Όχι στη μαγνητοσκόπηση του μαθήματος

Επί 23 χρόνια που ήμουν διευθυντής γυμνασίου στη Σχολή Μωραΐτη αντιστάθηκα πολύ έντονα στις φωτογραφήσεις και τις μαγνητοσκοπήσεις κάθε είδους, με εξαίρεση για τις σχολικές γιορτές και τις θεατρικές παραστάσεις και πάντα με αυστηρές προδιαγραφές.

Είχα ακούσει πολλές φορές αιτήματα γονέων για παρακολούθηση των κοινόχρηστων χώρων του Σχολείου με κάμερα για λόγους ασφάλειας. Μου είχε ζητηθεί να τοποθετηθεί κάμερα ακόμη και στα αποδυτήρια και στους προθάλαμους των τουαλετών, αλλά, παρά τα τόσο παράλογα αιτήματα από μια πολύ μικρή μερίδα γονέων ευτυχώς, κανείς δεν μου ζήτησε να μπει κάμερα και μέσα στις αίθουσες διδασκαλίας. Και όταν η γενική διεύθυνση του Σχολείου μου ζήτησε να μπαίνω στις τάξεις, για να παρακολουθώ την ποιότητα του μαθήματος αρνήθηκα κατηγορηματικά σε αυτό το παιχνίδι εξουσίας. Η αίθουσα διδασκαλίας και το μάθημα δεν πρέπει να παραβιάζονται από κανένα μάτι, κανένα αυτί, καμιά παρουσία τρίτου προσώπου. Και μπορώ να διαβεβαιώσω ότι τα μάτια και τα αυτιά των τρίτων είναι στην πλειοψηφία τους κακόβουλα.

Μου είχε τύχει να κυκλοφορούν μαγνητοσκοπημένα στιγμιότυπα από κινητά μαθητών σε ώρα αντικατάστασης απόντος καθηγητή ή ακόμη και κατά την ώρα του διαλείμματος, που τα χρησιμοποιούσαν γονείς, για να ισχυριστούν ότι ο εικονιζόμενος καθηγητής δεν μπορεί να επιβάλει την τάξη και να κάνει μάθημα. Και δεν θέλω να θυμάμαι το μπούλιγκ που γινόταν με μαγνητοσκοπημένες ιδιωτικές στιγμές παιδιών.

Τώρα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την απαίτηση του υπουργείου παιδείας να μαγνητοσκοπούνται τα μαθήματα, για να προβάλλονται στα παιδιά που αδυνατούν να παρακολουθήσουν το μάθημα.

Κατανοώ την ανάγκη, κατανοώ τις έκτακτες ανάγκες αυτής της περιόδου, αλλά ούτε σε αυτήν, ούτε σε άλλη περίπτωση εγώ ως διευθυντής σχολείου δεν θα επέτρεπα να γίνει μαγνητοσκόπηση την ώρα του μαθήματος. Υπάρχουν κάποια όρια που δεν πρέπει ποτέ και κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες ή ανάγκες να παραβιάζονται. Και αν γίνει υποχώρηση σε αυτή την ανάγκη, πάντα θα εμφανίζονται τέτοιες ανάγκες στο μέλλον με αυτήν ή με άλλη ηγεσία στο υπουργείο παιδείας, με αυτήν ή με άλλη κυβέρνηση. Κάθε τόσο αδειάζουν από παιδιά οι σχολικές αίθουσες λόγω γρίπης, πάντα θα υπάρχουν παιδιά που λείπουν, παιδιά που έχουν απορίες, παιδιά που κάνουν επανάληψη, παιδιά που προετοιμάζονται για εξετάσεις. Γιαυτό η άρνηση πρέπει και τώρα και στο μέλλον να είναι κατηγορηματική.

Το σχολικό μάθημα δεν είναι ακαδημαϊκή διάλεξη, δεν είναι δημόσια διάλεξη, δεν είναι ανακοίνωση σε επιστημονικό συνέδριο. Το σχολικό μάθημα δεν παράγεται από μια επιστημονική αυθεντία, αλλά από όλη την τάξη. Δεν παράγεται μόνο από τον εκπαιδευτικό, αλλά και από όλα τα παιδιά. Ο/η εκπαιδευτικός δεν απευθύνεται σε ένα απρόσωπο και ανώνυμο ακροατήριο από ένα χειρόγραφο που έχει μπροστά του. Απευθύνεται σε όλα τα παιδιά μαζί, αλλά και σε καθένα χωριστά, κάνει το μάθημα μαζί με όλα τα παιδιά, αλλά και με το καθένα χωριστά. Και κυρίως η σχολική αίθουσα είναι κατεξοχήν ο χώρος όπου γίνονται λάθη, πολλά λάθη, γιατί τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως από τα λάθη τους. Λάθη που προσπερνιούνται, που ξεχνιούνται, λάθη που δεν στιγματίζουν. Μέσα στη σχολική αίθουσα τα παιδιά που μιλάνε πολύ θα συγκρατηθούν, για να μιλήσουν και τα παιδιά που μιλάνε λίγο ή καθόλου. Τα παιδιά που έχουν απορίες θα ενθαρρυνθούν να διατυπώσουν τις απορίες τους και τα παιδιά που έχουν καταλάβει το μάθημα θα μάθουν να είναι υπομονετικά με τα παιδιά που έχουν κενά στις γνώσεις τους. Τα παιδιά μέσα στην τάξη δεν μιλάνε μόνο για να ελεγχθούν οι γνώσεις τους. Κυρίως μιλάνε, για να προχωρήσει το μάθημα παρακάτω. Με τη συμμετοχή των παιδιών προχωράει το μάθημα, όχι με τον μονόλογο του εκπαιδευτικού.

Αλλά μέσα στην τάξη μπορεί να γίνουν κι άλλα πράγματα. Δεν ήταν λίγες οι φορές που κάποιο παιδί το έπαιρνε ο ύπνος κι εγώ έκανα νόημα στα άλλα παιδιά να κάνουν ησυχία κι εγώ μιλούσα χαμηλόφωνα, για να μην ξυπνήσει το παιδί που κοιμόταν. Γιατί συχνά οι έφηβοι υποφέρουν από αϋπνία κι αν το παιδί κοιμόταν δέκα-δεκαπέντε λεπτά θα μπορούσε να συνεχίσει με πιο καθαρό μυαλό την υπόλοιπη μέρα. Κι άλλοτε πάλι που τα έβλεπα αγχωμένα, γιατί είχαν τεστ την επόμενη ώρα, τα άφηνα το τελευταίο δεκαπεντάλεπτο να συζητήσουν μεταξύ τους τις απορίες τους και να κάνουν μια τελευταία επανάληψη. Και τα άφηνα να γελούν και τα έκανα να γελούν. Γιατί το γέλιο είναι ιερή στιγμή για το παιδί, εφόσον δεν γελάει εις βάρος κάποιου άλλου.

Πριν από λίγες ημέρες μια παλιά μου μαθήτρια μου έστειλε ένα μήνυμα: «Σας αγαπώ πάντα… Ήμουν μαθήτριά σας δεκαετία 80… Μας κάνατε πλάκα τσα πίσω από την κουρτίνα…»

Γιατί η σχολική τάξη είναι μια μεγάλη αγκαλιά. Και μέσα στην αγκαλιά χωράει πολύ κλάμα και πολύ γέλιο. Αυτό που δεν χωράει είναι η κάμερα, φανερή ή κρυφή.

Ο Νίτσε έλεγε ότι ο δάσκαλος είναι ο κατεξοχήν πατέρας. Εγώ, λοιπόν, σας λέω πως ο δάσκαλος πρέπει να είναι η κατεξοχήν μητέρα. Και πρέπει να παραμείνει μητέρα που δεν υποκαθίσταται, ούτε αντικαθίσταται από την τεχνολογία.

Το μισό χαρτοφυλάκιο της κυρίας Κεραμέως μαγνητοσκοπείται και προβάλλονται από την τηλεόραση λειτουργίες και ακολουθίες. Ας μείνει το άλλο μισό χαρτοφυλάκιο στην ησυχία του. Με την μαγνητοσκόπηση του μαθήματος δεν εξυπηρετείται η παιδεία. Η πολιτική του υπουργείου παιδείας εξυπηρετείται. Κανένας και καμιά εκπαιδευτικός με στοιχειώδη αυτοσεβασμό δεν πρέπει να ενδώσει σε αυτήν την πολιτική. Με το όχι στη μαγνητοσκόπηση διαφυλάσσουμε τις θεμελιώδεις αξίες της δημοκρατικής παιδείας και της ανθρωπιάς μας.

Για το άνοιγμα των σχολείων. Γιατί το θέμα δεν είναι μόνο τι κάνουμε τώρα, αλλά τι κάνουμε και το Σεπτέμβριο.

Η συζήτηση για το άνοιγμα των σχολείων έχει μια επιδημιολογική διάσταση και μια πολιτική διάσταση. Αυτές οι δύο δεν μπορούν να έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους, αλλά δεν μπορεί ταυτόχρονα η επιστημονική διάσταση να υποτάσσεται στις πολιτικές ανάγκες της στιγμής.

Επιδημιολογικά φαίνεται ότι περνάμε από την προηγούμενη φάση της πανδημίας, που ο στόχος της ήταν να μην κολλήσει αν είναι δυνατόν κανείς, έτσι ώστε να κερδηθεί χρόνος για να μην καταρρεύσουν τα υγειονομικά συστήματα, στην επόμενη που είναι το σταδιακό άνοιγμα της καραντίνας, με στόχο να μάθουμε να ζούμε για τους επόμενους μήνες ή και χρόνια με τον ιό, (προφανώς με ελεγχόμενη -και όχι καθόλου- νόσηση), μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη φαρμακευτική αντιμετώπιση.

Ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι δεν είναι εφικτό να ζήσουμε για πολλούς μήνες (ή και χρόνια) σε καθεστώς καραντίνας. Και από την άλλη, ο βασικός στόχος της καραντίνας είναι να κερδηθεί χρόνος και χώρος.

Το αν ο χρόνος που κερδήθηκε αξιοποιήθηκε από την επιστημονική κοινότητα για μια βαθύτερη γνώση για τη φύση και τη συμπεριφορά αυτού του άγνωστου ιού, δεν είμαστε σε θέση να το κρίνουμε. Σίγουρα όμως δεν αξιοποιήθηκε από την κυβέρνηση, με βάση τις αναφορές των υγειονομικών, για μια ουσιαστική ενίσχυση του συστήματος υγείας σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, σε προσλήψεις, σε ΜΕΘ και σε ΜΑΠ. Τα μπαλώματα που έχουν γίνει δεν αντιστοιχούν σε θωράκιση του ΕΣΥ σε ένα νέο κύμα, τουλάχιστον όχι στο βαθμό που απαιτείται. Οι ανακοινώσεις του ΠΟΥ που φέρνουν την Ελλάδα στην προτελευταία θέση στην αύξηση των δαπανών στην υγεία μέσα στην πανδημία, απλώς επιβεβαιώνουν τη γενικευμένη αυτή αίσθηση.

Σύμφωνα με τους ειδικούς -τουλάχιστον όσους βρίσκονται σαφώς απέναντι στη στρατηγική της άρον άρον ανοσίας της αγέλης για να μην πάθει ζημιά η οικονομία- η αποκλιμάκωση τηρώντας μέτρα φυσικής απόστασης, χρησιμοποιώντας μάσκες, με μεγάλη προσοχή στους ηλικιωμένους και στους ευπαθείς και ταυτόχρονα αυξάνοντας τα τεστ, την ανίχνευση και την ιχνηλάτηση, είναι μάλλον ο καλύτερος ενδεδειγμένος συνδυασμός για την επόμενη μέρα όσον αφορά στη διαχείριση της πανδημίας από την Ελλάδα.

Ο κ. Τσιόδρας ως επιστήμονας, λογικά, θα υπερασπιζόταν την ίδια στρατηγική. Όμως για λόγους πολιτικής και δημοσιονομικής σκοπιμότητας, στο θέμα του ανοίγματος των σχολείων, προχώρησε σε αμφισβητούμενες δηλώσεις και οδηγίες που μάλλον υποτάσσονται στις ανάγκες και τις σκοπιμότητες της κυβέρνησης. Οι προβληματικές διαβεβαιώσεις ότι δεν κολλάνε τα παιδιά στα σχολεία ή ότι δεν χρειάζονται μάσκες, δεν δημιουργούν κλίμα εμπιστοσύνης. Ούτε στους γονείς, ούτε στους μαθητές. Και έρχονται σε προφανή αντίθεση με το «σκάνδαλο» των πλατειών. Δεν γίνεται οι έφηβοι να μην κολλάνε στο σχολείο τη Δευτέρα το πρωί, αλλά να κινδυνεύουν στην πλατεία την Παρασκευή το βράδυ.

Γιατί δεν ειπώθηκε απλώς η αλήθεια; Ότι στόχος δεν είναι να μην κολλήσει κανείς, αλλά να υπάρξει έλεγχος στη νόσηση; Σε μια ευνοϊκή μάλιστα περίοδο, όπου το άνοιγμα των σχολείων θα είναι για μικρό διάστημα (ένα μήνα), έτσι ώστε να μπορούν να δοκιμαστούν λύσεις και για το Σεπτέμβριο, καθώς ο καιρός σήμερα βοηθάει, ο ιός πιθανά είναι εξασθενημένος και η καμπύλη σίγουρα καθοδική;

Δυστυχώς, φαίνεται ότι κρύβεται η αλήθεια γιατί η κυβέρνηση δεν θέλει -ή δεν μπορεί λόγω πολιτικής επιλογής- να αναλάβει την ευθύνη που της αναλογεί σε ένα τέτοιο σύνθετο εγχείρημα.

Πιο συγκεκριμένα.

