφονείται από το υπουργείο Παιδείας και την ανάστασή της ως αποτέλεσμα της ζωοδότρας δράσης των μαθητών και των καθηγητών των καλλιτεχνικών μαθημάτων. Σε ρόλο προπομπού βρέθηκε το μαύρο πανό της Ένωσης Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων: «Η Τέχνη είναι Ζωή αλλά η Εικαστική Παιδεία πεθαίνει.» Ακολουθούσε το φέρετρο της πεθαμένης Τέχνης μέσα στο οποίο βρίσκονταν η ίδια η ζωή αποτυπωμένη στα πολύχρωμα έργα μαθητών μας. Κατόπιν έρχονταν οι τεθλιμμένοι υπηρέτες και οι φίλοι της Τέχνης, με αργόσυρτο βήμα, σχεδόν παραπαίοντας. Οι καλλιτέχνες ντυμένοι στα μαύρα, κρατώντας αγγελτήρια κηδείας, άδεια τελάρα ζωγραφικής και άδειες κορνίζες παρουσίασαν συμβολικά τον εξοβελισμό του έργου τέχνης και εν τέλει του ίδιου του καλλιτέχνη-εκπαιδευτικού από την κοινωνία. Οι μάσκες θανάτου που κάλυπταν τα πρόσωπα, τα μαύρα καπέλα, τα βέλα και το έντονο μακιγιάζ έδιναν στο δρώμενο έναν σουρεαλιστικής απόχρωσης τόνο αμφισβήτησης ενώ η προσπάθεια να επιτευχθεί αισθητική αρτιότητα δεν επέτρεψε τον εκφυλισμό του σε μια ποδοσφαιρικού τύπου «κηδεία της αντίπαλης ομάδας».

Οι συμμετέχοντες συγκεντρωθήκαμε στις 18.30 στην πλατεία Κλαυθμώνος. Ανάμεσα μας ήταν η Ζ. Χατζή, πρόεδρος της Ένωσης Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων, και η Ε. Μελά, πρόεδρος του  Επιμελητηρίου Εικαστικών  Τεχνών Ελλάδας. Το σχέδιο ήταν να διασχίσουμε όλη την μεγαλειώδη διαδήλωση και κάνοντας στάσεις σε συγκεκριμένα σημεία να παρουσιάσουμε τη νίκη της Τέχνης αποτυπωμένη στις πολύχρωμες ζωγραφιές των μαθητών που ξεχειλίζουν μέσα από το φέρετρο. Η ζωή που νικά το θάνατο, το φως που επικρατεί του σκότους. Πράγματι, έγιναν δύο στάσεις, η μία στα Προπύλαια και η άλλη στο Σύνταγμα. Κατά την εξέλιξη του δρώμενου, ο κόσμος μας υποδέχονταν παντού με ενθουσιασμό και με χειροκροτήματα. Ήμασταν κάτι το διαφορετικό, μια σιωπηλή πομπή ζωντανών-νεκρών που υπερασπίζονταν το δίκιο, βάζοντας μπροστά το προϊόν της δουλειάς μας, την εικόνα που παράγουμε και τα έργα των μαθητών μας.

Στο Σύνταγμα, την ώρα που η αστυνομία του Χρυσοχοΐδη επιχείρησε με δολοφονικό τρόπο να διαλύσει την ειρηνική εκδήλωση διαμαρτυρίας, εμείς διαδηλώναμε την εναντίωσή μας στο θάνατο της Τέχνης στο Λύκειο, στο θάνατο της έκφρασης και της ελευθερίας. Ακόμα και η ύστατη στιγμή της αποχώρησής μας από το πνιγμένο στα δακρυγόνα Σύνταγμα είχε κάτι το άκρως καλλιτεχνικό και άκρως σουρεαλιστικό: ανάμεσα στο πανικόβλητο πλήθος κάποιοι με προσωπεία «medico di peste» έτρεχαν για να σωθούν κρατώντας ένα φέρετρο δύο μέτρων. Η σκηνή φέρνει στο νου το κουβανέζικο φιλμ του Αλέα «Ο θάνατος ενός γραφειοκράτη» όπου κάποιοι κλέβουν ένα φέρετρο και φεύγουν γρήγορα-γρήγορα, λικνιζόμενοι σε κουβανέζικο ρυθμό, μετά το χτύπημα του μαστίγιου και τους δήθεν πυροβολισμούς ενός αμερικάνου καουμπόι.

