Αν χάνει η Ρωσία τον πόλεμο, τότε γιατί το ΝΑΤΟ συζητά στα σοβαρά την αποστολή «ειρηνευτικής δύναμής» του στην Ουκρανία; (Μέρος Β)

Η κατάσταση στο πεδίο μέχρι τις 25/3 σύμφωνα με ρωσική πηγή

Α. ΠΕΡΙΚΥΚΛΩΣΗ Η ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ;

Στο Α’ Μέρος αυτού του άρθρου ασχοληθήκαμε εκτεταμένα με την κατάσταση της σύγκρουσης στην Ουκρανία, όπως διαμορφώνεται στο πεδίο και επιχειρήσαμε να προβλέψουμε τις κινήσεις του Ρωσικού στρατού. Υποστηρίξαμε την ερμηνεία ότι επιδίωξη της Ρωσίας είναι να εκμηδενίσει τον κύριο όγκο των τακτικών Ουκρανικών δυνάμεων, τις οποίες οι Ουκρανοί είχαν μεταφέρει στο Ντονμπάς προκειμένου να προελάσουν στις αυτόνομες δημοκρατίες και να λύσουν έτσι, δια της βίας, το πρόβλημα της αυτονόμησής τους.

Υποστηρικτική της ερμηνείας μας είναι η ενημέρωση την Παρασκευή, 25/3 του υπαρχηγού του Ρωσικού Γενικού Επιτελείου, στρατηγού S. Rudskoy, προς τους δημοσιογράφους[1] σύμφωνα με την οποία οι κύριοι στόχοι της πρώτης φάσης των επιχειρήσεων έχουν εκπληρωθεί: Η Ουκρανική αεροπορία καθώς και η αεράμυνα έχουν σχεδόν ολοκληρωτικά καταστραφεί, το Ουκρανικό ναυτικό δεν υπάρχει πλέον, οι Ουκρανικές δυνάμεις δεν διαθέτουν εκπαιδευμένες εφεδρείες. Σε σχέση με την κατάληψη των περικυκλωμένων πόλεων (Κίεβο, Χάρκοβο, Σούμι, Τσερνιγκόβ, Νικολάγιεβ), ένα θέμα που μας απασχόλησε στο Α’ Μέρος του άρθρου, ο S. Rudskoy είπε: «Το κοινό, όπως και κάποιοι ειδικοί, αναρωτούνται τι κάνουμε γύρω από τις περικυκλωμένες Ουκρανικές πόλεις…Εμείς από την αρχή δεν σχεδιάζαμε να κάνουμε έφοδο σε αυτές τις πόλεις προκειμένου να αποφευχθούν οι καταστροφές και να ελαχιστοποιήσουμε τις απώλειες στο προσωπικό [μας] και στους αμάχους».

Επομένως, τώρα οι επιχειρήσεις περνάνε στη δεύτερη φάση. Με δεδομένη την ουσιαστική μείωση του Ουκρανικού πολεμικού δυναμικού, είπε ο S. Rudskoy, τώρα οι Ρωσικές δυνάμεις μπορούν να επικεντρώσουν την προσπάθειά τους στον κύριο στόχο, την απελευθέρωση του Ντονμπάς ενώ επανέλαβε ότι οι συνολικές επιχειρήσεις θα λήξουν μετά την επίτευξη των συνολικών στόχων που έχουν τεθεί από τον Γενικό Διοικητή (στη Ρωσία, όπως και στις ΗΠΑ, γενικός διοικητής των στρατιωτικών δυνάμεων είναι ο πρόεδρος).

Επομένως, στο αμέσως επόμενο διάστημα θα ενταθούν οι προσπάθειες περικύκλωσης και εκμηδένισης των τακτικών Ουκρανικών δυνάμεων στο Ντονμπάς, που αποτελούν περίπου το 70% του στρατού τους. Φυσικά, πριν ολοκληρωθεί η περικύκλωση, οι ουκρανικές δυνάμεις μπορεί να επιχειρήσουν τακτική υποχώρηση σε νέες θέσεις άμυνας. Αλλά, μέχρι τώρα ο Ουκρανικός στρατός δεν έχει επιδείξει τακτική ευελιξία ούτε ιδιαίτερη κινητικότητα. Μοιάζει σαν να ζουν στην εικονική πραγματικότητα που οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει, ίσως ακόμη και τώρα να ονειρεύονται την τελική επίθεση στο Ντονμπάς. Μια υποχώρηση σήμερα θα γίνει κάτω από πολύ δυσκολότερες συνθήκες από ό,τι στην αρχή των επιχειρήσεων, επειδή ο στρατός τους, καθώς θα υποχωρεί, θα είναι ευάλωτος σε χτυπήματα από αέρος. Και επίσης, οι νέες αμυντικές θέσεις θα είναι πιο ευπρόσβλητες από επιτιθέμενες δυνάμεις.