  • Αρκετές χιλιάδες εκπαιδευτικοί που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες (καρδιοπάθειες, χημειοθεραπείες, εγκεφαλικά, διαβήτης, άσθμα κλπ) πρέπει να προστατευτούν με ΑΠΟΛΥΤΟ και άμεσο τρόπο. Διαφορετικά η κυβέρνηση καθιστά τους εκπαιδευτικούς, πειραματόζωα. Ελεγχόμενη νόσηση σημαίνει προστασία των ευπαθών ομάδων. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να πάρουν άδεια με αποδοχές, για όσο διαρκεί η πανδημία. Οι εκπαιδευτικοί αυτοί δεν θα μπορούν να κάνουν εξ αποστάσεως σε ένα σχολείο που θα λειτουργεί δια ζώσης. Το μάθημα δεν είναι η προβολή σε προτζέκτορα του καθηγητή. Το μάθημα δεν είναι διάλεξη ή ομιλία. Είναι αλληλεπίδραση όσων βρίσκονται μέσα στην τάξη. Για την αναπλήρωση όμως αυτών των εκπαιδευτικών έπρεπε να είχαν γίνει ήδη οι χιλιάδες διορισμοί όσων τους αναπληρώσουν, για όλη την περίοδο της πανδημίας. Πως αλλιώς θα γίνει το μάθημα στη Γ’ λυκείου τις επόμενες 4 βδομάδες, αν πχ ο καθηγητής φυσικής έχει διαβήτη και πάρει άδεια; Ή μήπως δεν γνωρίζει το υπουργείο ότι το πολυετές πάγωμα των διορισμών στην εκπαίδευση, έχει ανεβάσει κατακόρυφα τον μέσο όρο ηλικίας των εκπαιδευτικών;
  • Ευπαθείς ομάδες υπάρχουν και ανάμεσα στους μαθητές, και σε γονείς μαθητών, και σε οικογένειες εκπαιδευτικών. Και σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζονται διορισμοί για την κατ’ οίκον διδασκαλία (θεσμός που υπάρχει ήδη) σε μαθητές που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες ή έχουν γονείς που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Διορισμοί και στελέχωση του μηχανισμού χρειάζονται ακόμα και για δομές όπως η βοήθεια στο σπίτι, αλλά και για τη φροντίδα των ηλικιωμένων όπου αυτό χρειάζεται (ανήμποροι γονείς εκπαιδευτικών που ζουν μαζί κλπ).
  • Μια διαφορετική διαχείριση της πανδημίας απαιτεί την υποχρεωτική χρήση της μάσκας στους κλειστούς χώρους και άρα και στα σχολεία. Το επιχείρημα του ΕΟΔΔΥ, πως οι μαθητές μιας τάξης δεν κολλάνε μεταξύ τους γιατί είναι κλειστό σύστημα, θα ήταν αστείο αν δεν ήταν τραγικό. Το Φεβρουάριο η γρίπη έκλεινε ολόκληρα τμήματα στα σχολεία, μέσα σε λίγες μέρες. Η απλή γρίπη, όχι ο κορωνοϊός. Η υποχρεωτική χρήση μάσκας στα σχολεία για περίπου μισό εκατομμύριο μαθητές και 70.000 καθηγητές σημαίνει πάνω από 1 εκ μάσκες ημερησίως, μόνο για τα σχολεία. Προφανώς και η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν έχει προνοήσει για κάτι τέτοιο. Και ο ΕΟΔΥ προσαρμόζει αναλόγως τα μέτρα. Στα δε λεωφορεία που αφορούν τους χιλιάδες μαθητές σε Καλλιτεχνικά ή Μουσικά σχολεία, επίσης δεν υπάρχει κάποια πρόβλεψη για παροχή μάσκας.
  • Τα σχολεία ανοίγουν αλλά δεν έχει γίνει σαφές ποια θα είναι η διαδικασία διάγνωσης και ιχνηλάτησης. Τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί πριν έρθουν στο σχολείο θα έπρεπε να κάνουν ΟΛΟΙ τεστ. Αν δε μπορεί η κυβέρνηση να τα κάνει σε όλες τις τάξεις σε μια βδομάδα, θα έπρεπε να φροντίσει για τους μαθητές της Γ’ λυκείου (λιγότεροι από 100.000) και τους εκπαιδευτικούς. Αντί για άνοιγμα όλων των τάξεων στις 18 Μάιου ας πήγαινε με αυτό το κριτήριο (της εξασφάλισης ελέγχων για όλους), σε σταδιακό άνοιγμα μιας τάξης ανά βδομάδα. Ακριβό, κοστοβόρο, απαιτητικό, αλλά είναι σαφές ότι αν 10 σχολεία στην επικράτεια γίνουν εστίες αναζωπύρωσης για την διασπορά του ιού σε χιλιάδες οικογένειες, τα αποτελέσματα θα είναι ανάποδα, τόσο για τη διεξαγωγή των πανελλαδικών, όσο και για το άνοιγμα το Σεπτέμβριο. Μετά το πρώτο κύμα διεξαγωγής τεστ, ένα σαφές πρωτόκολλο εντατικής δειγματοληπτικής ιχνηλάτησης πρέπει να σχεδιαστεί.

Τα παραπάνω είναι μέτρα κρατικής ευθύνης, που όμως η κυβέρνηση τα αποφεύγει γιατί υποδηλώνουν κράτος πρόνοιας, κοινωνική μέριμνα, προσλήψεις και σταθερή εργασία. Υπάρχουν κι άλλα, όπως οι ακατάλληλες αίθουσες και η τήρηση των φυσικών αποστάσεων. Γνωρίζουμε όμως πως είναι τα πράγματα στα σχολεία. Βλέπουμε τους μαθητές μας στις πλατείες. Δε ζητάμε να μην ανοίξουν τα σχολεία, μέχρι να χτιστούν χιλιάδες καινούριες σχολικές μονάδες!

Το μέτρο για 15 μαθητές ανά τάξη – 1 μαθητής ανά θρανίο, όμως, είναι ένα μέτρο που θα πρέπει να ισχύσει και από το Σεπτέμβριο. Μέτρο το οποίο θα πρέπει σίγουρα να συνοδευτεί από επιπλέον προσωπικό για τον καθαρισμό, επιπλέον προσλήψεις εκπαιδευτικών.

Αντί αυτών των μέτρων που αντιστοιχούν στοιχειωδώς σε ένα κοινωνικό κράτος (έστω καπιταλιστικό) το Υπουργείο προχωράει σε ένα όπως-όπως άνοιγμα των σχολείων, πολλών τάξεων μαζί στις 18 Μαΐου, με αντιφατικές δηλώσεις και αλληλοσυγκρουόμενες «διαβεβαιώσεις». Και κυρίως με τα μόνιμα αντιπαιδαγωγικά όνειρά της για τη ζωντανή βιντεοσκόπηση του μαθήματος και για την μονιμοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Αν δε μπορεί η κυβέρνηση να κάνει τα παραπάνω στοιχειώδη, ας ανοίξει τη Γ’ λυκείου-όπου με μια τάξη τα πράγματα είναι πολύ πιο ελεγχόμενα και η προσέλευση θα είναι πιο χαμηλή. Να αναβάλλει το άνοιγμα των υπόλοιπων τάξεων οι οποίες να γίνονται σταδιακά και μόνο στο βαθμό που διασφαλίζονται τεστ, μάσκες, προστασία ευπαθών μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών. Αν δεν το κάνει τώρα, αναλαμβάνει την ευθύνη για ένα άνοιγμα το Σεπτέμβριο με χειρότερους όρους.

Από τον Χομπς στο παγκόσμιο λοκ νταουν: Γιατί χρειάζεται να κοιτάξουμε προσεκτικά την Κίνα και το πείραμα του Covid-19

Στον Λεβιάθαν (1651) ο Χομπς μας ταξιδεύει στην εποχή που ονομάζει «φυσική κατάσταση». Κλειδί στο επιχείρημά του είναι ότι η φυσική κατάσταση, λόγω έλλειψης κεντρικής εξουσίας που να κρατά τους ανθρώπους σε τάξη, θα καταλήγει στην πάλη, στον πόλεμο και «το χειρότερο απ’ όλα, στον συνεχή φόβο και στον κίνδυνο του βίαιου θανάτου. Και η ζωή του ανθρώπου θα ήταν μοναχική, φτωχή, μοχθηρή και σύντομη». Έτσι, οδηγούμενοι από τον φόβο και την απέχθεια για αυτό το χάος, οι άνθρωποι δημιουργούν κυβερνήσεις που μπορούν να τους εξασφαλίσουν συγκεκριμένα δικαιώματα με αντάλλαγμα την αρχή του εξουσιαστή, του Λεβιάθαν. Ο Χομπς πιστεύει πως η κοινωνία και η φύση, ως ανεξέλεγκτα στοιχεία, καθιστούν αναγκαία την θυσία μερικών από τα ατομικά δικαιώματα των ανθρώπων, προκειμένου να εξασφαλιστεί μια ισχυρή, κεντρική εξουσία που έχει ως βασικό της ρόλο την διατήρηση της ειρήνης. Αυτή η συμφωνία διακυβέρνησης είναι αυτό που οι πολιτικοί φιλόσοφοι ονομάζουν «κοινωνικο συμβόλαιο» και σημαίνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να συνυπάρξουν στην κοινωνία με βάση ορισμένους ηθικούς και πολιτικούς κανόνες συμπεριφοράς, προκειμένου να αποφύγουν αυτό που ο Χομπς περιγράφει ως «διαρκή πόλεμο κάθε ανθρώπου ενάντια στον γείτονά του».

Από την εποχή των θεωριών των κοινωνικών συμβολαίων του Χομπς και του Λοκ, οι φιλόσοφοι προσπάθησαν να κατανοήσουν γιατί ένα ορθολογικό υποκείμενο θα συναινούσε εθελοντικά στο να εγκαταλείψει την ελευθερία του με αντάλλαγμα την πολιτική τάξη. Δεν υπάρχει καλύτερη ευκαιρία να δούμε πως μια τέτοια ανταλλαγή ελευθερίας και ασφάλειας είναι αναγκαία, καθώς ο Covid-19 απειλεί τις ζωές εκατοντάδων εκατομμυρίων ηλικιωμένων και ομάδων υψηλού κινδύνου.

Πολλοί από μας στη δύση, όμως, είμαστε ανίκανοι να υπακούσουμε στον νόμο και να τηρήσουμε το δικό μας μέρος του κοινωνικού συμβολαίου. Μάθαμε για την σοβαρότητα του ιού μέσω των μιντιακών αναφορών του Guardian τον Φεβρουάριο που έγραψε για «Δρακόντεια μέτρα του Πεκίνου για να τεθεί υπό έλεγχο η εξάπλωση του ιού» και πως οι «Ιταλικές αρχές επιβάλλουν δρακόντεια μέτρα». Πιο πρόσφατες αναφορές των μέσων ομοίως χρησιμοποιούν τον όρο «δρακόντεια» για να αναφερθούν σε κάτι κυρίως πολιτικό παρά πρακτικό. Σε τελική ανάλυση, οι περισσότεροι επιδημιολόγοι συμφωνούν πως για να ξεφορτωθούμε τον κορονοϊό πρέπει να γίνουμε ιδιαίτερα αυστηροί στο πώς εφαρμόζουμε την κοινωνική αποστασιοποίηση και το λοκ νταουν. Υπάρχει άλλος τρόπος να νικήσουμε μια παγκόσμια πανδημία που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες εκλεπτυσμένων κύκλων διαλογισμού;

Πράγματι όλη αυτή η κουβέντα περί «δρακόντειων μέτρων» για τον έλεγχο της εξάπλωσης του κορονοϊού με ανάγκασε κατά την πέμπτη εβδομάδα του εγκλεισμού μου, να σκεφτώ γιατί τόσο πολλά ασιατικά κράτη τα κατάφεραν και εμείς εδώ στην Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, όχι. Δεν είναι μόνο οι «covidiots» [1]  που βρίσκονται σε αφθονία στα σόσιαλ μίντια και στα προφίλ αυτών που δηλώνουν περήφανοι «covidiots» και γλείφουν ράφια σουπερμάρκετ, τουαλέτες και χερούλια λεωφορείων. Ούτε οι τουρίστες που περνούν τις εαρινές διακοπές τους στη Φλόριντα παρά την κατάσταση της επιδημίας. Αντιμετωπίζουμε μια διαγενεακή απόρριψη των αρχών που εκλέξαμε για να προσέχουν την φυσική ασφάλεια όλων μας. Και όμως ο ρόλος μας στο κοινωνικό συμβόλαιο είναι να υπακούουμε στο νόμο, αλλά οι δυτικοί αποτυγχάνουν παταγωδώς.

Μπροστά στην πανδημία, για την πιθανότητα της οποίας οι επιστήμονες μας είχαν προειδοποιήσει εδώ και δεκαετίες και για την οποία η Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες υπήρξαν πιο προετοιμασμένες λόγω της επιδημίας του SARS το 2002-2003, τα δυτικέ ΜΜΕ ασχολήθηκαν με το να σχολιάζουν ποιές από τις χώρες αυτές έχουν ξεπεράσει τα όρια καταπάτησης της ανθρώπινης ελευθερίας και της λειτουργίας της αγοράς. Αλλά ενώ αναρωτιόμαστε στη δύση με το γιατί βάζουμε την ατομική ελευθερία πάνω από την επιβίωση όλων, η κινεζική κυβέρνηση και κοινωνία το κατάλαβαν γρήγορα, όπως κατάλαβαν και την ανάγκη για λοκ ντάουν και να ακολουθήσουν τις εντολές. Ένας βασικός λόγος γιατί η χώρα δείχνει να έχει νικήσει τον κορωνοϊό μέχρι τώρα – μαζί με τους ελέγχους, τα τεστ θερμοκρασίας, τις νέες κλινικές – είναι επειδή οι κάτοικοι της ανατολικής Ασίας γνωρίζουν πως να ακολουθούν κανόνες για πολλούς λόγους.

Πρώτον, οι Κινέζοι είναι χωρισμένοι σε δυο στρατόπεδα: στις πόλεις και στην ύπαιθρο. Σε μέρη σαν τη Σιγκαπούρη και την Ταϊβάν πολλοί είναι και μετανάστες. Και στις δύο περιπτώσεις οι ιστορίες επιβίωσης και δυσπραγίας αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της κουλτούρας τους, ιστορίες, αν όχι των γονιών, τότε των παππούδων που αντιμετώπισαν πολλά οικονομικά εμπόδια κατά τη μετανάστευσή τους σε άλλες περιοχές. Έτσι, η κοινωνική νοοτροπία της κινεζικής κουλτούρας θυσιάζει τα ατομικά θέλω για το καλό της κοινωνίας, κατανοώντας ότι οι άλλοι έχουν υποφέρει τις ίδιες δυσκολίες. Εκεί όπου η Θάτσερ έκανε κυρίαρχο το «δεν υπάρχουν κοινωνίες», η κινεζική κοινωνία λειτουργεί με την αρχή της περιορισμένης αξίας του ατόμου.

Δεύτερον, που έρχεται να συμπληρώσει το πρώτο, στους κινέζους δεν αρέσει να μιλούν για δυσκολίες, όπως εξηγεί ο Hwee Yee Chua, κάτοικος της Σιγκαπούρης. Προτιμούν να επικεντρώνονται στις μελλοντικές υποσχέσεις πλουτισμού και ευτυχίας, συνεχίζει ο Chua, με το να ακολουθούν κανόνες στο τώρα. Για τους κατοίκους της ανατολικής Ασίας, το να υπομένει κανείς σήμερα είναι καλύτερο από το να λογαριάζεται με το παρελθόν, με έναν τέτοιο τρόπο που όταν εμφανίζονται καταστάσεις σαν τον SARS και τον COVID-2, η κουλτούρα τους ορίζει ότι όλοι πρέπει να «φάνε πίκρα». Το «τρώω πίκρα» αποτελεί κινεζικό ρητό που μεταφράζεται σε «χαμογέλα και προχώρα» ή «ξεπέρασέ το», διάλεξτε την μεταφορά που προτιμάτε. Ο Chua εξηγεί παραπέρα την ιδέα πίσω από την αντίληψη αυτή. «Είναι μια κινεζική παθογένεια. Εαν μπορεί κανείς να υποκαταστήσει την μνήμη της μιζέριας με το να ακολουθεί κανόνες στο σήμερα για να ξεφύγει στο μέλλον, τότε μπορεί να αρνείται το παρόν».

Ο Χομπς ήταν ξεκάθαρος πως χρειαζόμαστε τον «τρόμο κάποιας εξουσίας» για να εξασφαλίσουμε την επιβίωσή μας, αλλιώς οι άνθρωποι δεν πρόκειται να τηρήσουν τον νόμο της αμοιβαιότητας. Πρέπει ίσως οι δυτικοί να μάθουν από τους Κινέζουν να «τρώνε πίκρα» και να εγκαταλείψουν το αντιπαραγωγικό τους αντανακλαστικό, να επιδεικνύουν τον εαυτό τους.

Ο κορωνοϊός έχει δείξει πως ο ατομισμός αυτή τη στιγμή της ιστορίας μας καταστρέφει και πως πρέπει να βασιστούμε στις κοινές μας προσπάθειες για να ξεκινήσουμε απ’ την αρχή. Σε τελική ανάλυση, θα υπάρχει πάντα χρόνος να γλείψουμε τουαλέτες, καλυπτόμενοι από την ιδιωτικότητα του λογαριασμού μας στο Ιnstagram, όταν όλα αυτά τελειώσουν.

[1] Νεολογικός όρος που αναφέρεται στους αρνητές των περιοριστικών μέτρων κατά την πανδημία του κορωνοϊού ή σε αυτούς που συμπεριφέρονται αντικοινωνικά στην πανδημία.

Πηγή: CounterPunch

Μετάφραση: antapocrisis

Αφού πήραμε παράταση, ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα

Ενδιαφέρουσα συνέντευξη έδωσε ο Υπουργός Υγείας στην Καθημερινή της Κυριακής.