Επόμενος σταθμός του αγώνα μας είναι η σημερινή (13/7) συνέντευξη τύπου στις 18.00 στον αίθριο χώρο της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, Πειραιώς 256, στην οποία η Ένωση Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων έχει καλέσει σχολές της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, την ΟΛΜΕ, την Ανώτατη Συνομοσπονδία Γονέων Μαθητών Ελλάδας και το Επιμελητήριο Εικαστικών  Τεχνών Ελλάδας. Η συνέντευξη θα μεταδοθεί ζωντανά στο YouΤube στο διαδίκτυο ενώ μετά  θα ακολουθήσει από τους συγκεντρωμένους εικαστικούς εκπαιδευτικούς συζήτηση για την αποτίμηση της κατάστασης και προτάσεις για τη συνέχιση του αγώνα.

Ο αγώνας για να επανέλθουν τα καλλιτεχνικά μαθήματα στο Γενικό Λύκειο, ο αγώνας για ουσιαστική εικαστική παιδεία σε όλες τις τάξεις του σχολείου, ο αγώνας για να διδάσκονται τα Καλλιτεχνικά ως εργαστηριακό μάθημα θα είναι ένας αγώνας παρατεταμένος και πολύμορφος. Έχουμε πιστέψει σε αυτόν, είμαστε επίμονοι και σίγουρα θα μας ξανασυναντήσετε. Ίσως με άλλη σύνθεση, με άλλη περιβολή, όμως με την ίδια αγωνιστικότητα και πάθος.  Έχουμε πετύχει πολλά και γνωρίζουμε ότι η κυβέρνηση, η υπουργός και οι παρατρεχάμενοί τους είναι «χάρτινες τίγρεις»: όσο απειλητικοί κι αν παρουσιάζονται δεν παύουν να είναι φτιαγμένοι από χαρτί. Γι αυτό και τελικά θα νικήσουμε!

Γεωργοπούλου Ειρήνη

Ζωγράφος – Καθηγήτρια Καλλιτεχνικών

Μαθημάτων ΠΕ 08 Μέσης Εκπαίδευσης

 Μέλος του  Επιμελητηρίου Εικαστικών  Τεχνών Ελλάδας και της Ένωσης Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων

Κολασοπαράδεισος

Μπορούμε να αντιληφθούμε την εξέλιξη της ανθρωπότητας ως μια πορεία από την αθωότητα στη βαρβαρότητα ή, εντελώς αντίστροφα, από τη βαρβαρότητα στον πολιτισμό. Και τα δυο παίζουν. Ο Φρόιντ καταδίκασε τον πολιτισμό ως πηγή της ανθρώπινης δυστυχίας, ο Χομπς αντιθέτως είδε στον πολιτισμό, ακόμη και στις πιο βίαιες και αυταρχικές εκδοχές του, το ένστικτο της επιβίωσης απέναντι στις πιο αιματηρές εκδοχές της ανθρώπινης φύσης. Αλλά ο Ρουσό στάθηκε ανάμεσα και συμπύκνωσε στον ευγενή άγριό του την καλύτερη εκδοχή του είδους μας: γεννηθήκαμε στον παράδεισο της φυσικής ισότητας, περάσαμε (και ακόμη περνάμε) από την κόλαση της αφύσικης ανισότητας, αλλά έχουμε την ευφυΐα να καταλήξουμε σε ένα παράδεισο κοινωνικής ισότητας. Κοινωνικό συμβόλαιο και τα λοιπά.

