50 χρόνια - 1ος Μύθος: "Το Πολυτεχνείο δεν έριξε τη Χούντα", "οι εξεγέρσεις δεν έχουν αποτέλεσμα".

Επιφανείς ιστορικοί και δημοσιογράφοι αποκαλύπτουν περιχαρείς στους αδαείς αναγνώστες τους ότι το Πολυτεχνείο έγινε τον Νοέμβριο του 73 αλλά η Χούντα έπεσε τον Ιούλιο του 74, δηλαδή οκτώ μήνες αργότερα. Κάνουν σαν να ανακάλυψαν τον τροχό. Το διακύβευμα αυτής της αποκάλυψης είναι σαφές: απέναντι στην βαθιά ριζωμένη λαϊκή πεποίθηση ότι το Πολυτεχνείο προκάλεσε την πτώση της Χούντας, η αστική τάξη και οι υποστηρικτές της αντιτάσσουν ότι το Πολυτεχνείο όχι απλά δεν έριξε τη Χούντα, αλλά έφερε μια ακόμα χειρότερη δικτατορία, αυτή του Ιωαννίδη, η οποία προκάλεσε την τραγωδία της Κύπρου.

Φυσικά, κανείς δεν έχει ισχυριστεί σοβαρά ότι το Πολυτεχνείο προκάλεσε άμεσα την πτώση της Χούντας, με τον ίδιο τρόπο που -για παράδειγμα- μια βόμβα που ρίχνει το Ισραήλ προκαλεί την κατάρρευση ενός νοσοκομείου ή ενός σχολείου στη Γάζα. Το Πολυτεχνείο διεύρυνε τις ρωγμές του χουντικού καθεστώτος, υπέσκαψε τα θεμέλιά του, γιγάντωσε τις αδυναμίες του, κλάδεψε τα εσωτερικά και διεθνή στηρίγματά του. Έτσι έριξε τη Χούντα. Όχι ως βόμβα, αλλά ως ποτάμι.

Το Πολυτεχνείο τίναξε στον αέρα τη φιλελευθεροποίηση που επιχείρησε η δικτατορία Παπαδόπουλου. Όξυνε τις ήδη υπάρχουσες αντιθέσεις στο στρατόπεδο των χουντικών. Κυρίως, δεν άφησε περιθώρια στον αστικό πολιτικό κόσμο να επανέλθει με “ομαλό τρόπο” στη διακυβέρνηση της χώρας.

Επέβαλε δηλαδή η μεταπολίτευση να έρθει με μια ριζική πολιτική αλλαγή και όχι με μια συμφωνημένη διαδοχή.

Με ιστορικούς όρους και όχι με όρους τρέχουσας καθημερινότητας, το Πολυτεχνείο όχι μόνο έριξε τη Χούντα, αλλά και επέβαλε τους όρους της μετάβασης στη δημοκρατία.

Ο παραπάνω ισχυρισμός δεν μπορεί να γίνει απολύτως κατανοητός αν δεν ανατρέξουμε στο εγχείρημα της φιλελευθεροποίησης της δικτατορίας από το 1970 και μετά. Η Χούντα πιέζεται εσωτερικά και εξωτερικά για βήματα ομαλοποίησης της πολιτικής ζωής. Εσωτερικά, είναι κυρίως ο επιχειρηματικός κόσμος που αναζητά τη σύγκλιση με την ΕΟΚ και την εξομάλυνση των διεθνών σχέσεων της χώρας που έχουν διαταραχθεί με τις αγριότητες των συνταγματαρχών. Σε αυτή την κατεύθυνση πιέζει και ο αστικός πολιτικός κόσμος, που νιώθει ριγμένος από τους συνταγματάρχες και είναι εκτός εξουσίας επί χρόνια – πράγμα πρωτόγνωρο στο μετεμφυλιακό κράτος. Διεθνώς, τόσο η Ευρώπη όσο και οι ΗΠΑ βλέπουν με θετικό τρόπο μια μετάβαση σε μια δημοκρατικά “νομιμοποιημένη” διακυβέρνηση, όσο κι αν, ειδικά η Ουάσινγκτον, εξακολουθεί να στηρίζει τη χούντα ως Νατοϊκό – φιλοδυτικό προγεφύρωμα στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή.