Είναι καταρχήν θετικό ότι η κυβέρνηση και η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου κατανοούν την ανάγκη ενίσχυσης του ΕΣΥ ενόψει του νέου επιδημικού κύματος και έχουν υπαναχωρήσει από την αρχική καταστροφική διαβεβαίωση και πολιτική ότι “το ΕΣΥ είναι θωρακισμένο”. Διαβεβαίωση που είχε στόχο να μην δοθεί ούτε ένα ευρώ για τη Δημόσια Υγεία.

Είναι θετικό ότι ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει δηλώσει ότι αποτελεί προσωπικό του στοίχημα να κάνει το ΕΣΥ πανευρωπαϊκό σημείο αναφοράς. Επίσης παραδέχτηκε αυτοκριτικά ότι έχει αλλάξει γνώμη και έχει πλέον μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σ’ αυτό. Δεν κάνουμε δίκη προθέσεων για την ειλικρίνεια των δηλώσεων, προκύπτουν ωστόσο ορισμένα ερωτήματα για το πώς και πότε ακριβώς θα υλοποιηθούν όλα τα παραπάνω. Θα παραμείνουν απλές εξαγγελίες χωρίς αντίκρισμα; Θα μπουν στην Προκρούστειο κλίνη, ενόψει της νέας μεγάλης οικονομικής κρίσης;

Ερώτημα πρώτο. Ο κ. Κικίλιας δήλωσε ότι θα μονιμοποιηθούν οι 2.000 επικουρικοί νοσηλευτές που προσλήφθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες για τις ανάγκες της επιδημίας. Για ποιο λόγο εξαιρούνται οι υπόλοιποι χιλιάδες ελαστικά και προσωρινά εργαζόμενοι νοσηλευτές (ΟΑΕΔ, μπλοκάκι, ΙΔΟΧ κτλ), αλλά και οι υπόλοιπες ειδικότητες (πχ. εργαστηριακοί, τραυματιοφορείς, καθαρίστριες, βοηθοί θαλάμου, τεχνικοί, διοικητικοί κτλ);
Όλοι αυτοί περισσεύουν, σε ένα σύστημα υγείας που έχει σχεδόν 30.000 κενές οργανικές θέσεις;
Πώς ακριβώς θα γίνει σημείο αναφοράς το ΕΣΥ βασισμένο σε εποχιακά εργαζόμενους που καλύπτουν όμως αποδεδειγμένα πάγιες και διαρκείς ανάγκες;
Δεν ξέρουν ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση ότι τους επόμενους μήνες θα περάσουν στην ανεργία χιλιάδες υγειονομικοί;
Δεν ξέρουν ότι τον Οκτώβριο και Νοέμβριο λήγουν οι διετείς συμβάσεις των επικουρικών που είχαν προσληφθεί το 2018, τον Δεκέμβριο οι θητείες των ΙΔΟΧ και τον Φεβρουάριο οι παρατάσεις θητείας των συμβασιούχων του ΟΑΕΔ;

Ερώτημα δεύτερο. Για ποιο λόγο εξαιρούνται οι 400 επικουρικοί γιατροί; Ο ίδιος ο Υπουργός δεν είχε κάνει έκκληση στις 12/3 σε γιατρούς, νοσηλευτές και παραϊατρικό προσωπικό, να υποβάλουν αίτηση, να προσληφθούν με διετείς συμβάσεις και μετά να παραμείνουν στο Σύστημα Υγείας;
Τόσο γρήγορα ξεχνάει;
Δεν είναι στυγνός εμπαιγμός προς τους “ήρωες” που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά του;
Μήπως τελικά η επίσημη και ειλικρινής κυβερνητική γραμμή εκφράζεται από τον κ. Κοντοζαμάνη; «Ο αριθμός 3073 είναι πολύ παραπάνω από τον αρχικό προγραμματισμό των 2000 προσλήψεων και βεβαίως πολύ παραπάνω από αυτόν που χρειάστηκε το σύστημα».
Για ποιο λόγο δεν προβλέπεται έστω μια αυξημένη μοριοδότηση γι’ αυτούς, σε πιθανή διεκδίκηση μόνιμης θέσης στο ΕΣΥ, όπως ακριβώς νομοθετήθηκε για τους ιδιώτες;
Γίνεται να βασίζεται το ΕΣΥ σε 3.500 επικουρικούς και πλέον γιατρούς, των οποίων οι συμβάσεις λήγουν κατά εκατοντάδες κάθε 3-6 μήνες;
Για ποιο λόγο δεν μετατρέπονται και δεν προκηρύσσονται ως μόνιμες οι χιλιάδες αυτές θέσεις, που αποδεδειγμένα είναι ζωτικής σημασίας για το ΕΣΥ και την κοινωνία;

Ερώτημα τρίτο. Πόσες  μόνιμες θέσεις γιατρών και νοσηλευτών προτίθεται η κυβέρνηση να προκηρύξει; Πότε και με ποιο σχεδιάγραμμα;
Να θυμίσουμε ότι οι 940 πολυδιαφημισμένες θέσεις γιατρών που βρίσκονται στη διαδικασία των κρίσεων (σέρνονται εδώ και ένα χρόνο περίπου, αφού αρχικά προκηρύχθηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση λίγες μέρες πριν τις εκλογές, στη συνέχεια επαναπροκηρύχθηκαν το Φεβρουάριο), είναι κυριολεκτικά σταγόνα στον ωκεανό των 8.000 και πλέον οργανικών κενών.
Θα περάσουν αρκετοί μήνες μέχρι να αναλάβουν καθήκοντα οι συνάδελφοι αυτοί, ενώ στο ενδιάμεσο θα προστεθούν άλλα 400 κενά που θα προκύψουν από τις αναμενόμενες συνταξιοδοτήσεις στο τέλος του έτους.

Ερώτημα τέταρτο. Γνωρίζει το υπουργείο ότι θα δημιουργηθεί τεράστια δυσλειτουργία ενόψει επανέναρξης της τακτικής  λειτουργίας των νοσοκομείων, καθώς αρκετοί συνάδελφοι από άλλες ειδικότητες –πλην παθολογίας, πνευμονολογίας κτλ- θα επιστρέψουν στα τμήματά τους με αποτέλεσμα την απογύμνωση των πτερύγων covid;
Γνωρίζει το υπουργείο ότι δεν έχουν καλυφθεί τα εκατοντάδες κενά υγειονομικών που βρίσκονται σε ειδική άδεια ή ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες ή έχουν νοσήσει ή βρίσκονται σε καραντίνα;
Γνωρίζει ότι σε αρκετά νοσοκομεία υπάρχει οξύ πρόβλημα καθώς κλινικές και κλίνες που είχαν επιταχθεί για νοσηλεία ασθενών με covid, πρέπει τώρα να επανέλθουν στην πρότερη λειτουργία και να νοσηλεύσουν χειρουργικούς ή ογκολογικούς ασθενείς;
Γνωρίζει ότι βασικές κλινικές, όπως η παθολογική, σε νοσοκομεία της περιφέρειας απειλούνται με λουκέτο;

Ερώτημα πέμπτο. Για ποιο λόγο δεν προχωρά η πολιτική ηγεσία στην έμπρακτη αναγνώριση και ενίσχυση του έργου των υγειονομικών;
Γιατί δεν προχωρά στην ένταξη όλων στα ΒΑΕ χωρίς όρους και προϋποθέσεις;
Γιατί δεν αυξάνει τις απολαβές νοσηλευτών -βοηθητικού προσωπικού και δεν επαναφέρει το ιατρικό μισθολόγιο στα προ Μνημονίων επίπεδα, όπως είναι υποχρεωμένη από τη δεσμευτική απόφαση του ΣτΕ;
Αρκεί το έκτακτο επίδομα και τα φιλικά χτυπήματα στην πλάτη;

Ερώτημα έκτο. Για ποιο λόγο δεν απαλλάσσονται μόνιμα και όλες οι ειδικότητες από την υποχρεωτική υπηρεσία υπαίθρου (αγροτικό) ως προϋπόθεση για να δώσουν εξετάσεις ειδικότητας. παρά μόνο όσοι είναι αναισθησιολόγοι ή πνευμονολόγοι και μόνο έως 31/12;
Στους αγροτικούς γιατρούς πρέπει να βασίζεται η πρωτοβάθμια φροντίδα στην επαρχία; Αυτό επιφυλάσσει το υπουργείο για την ελληνική ύπαιθρο;
Δεν πρέπει επιτέλους να στελεχωθεί με μόνιμους ειδικευμένους γιατρούς;
Αν πραγματικά θέλει να δώσει κίνητρα για να καλυφθούν άμεσα οι δύο παραπάνω ειδικότητες, που όντως είναι «στα αζήτητα» από τους νέους γιατρούς, παρότι νευραλγικές για την αντιμετώπιση της επιδημίας, θα μπορούσε να τις χαρακτηρίσει άγονες, απαλλάσσοντας από την υποχρέωση στρατιωτικής θητείας και την υποχρέωση εκπλήρωσης του αγροτικού για να διεκδικήσεις μόνιμη θέση.

Ερώτημα έβδομο. Ο κ. Κικίλιας δήλωσε ότι στόχος είναι οι 1200 κλίνες ΜΕΘ πανελλαδικά και ότι έως τώρα έχουν εξασφαλιστεί συνολικά 1017 από 565 που ήταν προ επιδημίας, εκ των οποίων 840 στα νοσοκομεία του ΕΣΥ, 145 στα ιδιωτικά και 32 στα στρατιωτικά. Εξ αυτών 352 κλίνες είναι για νοσηλεία ασθενών με covid σύμφωνα με τον υπουργό.

Ας υποθέσουμε ότι τα στοιχεία είναι όλα πραγματικά και όχι πλασματικά.
Με βάση τα στοιχεία αυτά, άνοιξαν 275 περίπου πρόσθετες κλίνες ΜΕΘ σε δημόσια νοσοκομεία. Με πόσο και ποιο προσωπικό έχουν στελεχωθεί οι κλίνες αυτές, δεδομένων των ελάχιστων προϋποθέσεων για τη λειτουργία ενός τμήματος ΜΕΘ, όπως αυτές περιγράφονται από το ΚΕΣΥ, παίρνοντας υπόψη τις κατευθυντήριες των διεθνών οργανισμών;
Με βάση τα παραπάνω προκύπτει η αντίστοιχη ανάγκη πρόσληψης τουλάχιστον 100 εντατικολόγων γιατρών, 1100 τουλάχιστον πλήρως εκπαιδευμένων νοσηλευτών με επιπλέον εκπαίδευση στην εντατική και επείγουσα ιατρική, 40 τραυματιοφορέων, 40 βοηθών θαλάμων, 40 καθαριστών, 40 τεχνολόγων και 70 φυσικοθεραπευτών «αποκλειστικής απασχόλησης».
Πληρούνται τα  παραπάνω ελάχιστα ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια ή ο Υπουργός αποφάσισε μόνος του να ορίσει ως «κλίνη ΜΕΘ» έναν αναπνευστήρα + ένα κρεβάτι + ένα μόνιτορ παρακολούθησης;
Απ‘ ό, τι γνωρίζουμε, στα περισσότερα νοσοκομεία, οι ΜΕΘ στελεχώθηκαν με προσωρινές μετακινήσεις προσωπικού από άλλα τμήματα, που λόγω της  επανέναρξης της τακτικής λειτουργίας των νοσοκομείων καλούνται να επιστρέψουν στα αρχικά πόστα τους ή με δίχως πείρα επικουρικό προσωπικό, που χωρίς στοιχειώδη εκπαίδευση ρίχτηκε κατευθείαν στα βαθιά.
Γνωρίζει η πολιτική ηγεσία ότι ακόμα κι αν επιτευχθεί ο στόχος των 1200 κλινών ΜΕΘ , η χώρα μας θα συνεχίσει να υπολείπεται κατά πολύ των προβλεπόμενων γενικών αναγκών  βάση του πληθυσμού της;
Η Ελλάδα ήταν από τις τελευταίες χώρες σε αναλογίες κλίνες ΜΕΘ – κάτοικοι. Ακόμα και με την αύξηση που δηλώνει το Υπουργείο, παραμένει στις τελευταίες θέσεις. Γιατί όλες οι χώρες ενόψει και εν μέσω πανδημίας, πολλαπλασίασαν τη χωρητικότητα του συστήματος εντατικής παρακολούθησης. Και πάλι, εκεί που η νόσος εξαπλώθηκε, ήταν ανεπαρκής.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, σημειώνει, ότι το 10% των συνολικών νοσοκομειακών κλινών ενός νοσοκομείου, απαιτείται να είναι εντατικής θεραπείας, με τάση αύξησης σε 15-20%.
Οι ανάγκες, λοιπόν, της χώρας μας σύμφωνα με το παραπάνω (και ανεξαρτήτως επιδημίας) είναι τουλάχιστον 3.500 μόνιμες δημόσιες κλίνες ΜΕΘ. Είναι παράλογο ή μαξιμαλιστικό το αίτημα της ΟΕΝΓΕ για 2000 κλίνες ΜΕΘ και 1500 κλίνες ΜΑΦ;
Λαμβάνει υπόψη το υπουργείο και η κυβέρνηση τις πολλαπλάσιες ανάγκες που θα προκύψουν από φθινόπωρο; Μόνο λόγω της επιδημικής έξαρση της γρίπης καλύπτονταν κάθε χρόνο και για πολλούς μήνες σχεδόν το 40% των διαθέσιμων κλινών ΜΕΘ , με αποτέλεσμα μόνο στην Αττική να υπάρχουν 50 και πλέον διασωληνωμένοι ασθενείς εκτός ΜΕΘ, σε «λίστα αναμονής» για ανεύρεση κλίνης ΜΕΘ, με ανεπανόρθωτες συνέπειες στην έκβαση της υγείας τους επειδή νοσηλεύονταν σε κοινούς θαλάμους νοσηλείας χωρίς επαρκή ιατρο-νοσηλευτική παρακολούθηση ή σε πρόχειρα διαμορφωμένες εγκαταστάσεις  που δεν τηρούν τις προδιαγραφές.
Θεωρεί η κυβέρνηση ότι το δεύτερο αναμενόμενο επιδημικό κύμα του covid δεν θα ξεπεράσει το «ψυχολογικό όριο» των 100 διασωληνωμένων ασθενών που άγγιξε το σύστημα κατά το Μάρτιο; Δεν πρέπει να υπάρχει προετοιμασία για το χειρότερο δυνατό σενάριο;

Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα, θα αποδείξει στην πράξη αν η κυβέρνηση και προσωπικά ο πρωθυπουργός  νοιάζονται για τη θωράκιση του ΕΣΥ και την προετοιμασία του ενόψει του νέου επιδημικού κύματος.

Θα αποδείξει στην πράξη αν η κυβέρνηση έχει όντως εγκαταλείψει τις καταστροφικές νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες για απαξίωση του δημόσιου ως μοχλό πίεσης  για την ιδιωτικοποίησή του. Αν εννοούν όσα λένε για το ΕΣΥ και δεν το κάνουν για καθαρά επικοινωνιακούς και εκλογικούς λόγους κάτω από την πίεση των υγειονομικών και της κοινωνίας.

Θα αποδείξει στην πράξη αν η κυβέρνηση ΘΑ αξιοποιήσει (γιατί μέχρι τώρα δεν το έκανε) τον χρόνο που κερδήθηκε. Γιατί κακά τα ψέματα, παράταση πήραμε, και παρατάσεις διεκδικούμε απέναντι στην πανδημία, όσο τουλάχιστον δεν προκύπτει αποτελεσματική θεραπεία ή εμβόλιο.
Το να κερδίσουμε παράταση ήταν ο στόχος των περιοριστικών μέτρων. Δεν «κερδίσαμε την πανδημία» όπως βλακωδώς επαίρονται τα κυβερνητικά στελέχη και τα ΜΜΕ. Πήραμε παράταση.
Αλλά η παράταση έχει νόημα όταν ανασυντάσσεις δυνάμεις, αυξάνεις κατακόρυφα τη δυναμικότητα του υγειονομικού συστήματος, χρησιμοποιείς τον χρόνο για να προετοιμαστείς και όχι για να ξεγελάσεις.