Κατά κάποιον
 τρόπο η ανθρώπινη εξέλιξη είναι μια παλινδρόμηση μεταξύ κόλασης και παραδείσου και το ίδιο ισχύει για τις ουτοπίες, τις προβληματικές εφαρμογές τους και τις τραγικές διαψεύσεις τους. Ο χριστιανισμός, όπως και οι περισσότερες θρησκείες, προσπάθησε- με μεγάλη επιτυχία, είναι αλήθεια- να λύσει το πρόβλημα με την υπόσχεση της μετά θάνατον αποκατάστασης στον παράδεισο, που υπήρξε μεν για τους πρωτόπλαστους ευγενείς αγρίους, έκαναν όμως τη γνωστή κουτσουκέλα και εξέπεσαν. Αλλά η μετά θάνατον αποκατάσταση στον παράδεισο απαιτεί, ως γνωστόν, σκληρούς όρους. Μνημόνιο με τα όλα του και αποδοχή του ενδεχομένου να ζήσεις μια ζωή – κόλαση.

Ο καπιταλισμός, όμως, – το ευφυέστερο προσώρας σύστημα- έκανε κάτι πιο πρακτικό και χειροπιαστό. Αφού δεν μπορεί ούτε θέλει να είναι ο επίγειος παράδεισος της ανθρωπότητας, έκανε τον παράδεισο προϊόν. Για όσους και για όσο μπορούν να τον αγοράσουν. Υπάρχουν παράδεισοι για όλα τα βαλάντια. Από τον Αγγλο άνεργο που τρώει το επίδομα σε τέσσερις μέρες στον Λαγανά της Ζακύνθου, μέχρι τον Μπράνσον που έχει τον ιδιωτικό νησιωτικό παράδεισο στην Καραϊβική (σ.σ. μαθαίνω ότι τον έβαλε ενέχυρο, δεν βγαίνει ο άνθρωπας. Δεν οργανώνουμε έναν έρανο;). Ο τουρισμός είναι κατά κάποιον τρόπο η εμπορευματική εκδοχή της επαγγελίας του παραδείσου. Προσφέρεται σε όλα τα μεγέθη, σε ποικίλες συσκευασίες, για όλα τα γούστα, από τα πιο συμβατικά μέχρι τα πιο ακραία και ιδιότροπα.

Μπορείς να αγοράσεις παράδεισο στον βουνό ή στη θάλασσα, να έχεις ζέστη ή κρύο, ήλιο ή χιόνι. Αλλά αν είσαι βιτσιόζος διαθέτουμε παράδεισο στην κορυφή των Ιμαλαΐων, αν καταφέρεις να φτάσεις ζωντανός. Εχουμε παράδεισο στο μέσο της άνυδρης ερήμου, στην καρδιά της άγριας ζούγκλας, ακόμη και στο χείλος ενός ενεργού ηφαιστείου. Προσφέρουμε εμπειρίες τρομακτικές, μπορείς να διασχίσεις με τα πόδια το μεγαλύτερο φαράγγι του κόσμου, να διασχίσεις με καγιάκ το πιο άγριο ποτάμι ή να βουτήξεις στους πιο ορμητικούς καταρράκτες. Κι αν ξέραμε ότι κάπου βρίσκεται η κόλαση με τους πύρινους λάκκους της και τις λίμνες με τα αχνιστά βοθρολύματα κι εκεί σίγουρα θα προσφέραμε τουριστικά πακέτα.

Βεβαίως, η πιο διάσημη
, συμβατική, λαχταριστή και καλοκαιρινή εκδοχή παραδείσου είναι τα νησιά. Νησιά του αρχιπελάγους ή του ωκεανού. Τροπικά ή άνυδρα και κατάξερα. Καταπράσινα ή γυμνά και λευκά σαν την έρημο. Νησιά του Ατλαντικού, του Ειρηνικού, του Ινδικού. Η νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου.