Η φιλελευθεροποίηση μέσα στο 1973 επιταχύνεται: Έχουμε το νόθο δημοψήφισμα για το πολίτευμα τον Ιούλιο του 73, την άρση του στρατιωτικού νόμου και την αμνήστευση τον Αύγουστο του ΄73, τον διορισμό της κυβέρνησης Μαρκεζίνη τον Οκτώβριο του ‘73 και σχεδιάζονται εκλογές για τον Φεβρουάριο του ‘74. Τη φιλελευθεροποίηση τη βλέπει θετικά η Δεξιά και το Κέντρο, ενώ ο Παπανδρέου και η Αριστερά θεωρούν ότι είναι προσχηματική. Όλοι διατηρούν επιφυλάξεις, αλλά ταυτόχρονα επίσης όλοι, και ειδικά η Αριστερά, εκτιμούν ότι με τη φιλελευθεροποίηση τα όρια της αντιδικτατορικής πάλης διευρύνονται. Για τις δύο πτέρυγες που προέκυψαν από τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968, η φιλελευθεροποίηση είτε είναι ατελής (ΚΚΕ εσ.), είτε είναι προσχηματικός ελιγμός του καθεστώτος (ΚΚΕ). Σε κάθε περίπτωση όμως, επιτρέπει την ανάπτυξη της μαζικής αντιδικτατορικής πάλης. Ως τέτοια, μπορεί να καταγγέλλεται πολιτικά, αλλά χρησιμοποιείται οργανωτικά και κινηματικά. Αυτό το γεγονός θα έχει αναμφισβήτητες συνέπειες και στην αρχική στάση της επίσημης Αριστεράς απέναντι στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Το Πολυτεχνείο ακύρωσε τη φιλελευθεροποίηση καθώς ο ριζοσπαστισμός που κατακλύζει κυρίως τις πανεπιστημιακές σχολές το φθινόπωρο του 73 δημιουργεί τους όρους μιας αντιφασιστικής εξέγερσης που δεν διαπραγματεύεται κάποια θολά και δειλά βήματα χαλάρωσης. Αυτά με τα οποία είναι ευχαριστημένος ο πολιτικός κόσμος, δεν αρκούν στους φοιτητές.

Αντίθετα, απαιτούν την ανατροπή του χουντικού καθεστώτος εδώ και τώρα (“έξι χρόνια αρκετά – δεν θα γίνουνε εφτά”). Επιπλέον, ο ριζοσπαστισμός ξεκινά από τη δημοκρατική – αντιχουντική διάθεση για να μετασχηματιστεί σε αντιμπεριαλιστική – αντιαμερικανική κατεύθυνση: να αποκατασταθεί άμεσα η λαϊκή κυριαρχία, να σπάσουν οι δεσμοί εξάρτησης από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. Η εξέγερση αντικειμενικά θα ξεπεράσει τα όρια που έβαζαν τα πολιτικά κόμματα, όχι μόνο του Κέντρου και της Δεξιάς.

Ήταν το σχέδιο φιλελευθεροποίησης κάτι πρωτόγνωρο ή ανεφάρμοστο;

Όχι. Το αποδεικνύουν πάμπολλες μεταμορφώσεις δικτατορικών καθεστώτων ανά την υφήλια τα χρόνια εκείνα. Ένα χρόνο μετά την αποκατάσταση της ελληνικής δημοκρατίας, αποκαταστάθηκε ομαλά η Ισπανική δημοκρατία, αφού ο επί σαράντα χρόνια δικτάτορας Φράνκο είχε ορίσει διάδοχό του και επόμενο αρχηγό του κράτους τον βασιλιά Χουάν Κάρλος. Το φασιστικό καθεστώς παραδίδει ομαλά την εξουσία και εξασφαλίζει όχι απλά την αμνηστία, αλλά και τους όρους μετάβασης στη δημοκρατία. Στη Χιλή, ο δικτάτορας Πινοσέτ, μετά από μια αιματοβαμμένη Χούντα, παρέδωσε συμφωνημένα την εξουσία στον πολιτικό κόσμο, με αποτέλεσμα να μην τιμωρηθεί κατ’ ελάχιστο για τους δεκάδες χιλιάδες δολοφονημένους, σφαγιασμένους, βασανισμένους επί της διακυβέρνησής του. Η φιλελευθεροποίηση των φασιστικών και δικτατορικών καθεστώτων αλλού πέτυχε, αλλά στην Ελλάδα απέτυχε. Χάρη στο Πολυτεχνείο.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου τίναξε στον αέρα τη φιλελευθεροποίηση της Χούντας, κάνοντας με αυτόν τον τρόπο αδύνατη την ομαλή μετάβαση σε “πολιτική κυβέρνηση”, με ταυτόχρονη αμνήστευση των εγκλημάτων της Δικτατορίας.

Το Πολυτεχνείο και οι νεκροί του “απαγόρευσαν” την ειρηνική συνύπαρξη δικτατορίας – δημοκρατίας σε μια διαδικασία που δεν θα είχε αναταράξεις και τον λαϊκό παράγοντα να εισβάλει στο προσκήνιο.