Ιδού η Ρόδος λοιπόν.

Εταιρείες ως κυρίαρχα ιδιωτικά κράτη: η περίπτωση της Total

H Total θεωρείται μια «γαλλική εταιρεία πετρελαίου» αλλά στην πραγματικότητα – όπως πολλές άλλες πολυεθνικές εταιρείες – πρόκειται για μια κυρίαρχη δύναμη ιδιωτικών συμφερόντων.

Έχοντας μελετήσει, γράψει (γι’ αυτές) και συμμετάσχει στο δημόσιο διάλογο για τις πολυεθνικές εταιρείες, έχω φτάσει στο συμπέρασμα ότι δεν είμαστε συλλογικά καταρτισμένοι να σκεφτούμε τη δύναμη που αντιπροσωπεύουν, τις σιωπηρές μεθόδους με τις οποίες ασκούν την ιδιαίτερη μορφή κυριαρχίας τους καθώς και τους πολυάριθμους μηχανισμούς που τους επιτρέπουν να παρακάμπτουν το νόμο οπουδήποτε έχουν συμφέροντα.

Για να μορφοποιήσω το συμπέρασμα αυτό, θα εστιάσω σε μια μόνο εταιρεία – την Total – σαν τυπική περίπτωση και θα δείξω για τι είναι πράγματι ικανή σε διεθνές επίπεδο και δε θα συνθέσω μεμονωμένα παραδείγματα που θα μπορούσαν να κατηγορηθούν για σκοπιμότητες προκειμένου να ικανοποιηθούν οι ερευνητικές μας ανάγκες.

Η Total είναι ένας επιχειρηματικός όμιλος που εδρεύει στη Γαλλία, με δραστηριότητα σε 130 χώρες, 100.000 υπαλλήλους και «συνεργάτες» και μια ημερήσια παραγωγή 2,8 εκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου. Το 2018 η Total ανακοίνωσε καθαρά κέρδη 13,6 δις δολαρίων. Αυτός ο ενεργειακός γίγαντας, η πέμπτη μεγαλύτερη εταιρεία πετρελαίου του κόσμου που λειτουργεί για σχεδόν έναν αιώνα, κερδίζει την προσοχή λόγω του ότι έχει υπάρξει το θέμα πολύ περιορισμένης ανάλυσης και προβολής, παρά την εκπληκτική σωρεία παραβιάσεων αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, το περιβάλλον, τη δημόσια υγεία και την επιχειρηματική ηθική.

Για παράδειγμα, κοινότητες στη Μιανμάρ υποχρεώθηκαν να εργαστούν στην κατασκευή ενός αγωγού πετρελαίου. Δικτατορίες στην Γκαμπόν και το Κονγκό-Μπραζαβίλ έχουν υποστηριχθεί  επί δεκαετίες από την εταιρεία. Η εταιρεία ανοιχτά χρησιμοποίησε την Βερμούδα σαν φορολογικό παράδεισο για να αποφύγει την καταβολή φόρων στη Γαλλία. Ας μην αναφέρουμε μάλιστα τις δραστηριότητες διερεύνησης κοιτασμάτων πετρελαίων στο βόρειο Καναδά που συνέβαλαν στην μόλυνση του περιβάλλοντος, ή στις αγορές που εξασφάλισε αμέσως μετά τους βομβαρδισμούς στη Λιβύη, για να απαριθμήσουμε μόνο μερικά παραδείγματα.

Ξεκινάμε λοιπόν δίνοντας τον ορισμό των πολυεθνικών εταιρειών, διαψεύδοντας το προφίλ της Total ως «μιας γαλλικής εταιρείας πετρελαίου» όπως ευρέως θεωρείται. Ο καθένας από τους κάτωθι όρους: «μία», «γαλλική», «πετρελαϊκή» και «εταιρεία» είναι αποπροσανατολιστικός.

«Μια»

Πρώτα απ’ όλα, αναφορικά με τον προσδιορισμό, οι πολυεθνικές δεν είναι «η» ή «μια» εταιρεία και τυπικά δεν συνιστούν μια νομική οντότητα, αλλά εκατοντάδες – συμπεριλαμβανομένων των διάφορων θυγατρικών, τα τραστ, τα περιουσιακά στοιχεία, τα ιδρύματα, τις εταιρείες ειδικού σκοπού και τις ιδιωτικές τράπεζες. Αυτές οι δομές είναι νομικά αυτόνομες, οριζόμενες μόνο από τους νόμους της νομοθεσίας κατά την οποία συστάθηκαν, αλλά στην πραγματικότητα συνιστούν μέρος των δικτύων που συγκροτούν τους πολυεθνικούς ομίλους. Χρέωνουν, αλλά ακόμη και προσφέρουν δάνεια η μία στην άλλη.

Η Total δεν έχει τίποτα κοινό με το μπακάλικο της γειτονιάς∙ συσπειρώνει 1.046 συγκροτημένες εταιρείες που ελέγχονται από το συμβούλιο των διευθυντών της εκπροσωπώντας μια κοινή βάση μετόχων. Αν μπορούσαμε να φανταστούμε την Total σαν ένα χταπόδι στο μέγεθος της γης, τα πολυάριθμα κράτη, όπου και απλώνονται τα πλοκάμια, νομοθετούν μόνο πάνω σε ό,τι επιχειρεί το μεμονωμένο πλοκάμι στο δεδομένο σημείο. Αντιμετωπίζονται μεμονωμένα, σαν να μην διευθύνονταν νομικά από τον ίδιο ιθύνοντα νου, σαν τίποτε άλλο πέρα από μεμονωμένα πλοκάμια. Οι θυγατρικές της Total στην Αλγερία, τη Βερμούδα, τη Βολιβία, τη Μιανμάρ, το Κατάρ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ δεν έχουν επίσημους δεσμούς με την μητρική εταιρεία που εδράζεται στη La Défense του Παρισιού, ακόμη κι αν αυτή η τελευταία συντονίζει τις λειτουργίες όλων.

Μονάχα ένα νόμος αναφορικά με την «υποχρέωση ευθύνης», που πέρασε το 2013 από την Γαλλική Εθνοσυνέλευση, επιβάλλει τους δεσμούς αλληλεγγύης μεταξύ τους σε περιπτώσεις όπου τα θεμελιώδη δικαιώματα τους έχουν παραβιαστεί. Στον υπόλοιπο κόσμο, μέσω των θυγατρικών της, η Total χρησιμοποιεί όλο το ειδικό της βάρος για να επηρεάσει κάθε μεμονωμένο κράτος όπου και τις έχει εγκαταστήσει, ενώ κανένα από αυτά τα κράτη δεν είναι σε θέση να νομοθετεί σε διεθνές επίπεδο, πάνω στο οποίο ο όμιλος διευρύνει την αυτοκρατορία του.

Κάθε θυγατρική είναι αγκυρωμένη στη δεδομένη της επικράτεια σαν τοπικός «παίκτης» την ίδια ώρα που υποκλίνεται στα συνολικά οικονομικά της συμφέροντα. Στην παγκόσμια οικονομία η Total βρίσκει όλη την ευελιξία που χρειάζεται για να ξεφύγει από τη συνδυασμένη ισχύ όλης της κρατικής νομοθεσίας και των εθνικών δικαιοδοσιών. Είναι ακριβώς λοιπόν σ’ αυτό το επίπεδο, με πλήρη έλεγχο στην πρόσβαση στον πλούτο, που η θυγατρική συμπράττει με τις άλλες πολυεθνικές και μπορεί αποτελεσματικά να ελέγχει κράτη.

«Γαλλική»

Όσον αφορά δε τον όρο «γαλλική», μόνο το 28% της Total βρίσκεται σε γαλλικά χέρια. Η Γαλλία δεν έχει πια καμία άμεση κυριότητα και οι θεσμικοί επενδυτές κατέχουν το 72% της εταιρείας παγκοσμίως. Σε μια σειρά κυμάτων ιδιωτικοποίησης επί Σιράκ, Μπαλαντούρ και Ζοσπέν μεταξύ των ετών 1986-1998, η Γαλλία ξεφορτώθηκε τις μετοχές της στην Γαλλική Εταιρεία Πετρελαίων (CFP, κάτοχο του λογότυπου της Total), και στην Εθνική Εταιρεία Elf Aquitaine (εντολοδόχου της εταιρείας Elf). Μετά από έντονες διαπραγματεύσεις, οι προαναφερθείσες εταιρείες συγχωνεύτηκαν με την PetroFina στην αλλαγή της χιλιετίας για να συγκροτήσουν την Total, όπως την ξέρουμε σήμερα. Οι κινεζικές αρχές και η κυβέρνηση του Κατάρ υπήρξαν από τότε μέτοχοι της, όπως το ίδιο έκαναν και οι οικογένειες που συγκροτούν τις κυβερνήσεις σ’ αυτές τις χώρες, όπως η οικογένεια Frère στο Βέλγιο ή η οικογένεια Desmarais στον Καναδά. Αυτοί οι τελευταίοι κατέχουν μια έδρα στο διοικητικό συμβούλιο της Total από το 2001 ως το 2017. Σήμερα, η BlackRock με έδρα τις ΗΠΑ κατέχει το πλειοψηφικό πακέτο μετοχών της Total.

Οι κύριοι μέτοχοι της Total προέρχονται από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και αλλού. Ως σήμερα η εταιρεία έχει διαθέσει 2,6 δις μετοχές που δεν κατέχονται από μετόχους αναφοράς. Το 2017 διένειμε 6,1 δις € σε μερίσματα «για να ικανοποιήσει το κτήνος» και υιοθέτησε το στόχο της αύξησης του ποσοστού από 5 σε 6% το χρόνο, περισσότερο από το προηγηθέν 3%. Μόλις το 2018 κέρδισε 11,4 δις €.

Εφόσον η Total δεν έχει μετοχικούς δεσμούς με τη Γαλλία, η «γαλλική» της πλευρά αφορά βασικά την επικοινωνιακή της στρατηγική. Πίσω στο 2015 η ιστοσελίδα Énergies & Environnement ανέφερε ότι «το 2012, το 65% του επενδυμένου κεφαλαίου της στη διύλιση και τα πετροχημικά προϊόντα συγκεντρωνόταν στην Ευρώπη αλλά η γαλλική εταιρεία πετρελαίου επιθυμεί να αντιστρέψει την τάση αυξάνοντας το ποσοστό αυτού του κεφαλαίου στην Ασία και τη Μέση Ανατολή κατά 70% μέχρι το 2017».

Η εταιρεία έχει προχωρήσει σε τεράστιες επενδύσεις στις μεγάλες υποδομές, όπως σ’ εκείνη στην Jubail της Σαουδικής Αραβίας: επενδύσεις περίπου 10 δισ $ εξασφαλίζουν στην Total 400.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα. Οι κοινωνικές και φορολογικές υποχρεώσεις στη Σαουδική Αραβία είναι λιγότερο αυστηρές απ’ ότι στη Γαλλία. Η εταιρεία περιόρισε τον αριθμό διυλιστηρίων στον αστικό χώρο (Jubail) από 8 σε 5 –τα έξι αφορούσαν πετροχημικές δραστηριότητες. Αυτά είτε πλέον προχωρούν σε γενικές απώλειες είτε οι εγκαταστάσεις τους χρησιμοποιούνται για εξειδικευμένες δραστηριότητες.

«Πετρελαϊκή»

Η Total, η «εταιρεία πετρελαίου», περιορίζει το ενδιαφέρον της στο πετρέλαιο και τα πετροχημικά και οδεύει σε διαφοροποίηση δραστηριοτήτων προκειμένου να δημιουργήσει ένα πεδίο για την ίδια στους τομείς που θα ευνοηθούν, όταν εκείνη και οι συνεργάτες της θα έχουν εξαντλήσει και το τελευταίο απόθεμα πετρελαίου. Η Total ξεκάθαρα σχεδιάζει να εκμεταλλευτεί τα αποθέματα της μέχρι τελευταίας σταγόνας.

Το 2017 απέκτησε εκτάσεις προς εξόρυξη και εκμετάλλευση καθώς και μετοχές σε 2 εργοστάσια από την βραζιλιάνικη εταιρεία Petrobras για συνολικά 2,2 δις $. Συμπληρωματικά σ’ αυτά ήδη εκμεταλλεύεται  κοιτάσματα στην Gonfreville-l’Orcher (Γαλλία), στην Anvers (Βέλγιο), στη Jubail (Σαουδ. Αραβία), στο Port Arthur (ΗΠΑ) και στη Ras Laffan (Κατάρ) ενώ το 2017 απέκτησε μια ενοποιημένη πλατφόρμα διύλισης και πετροχημικών στη Νότια Κορέα. Το ίδιο διάστημα κατείχε μερίδια σε άλλα 19 διυλιστήρια σε παγκόσμιο επίπεδο ενώ συνεχίζει να εκμεταλλεύεται την εξαιρετικά μολυσματική για το περιβάλλον πισσώδη άμμο του Καναδά.

Μέχρι το 2040, το 35% της ενέργειας της Total αναμένεται να παράγεται από πετρέλαιο, το 50% από φυσικό αέριο και το 15% από πηγές χαμηλής εκπομπής άνθρακα όπως η βιομάζα, η ηλιακή ενέργεια και αποθήκευση. Αν η κλιματική αλλαγή δεν νικήσει την ανθρωπότητα μετά την καύση όλων των διαθέσιμων καυσίμων, η Total προσδοκά ότι θα έχει ήδη ανακατευθύνει τους διακεκριμένους της πελάτες προς τις νέες της ενεργειακές αγορές.

Ακριβώς όπως οι χημικές βιομηχανίες BASF, Bayer, και Monsanto αναδεικνύονται ταχύτατα ως οι πρωτοπόρες εταιρείες στον τομέα της οργανικής καλλιέργειας, η Total επανακτά τον έλεγχο των αγορών που συναγωνίζονται στην παραγωγή πετρελαίου και στην μετατροπή της εξάντλησης του στην αγορά του μέλλοντος. Η θυγατρική «Φυσικού Αερίου, Ανακυκλώσιμων πηγών και Ενέργειας» είναι πλέον ο τέταρτος κατά σειρά επιχειρηματικός τομέας της Total. Πριν από τη συγκρότηση του μάλιστα η διοίκηση της εταιρείας είχε σχέδια για τους τομείς της Εξερεύνησης και της Παραγωγής (EP), της Διύλισης και των Χημικών (RC) καθώς και του Μάρκετινγκ και των Υπηρεσιών (MS). «Ο τομέας Φυσικού Αερίου, Ανακυκλώσιμων πηγών και Ενέργειας αποτελεί την αιχμή του δόρατος στις φιλοδοξίες της Total αναφορικά με τις επιχειρήσεις χαμηλής εκπομπής άνθρακα, διευρύνοντας τις δραστηριότητες της στην προμήθεια φυσικού αερίου και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καθώς και στις επιχειρήσεις ενεργειακής επάρκειας» δήλωνε με το δικό της μοναδικό στυλ.

Έχοντας μόνο για τακτικούς λόγους αναγνωρίσει την ευθύνη της για την κλιματική αλλαγή ως πετρελαϊκή εταιρεία, η Total πλέον υφίσταται μια μεταμόρφωση για να κάνει τους αφελείς να πιστέψουν ότι το «φυσικό αέριο», που εξίσου εκμεταλλεύεται, είναι μια λύση. Ο CEO του ομίλου συνιστά επίσης την παγίωση μιας ενδεικτικής τιμής άνθρακα, που θα συμπεριλαμβάνει το κόστος της εκπομπής άνθρακα, προκειμένου η τιμή του να λειτουργεί ως μέσο προστασίας για τον τομέα του φυσικού αερίου. Ωστόσο επιλέγοντας την παραγωγή λιγότερου πετρελαίου μακροπρόθεσμα και απεναντίας την εξαγωγή περισσότερου σχιστολιθικού πετρελαίου, φαίνεται ότι επιλέγει να μολύνει λιγότερο την ατμόσφαιρα – αν κάνουμε πως αγνοούμε το ακανθώδες ζήτημα της εκπομπής μεθανίου-απειλώντας όμως με καταστροφή τις υπόγειες υδάτινες πηγές.