Διαθέτουμε ένα από τα πυκνότερα δίκτυα τουριστικών παραδείσων του κόσμου. Δεν έχουν το πλεονέκτημα των παραδείσων της τροπικής ζώνης (ανοικτοί 365 μέρες τον χρόνο), αλλά έχουν το πιο σημαντικό πλεονέκτημα της εγγύτητας στην –προς το παρόν- μεγαλύτερη τουριστική αγορά του κόσμου, την ευρωπαϊκή. Τα ελληνικά νησιά είναι σχετικά νέα ανακάλυψη της τουριστικής βιομηχανίας. Πρακτικά, η μαζική ανακατασκευή τους σε εκδοχή εμπορεύσιμων παραδείσων είναι υπόθεση τεσσάρων δεκαετιών. Πριν από τη δεκαετία του ’80 ελάχιστοι νησιώτες είχαν την αίσθηση των προνομιούχων κατοίκων επίγειων παραδείσων. Η ομορφιά ήταν δεδομένη, αναγνωρίσιμη και διάχυτη κι η χαρά που αντλούσαν απ’ αυτήν στη μουσική ή στην αυτοσχέδια αρχιτεκτονική τους. Κι αυτό ίσως είναι ένα σταθερό νησιωτικό χαρακτηριστικό από την εποχή του χαμένου κυκλαδικού πολιτισμού. Αλλά για δεκαετίες- για αιώνες!- η ζωή στα νησιά ήταν σκληρή. Η θάλασσα ήταν πόρτα ελευθερίας, αλλά και σίδερα φυλακής. Η ναυτοσύνη ήταν πάντα μια αναπόφευκτη διέξοδος, ο εφοπλισμός και το εμπόριο έφεραν πλούτο σε αρκετά νησιά, αλλά ταυτόχρονα οι νησιώτες έπρεπε να εξασφαλίζουν όρους αυτάρκειας, ακόμη και με τους ελάχιστους φυσικούς πόρους του νησιού, που μπορεί να ήταν για μήνες αποκλεισμένο. Για πολλούς, η ζωή στα νησιά που σήμερα είναι παράδεισοι ήταν ό,τι πλησιέστερο στην επίγεια κόλαση.

Επειτα, ήρθαν η 
τουριστική βιομηχανία, η καταναλωτική νεύρωση των διακοπών, το παραθεριστικό real estate και ως ολετήρες άλλαξαν τα πάντα. Από το τοπίο και το στιλ, στο οποίο ο Λε Κορμπιζιέ βρήκε την ενσάρκωση του αρχιτεκτονικού του μανιφέστου της λιτότητας, απέμειναν μόνο φολκλορικές καρικατούρες. Μια απίθανη σπατάλη πόρων, μια τεράστια απαλλοτρίωση περιουσιακών στοιχείων, ένας διογκούμενος οικιστικός εποικισμός και ένας μαζικός εκμαυλισμός των τοπικών κοινωνιών μετέτρεψε τα νησιά σε θερινές βιτρίνες που στο τέλος της τουριστικής σεζόν σχεδόν ερημώνονται. Παράδεισοι του καλοκαιριού, καθαρτήρια του χειμώνα (η κόλαση είναι υπερβολή, γιατί η ομορφιά μένει εκεί: διαρκέστερη από κάθε εμπορευματική άλωση).

Η μετατροπή
 των νησιών σε παραδείσους παγκόσμιας ακτινοβολίας έφερε φυσικά πλούτο. Τεράστιο πλούτο και στην εθνική οικονομία και στις τοπικές κοινωνίες. Νοικοκυριά ολόκληρα με δουλειά 3-4 μηνών, φυσικά και με μπόλικη μαύρη εργασία, έγιναν ραντιέρηδες του χειμώνα. Ομως, είναι η πρώτη φορά εδώ και πολλές δεκαετίες που οι νησιωτικές κοινωνίες –ή όσοι εποίκισαν τα νησιά για να πουλήσουν τουριστικό προϊόν- ανακαλύπτουν ότι το σύνορο που χωρίζει τον παράδεισο από την κόλαση είναι λεπτό όσο μια τρίχα. Απ’ τη μια στιγμή στην άλλη περνάς στην άλλη πλευρά. Θύμα της κολοσσιαίας επιτυχίας σου.