Το Πολυτεχνείο επιτάχυνε την αποσύνθεση του φασιστικού στρατοπέδου αφού έκλεισε τη διέξοδο της ομαλής διαδοχής σε πολιτική λύση και οδήγησε στην όξυνση των αντιθέσεων στους κόλπους του.

Αυτή ακριβώς είναι η συμβολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου στη Δημοκρατία και η άμεση συνεισφορά του στην πτώση της Χούντας.

Αν δεν είχε μεσολαβήσει το Πολυτεχνείο, ποιος εγγυάται ότι η Ελλάδα δεν θα είχε την πορεία της Χιλής; Ή ακόμα και την πορεία της Ισπανίας που αναταρασσόταν από εντάσεις και εκτροπές για χρόνια μετά το θάνατο του Φράνκο; Ποιος εγγυάται ότι η Δημοκρατία θα αποκαθίστατο οκτώ μήνες μετά και όχι οκτώ ή δεκαοκτώ χρόνια μετά; Ποιος εγγυάται ότι η Χούντα δεν θα κατέληγε να είναι μισητή από το λαό; Αυτό το πάνδημο μαζικό μίσος προς τη Χούντα ήταν που θωράκισε την πολιτειακή ομαλότητα κατά τη μεταπολίτευση, για την οποία οι κατά τα άλλα αναθεωρητές του Πολυτεχνείου είναι υπερήφανοι.

Αν κάτι πονά την αστική τάξη αναφορικά με την εξέγερση του Πολυτεχνείου, είναι ότι ο τρόπος μετάβασης δεν έγινε με συμφωνημένο, συντεταγμένο και καθεστωτικό τρόπο ανάμεσα στους ιστορικούς ιδιοκτήτες της χώρας (αστικό προσωπικό) και τους πρόσκαιρους πραξικοπηματίες. Αντίθετα, έγινε με το Πολυτεχνείο να επιβάλει τον ριζοσπαστισμό του.

Και αν κάτι πονά ακόμα περισσότερο είναι το συμπέρασμα ότι η ιστορία προχωρά με εξεγέρσεις και επαναστάσεις, επιταχύνεται όταν ο λαός και οι μάζες εισβάλουν στο προσκήνιο και επιβάλουν διεξόδους που ήταν αδιανόητες ως τότε.

Η χλεύη που σημειώνεται από πληθώρα σχολιαστών, δημοσιογράφων και υποστηρικτών της εξουσίας για το αν το Πολυτεχνείο έριξε τη Χούντα, έχει τη βάση της στο μίσος που έχει η άρχουσα τάξη για τις εξεγέρσεις, τις επαναστάσεις και την αντίσταση.

Για αυτούς, η ανεξαρτησία της Ελλάδας πριν δύο αιώνες, δεν προέκυψε από την επανάσταση του 1821 και τον αγώνα και τις θυσίες του γένους, αλλά από την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων (όχι της Ρωσίας – προς Θεού, μόνο της Αγγλίας), και τη ναυμαχία του Ναβαρίνου,

Η απελευθέρωση από τους Γερμανούς δεν ήρθε (και) από την ένοπλη πάλη του λαού και την Αντίσταση με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές, αλλά αποκλειστικά από τη διεθνή έκβαση του πολέμου (όχι της νίκης της ΕΣΣΔ στο Στάλινγκραντ – προς Θεού, μόνο της απόβασης των ΗΠΑ στη Νορμανδία ενάμισι χρόνο αργότερα).

Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας δεν ήρθε από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τουναντίον, αυτή έφερε τον Ιωαννίδη και προκάλεσε την τραγωδία της Κύπρου (αδιανόητη ύβρις με την οποία θα ασχοληθούμε στο δεύτερο σημείωμα). Η Δημοκρατία ήρθε από τον Καραμανλή που κατέφθασε να σώσει τη χώρα.

Αυτές είναι οι μυθολογίες του αστικού ιστορικού αναθεωρητισμού, μυθολογίες που μπορούν και πρέπει να πάρουν τη θέση που τους αξίζει: Στον κάλαθο των αχρήστων της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας.

Το Πολυτεχνείο θα είναι πάντα παρόν, να θυμίζει σε φίλους και αντιπάλους ότι η ιστορία προχωρά με εξεγέρσεις, ότι οι μεγάλες αλλαγές δεν έρχονται με μικρές βελτιώσεις, ότι οι χούντες δεν ανατρέπονται από φιλελευθερισμούς, ότι ο λαός κερδίζει όταν αγωνίζεται, ότι οι αντιδραστικοί είναι χάρτινοι τίγρεις όταν οι μάζες εισβάλουν στο προσκήνιο.