Η Total εφαρμόζει την επικίνδυνη τεχνική της «υδραυλικής θραύσης» – γνωστής ως fracking – στην Αυστραλία, τη Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο και αποβιβάζεται ή επιστρέφει στις ΗΠΑ, την Αργεντινή ή την Αλγερία για να εξορύξει φυσικό αέριο εγκλωβισμένο σε πετρώματα, προκαλώντας όμως υπόγειους τριγμούς και δίνες που δυνητικά απειλούν συνολικά το υπόγειο δίκτυο υδάτων, αυτό συμβαίνει όταν δεν προχωρά σε επιχειρήσεις ανίχνευσης και εξόρυξης μεγάλου βάθος, όπως στην Κύπρο, το Ιράν ή την Ελλάδα.

Η Total αναπτύσσει επίσης τις επιχειρήσεις της στο σχιστολιθικό αέριο έχοντας ως στόχο τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. Για κάποιο χρονικό διάστημα θα μπορούσε να βασιστεί στην υποστήριξη του Jean-Louis Borloo, του πρώην Γάλλου υπουργού περιβάλλοντος, ο οποίος αργότερα έγινε «σούπερ λομπίστας της ηλεκτρικής ενέργειας στην Αφρική», όπως το έθεσε η εφημερίδα Le Monde. Ο Borloo προσπάθησε να ανοίξει το δρόμο για τη δημιουργία σχέσεων στην Αφρική μεταξύ διευθυντών ταμείων ανάπτυξης, αφρικανικών ηγετών και γαλλικών εταιρειών, όπως οι Bolloré, Dassault, EDF, Total και Veolia που υποστηρίζουν την ανάπτυξη μιας τεράστιας ηπειρωτικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

Ξεκινώντας παρόμοια project πετρελαίου και φυσικού αερίου βαθέων υδάτων, η Total συνεχίζει να ωθεί την εξόρυξη από τον πυθμένα του ωκεανού σε νέα όρια σε όλο τον κόσμο.

Αυτό, ωστόσο, δεν εμποδίζει την Total να υποστηρίζει μια καθαρή οικονομία, καθώς παράγει επίσης ηλιακούς συλλέκτες. Έγινε παγκόσμιος ηγέτης της ηλιακής ενέργειας μετά την απόκτηση της εταιρείας SunPower με έδρα τις ΗΠΑ το 2011 και στη συνέχεια της Saft το 2016 ενώ κυριαρχεί και στον τομέα αποθήκευσης ενέργειας.

Αυτό θα την καθιστούσε μια πράσινη εταιρεία εάν αγνοούσαμε – όπως προσπαθεί να κάνει η ίδια – τα βαρέα μέταλλα που απαιτεί αυτή η βιομηχανία. Η Total διεξάγει επίσης έρευνα στον τομέα της ενεργειακής συγκομιδής με την υποστήριξη της νορβηγικής κυβέρνησης. Αυτή η νέα πρακτική βασίζεται στη χρήση διαλυτών που μπορούν να απορροφήσουν το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) υπό ορισμένες συνθήκες και την υπόγεια αποθήκευση του. Οι προσπάθειες της Total σε αυτόν τον τομέα είναι εντελώς ιδιοτελείς, θέτοντας τον εαυτό της «προανταγωνιστικά» για να ανταποκριθεί σε μια τεχνολογική ζήτηση που αναμένεται από την Κίνα.

H Total επίσης στρέφεται προς τα αγροκαύσιμα παρά την απειλή που αντιπροσωπεύουν στην τροφική κυριαρχία, ιδίως στον Παγκόσμιο Νότο. Εισάγει τεράστιες ποσότητες φοινικέλαιου από τη Νοτιοανατολική Ασία στη γαλλική εγκατάστασή της στη La Mède – όπου χρειάζεται 450.000 τόνους για να παράγει περίπου 500.000 τόνους αγροκαυσίμων ετησίως – παρόλο που αυτή η λειτουργία είναι δαπανηρή από την άποψη της παραγωγής, της μεταφοράς, της επεξεργασίας και κατά συνέπεια της ενέργειας. Πολύ λίγο ανακυκλωμένο λάδι θα συμπεριληφθεί εντέλει στη σύνθεσή τους.

Όπως έγραψε ο εκπρόσωπος της CGT (Γαλλική Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας) Fabien Cros στον ιστότοπο της Total, «Όλα αυτά έχουν πολύ μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα από ό,τι αν το ντίζελ είχε χρησιμοποιηθεί άμεσα! Εν ολίγοις, για την παραγωγή αυτής της λεγόμενης πράσινης ενέργειας, θα μολύνουμε τον υπόλοιπο κόσμο».  Τα κράτη δορυφόροι στο πλαίσιο της Françafrique, όπως η Γκαμπόν, ακολουθούν το ίδιο παράδειγμα και σχεδιάζουν να μετατραπούν σταδιακά σε οικονομία των αγροκαυσίμων, αντί να υιοθετήσουν γεωργικές πολιτικές για την προώθηση της δικής τους κυριαρχίας τροφίμων.

Καθώς η οικονομία με αρχή τη μεγέθυνση δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να σταματήσει, η Total επιδιώκει να τη διαφοροποιήσει. Υπάρχουν μάλιστα πολλά παραδείγματα αυτής της αρχής μέσα στο 2019. Εκτός από την ανάπτυξη αγωγών, λιπαντικών, πλαστικών και άλλων πετροχημικών προϊόντων, η εταιρεία συμμετέχει στον τομέα των συσσωρευτών και των πέλετ ενώ έχει επίσης διεισδύσει και στον τομέα του υδρογόνου. Παρά το υψηλό κόστος της χημικής αντίδρασης που απαιτείται για την παραγωγή όλης αυτής της ενέργειας, υπάρχει ήδη ένα λόμπι για την προώθησή της. Έτσι, δίπλα στη βενζίνη που πωλείται μέσω του τεράστιου παγκόσμιου δικτύου πρατηρίων λιανικής της Total, μπορούμε πλέον να προσθέσουμε το φυσικό αέριο και τους σταθμούς φόρτισης για τα ηλεκτρικά οχήματα.

Η Total δεν δραστηριοποιείται μόνο στην παραγωγή αυτών των πηγών ενέργειας αλλά και στην εμπορία τους. Επενδύει σε δομές που έχουν σχεδιαστεί για την ανάπτυξη πολύπλοκων τρόπων πώλησης αυτών των αγαθών και έχει σημειώσει πρόοδο στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Το 2017, η θυγατρική της Total Marine Fuels Global Solutions ανέλαβε να πουλήσει τεράστιες ποσότητες καυσίμων για πλοία, που παράγονται από υγροποιημένο φυσικό αέριο στη Σιγκαπούρη. Το 2016, εξαγόρασε τη βελγική εταιρεία Lampiris, η οποία αγοράζει το 78% της ηλεκτρικής ενέργειας που πωλεί η ίδια. Επέστρεψε στη Γαλλία το 2018 με την Direct Energy.

Σχεδιάζει επίσης να επενδύσει απευθείας στα κεφάλαια των ανταγωνιστών της, όπως στη θυγατρική της Shell στη Νιγηρία ή στη Saudi Aramco στη Σαουδική Αραβία. Επιπλέον, έχει επενδύσει στο Διαδίκτυο των πραγμάτων και στην προηγμένη έρευνα υπολογιστών. Η εταιρεία δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι οι δραστηριότητές της είναι μηδενικού κινδύνου όταν αναπτύσσει ένα drone που προορίζεται να «εκτιμήσει την έκταση της τυχαίας ρύπανσης».

«Εταιρεία»

Δεδομένης της κλίμακας και του επιπέδου ποικιλομορφίας της Total – όπως και των συνεργατών της – δεν συνιστά πλέον μια «εταιρεία» υπό την έννοια της συνάντησης των νομίμως αναγνωρισμένων επιχειρηματικών συνεργατών ούτε μια «επιχείρηση» που νοείται ως μια δομή που ασχολείται με έναν συγκεκριμένο τομέα. Αντίθετα, έχει γίνει μια δύναμη, μια κυρίαρχη οντότητα που ξεχωρίζει εαυτόν από τα κράτη και τα χειραγωγεί για να επιτύχει τους δικούς της σκοπούς.

Το να είσαι μια κυρίαρχη οντότητα και όχι μια απλή εταιρεία, απαιτεί το να γνωρίζεις πώς να εκμεταλλευτείς όλες τις καταστάσεις – ακόμη κι όταν η κατάσταση δεν είναι υπό τον έλεγχό σου. Αυτή η ποικιλία δραστηριοτήτων και το γεγονός ότι η εταιρεία ελέγχει πολλές πτυχές στον ενεργειακό τομέα – την αναζήτηση, εκμετάλλευση, μεταφορά, διύλιση, επεξεργασία, αποθήκευση, διανομή, εμπόριο και ούτω καθεξής – της επιτρέπει να επωφεληθεί από κάθε κατάσταση. Παρόλο που η τιμή του πετρελαίου μειώθηκε κατά 17% το 2016, η εταιρεία εξασφάλισε κέρδη τουλάχιστον 8,29 δις $.

Ο Johann Corric του Le Revenu παρατήρησε ότι «οι λογαριασμοί του ομίλου συνεχίζουν να διατηρούνται από τις μεταγενέστερες δραστηριότητές του (διύλιση, πετροχημικά) και από ένα σχέδιο μείωσης του κόστους που εφαρμόστηκε νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα. Ξεπέρασε εντέλει τον στόχο του για την εξοικονόμηση 2,4 δις $ για το 2016 κατά 400 εκατομμύρια δολάρια».

Η Total έχει θέσει ως προτεραιότητα της τη μείωση του κόστους παραγωγής, πρακτική που οδηγεί σε άθλιους μισθούς, απαιτητικές συνθήκες εργασίας, διαφορετική μεταχείριση για τους ντόπιους βιοτέχνες και τους ομογενείς – μέθοδοι που προφανώς ευχαριστούν μόνο τους πιο ισχυρούς παίκτες της εταιρείας: ο οργανισμός αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Fitch αποζημίωσε μάλιστα την Total για τις αυστηρές της πολιτικές διαχείρισης, σταθεροποιώντας την βαθμολογία του ομίλου στο «AA–».

Εκείνοι που νοσταλγούν την εθνική κυριαρχία διστάζουν να αντιληφθούν το ενοχλητικό πρίσμα αυτών των νέων σχέσεων εξουσίας. Θεωρητικά, ως θεματοφύλακας της νόμιμης άσκησης της βίας και της αποκλειστικής δυνατότητας να νομοθετεί, μόνο το κράτος θα έπρεπε να είναι σε θέση να επιβεβαιώνει τα δικαιώματα του έναντι των ιδιωτικών εταιρειών και των ξένων οντοτήτων που δραστηριοποιούνται στο έδαφος του. Ωστόσο μια νέα μορφή κυριαρχίας αναδύεται. Οι εκπρόσωποι της Total, η προωθητική της βιομηχανία και οι διευρυμένες υπηρεσίες PR έχουν πλέον βαρύτητα και επεμβαίνουν στα πάντα.

Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Total, Patrick Pouyanné, όπως και ο προκάτοχός του Christophe de Margerie, εμπλέκεται σε όλα: στο ζήτημα των Σύριων προσφύγων, στο εμπορικό εμπάργκο που επιβλήθηκε στη Ρωσία, στην ακαδημαϊκή έρευνα, στην αναβίωση των τοπικών βιομηχανιών, στην οικονομική ή τεχνική υποστήριξη για τις μικρές επιχειρήσεις, στον αγώνα κατά του διαβήτη, σε εκθέσεις μουσείων, στην αποκατάσταση ιστορικών μνημείων και την απόρριψη όλων των κοινωνικών κινημάτων. Αναγνωρισμένη από τα κράτη ως κυρίαρχη δύναμη, η Total υπέγραψε δήλωση υποστήριξης για τη Συμφωνία του Παρισιού στο COP21 στην οποία δεσμεύεται να εργαστεί προκειμένου να διατηρήσει την υπερθέρμανση του πλανήτη στους 2 ° C – παρόλο που σε ιδιωτικό επίπεδο, ο Pouyanné μίλησε για σημαντική αύξηση 3 ° C έως 3,5 ° C.

Η ιδεολογία της δύναμης

Το ενδιαφέρον μας για την Total ως περιπτωσιολογική μελέτη πηγάζει επίσης από το γεγονός ότι οι εκπρόσωποί της εκφράζονται πλέον ανοιχτά. Οι διαδοχικοί διευθύνοντες σύμβουλοι και οι διάφοροι εκπρόσωποι της δεν διστάζουν να σχολιάσουν τις δραστηριότητές τους και ακόμη και τις τρέχουσες πολιτικές υποθέσεις, δίνοντάς μας μια εικόνα για τη θεμελιώδη ιδεολογία τους. Κατ ‘αυτόν τον τρόπο, ενημερώνουν το κοινό για τα ιδεολογικά μέσα που χρησιμοποιούν για να δικαιολογήσουν, στα μάτια τους, την εξουσία τους. Παρουσιάζονται μακροπρόθεσμα λοιπόν ως αποφασιστικά κυρίαρχοι.

Αναλύσαμε λοιπόν τρεις τύπους πηγών:

  1. Τα έγγραφα και τις δημόσιες δηλώσεις της Total, καθώς και τις δημοσιεύσεις των ιστορικών και των άλλων διανοούμενων της, που μας επιτρέπουν να επιβεβαιώσουμε με τη δική της πλέον παραδοχή μια ολόκληρη σειρά γεγονότων.
  2. Ειδικά νομικά έγγραφα που, ανάλογα με την κατάστασή τους, παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία για συγκεκριμένα θέματα.
  3. Κρίσιμα και ενοχοποιητικά έγγραφα που αφορούν ισχυρισμούς στους οποίους οι διευθυντές της εταιρείας έχουν συχνά απαντήσει.

Εντοπίσαμε όμως και τρεις σταθερές στον επίσημο λόγο της εταιρείας.

Πρώτη σταθερά: το τεκμήριο της νομιμότητας

Όποια και αν είναι η μορφή της απάντησης, οι εκπρόσωποι της Total επιμένουν πάντα στη νομική φύση των δραστηριοτήτων της εταιρείας. Είτε πρόκειται για την ιστορική της συνεργασία με το καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, τις διαβουλεύσεις που αφήνουν απογοητευμένους τους αυτόχθονες της Λατινικής Αμερικής, την επιρροή που παρατηρείται στο Ιράκ ή το Ιράν στα τέλη της δεκαετίας του 1990, την καταστροφή της περιοχής του Δέλτα του Νίγηρα ή την πρόσβαση στον αλγερινό πλούτο μέσω απεχθών χρεών, η ρητορική της μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: σεβόμαστε το νόμο, λειτουργούμε σύμφωνα με το νόμο, αυτό που κάνουμε είναι νόμιμο και αρκεί να μην απαγορεύεται – ή να επιβάλλεται κύρωση – τότε λοιπόν επιτρέπεται. Αυτές είναι οι βασικές φράσεις που χρησιμοποιούν οι εκπρόσωποι του ομίλου.

Αντιμετωπίσαμε σοβαρά αυτούς τους ισχυρισμούς, οπότε η δουλειά μας δεν ήταν τόσο μια κριτική για τις ενέργειες της Total όσο μια ανάλυση ενός συστήματος που επιτρέπει σε πολλές ενέργειες να φαίνονται νόμιμες. Στη συνέχεια, αναρωτηθήκαμε για την ίδια την έννοια της φράσης «είναι νόμιμο» στα διάφορα πλαίσια στα οποία χρησιμοποιείται. Εξετάσαμε επίσης πώς μερικές φορές η ίδια η εταιρεία βοηθά στη σύνταξη των νομικών πλαισίων που επιτρέπουν τέτοιες ενέργειες να θεωρηθούν νόμιμες.