Αν δεν επρόκειτο
 να υποφέρουν τόσες χιλιάδες άνθρωποι από ανεργία και απώλεια εισοδήματος, θα έλεγα ότι είναι σχεδόν διασκεδαστικά γελοίο ν’ ακούς από θινκ τανκ της εγχώριας ελίτ και από τον ΣΕΒ να διαπιστώνουν με στόμφο πόσο καταστροφική αποδείχτηκε η εξάρτηση της οικονομίας από τον τουρισμό. Να κουνούν το δάχτυλο σαν να λένε «σας τα λέγαμε εμείς…». Μπα; Κι αν δεν χτίζονταν οι παράδεισοι στα νησιά, πού θα πουλούσατε τα τσιμέντα σας και τον χάλυβά σας, που θα χτίζατε τις βίλες και τις ολυμπιακές πισίνες σας, πού θα φέρνατε τους σελέμπριτι φίλους σας, πού θα δένατε τα γαμάτα σκάφη σας; Αμπλαούμπλες μου! Καλωσήρθατε στον κολασοπαράδεισο. Δυο σε συσκευασία ενός.

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών

Ζηλεύει ο Μητσοτάκης την αστυνομία των ΗΠΑ;

Σχόλιο του antapocrisis.

Χαιρετίζουμε την πραγματικά μεγάλη διαδήλωση στην Αθήνα, όπως και τις διαδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα. Φαίνεται ότι υπάρχει και επιμένει ένα διάχυτο αγωνιστικό δυναμικό που μπορεί να αποτελέσει τη μαγιά για να συγκροτηθεί ένας υπολογίσιμος αντίπαλος απέναντι στο μονόδρομο της φτωχοποίησης και της σταδιακής αποσύνθεσης μιας χώρας που φιλοδοξεί να είναι γκαρσόνια της Ε.Ε., οικόπεδο του ΝΑΤΟ, αποικία χρέους.

Το σόου μέσα στη Βουλή από ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ, δε μπορεί να κρύψει τις βαθιές συμφωνίες ανάμεσα σε αυτά τα κόμματα. Δεν κρύβει επίσης και την παρακμή τους, έτσι όπως τη ζούμε τις τελευταίες εβδομάδες με τη μπόχα με τα σκάνδαλα, τις υποκλοπές, τις σχέσεις με επιχειρηματίες κοκ.

Η κυβέρνηση χτύπησε τη διαδήλωση, με αφορμή τις γνωστές μηδενιστικές πρακτικές μιας μερίδας του αυτοαποκαλούμενου αναρχικού χώρου, με γραμμή “διαλύστε τους πάντες πλην ΚΚΕ”. Αυτό δεν αναφέρεται ως κριτική προς το ΚΚΕ, αλλά για να καταδείξουμε ότι η κυβέρνηση έριχνε δακρυγόνα και μηχανάκια πάνω σε όλους τους υπόλοιπους διαδηλωτές αδιακρίτως.

Ειδικά η, σε κατάσταση αμοκ, ομάδα ΔΕΛΤΑ έπεφτε με λύσσα με τα μηχανάκια πάνω σε οργανωμένα μπλοκ φοιτητικών ή αριστερών συλλογικοτήτων. Το ότι χθες δεν είχαμε βαρύτερους τραυματισμούς ή και θύματα στην Πανεπιστημίου, είναι ένα τυχαίο γεγονός. Οι οδηγίες, ή μάλλον το “είστε ελεύθεροι να κάνετε ότι καταλαβαίνετε” προς τα επικίνδυνα σώματα ΜΑΤ, ΔΕΛΤΑ κάποια στιγμή θα οδηγήσουν σε τραγικά αποτελέσματα.

Γι’ αυτό και ο αγώνας για την απόσυρση του νόμου που ψηφίστηκε χθες στη βουλή για τον περιορισμό των ελευθεριών στη διαδήλωση θα πρέπει διαρκώς να συνοδεύεται από το αίτημα για τη διάλυση αυτών των σωμάτων που μόνο στόχο έχουν την καταστολή του εχθρού λαού.