Το καλοκαίρι έφυγε. Το κίνημα για δημόσιες παραλίες;

Το κίνημα για ελεύθερες και δημόσιες παραλίες ήταν από τις ευχάριστες εκπλήξεις μέσα στο “μαύρο” καλοκαίρι του 2023.

Για αρκετές βδομάδες, χιλιάδες κόσμου κινητοποιήθηκε σε όλη την Ελλάδα, διεκδίκησε, αντιπαρατέθηκε με μικρά και κυρίως μεγάλα συμφέροντα, με τοπικές μαφίες, με τοπικές αρχές, σε τελική ανάλυση με ένα σάπιο κρατικό μηχανισμό που υιοθετεί την ασυδοσία της αγοράς ως βασικό μοντέλο για την τουριστική ανάπτυξη. Από τις Κυκλάδες έως τα Επτάνησα και από την Κρήτη έως την Μακεδονία και την Θράκη, δημιουργήθηκαν, μέσα σε λίγες βδομάδες, δεκάδες κινήσεις πολιτών που οργάνωσαν παρεμβάσεις σε παραλίες, ενημερώσεις ευαισθητοποίησης σε πόλεις και χωριά, παρεμβάσεις στα ΜΜΕ. Τα τελευταία “έπαιξαν” το θέμα αφενός γιατί το πρόβλημα της ασυδοσίας, της καταπάτησης και του υπερτουρισμού συζητιέται εδώ και καιρό και στην άρχουσα τάξη και σε δεύτερο χρόνο για να δημιουργήσουν μια εικόνα ότι η παντοδύναμη κυβέρνηση Μητσοτάκη ακούει-αντιδρά-παρεμβαίνει στα προβλήματα. Βέβαια κάτι τέτοιο δεν έγινε και η ανομία ελάχιστα υποχώρησε, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση. Κανείς δεν περίμενε ότι μέσα σε λίγες μέρες θα ξηλωθεί ένα καθεστώς αυθαιρεσίας που στήθηκε εδώ και δεκαετίες στον αιγιαλό.

Όπως όλα τα κινήματα, το κίνημα αυτό ξέσπασε και μαζικοποιήθηκε τώρα, αλλά έχει διεργασίες ετών. Η κίνηση Save Ios δραστηριοποιείται εδώ και χρόνια ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του 30% της Ίου από συγκεκριμένα συμφέροντα. Η κίνηση Save Naxos Beaches υπάρχει εδώ και χρόνια και υπερασπίζεται το περιβάλλον. Η κίνηση Save Falasarna συγκροτήθηκε το 2022 απέναντι στα σχέδια ιδιωτικοποίησης παραλίας σε περιοχή Νατούρα, από ένα τουριστικό χωριό 850 κλινών!

Όπως σε όλα τα κινήματα το διαδίκτυο βοήθησε στην εξάπλωσή του, αλλά χωρίς συλλογικότητες με ανθρώπους, δια ζώσης συναντήσεις και ακτιβισμούς, εμπειρία, γείωση δεν θα είχε αυτόν τον χαρακτήρα. Στην Ίο ο Σύνδεσμος Ιητών που ξεκίνησε την ενημέρωση και τις παρεμβάσεις μετράει έναν αιώνα ζωής. Στην Πάρο ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αρχίλοχος επίσης μετράει δεκαετίες ζωής και παρεμβάσεων. Στην Λευκάδα υπήρξε το 2022 μαζική κινητοποίηση πολιτών με συμμετοχή των μαθητών και της νεολαίας της περιοχής, ενάντια στο κλείσιμο της παραλίας του Κάστρου.

Το κίνημα αυτό είχε κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που το βοήθησαν να αποκτήσει τέτοια εμβέλεια και νομιμοποίηση. Το βασικό αίτημα του ήταν απλό και κατανοητό. Ελεύθερες και δημόσιες παραλίες, πάταξη των καταπατήσεων μέσω εφαρμογής του νόμου, υπεράσπιση του δημόσιου και κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού. Στα πρώτα του βήματα δεν ακολούθησε διάφορες κακοφορμισμένες συνήθειες στις οποίες έχουν υποταχτεί οι αριστεροί (πρώτα συνεννοούνται οι διάφοροι από τις οργανώσεις, μετά συνελευσιάζονται με τις ώρες γύρω από φλύαρα και δυσνόητα κείμενα, μετά κανονίζουν κάποια δράση με αρκετά σεκταριστικά χαρακτηριστικά κοκ). Αντιθέτως ακολούθησε βήματα όπως συγκεκριμένο αίτημα πάλης, θέσεις και τεκμηρίωση, μαζική προπαγάνδα που απευθύνεται σε όλους και όχι μόνο στους “γνωρίζοντες” (στην Πάρο έχουν οπτικοποιήσει τις παρανομίες και σε ψηφιακούς χάρτες), προετοιμασία των ακτιβιστικών δράσεων για βδομάδες με “δουλειά μερμηγκιού”, δράση μέσα και έξω από τους θεσμούς (πχ Δημοτικά Συμβούλια), μετωπική-ενωτική αντίληψη πάνω στους στόχους και όχι με βάση ιδεολογικές αναφορές. Δηλαδή ακολουθήθηκαν παλιές κλασικές αριστερές αρχές, που δυστυχώς όμως έχουν εγκαταλειφθεί από τα κόμματα της Αριστεράς, είτε λόγω κοινοβουλευτισμού, είτε λόγω σεχταρισμού. Γι’ αυτό και το μεγαλύτερο αριστερό κόμμα σήμερα, το ΚΚΕ, είτε δεν κατάφερε να δράσει μέσα σε αυτό το κίνημα είτε, παρά τις θετικές παρεμβάσεις του σε δημοτικά συμβούλια, φρόντιζε να διαχωρίζεται από το κίνημα αυτό, πχ προβάλλοντας ως κεντρικό το αίτημα “έξω η ιδιωτική πρωτοβουλία από τις παραλίες” (αίτημα χωρίς καμία τύχη σε νησιά που το 50% του ΑΕΠ προέρχεται από τον τουρισμό) ή να παρεμβαίνει αποκλειστικά με τα υλικά των δημοτικών παρατάξεων του. Το ανάποδο δηλαδή από το ποιες είναι οι κομμουνιστικές παραδόσεις για τα κινήματα.