Δεύτερη σταθερά: τα περασμένα ανήκουν στο παρελθόν

Όταν ένας δημοσιογράφος ρώτησε τον πρώην διευθύνοντα σύμβουλο Christophe de Margerie σχετικά με τις ύποπτες προμήθειες που πλήρωσε η Total στο ιρανικό καθεστώς ως αντάλλαγμα για τις παραχωρήσεις που της είχε αναθέσει στη δεκαετία του 1990, απάντησε: «Είναι καλό που αρχίζετε να κάνετε ερωτήσεις σχετικά με τις ημερομηνίες, επειδή μπορούμε επίσης να μιλήσουμε για τη σφαγή του Saint-Barthélemy»- που πραγματοποιήθηκε το 1572. Οι εκπρόσωποι της εταιρείας προτείνουν ότι η ιστορική καταγραφή πρέπει να διαγραφεί εντελώς, ίσως για να καθαρίσει τη συνείδησή τους. Κατ’ αυτούς, η συνεργασία της Total με το καθεστώς του απαρτχάιντ δεν είναι πλέον ζήτημα προς συζήτηση, ακόμα κι αν τα δικά της έγγραφα καυχιούνται ότι η εταιρεία βρίσκεται στη Νότια Αφρική από το 1954.

Ο λόγος της πολυεθνικής ελαχιστοποιεί τη βαρύτητα του παρελθόντος για να ευνοεί μόνο το παρόν ή το προβλεπόμενο μέλλον. Ωστόσο, το κεφάλαιο μιας εταιρείας, ειδικά όταν είναι κολοσσιαίο, είναι επίσης το υπόμνημα της, καταγράφοντας τις ενέργειές της σε συγκεκριμένα ιστορικά πλαίσια. Το κεφάλαιο είναι σαφώς ζωτικής σημασίας για οποιαδήποτε εταιρεία, επιτρέποντάς της να λάβει δάνεια, να δημιουργήσει συνεργασίες, να αυξήσει την αξία της μετοχής της στο χρηματιστήριο και να επενδύσει σε νέα έργα, προκειμένου να το επεκτείνει συνεχώς.

Η υποβάθμιση του παρελθόντος εμποδίζει το κοινό από το να κατανοήσει πως συσσωρεύεται το κεφάλαιο – το ίδιο το κεφάλαιο που δίνει τώρα στον όμιλο τα μέσα για να ξεκινήσει πολλαπλές πρωτοβουλίες, υπενθυμίζοντας το ρητό, «το παρελθόν εγγυάται το μέλλον».

Τρίτη σταθερά: μην εμπλέκετε την πολιτική

Σε ζητήματα που αφορούν την Total στη Γαλλία και στο εξωτερικό, οι εκπρόσωποί της επιμένουν να λένε «ότι δεν ασκούν πολιτική», ενώ στη συνέχεια προσθέτουν, «μόνο γεωπολιτική». Μαζί με άλλες ιδιωτικές εταιρείες του ίδιου μεγέθους, η εταιρεία καταφέρνει να διαμορφώσει μεγάλο μέρος της παγκόσμιας βιομηχανικής και χρηματοοικονομικής τάξης πραγμάτων μέσω μιας σειράς επιταγών που καθιστούν δύσκολο για τα κράτη να ασκήσουν σαφώς την κυριαρχία τους.

Είτε αναφορικά με τις προμήθειες, τις τιμές, τη διπλωματία και τις αγωγές που έχουν υποβληθεί σε ad hoc δικαστήρια για «την επίλυση εμπορικών διαφορών με κράτη», πιέσεις και δημιουργία σχέσεων εξουσίας αναφορικά με επενδυτικά σχέδια – όλα γίνονται για να καταπνίξουν τη συζήτηση για το πως λειτουργεί η φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση.

Αυτό ακριβώς οδήγησε τον σημερινό Διευθύνοντα Σύμβουλο της Total, τον Patrick Pouyanné, να πει ότι η διαίρεση ανάμεσα σε αριστερά και δεξιά είναι ξεπερασμένη ενώ οι εκλογές τώρα υποστηρίζουν απλώς τη νεοφιλελεύθερη τάξη, που η ομάδα του και αρκετοί άλλοι συνέβαλαν στη συγκρότηση της. Επιπλέον, δεδομένου ότι η Total δραστηριοποιείται σε όλες τις φάσεις της αλυσίδας διερεύνησης, εκμετάλλευσης, επεξεργασίας και διανομής ενεργειακών περιουσιακών στοιχείων, μπορεί συχνά να αποφύγει να επηρεάσει το ευρύτερο οικονομικό πλαίσιο, παραχωρώντας στον εαυτό της το πλεονέκτημα του σταδίου της αλυσίδας που ευνοείται από την κατάσταση των πραγμάτων τη δεδομένη στιγμή.

Δεν πρόκειται απλά λοιπόν για μια μεγάλη εταιρεία ενέργειας

Ακριβώς όλες αυτές οι σκέψεις οδήγησαν τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Total να παρουσιαστεί ως κυρίαρχος κυβερνήτης. Μετά το τετ α τετ του Patrick Pouyanné με τον Vladimir Putin, ο οποίος έλαβε όλη τη δόξα που προοριζόταν συνήθως για αρχηγούς κρατών, ανέφερε ακόμη ότι «Ακόμη κι αν η Total είναι ιδιωτική εταιρεία, είναι η μεγαλύτερη γαλλική εταιρεία και, κατά κάποιον τρόπο, αντιπροσωπεύει την ίδια τη χώρα”.

Πέρα από αυτήν την εξωφρενική δήλωση, η οποία δεν προκαλεί καμία αντίδραση εκ μέρους του Γάλλου προέδρου, η εξουσία που ισχυρίζονται ότι κατέχουν οι εταιρικοί διευθυντές είναι υπερεθνική και ειδικά σχετική με τον κόσμο των επιχειρήσεων. Αυτή είναι ακριβώς η δύναμη που απαιτεί τώρα περαιτέρω αναλύσεις αλλά και μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κοινού.

Σχόλια μετάφρασης

Françafrique: Το σύνολο των διπλωματικών, οικονομικών και πολιτικών σχέσεων που δεσμεύουν τις πρώην γαλλικές αποικίες στην Αφρική απέναντι στη μητρόπολη Γαλλία ακόμη και μετά την ανεξαρτησία τους.

Direct Energy: εταιρεία-πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.

Διαδίκτυο των πραγμάτων: το σύνολο των συσκευών και των μηχανών που μπορούν να συνδεθούν και να ανταλλάξουν δεδομένα στο διαδίκτυο.

Le Revenu: γαλλικό χρηματιστηριακό και επενδυτικό έντυπο.

COP21: Η Διάσκεψη για το κλίμα και την κλιματική αλλαγή στο Παρίσι το 2015.

Σφαγή του Saint-Barthélemy (νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου): η σφαγή δεκάδων χιλιάδων Γάλλων προτεσταντών την 24η Αυγούστου 1572 στο Παρίσι, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Βαρθολομαίου.

Πηγή: ROAR

Μετάφραση: antapocrisis

Ο κορωνοϊός και το νομοσχέδιο για τον “εκσυγχρονισμό της περιβαλλοντικής νομοθεσίας”

Όλο και περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι η καταστροφή της βιοποικιλότητας από την ανθρωπότητα δημιουργεί προϋποθέσεις για την εμφάνιση νέων ιών-ασθενειών, όπως ο covid-19.  Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις προκαλούν καταστροφές στα οικοσυστήματα, οι φυσικοί οικότοποι συρρικνώνονται,  τα άγρια ζώα χάνουν τους βιοτόπους τους, μετακινούνται, έρχονται σε επαφή με διαφορετικά ζώα και ευκολότερα με τους ανθρώπους, πολλές φορές σκοτώνονται  ή φυλακίζονται και καταλήγουν σε αγορές.  Οι άνθρωποι δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την εξάπλωση των ασθενειών, μειώνοντας τα φυσικά εμπόδια μεταξύ των ζώων ξενιστών- στα οποία ο ιός κυκλοφορεί -και στους ίδιους. Τα παθογόνα περνούν από τα ζώα στους ανθρώπους και μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα σε νέα μέρη. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) εκτιμά ότι τα 3/4 των νέων ή αναδυόμενων ασθενειών που μολύνουν τον άνθρωπο προέρχονται από  ζώα.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας  αναφέρει ότι οι μολυσματικές ασθένειες προκαλούν πάνω από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπινες λοιμώξεις ετησίως, με εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως. Περίπου τα 2/3  των γνωστών μολυσματικών ασθενειών στον άνθρωπο μοιράζονται με τα ζώα και η πλειονότητα των πρόσφατα αναδυόμενων ασθενειών σχετίζεται με την άγρια φύση.  Οι ανθρώπινες δραστηριότητες διαταράσσουν τη δομή και τις λειτουργίες των οικοσυστημάτων, μεταβάλλουν τη βιοποικιλότητα, μειώνουν την αφθονία ορισμένων οργανισμών, προκαλούν αύξηση του πληθυσμού σε άλλους, τροποποιούν τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ οργανισμών και του φυσικού και χημικού περιβάλλοντος τους.  Στις διαταραχές που επηρεάζουν τις μολυσματικές ασθένειες και τη μετάδοση τους περιλαμβάνονται, η αποψίλωση δασών, η  αλλαγή χρήσεων  γης, η διαχείριση του νερού (κατασκευή φραγμάτων, άρδευση), η  ανεξέλεγκτη αστικοποίηση, η  κλιματική μεταβλητότητα και αλλαγή, κλπ.

Η επικεφαλής του περιβάλλοντος του ΟΗΕ  δήλωσε πρόσφατα ότι η  φύση μας στέλνει μήνυμα με την πανδημία του κορωνοϊού. Η ανθρωπότητα ασκεί πάρα πολλές πιέσεις στον φυσικό κόσμο με καταστροφικές συνέπειες.  Ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρχαν τόσες πολλές ευκαιρίες για τα παθογόνα να περάσουν από τα ζώα σε ανθρώπους. Η συνεχιζόμενη καταστροφή των άγριων χώρων μας έφερε άβολα κοντά σε ζώα και φυτά που φιλοξενούν ασθένειες που μπορούν να μεταπηδήσουν στον άνθρωπο. Είμαστε στενά συνδεδεμένοι με τη φύση, είτε μας αρέσει είτε όχι. Εάν δεν φροντίζουμε τη φύση, δεν φροντίζουμε τον εαυτό μας.  Καθώς πλησιάζουμε προς έναν πληθυσμό 10 δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη, πρέπει να πάμε στο μέλλον οπλισμένοι με τη φύση, ως τον ισχυρότερο σύμμαχό μας.

Η επιστημονική κοινότητα επισημαίνει ότι όσο συνεχίζεται η αλλοίωση της βιοποικιλότητας, μέσω της επιταχυνόμενης διατάραξης/καταστροφής των οικοσυστημάτων και των ειδών, δεν θα μπορέσουμε να αποφύγουμε μελλοντικές  επιδημίες ή/και πανδημίες.

Η λύση είναι να κατανοήσουμε ότι το ανθρώπινο είδος μοιράζεται τον πλανήτη με τα άλλα είδη, στα οποία θα πρέπει να αφήσει τον χώρο που τους αναλογεί και να τα προστατεύσει, καθώς και να διατηρήσει ακέραια τη δομή και λειτουργία των  οικοσυστημάτων που συντηρούν τη ζωή.

Στην χρονική στιγμή της κορύφωσης της πανδημίας του κορωνοϊού, με καθεστώς «καραντίνας» στη Βουλή και σημαντικές αντιδράσεις, κατατέθηκε για να ψηφιστεί άμεσα το νομοσχέδιο (ν/σ) για τον «εκσυγχρονισμό της περιβαλλοντικής νομοθεσίας» του ΥΠΕΝ.

Με το ν/σ αλλάζουν οι διατάξεις  για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων, τη  διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών, οι κατηγορίες, οι ζώνες  και οι χρήσεις των προστατευόμενων περιοχών, κλπ.

Στην αιτιολογική έκθεσή του, που αναλύονται οι σκοποί των προτεινόμενων ρυθμίσεών του, αναγράφεται  «Η περιβαλλοντική αδειοδότηση στην Ελλάδα…,  εξακολουθεί να αποτελεί χρονοβόρα διοικητική διαδικασία και ως εκ τούτου σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα για την προώθηση των επενδύσεων….   Με στόχο την επίσπευση και απλοποίηση των διαδικασιών, προκειμένου να αντιμετωπισθούν χρόνια προβλήματα καθημερινότητας και να δημιουργηθεί ένα επενδυτικά φιλικό περιβάλλον στην Ελλάδα, προτείνονται…».

Η περιβαλλοντική αδειοδότηση αποτελεί μία σύνθετη-ουσιαστική διαδικασία, με κύριο στόχο την διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος, με την εφαρμογή όρων/περιορισμών για την υλοποίηση (εάν μπορεί περιβαλλοντικά να υλοποιηθεί) και τη λειτουργία ενός έργου/επένδυσης με τις μικρότερες δυνατές επιπτώσεις στο περιβάλλον.  Ελέγχονται αναλυτικά οι παράμετροι κάθε έργου, γίνεται διαβούλευση, συλλέγονται γνωμοδοτήσεις και εγκρίνονται περιβαλλοντικοί όροι, με τους οποίους τίθενται οι προϋποθέσεις για την κατασκευή και λειτουργία του.  Η διαδικασία αυτή πρέπει να είναι σύνθετη, να εμπλέκει διάφορες ειδικότητες (περιβαλλοντολόγους, μηχανικούς, βιολόγους, κλπ) και φορείς,  για να έχει τεχνική/επιστημονική τεκμηρίωση, να διασφαλίζει την περιβαλλοντικά ορθή κατασκευή και λειτουργία του έργου, αλλά κύρια να διασφαλίζει την προστασία του περιβάλλοντος στην περιοχή εγκατάστασής του, δίνοντας προτεραιότητα στην προστασία της βιοποικιλότητας, στην μείωση της κατανάλωσης φυσικών πόρων και στις τεχνολογίες που αντιμετωπίζουν την κλιματική κρίση.

Η διαδικασία αυτή είναι λάθος να αντιμετωπίζεται σαν γραφειοκρατική διαδικασία, ανασταλτικός παράγοντας, πιθανό εμπόδιο για έργα/επενδύσεις, που πρέπει να απλοποιηθεί γιατί  δεν προσφέρει κάτι ουσιαστικό.

Το ν/σ πρέπει να αναδιαμορφωθεί βάσει της προτεραιότητας της προστασίας του περιβάλλοντος  και όχι της προώθησης των επενδύσεων.

Τα 1500 σχόλια της δημόσιας διαβούλευσης  ζητούν την καθολική αλλαγή του, τεκμηριώνοντας την επιστημονική άποψη αρμόδιων τεχνοκρατών .

Όπως ακούγονται οι ειδικοί της υγείας, θα πρέπει να ακουστούν και οι ειδικοί  για το περιβάλλον.

Το απαιτούν οι καιροί, όχι μόνο για την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και για την προστασία της δημόσιας υγείας.

Πηγή: thebest.gr

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος θα έπρεπε να μετονομαστεί σε Υπουργείο ενάντια στο Περιβάλλον

Τη Δευτέρα 04/05 συζητιέται στη Βουλή το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας». Η Κυβέρνηση αποφάσισε να καταθέσει ένα τέτοιο νομοσχέδιο εν μέσω υγειονομικής κρίσης και καραντίνας. Ο εμπαιγμός δεν σταματά εδώ.  Στο Opengov το σχέδιο νόμου περιελάμβανε 66 άρθρα σε σύνολο 73 σελίδων, ενώ στη Βουλή κατατίθεται σχέδιο νόμου 130 άρθρων συνόλου 155 σελίδων. Όπως είναι εμφανές 64 άρθρα δεν δημοσιεύτηκαν ποτέ, ούτε συμπεριλήφθηκαν στη διαδικασία εξπρές της δημόσιας διαβούλευσης. Η Κυβέρνηση δεν δέχτηκε καν την χρονική παράταση της δημόσιας διαβούλευσης, πράγμα που ζήτησαν αρκετές οργανώσεις, που  διήρκησε μόλις 14 μέρες (από τις 4 εώς τις 18 Μαρτίου). Ο κος Χατζηδάκης σπεύδει να ξεμπερδεύει με ένα νομοσχέδιο τομή για τα περιβαλλοντικά δεδομένα της χώρας εν μέσω πανδημίας. Για αυτή την επιλογή ο Υπουργός και η Κυβέρνηση είναι έκθετοι.