Ο Sim Tack, ο οποίος προσδιορίζεται ως «γεωπολιτικός και στρατιωτικός αναλυτής», σε άρθρο του που ανάρτησε το Αμερικανικό Newlines Institute for Strategy and Policy[2] (και στο οποίο θα επανέλθουμε στο Γ’ Μέρος του άρθρου μας), παρουσιάζει τον ακόλουθο χάρτη, τον οποίο έχει ονομάσει Ρωσία-Ουκρανία-Κατάρρευση, αφού προηγουμένως έχει επισημάνει ότι το σχόλιο πάνω στον χάρτη ισχύει μόνο εφόσον τα τακτικά στρατεύματα της Ουκρανίας στο Ντονμπάς δεν υπερκερασθούν από τον βορρά και δεν περικυκλωθούν: “Καθώς οι Ρωσικές προελάσεις απειλούν τα μετόπισθεν των Ουκρανικών αμυντικών θέσεων στις αυτονομημένες περιοχές του Ντονμπάς, οι Ουκρανικές δυνάμεις μπορεί να αναγκαστούν να οπισθοχωρήσουν σε δεύτερες αμυντικές θέσεις. Αυτό επιφέρει το μειονέκτημα να έχουν να αντιμετωπίσουν σε κάθε υποχώρηση περισσότερες Ρωσικές και αυτονομιστικές δυνάμεις απέναντί τους, πράγμα που ενδεχομένως θα οδηγούσε σε προοδευτική κατάρρευση των Ουκρανικών θέσεων στην αριστερή όχθη του Δνείπερου.”

Β. ΤΙ ΠΡΟΣΔΟΚΑ Η ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ;

Το ερώτημα αποτελεί πραγματικό μυστήριο.

Η Ουκρανική στρατηγική ήταν και εξακολουθεί να είναι σχεδόν αποκλειστικά εστιασμένη στην εμπλοκή του ΝΑΤΟ στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Στον σκοπό αυτό προς το παρόν χορεύει μόνο η Πολωνία και εν μέρει η Τσεχία, Σλοβενία και οι Βαλτικές χώρες. Επίμονα και μονότονα ο Ζελένσκι ζητά να «κλείσει» το ΝΑΤΟ τον εναέριο χώρο της Ουκρανίας κι ας έρθει τότε σε αναπόφευκτη σύγκρουση με τη Ρωσία, πράγμα που επίσης επίμονα προς το παρόν αρνούνται να πράξουν οι κύριες ΝΑΤΟικές δυνάμεις (η Ελληνική κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα ακολουθήσει όποια απόφαση και αν ληφθεί, επειδή αυτή θα είναι με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας…). Κατά την τελευταία ΝΑΤΟική σύναξη στις 25 Μαρτίου, ο Ζελένσκι ζήτησε από τις ΝΑΤΟικές χώρες να του διαθέσουν το 1% των τανκς και της αεροπορίας τους (χωρίς να προσδιορίσει ποιος θα χειρίζεται αυτά τα όπλα, αφού οι Ουκρανοί δεν τα γνωρίζουν), αλλά οι σύμμαχοι του απάντησαν να αρκεστεί στα φορητά αντι-αεροπορικά και αντι-τανκικά όπλα που παρέχουν σε τεράστιες ποσότητες.

Θα μείνει σταθερό το ΝΑΤΟ στην πολιτική της μη στρατιωτικής εμπλοκής στη συνέχεια των εξελίξεων; Θα ασχοληθούμε με το ζήτημα στο Γ’ Μέρος αυτού του άρθρου—προς το παρόν ας δούμε το αδιέξοδο της Ουκρανικής πλευράς, η οποία έχει βάλει όλα τα αυγά της σε ένα καλάθι, αυτό της άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής του ΝΑΤΟ στις επιχειρήσεις.

Το αδιέξοδο των Ουκρανών φαίνεται από τις συνεχείς παλινωδίες τους στις διαπραγματεύσεις με τους Ρώσους, στις οποίες έχω αναφερθεί σε άλλο άρθρο.[3] Προχθές (25/3), ο επικεφαλής της Ρωσικής αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις, Vladimir Medinsky σχολίασε ως εξής την Ουκρανική «διαπραγματευτική» τακτική: “Δυστυχώς παρατηρούμε ότι οι Ουκρανοί συνάδελφοι επιδιώκουν την παράταση των συνομιλιών. Δεν βιάζονται, προφανώς εκτιμώντας ότι ο χρόνος είναι με το μέρος τους, και το λένε ανοικτά ότι έχουν πολλά κέντρα αποφάσεων τα οποία πρέπει να συμφωνήσουν πρώτα με αυτές ή εκείνες τις λύσεις. Αυτή είναι η πραγματικότητα που ζούμε.” Και προσέθεσε: “Δυστυχώς, [και] απ’ όσο αντιλαμβανόμαστε [αυτό] δεν το κρατάνε μυστικό, [οι ίδιοι] δεν είναι σε θέση να πάρουν ανεξάρτητα αποφάσεις. Επομένως, η παρούσα κατάσταση των πραγμάτων εμπνέει ελάχιστη αισιοδοξία”, συμπληρώνοντας ότι αυτός δεν συμμερίζεται την αισιοδοξία της Ουκρανικής αντιπροσωπείας, όταν εκείνη μιλά για “μεγάλη πρόοδο”. “Μέχρι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πρόοδος σε ζητήματα ζωτικής σημασίας στα οποία επιμένει η Ρωσική πλευρά”, σημείωσε[4].

