Ιο-ευρωομόλογα και ιο-ευρωμνημόνιο (Μέρος Α)

Μέρος Α’

Εξαφανισμένη την κρίσιμη στιγμή, η Ευρωπαϊκή Ένωση άφησε τα μέλη της αβοήθητα στην κατάσταση ανάγκης. [Σπύρος Μαρκέτος, “Την ΕυρωπαϊκήΈνωση την είδε κανείς πουθενά;”, Τiken,  15 Mαρτίου 2020] Ακόμη χειρότερα, καθώς ξεκινούσε η επιδημία Γερμανία και Γαλλία απαγόρευσαν να σταλούν ιατρικές μάσκες και υγειονομικό υλικό στους λεγόμενους εταίρους. Τα εσωτερικά σύνορα ξανάνοιξαν μόνον όταν η Ιταλία ξεσηκώθηκε κατά των Βρυξελλών, κι ενώ κινέζικα και ρωσικά αεροπλάνα της έφερναν εξοπλισμό για ΜΕΘ, προστατευτικές στολές και φάρμακα. Η απότομη σιγή ασυρμάτου του θεσμού στον οποίο εδώ και δεκαετίες επένδυσαν τις ελπίδες τους οι ευρωπαϊκές ολιγαρχίες ήρθε ενώ η κρατική παρέμβαση στην οικονομία ξαναζωντανεύει, και ο κόσμος μοιάζει ν’ αντιλαμβάνεται ξανά πόσο κρίσιμο ρόλο παίζει το κράτος στη ζωή του. [David Harvey, “Anti-Capitalist Politics in the Time of COVID-19”, 19 Μαρτίου 2020] Οφείλεται στ’ ότι η ΕΕ δεν μπορεί να παρακάμψει ένα δυσεπίλυτο δίλημμα, που περιγράφεται στο δεύτερο μέρος αυτού του άρθρου.

Ρωσία, Κίνα, ΗΠΑ

Εντυπωσιάζει σε βάρος της ΕΕ η σύγκριση με Ρωσία και Κίνα. Η τελευταία, μολονότι πρώτη αντιμετώπισε τη μαζική εξάπλωση του ιού, κι έκανε αρχικά λάθη, αντέδρασε αποφασιστικά και μοιάζει πλέον να ελέγχει την επιδημία. Το πέτυχε επιβάλλοντας καραντίνα, κλείνοντας την οικονομική δραστηριότητα στις περιοχές που πλήγηκαν, αναζητώντας συστηματικά τους φορείς του ιού και απομονώνοντας όλες τις επαφές τους σε νεόδμητα νοσοκομεία, επιταγμένα ξενοδοχεία και αλλού. Κινήσεις αποτελεσματικές τις οποίες όμως η Δύση δεν συζητά καν. [“Coronavirus – How To Lift Lockdowns And WhyWe Should All Wear Masks ”, Τhe Moon of Alabama, 23 Mαρτίου 2020]

Η Ρωσία επίσης πήρε δραστήρια μέτρα προστασίας με αυστηρη και στοχευμένη καραντίνα,  φόρους στο κεφάλαιο, άδεια με πλήρεις αποδοχές σ’ όλους τους εργαζόμενους που δεν κινητοποιούνται στην αντιμετώπιση της επιδημίας (ήδη για τρεις εβδομαδες, μάλλον θα παραταθεί), αναβολή του προγραμματισμένου δημοψηφίσματος (αντίθετα από τη Γαλλία), κοινωνικές παροχές χωρίς δικαιολογητικά, άφθονα επιδόματα και άδειες μετ’ αποδοχών ως το 2021, και πάγωμα των τοκοχρεολυτικών δόσεων των οφειλετών, της καταβολής φόρων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των ασφαλιστικών εισφορών των αυτοαπασχολούμενων,  και των πτωχεύσεων στις περιοχές που έπληξε η επιδημία. [Andrew Korybko, “Russia Is Responding Better Than Everyone Else To World War C”, ΟneWorld Press, 27 Μαρτίου 2020].

Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν συγχυσμένα την εξάπλωση της επιδημίας στο λαό τους, προφανώς δεν τις πολυενδιαφέρει αυτός, αλλ’ αποφάσισαν ακαριαία την προστασία του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ψήφισαν το μεγαλύτερο στην ιστορία πακέτο στήριξης της οικονομίας (με κρατικό δανεισμό) 2 τρισεκατομμυρίων, υπερδιπλάσιο εκείνου με τ’ οποίο αντιμετώπισαν την κρίση του 2007-8. Το δόλωμα για να ηρεμήσει ο λαός είναι 1.200 δολλάρια για τις λαϊκές οικογένειες, με 500 δολλάρια επιπλέον για κάθε παιδί, πάγωμα κάποιων χρεών, κι ενίσχυση των επιδομάτων ανεργίας. Συνολικά ενισχύουν τα λαϊκά στρώματα με 600 δις, ή 30% του πακέτου, αλλά πολλαπλάσιες παροχές δίνουν στο κεφάλαιο. Στις μεγάλες επιχειρήσεις 500 δις (25%), στις μικρές 377 δις (19%), σε κράτος και αυτοδιοίκηση 340 δις (17%), συν 180 δις (9%) για στοιχειώδη προστασία του πληθυσμού στον δημόσιο τομέα μαζί με το ιδιωτικό σύστημα υγείας. [Visual Capitalist, “A Visualization of the CARES Act”, 27 Μαρτίου 2020]. Η (ιδιωτική) κεντρική τράπεζα παύει πλέον να δεσμεύεται από περιορισμούς στην έκδοση νέου χρήματος, καθώς και από τους προηγούμενους κανόνες διαφάνειας, ενώ αποκτά το δικαίωμα να στηρίζει πρακτικά απεριόριστα τις ιδιωτικές επιχειρήσεις που κατά βούλησιν θα επιλέγει. Αξιοποιείται λοιπόν ο πανικός για να επιβληθεί μόνιμη κατάσταση ανάγκης στην οικονομία, που θα μπορούσε και να χαρακτηριστεί σοσιαλισμός για τους πλούσιους και τους ημέτερους και άγριος φιλελευθερισμός για το λαό. Η κρίση έγινε ευκαιρία για κάποιους, όπως είχε γίνει, σε μικρότερη κλίμακα, και μετά τον τυφώνα Κατρίνα.

Προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Τέτοια έκτακτα μέτρα σταθεροποίησης είναι αριστερά ή δεξιά; Αυτό μάλλον εξαρτάται από τη γενική κατεύθυνση της πολιτικής που εφαρμόζεται, η οποία στις ΗΠΑ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί φιλελεύθερη ακροδεξιά, στην Κίνα είναι εξισορροπητική ταξικού συμβιβασμού, ενώ στη Ρωσία συντηρητική. Ωστόσο η αντιπαραβολή μ’ αυτά τα μέτρα δείχνει πόσο ακροδεξιά φιλελεύθερη πολιτική ασκεί από δεκαετίες η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πολιτική τοξική και κατεξοχήν ταξική, πατριαρχική, ιμπεριαλιστική, ρατσιστική και οικολογικά καταστροφική, που αναζωπυρώνει εθνικά και θρησκευτικά μίση παρά τον ρηχό κοσμοπολιτισμό που επαγγέλλεται. Πολιτική υπέρ του σκληρού πυρήνα της ΕΕ σε βάρος της περιφέρειας και των φτωχών χωρών, υπέρ των ολιγαρχών και του μεγάλου κεφαλαίου σε κάθε μία από τις χώρες μέλη σε βάρος του λαού, υπέρ των ανδρών σε βάρος των γυναικών που επωμίζονται κυρίως τα βάρη της κρίσης, και τελικά πολιτική καταστροφική για αδύναμες ομάδες όπως πρόσφυγες, μετανάστες και ρομά. Με δυο λόγια, πολιτική υπέρ των λίγων και ισχυρών πλούσιων σε βάρος των πολλών και αδύναμων φτωχών. Που αναδεικνύει αφτιασίδωτη την πραγματικότητα, ότι είμαστε σκλάβοι του κεφαλαίου, καθώς στο βωμό του θυσιάζει τις ζωές μας χωρίς δεύτερη σκέψη το καπιταλιστικό κράτος.

Τα όρια τούτης της πολιτικής ήδη δοκιμάζονται στην Ιταλία, όπου ομάδες πεινασμένων λεηλατούν εμπορικά καταστήματα ενώ λιγότερο πεινασμένοι κατεβάζουν τις σημαίες της ΕΕ από τις δημόσιες υπηρεσίες. Δεν μένεις κλεισμένος στο σπίτι όταν δεν έχεις να φας, κι εδώ, αντίθετα απ’ ό,τι έκανε η Κίνα, δεν συζητάμε καν την εξασφάλιση επισιτισμού στους αποκλεισμένους. Καθώς η δημοτικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ήδη καταποντιστεί στην Ιταλία, τα περιθώρια χειρισμών της ιταλικής κυβέρνησης απέναντι στους λεγόμενους εταίρους στένεψαν, πράγμα που αποτυπώνεται στη δηλωμένη άρνησή της να δεχτεί το γερμανικό σχέδιο αντιμετώπισης της κρίσης. Ισπανία και Γαλλία, καθώς και οι μικρές χώρες της περιφέρειας, γνωρίζουν ότι άμεσα θα βρεθούν σε ανάλογη θέση.

Τέσσερεις μήνες αφότου ενημερώθηκε επίσημα για την επιδημία στην Κίνα η ΕΕ δεν έκανε τίποτε για να την αντιμετωπίσει. Τέλη Μαρτίου συζήτησε χλιαρά μέτρα υποστήριξης της Ιταλίας και της Ισπανίας, χωρίς αποτέλεσμα. Ακόμη πιο εύγλωττα από τις άκαρπες συναντήσεις κορυφής μιλά η αδράνεια των γραφειοκρατικών μηχανισμών. Αφήνοντας κατά μέρους συμβολικές χειρονομίες που έγιναν επί τούτου και όχι στο πλαίσιο θεσμικών αποφάσεων, λόγου χάρη τη μεταφορά λίγων ιταλών και γάλλων ασθενών σε  κενές γερμανικές ΜΕΘ ώστε να καλλιεργηθούν ψευδαισθήσεις ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, κανένα πραγματικό μέτρο συμπαράστασης δεν σχεδιάστηκε καν. Αν κάτι τέτοιο σχεδιαζόταν, θα συζητιόταν κιόλας. Αλλά τίποτε τέτοιο δεν συζητιέται. Ευρωπαϊκή πολιτική αντιμετώπισης της επιδημίας ως σήμερα δεν υπάρχει, και η απουσία της επιχειρείται να κρυφτεί πίσω από εκθέσεις ιδεών. [Όπως του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαριτη Σχοινά]

Πηγή: tiken.net

Σπύρος Μαρκέτος

Ο Σπύρος Μαρκέτος είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ με γνωστικό αντικείμενο την «Ιστορία των Νεώτερων και Σύγχρονων Πολιτικών και Κοινωνικών Ιδεών».