Στην ουσία όμως του σχεδίου νόμου. Η κεντρική ιδέα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι 1. Aπορρύθμιση του πλαισίου περιβαλλοντικής αδειοδότησης, 2.  Αποδυνάμωση τοπικών αρχών  3. Kατάργηση της προστασίας των περιοχών NATURA.

Ειδικότερα, στο άρθρο 1, η διάρκεια της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) ορίζεται στα 15 έτη από 10, επεκτείνεται δηλαδή κατά 5 έτη. Αυτό πέρα από τη διευκόλυνση ορισμένων επενδύσεων, θα έχει πραγματικά ανυπολόγιστες συνέπειες για το περιβάλλον. Η επέκταση κατά 5 έτη της περιβαλλοντικής άδειας είναι χρονική επέκταση κατά 50%. Είναι πολύ δύσκολο κανείς να εκτιμήσει τις συνέπειες μιας ανθρωπογενούς δραστηριότητας σε ένα φυσικό τοπίο για 5 παραπάνω χρόνια. Ο έλεγχος είναι πολύ σημαντικός. Αντί να γίνεται κάθε 10 χρόνια και να ανανεώνεται – ή όχι – η ΑΕΠΟ, αυτό θα γίνεται κάθε 15. Ο Υπουργός αποδυναμώνει τον έλεγχο και βάζει την ανταγωνιστικότητα των επενδύσεων σε ευαίσθητες περιοχές πάνω από το περιβαλλοντικό κόστος.

Επόμενες διατάξεις που αφορούν την μείωση του χρόνου διαβούλευσης από 45 σε 30 μέρες, δεν έχουν σκοπό απλά να επιταχύνουν τη διαδικασία ή να χτυπήσουν τη «γραφειοκρατία» αλλά κυρίως να αποδυναμώσουν τον λόγο των αρμόδιων φορέων:

Άρθρο 2 , δ) Συλλογή γνωμοδοτήσεων από τους αρμόδιους δημόσιους φορείς και υπηρεσίες και των απόψεων του κοινού στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης εντός αποκλειστικής προθεσμίας τριάντα (30) ημερών από την αποστολή και δημοσιοποίηση της ΜΠΕ.

Σύμφωνα με το νόμο 4014/ΦΕΚ.Β’209/21.09.2011, τα δημόσια και ιδιωτικά έργα και δραστηριότητες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον.

Η πρώτη (Α) κατηγορία περιλαμβάνει τα έργα και τις δραστηριότητες ενδέχεται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και για τα οποία απαιτείται η διεξαγωγή Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) προκειμένου να τους επιβάλλονται ειδικοί όροι και περιορισμοί.

Μάλιστα στο ίδιο άρθρο αναφέρεται ότι στην περίπτωση της μη απάντησης των δημόσιων φορέων, για μη ουσιώδεις γνωμοδοτήσεις(!) η διαδικασία προχωράει στα επόμενα στάδια. Η αποδυνάμωση των δημόσιων φορέων στην υπηρεσία του επιχειρείν.

Τέλος στο πεδίο των ΑΕΠΟ, η διαδικασία αξιολόγησης ανατίθεται σε ιδιώτες αξιολογητές, οι οποίοι θα επιλέγονται με κλήρωση από το Υπουργείο. Η μόνη δικλείδα «διαφάνειας» που υπάρχει για την αξιολόγηση μιας αδειοδότησης αφορά πλέον την κλήρωση του Υπουργείου μετά την υποκατάσταση μόνιμων δημόσιων υπαλλήλων από ιδιώτες αξιολογητές. Μάλιστα το Υπουργείο έκανε σαφές τις προθέσεις του κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης όπου στο άρθρο 7 που αναφερόταν ότι:

Ο φορέας του έργου ή της δραστηριότητας δύναται είτε κατά την έναρξη ή και σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας που προβλέπεται στα άρθρα 3 και 4 να αναθέσει σε πιστοποιημένο αξιολογητή[…]

Η διάταξη αυτή καταργήθηκε. Το γράμμα του νόμου μπορεί να άλλαξε. Το πνεύμα όμως όχι. Ιδιώτες αξιολογητές, απορρύθμιση του πλαισίου και του ελέγχου των ΑΕΠΟ, μικρές χρονικές διορίες για την αποδυνάμωση των δημόσιων φορέων, χρονική επέκταση των αδειών.

Η αποδυνάμωση των τοπικών αρχών, πέρα από την έμμεση εφαρμογή της μέσω ασφυκτικών πλαισίων τονίζεται στο άρθρο 110, το οποίο αναφέρεται στην δυνατότητα σεισμικών ή γεωφυσικών ερευνών υδρογονανθράκων σε εκτάσεις που ανήκουν στο Δημόσιο ή σε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Οι τελευταίοι δεν θα ρωτούνται καν αφού:

Για την ανωτέρω προσωρινή χρήση δεν απαιτείται η λήψη οποιασδήποτε άδειας, έγκρισης ή συναίνεσης από τα παραπάνω πρόσωπα υπό την ιδιότητά τους ως κυρίων, νομέων ή κατόχων των εκτάσεων αυτών.

Επίσης, ιδρύεται ο ΟΦΥΠΕΚΑ (άρθρο 27) (Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής), ενισχυμένη μορφή του πρώην ΕΚΠΑΑ (Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης). Καταργούνται οι τοπικοί Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών και ιδρύονται 24 Μονάδες Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών που στις αρμοδιότητές τους δεν αναφέρεται αποκλείεται η γνωμοδότηση που είχαν οι προηγούμενοι Φορείς, παρά μόνο η κατάρτιση μελετών και ετήσιων εκθέσεων, η διαβούλευση και η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας.

Το υπουργείο έχει κάνει σαφές πως σε ό,τι αφορά την περιβαλλοντική πολιτική, θέλει να ενισχύσει την κεντρική εξουσία και οι τοπικοί φορείς να παίζουν απλά διακοσμητικό ρόλο.

Παρακάτω, στο άρθρο 44 προστίθενται οι ακόλουθες Γενικές κατηγορίες χρήσεων, οι οποίες αναφέρονται στις αντίστοιχες Περιοχές Προστασίας όπως αυτές είχαν καθοριστεί με το Ν. 1650/86.

  • Ζώνη απόλυτης προστασίας της φύσης
  • Ζώνη προστασίας της φύσης
  • Ζώνη διαχείρισης οικοτόπων και ειδών
  • Ζώνη βιώσιμης διαχείρισης φυσικών πόρων.

Αυτό σημαίνει ότι οι προστατευόμενες περιοχές πλέον θεωρούνται επέκταση του αστικού χώρου αφού τους έχουν οριστεί χρήσεις γης. Μάλιστα το άρθρο 46 του αντι-περιβαλλοντικού νομοσχεδίου τροποποιεί το άρθρο που ορίζει τις Περιοχές Προστασίας του Ν 1650/86 και ορίζει τις παραπάνω 4 Ζώνες Προστασίας και Διαχείρισης κλιμακούμενης προστασίας.

Ανάμεσα στις ειδικές κατηγορίες που επιτρέπονται στις περιοχές της Ζώνης διαχείρισης οικοτόπων και ειδών είναι μεταξύ άλλων:

(25) Εξορυκτικές δραστηριότητες (Ορυχεία – Λατομεία – Μεταλλεία, Αμμοληψία, Ζώνες αναζήτησης, έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων .

Στη Ζώνη Διαχείρισης Οικοτόπων και Ειδών, περιλαμβάνονται και Περιοχές Προστασίας Οικοτόπων και Ειδών, οι οποίες αφορούν τις ΕΖΔ (Ειδικές Ζώνες Διατήρησης), τις ΖΕΠ (Ζώνες Ειδικής Προστασίας) και τα ΚΑΖ (Καταφύγια Άγριας Ζωής), όλα  τους, Εθνικά Τμήματα του NATURA 2000.

Πλέον, με την νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργού Ενέργειας, θα μπορούν να γίνονται εξορύξεις και μεταλλεία σε περιοχές NATURA. Όλοι γνωρίζουν τις επιπτώσεις και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που πιθανά θα έχει οποιαδήποτε από τις παραπάνω δραστηριότητες. Το Υπουργείου τις αγνοεί. Ο υπουργός περιβάλλοντος βάζει πάνω από το περιβάλλον τις ορέξεις του ιδιωτικού κεφαλαίου.

Το πολυνομοσχέδιο-εξπρές επιχειρεί να αλλάξει σχεδόν τα πάντα στην περιβαλλοντική νομοθεσία: το σύστημα έκδοσης περιβαλλοντικών αδειών, την προστασία των περιοχών Natura 2000, τη διαχείριση αποβλήτων, διατάξεις για τους δασικούς χάρτες κοκ.

Η Κυβέρνηση αλλά και όσοι βουλευτές ψηφίσουν το νομοσχέδιο στη Βουλή θα είναι υπόλογοι για την αντι-περιβαλλοντική πολιτική που θα ακολουθήσει η χώρα τα επόμενα χρόνια. Κροκοδείλια δάκρυα για την περιβαλλοντική κρίση, για την υποβάθμιση φυσικών περιοχών, για την δήθεν «προστασία του περιβάλλοντος», για την αναγκαία «Πράσινη Ανάπτυξη», για τα είδη προς εξαφάνιση και την προσβολή προστατευμένων περιοχών, δεν θα είναι πλέον ανεκτά.

Η συζήτηση για το αν η iδιωτική πρωτοβουλία και το αόρατο χέρι της αγοράς μπορούν να ρυθμίσουν τα πάντα πρέπει να ανοίξει συνολικά. Είτε αφορά την Δημόσια Υγεία, είτε αφορά την Δημόσια Παιδεία, είτε αφορά τους Φυσικούς Πόρους.

Έπρεπε να φτάσουμε στην υγειονομική κρίση του Κορονοϊού για να καταλάβουμε ότι χρειαζόμαστε Δημόσιο Σύστημα Υγείας. Ας μην περιμένουμε να καταστραφεί ο Φυσικός πλούτος της χώρας για να καταλάβουμε ότι χρειαζόμαστε πολιτική προστασίας του Περιβάλλοντος και όχι των ορέξεων των επενδυτών.

Οι χρήσιμοι ‘παλιάτσοι’ της Γερμανίας

Πάνε πολλά χρόνια από τότε που σε μιαν άλλη εποχή, σε έναν ολότελα διαφορετικό κόσμο, ο φανατικός αντικομμουνιστής και επί χρόνια πρωθυπουργός της Βαυαρίας, Φραντς Γιόζεφ Στράους, δήλωνε στο ραδιόφωνο ότι “δεξιά της Χριστιανοδημοκρατίας δεν επιτρέπεται να υπάρχει άλλο δημοκρατικά νομιμοποιημένο κόμμα”. Ήταν καλοκαίρι του 1987 και τότε στη γερμανική πολιτική σκηνή προσπαθούσε να δημιουργήσει ερείσματα το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων, συγκεντρώνοντας στις τάξεις των ψηφοφόρων του ακραία συντηρητικούς, ακροδεξιούς και νεοναζί.

Τη δεκαετία του 1980 στη Δυτική Γερμανία είχαν κάνει την εμφάνισή τους με ανησυχητικό τρόπο νεοναζί, με την χαρακτηριστική του εμφάνιση – ξυρισμένα κεφάλια, αρβύλες και στρατιωτικά αεροπορικά αμερικάνικα μπουφάν. Μάλιστα στις τοπικές εκλογές της Βαυαρίας εκείνης της χρονιάς οι Χριστιανοκοινωνιστές (CSU), η βαυαρική εκδοχή της Χριστιανοδημοκρατίας, είχαν χάσει την απόλυτη πλειοψηφία λόγω του διεμβολισμού τους  από τους  Ρεπουμπλικάνους και γινόταν έντονη συζήτηση για το αν πρέπει να υπάρξει μαζί τους κάποια συνεργασία ή αν αυτοί πρέπει να πολεμηθούν ανελέητα. Είναι στο συγκεκριμένο πλαίσιο, που ο Στράους διατύπωσε τη μνημειώδη εκείνη φράση, που αποτελεί κατά κάποιο τρόπο δόγμα για τον γερμανικό συντηρητικό χώρο.

Οι Ρεπουμπλικάνοι δεν τα κατάφεραν να  αναδειχθούν σε σημαντικό κόμμα: έφτασαν το ζενίθ της επιρροής τους στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και στη συνέχεια πήραν την κατιούσα. Το δόγμα του Στράους διατηρείται μέχρι σήμερα και η εφαρμογή του έγκειται στη διαρκή προσπάθεια να δίνεται πολιτικός χώρος για υπερσυντηρητικούς και ακροδεξιούς μέσα στην ίδια τη Χριστιανοδημοκρατία, με τον όρο να μην εκφράζονται με τρόπο που να είναι ανοιχτά ναζιστικός. “Δεν θέλουμε παλιάτσους στις τάξεις μας”, είχε πει ο Στράους, εννοώντας τους νεοναζί με τις στολές και τις εμφανίσεις τους αλλά και όσους δεν μπορούσαν να διατηρήσουν έστω κάποια προσχήματα δημοκρατικότητας.

Αν υπάρχει τουλάχιστον ένα (γιατί υπάρχουν και άλλα) βαθύ τραύμα στον γερμανικό επεκτατισμό  -και άρα στην ακροδεξιά- αυτό έχει την πηγή του στην Ανατολή, στη Μόσχα και ονομάζεται Ρωσία. Δυο φορές στην ιστορία προσπάθησε η Γερμανία να αποσπάσει από τη Ρωσία, έστω την Ουκρανία. Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και στον Δεύτερο. Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στόχευση ήταν όχι απλά η απόσπαση της Ουκρανίας, αλλά η καθυπόταξη ολόκληρης της Σοβιετικής Ένωσης. Η ήττα των Γερμανών υπήρξε ολοκληρωτική, όπως ολοκληρωτικός ήταν ο πόλεμος που διεξήγαγαν.

Η Γερμανία είχε, έχει και θα έχει συμφέροντα στην Ανατολή.
Ο ζωτικός χώρος που περιέγραφε η στρατηγική του Βερολίνου είτε επί Κάιζερ είτε επί Βαϊμάρης και που ήρθε να κατακτήσει πρόσκαιρα ο Χίτλερ δεν αλλάζει ως προς το εύρος του.

Ήταν σαν σήμερα, 30 Απρίλη του 1945 που η κόκκινη σημαία της ΕΣΣΔ κυμάτισε στην καρδιά του Βερολίνου, στο καμένο από τους Ναζί κτίριο του Ράιχσταγκ, ενώ ο Χίτλερ την ίδια μέρα έδινε τέλος στη ζωή του με μια σφαίρα στο κεφάλι.

“Οι Χίτλερ έρχονται και παρέρχονται, το γερμανικό έθνος και κράτος παραμένουν” είχε διαμηνύσει ο Στάλιν στη διαταγή No. 55 τον Φλεβάρη του 1942. Άλλο το νόημα στη φράση του ηγέτη της ΕΣΣΔ, που κοίταζε το πώς θα διαμορφωνόταν η κατάσταση μετά την ήττα του ναζισμού. Σήμερα, με την ιστορική απόσταση, μπορούμε να του δώσουμε και μια ακόμα ερμηνεία: τα μακροπρόθεσμα στρατηγικά συμφέροντα των εθνικών κρατών έχουν συνέχεια. Η Γερμανία είχε, έχει και θα έχει συμφέροντα στην Ανατολή.