Η βάση του κινήματος αυτού είναι ευρύτερη. Η κριτική στην υπερτουριστικοποίηση υπάρχει και στις πόλεις και θέματα όπως η βραχυχρόνια μίσθωση ή η ακρίβεια σε τουριστικές πόλεις και νησιά έχουν πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Το πρόβλημα του αποκλεισμού του ελληνικού λαού από τις πόλεις του, τις γειτονιές του, τα νησιά του, τις παραλίες του, ελέω τουρισμού, είναι ένα ζήτημα που αφορά και λαϊκό κόσμο που ψηφίζει δεξιά, αλλά αντιλαμβάνεται ότι πλέον η Ελλάδα… δεν ανήκει στους Έλληνες. Η κακοποίηση των ακτών εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και ένα γενικότερο μοντέλο ανάπτυξης που είτε μπαζώνει ρέματα, ποτάμια, παραλίες για να τροφοδοτηθεί ο βασικός αναπτυξιακός μοχλός της χώρας, το real estate και ο τουρισμός, είτε ισοπεδώνει βουνά και δάση για να υλοποιηθεί το ΝΑΤΟικό σχέδιο για μια Ελλάδα – ενεργειακό κόμβο στην ΝΑ Μεσόγειο. Δυστυχώς τα ζητήματα αυτά ήρθαν με ένταση στην επιφάνεια αυτό το καταστροφικό καλοκαίρι μέσω των πυρκαγιών και των πλημμυρών. Το γενικό αναπτυξιακό μοντέλο μιας χώρας εξαρτημένης όπου ο πρωθυπουργός φτάνει στο σημείο σε επίσημη συνάντηση με την ΠτΔ να κάνει ειδική μνεία στα έσοδα από τον τουρισμό, δεν παράγει ούτε εισόδημα, ούτε σοβαρές υποδομές, ούτε σοβαρές θέσεις εργασίας, ούτε φυσικά μπορεί να δει την φύση κάπως αλλιώς από ευκαιρία για πλιάτσικο…

Η κυβέρνηση και ο Χατζηδάκης δήλωναν το καλοκαίρι ότι θα ετοιμάσουν νέο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο όμως θα συγκεντροποιήσει τις διαδικασίες πλειοδότησης των παραχωρήσεων του αιγιαλού, υπό το πρόσχημα ότι οι Δήμοι και οι Κτηματικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομικών δεν μπορούν να ελέγξουν ικανοποιητικά την τήρηση των συμβάσεων. Αν συμβεί αυτό, το κέντρο λήψης αποφάσεων θα είναι τελείως αποκομμένο από τις τοπικές κοινωνίες και η όποια δυνατότητα παρέμβασης τους θα είναι μειωμένη. Δεν είναι επίσης εκτός πραγματικότητας, έστω μακροπρόθεσμα, μια συνολική προς το χειρότερο αλλαγή του νομικού πλαισίου, που θα τροποποιεί το δημόσιο και κοινόχρηστο χαρακτήρα του αιγιαλού, ενώ θα δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την ήδη πολύ προβληματική διαφάνεια των σχετικών διαδικασιών.

Το κίνημα αυτό άρχισε να κάνει τα πρώτα βήματα πανελλαδικού συντονισμού, με πρώτη κίνηση αυτή της πανελλαδικής μέρας δράσης για Ελεύθερες Παραλίες την 3^η Σεπτέμβρη. Υπάρχει θέληση για να συνεχιστεί ο πανελλαδικός Συντονισμός με την αναλυτική συζήτηση των επιμέρους θεμάτων, την ανταλλαγή γνώσης και εμπειρίας που αποκτήθηκε και την στήριξη αποφάσεων και πρωτοβουλιών. Ενόψει των κυβερνητικών εξαγγελιών, χρειάζεται αφενός επαγρύπνηση, αφετέρου καλύτερη προετοιμασία, οργάνωση και συντονισμός προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι τυχόν κυβερνητικές προτάσεις, αλλά κυρίως για μια πιο μαζική αμφισβήτηση του καθεστώτος της κατάληψης, της αυθαιρεσίας και της «ιδιωτικοποίησης» του αιγιαλού.

Λεονταράκης Πάνος, μέλος «κινήματος ελεύθερης παραλίας Θάσου»

Μητρόπουλος Δημήτρης, μέλος κίνησης πολιτών «save falasarna»