Ο ζωτικός χώρος που περιέγραφε η στρατηγική του Βερολίνου είτε επί Κάιζερ είτε επί Βαϊμάρης και που ήρθε να κατακτήσει πρόσκαιρα ο Χίτλερ δεν αλλάζει ως προς το εύρος του. Η λεκάνη του Δούναβη, τα Βαλκάνια, η Τσεχία, η Πολωνία, οι Βαλτικές χώρες και, τέλος, ο κάμπος της Ουκρανίας με τα σιτηρά, τις ποτάμιες οδούς, το ευρύ μέτωπο στη Μαύρη Θάλασσα και τη βιομηχανία της, είναι ο απαραίτητος χώρος για να είναι η Γερμανία παγκόσμια μεγάλη δύναμη.

Ακριβώς αυτή η γεωστρατηγική αναγκαιότητα περιγράφει το τι συνέβη οικονομικά και πολιτικά μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού. Μεγάλο τμήμα της τσεχοσλοβάκικης βιομηχανίας πέρασε σε γερμανικά και γαλλικά χέρια, έτσι, όπως παλιά. Οι Πολωνοί επιστρατεύθηκαν για να δουλέψουν στη Γερμανία ως φτηνό εργατικό δυναμικό και οι Ρουμάνοι επίσης. Η Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε με πόλεμο και ενώ οι Κροάτες στη Γερμανία απολαμβάνουν μια κάποιας εκτίμησης, η λέξη ‘Σέρβος’ είναι για πολλούς συνώνυμο κατωτερότητας, πονηριάς, ατιμίας. Η λέξη ‘Γιουγκοσλάβος’ είναι επίσης απαξιωμένη: ‘Jugo-Betrugo’, λέγεται συχνά από ανθρώπους άνω των 50 και σημαίνει ‘Γιουγκοσλάβος-απατεώνας’.

Η Ελλάδα, χώρα που εντάχθηκε στον ζωτικό χώρο της Γερμανίας τον χειμώνα του 1940, υποτάχθηκε κι αυτή στα γερμανικά συμφέροντα μετά την κρίση του 2008-9. Απέμενε, όμως, η Ουκρανία, όπως παλιά…

Το φθινόπωρο του 2013 σήμανε η ώρα της. Με την ενορχηστρωμένη εξέγερση του Μαϊντάν η Ουκρανία, μια εξαιρετικά περίπλοκη χώρα σε όλα τα επίπεδα, έχασε το καθεστώς της ουδετερότητάς της, διασπάστηκε, έζησε και ζει ακόμα έναν πόλεμο, έχασε εδάφη και λειτουργεί σε ένα ιδιαίτερο καθεστώς ναζιστικού τρόμου μέτριας έντασης. Συνδικαλιστές και αντιναζιστές δολοφονήθηκαν είτε μαζικά στην Οδησσό στις 4 Μαΐου 2014 είτε και μεμονωμένα, φυλακίστηκαν, διώχθηκαν, βασανίστηκαν. Μειονότητες τρομοκρατούνται και η χώρα μοιάζει παραδομένη σε μια αναβίωση του ναζισμού με την κλασική του μορφή, που μπορεί να μην έχει την εξουσία αυτή καθ’ αυτή, έχει όμως ερείσματα στον κρατικό μηχανισμό και κυρίως στις δυνάμεις καταστολής. Ναζιστές αστυνομικοί λοιπόν που κυνηγούν Ρώσους, κομμουνιστές, Εβραίους, Ρομά, ομοφυλόφιλους. Όπως παλιά…

Στην Ουκρανία τελετές λαμβάνουν χώρα όπου τιμάται η μνήμη των Ες Ες. Το ίδιο και στις Βαλτικές χώρες. Οι Εβραίοι φοβούνται και πάλι.

Η Γερμανία πρωτοστάτησε στην ανατροπή του καθεστώτος ουδετερότητας που ίσχυε για την Ουκρανία και ενεργά συμμετείχε στην προσπάθεια να θέσει την απέραντη αυτή χώρα στην άμεση επιρροή της Ε.Ε. Οι ‘παλιάτσοι’ στους οποίους αναφέρονταν ο μακαρίτης Στράους είχαν κάνει την εμφάνισή τους με τις στολές τους, τα σύμβολά τους, το ναζιστικό χαιρετισμό, αλλά αυτή τη φορά επίσης με αυτόματα όπλα, με τανκς, με κανόνια να προσπαθούν να κάμψουν την αντίσταση μέσα στο χώρο που ελέγχονταν από την φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση του Κίεβου αλλά και στα ανατολικά της πολύπαθης χώρας. Στην Ανατολή εμφανίστηκαν οι αντίπαλοί τους, οι αυτοανακηρυγμένες Λαϊκές Δημοκρατίες του Ντονμπάς. Εκεί επιστρατεύτηκαν τα σύμβολα των αντιπάλων του ναζισμού, οι κόκκινες σημαίες, το σφυροδρέπανο και η σύγκρουση συνεχίζεται ακόμη με χαμηλή ένταση μεν αλλά με φόρο αίματος.

Η Γερμανία στην προσπάθειά της να ελέγξει την Ανατολή οφείλει να αντιμετωπίσει τη Ρωσία. Την προσπάθειά της αυτή τη συνδυάζει με τις ενέργειες που πηγάζουν από τη στρατηγική των ΗΠΑ για περικύκλωση της Ρωσίας και χρησιμοποιεί για τους σκοπούς της κάθε μέσο που ενισχύει το αντιρωσικό στρατόπεδο. Παλιοί γνώριμοι επιστρατεύονται για να βοηθήσουν στην προσπάθεια. Παλιοί γνώριμοι, όχι ως φυσικά πρόσωπα, αλλά ως μηχανισμοί, ως θεσμοί, ως πολιτικές παρατάξεις. Η Γερμανία και η Ρωσία αλληλεξαρτώνται. Η Ρωσία εφοδιάζει τη Γερμανία με ενέργεια και η Γερμανία εξάγει στη Ρωσία προϊόντα. Αυτό συνέβαινε πάντα και θα συμβαίνει. Άρα η προσπάθεια για μεταβολή των ισορροπιών είναι επίπονη και περίπλοκη.

Οι παλιοί γνώριμοι δεν είναι άλλοι από τους διαδόχους των παλιών Ναζί. Στην Ουκρανία τελετές λαμβάνουν χώρα όπου τιμάται η μνήμη των Ες Ες. Το ίδιο και στις Βαλτικές χώρες. Οι Εβραίοι φοβούνται και πάλι. Η διαμάχη όμως με τη Ρωσία απαιτεί φροντίδα αυτών που όπως στην Ουκρανία θα βρεθούν αν παραστεί ανάγκη στην πρώτη γραμμή της μάχης. Και αυτούς οφείλει η Γερμανία να τους φροντίζει.

Έτσι όταν το Νοέμβριο του 2017 η Ρωσία έφερε στον ΟΗΕ σχέδιο ψηφίσματος για την καταδίκη της εξύμνησης του ναζισμού έχοντας το βλέμμα στραμμένο σε αυτά που συμβαίνουν στις βαλτικές χώρες και στην Ουκρανία, το Κίεβο και η Ουάσιγκτον καταψήφισαν, ενώ οι χώρες της Ε.Ε. απείχαν από την ψηφοφορία. Άλλες 121 χώρες, μαζί και το Ισραήλ, υπερψήφισαν. Στο ψήφισμα καταδικάζεται η εξύμνηση του ναζισμού και καλούνται τα κράτη να λάβουν κατασταλτικά μέτρα ενάντια στη διατύπωση ναζιστικού λόγου, ενάντια σε τελετές που εξυμνούν ναζί και τους συνεργάτες τους κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενάντια σε οργανώσεις που διαδίδουν αυτού του είδους τη μνήμη.

Οι χώρες που καταψήφισαν ή που απείχαν, δικαιολόγησαν τη στάση τους με το επιχείρημα ότι η Ρωσία προσπαθεί με αυτό το πρόσχημα να ασκήσει πίεση στις Βαλτικές χώρες και την Ουκρανία. Η άρνηση όμως ειδικά της Γερμανίας να καταδικάσει τις τελετές αυτού του είδους φέρνει στο νου ότι οι ‘παλιάτσοι’ έστω εκτός της χώρας είναι ακόμα χρήσιμοι στον αγώνα για να τεθεί η Ουκρανία προνομιακά μέσω της Ε.Ε. υπό γερμανικό – σε τελική ανάλυση –  έλεγχο.

Μπράβο στη συγκέντρωση του ΚΚΕ;

Το ΚΚΕ και το ΠΑΜΕ έκανε αυτό που ένα κόμμα χιλιάδων μελών μπορούσε να κάνει. Να κανονίσει μια συγκέντρωση στο Σύνταγμα. Να οργανώσει επί τόπου έναν κάναβο των δύο μέτρων και να σταθούν οι διαδηλωτές στις απαιτούμενες αποστάσεις αναμεταξύ τους. Αυτό άλλωστε έγινε και στο Τελ Αβίβ μια βδομάδα πριν με 2.000 διαδηλωτές σε αντικυβερνητική συγκέντρωση τηρώντας τα μέτρα προστασίας.
Έχει ενδιαφέρον η συζήτηση που προκάλεσε η συγκεκριμένη εικόνα, αλλά η εξάντληση της συζήτησης στην εικόνα, μας δείχνει και το πρόβλημα της Αριστεράς και του κινήματος σήμερα. Μας δείχνει ότι τα κενά είναι τόσα πολλά που πιανόμαστε από μια φωτογραφία θυμίζοντας τον πνιγμένο που πιάνεται από τα μαλλιά του.

Αν θέλουμε να βάλουμε την πραγματικότητα με τα πόδια κάτω και το κεφάλι πάνω, οφείλουμε να κρατήσουμε δύο συμπεράσματα από τα σημερινά. Πρώτον, ότι στο κίνημα της κοινωνικής ανατροπής χρειάζεται πειθαρχία και οργάνωση (και αυτό πρέπει να το θυμόμαστε – και να το θυμόμαστε όλοι – όταν η μνήμη της σημερινής εικόνας σβήσει). Δεύτερον ότι ο σεβασμός και η πειθαρχία στα υγειονομικά μέτρα δεν σημαίνει σεβασμός και πειθαρχία στις πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες της άρχουσας τάξης.

Υπάρχουν όμως και δύο αποτελέσματα από τα σημερινά. Η πρώτη απώλεια είναι οι διαβεβαιώσεις ότι τα περιοριστικά μέτρα είναι κόλπο της αστικής τάξης για να θάψει το εργατικό κίνημα. Η δεύτερη όμως απώλεια είναι η κοινή και ψύχραιμη λογική: Αλίμονο αν πιαστούμε από την ψευδαίσθηση ότι το εργατικό κίνημα θα επιβιώσει απλώς με την εικόνα. Όχι επειδή ενίοτε η εικόνα δεν μπορεί να λειτουργήσει ως πυροκροτητής. Αλλά επειδή ενίοτε η εικόνα μπορεί να λειτουργήσει κι ως προπέτασμα καπνού.

Θα πρέπει λοιπόν να αναρωτηθούμε φωναχτά: Προς τι τα μπράβο στο ΚΚΕ και στο ΠΑΜΕ; Επειδή το ΚΚΕ τήρησε τα μέτρα ασφαλείας; Επειδή κατέβασε 1000 διαδηλωτές στο σύνταγμα; Επειδή έχει την πειθαρχία των μελών του; Δεν είμαστε σε αυτούς που κατακρίνουν την οργάνωση και την πειθαρχία. Το κάθε άλλο. Αλλά δεν είμαστε και με την ευκολία.

Και η αναμέτρηση με την ευκολία δεν μπορεί να αποπροσανατολιστεί από τα δεξιά τρολ που ζητούν απαγορεύσεις και φίμωση, ούτε από εκείνους που κατάπιαν την αριστερή κυβέρνηση που εξυπηρέτησε το κεφάλαιο αλλά σκάλωσαν στη “στρατιωτική” εικόνα του ΠΑΜΕ.

Η ευκολία δεν είναι καλός οδηγός γιατί μπορεί να δίνει ένα προσωρινό χαμόγελο ή αίσθηση ανακούφισης, αλλά συχνά κρύβει τις επίπονες και δύσβατες διαδρομές που πρέπει να διανύσουμε. Ποτέ δεν ήταν η ευκολία καλός οδηγός, πόσο μάλλον σε μια δύσκολη περίοδο σαν αυτή που περνάμε. Μετά από μια οικονομική κρίση που ρήμαξε μισθούς, συντάξεις και μαζί και την πεποίθηση ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν.

Σήμερα όλες οι πολιτικές δυνάμεις οφείλουν να λογαριάζονται τόσο με τον απολογισμό του τι έγινε εδώ και δέκα χρόνια στην ελληνική κοινωνία, όσο και με το τι έρχεται. Και εδώ δεν χωράει η ευκολία. Γιατί η ευκολία ξεχνά τη στάση του ΚΚΕ στο δημοψήφισμα, στις μεγάλες απεργίες του 10-12, στη στάση μέσα στην κρίση του αστικού πολιτικού συστήματος, και από την άλλη «ζαλίζεται» από το χτύπημα του χεριού στο τραπέζι συνδικαλιστών του ΠΑΜΕ και από τον «πολύ κόσμο με τις πολλές σημαίες». Αν παράγει και ωραίο στιγμιότυπο, ακόμα καλύτερα. Αλλά όταν στις κρίσιμες στιγμές της πολιτικής κρίσης δηλώνεται η νομιμοφροσύνη και η εκλογική ετοιμότητα, ποιο είναι το νόημα της επίδειξη δύναμης και οργανωτικότητας σε περιόδους νηνεμίας;

Το ΚΚΕ έκανε αυτό που θα μπορούσε να κάνει ένα μεγάλο κόμμα. Μια κομματική συγκέντρωση τοποθετημένη σε ένα νοητό πλέγμα. Και θάμπωσε την υπόλοιπη αριστερά, ενώ προκάλεσε την αντίδραση των ΜΜΕ. Κάπου ανάμεσα στις εικόνες χάθηκε το πολιτικό μέτρο. Η σημερινή συγκέντρωση του ΚΚΕ είχε τα συνθήματα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» και «δεν θα πληρώσει ξανά ο λαός», αναφερόμενο στην επερχόμενη κρίση. Συνθήματα γενικά σωστά, αλλά δυστυχώς μαρτυρούν ότι το ΚΚΕ τα επόμενα χρόνια θα κάνει τα ίδια ακριβώς που έκανε και την περασμένη δεκαετία.

Η μετάθεση των πάντων στη σοσιαλιστική επανάσταση δεν μας βοήθησε τα προηγούμενα δέκα χρόνια, δεν θα μας βοηθήσει ούτε τα επόμενα δέκα.

Το θάμπωμα εναλλάξ με την αίσθηση της αδυναμίας, μαρτυρά μια μεγάλη αλήθεια. Ότι χρειαζόμαστε μια νέα πολιτική δύναμη των εργαζομένων στη χώρα. Δεν χρειαζόμαστε ούτε μια πολιτική στέγη με πολλές κόκκινες σημαίες, ούτε κάποιο μοναστήρι για να ησυχάσουμε. Μας λείπει μια νέα πολιτική δύναμη της αριστεράς που να είναι έτοιμη να ανταποκριθεί στην νέα κρίση. Ουδείς μπορεί να καλύψει αυτό το κενό. Το ερώτημα είναι αν δυνάμεις και αγωνιστές που καταλαβαίνουν την ανάγκη θα αναμετρηθούν με αυτό το καθήκον.

Δεν αρκεί σε όσους αγωνιστές, ανήσυχους αριστερούς που προσπαθούν να σταθούν στη δύσκολη αυτή περίοδο, ο ρόλος του χειροκροτητή. Ειδικά μέσα από τη διαδικτυακή παραμόρφωση της πραγματικότητας. Είναι κατανοητό το wow effect της σημερινής συγκέντρωσης του ΚΚΕ αλλά μέχρι εκεί. Ευτυχώς ή δυστυχώς, δεν είναι όλα τα πράγματα εικόνα.