Από την όλη εικόνα των διαπραγματεύσεων είναι προφανή δύο πράγματα. Πρώτον, η Ουκρανική πλευρά έχει διασπαστεί σε πολλά κέντρα ισχύος, πράγμα που εξηγεί τις παλινωδίες ακόμη και του ίδιου του Ζελένσκι. Δεύτερον, οι ΝΑΤΟικοί δίνουν κρυφές ελπίδες στην Ουκρανική πλευρά ότι θα παρέμβουν. Θα δούμε στη συνέχεια ότι έχει ανοίξει ένα πολύ επικίνδυνο «παραθυράκι» ΝΑΤΟικής επέμβασης με το πρόσχημα της δήθεν χρήσης χημικών όπλων από τη Ρωσία. Ουσιαστικά κάποιοι «κάνουν πάσα» στους Ουκρανούς μια ιδέα διοργάνωσης προβοκάτσιας που θα άλλαζε τα δεδομένα «μη επέμβασης» του ΝΑΤΟ.

Αλλά, κατά τα άλλα, η Ουκρανική πλευρά έχει παγιδευτεί στην αδιαλλαξία της που κινδυνεύει να σύρει όλη την ανθρωπότητα σε καταστροφή αν επιτύχουν το μόνο στόχο που έχουν: να σύρουν το ΝΑΤΟ στην στρατιωτική σύρραξη. Από μία άποψη, έτσι ερμηνεύεται και η τακτική ακαμψία των Ουκρανών στο πεδίο, το ότι δηλαδή δίνουν την ευκαιρία στους Ρώσους να συντρίψουν τον τακτικό τους στρατό, γεγονός που ΝΑΤΟικοί αναλυτές θεωρούν ως εξαιρετικά απευκταίο ενδεχόμενο. Είναι σαν τα μικρά παιδιά που απειλούν τη μαμά τους ότι θα κρατήσουν την αναπνοή τους μέχρι να σκάσουν, αν αυτή δεν ικανοποιήσει τις επιθυμίες τους.

Γ. Η ΝΑΤΟΪΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Μέχρι τώρα η ΝΑΤΟική προσέγγιση, πέρα από τις εθνο-ρατσιστικές εξαλλοσύνες και φαιδρότητες, όπως τον αποκλεισμό Ρώσων καλλιτεχνών, αθλητών, ομάδων, σκακιστών—ακόμη και τον αποκλεισμό του Τσαϊκόφσκι από τις συναυλίες είδαμε—χαρακτηρίζεται από μία μακροπρόθεσμη στρατηγική, την οποία εκφράζουν (αλλά όχι μόνο) και οι οικονομικές κυρώσεις[5]. Το θέμα εδώ είναι τεράστιο, και για μια επί της ουσίας διερεύνησή του θα πρέπει να εξεταστεί επίσης και η παρούσα κοινωνική συγκρότηση της Ρωσίας: Ο Πούτιν εκφράζει άραγε μια περίπτωση αυτονόμησης της πολιτικής απέναντι στην οικονομία, ένα είδος βοναπαρτισμού; Ή έχουμε μια συνολικότερη αλλαγή προσανατολισμού της καπιταλιστικής Ρωσίας. Ας μη ξεχνάμε ότι η Σοβιετική Ένωση στο παρελθόν ανταπεξήλθε σε μακροχρόνιους αποκλεισμούς και στρατιωτικές εισβολές μέσω τεράστιας κινητοποίησης λαϊκών δυνάμεων, οι οποίες διέθεταν κοινωνική δύναμη, μια προϋπόθεση που τώρα δεν υφίσταται στη Ρωσία. Πόσο διατεθειμένα είναι τα μονοπώλια στη Ρωσία να στηρίξουν μια εθνοκεντρική στρατηγική και πόση διέξοδο θα βρουν αυτά σε αγορές προς ανατολάς, όπως είναι η διέξοδος που επιδιώκει η ρωσική πολιτική ηγεσία;

Είναι αδύνατον στο άρθρο αυτό, όπου ασχολούμαστε με τα τρέχοντα γεωστρατηγικά προβλήματα της σύγκρουσης στην Ουκρανία, να επιχειρήσουμε μία, έστω και υποτυπώδη, εξέταση των μακροπρόθεσμων τάσεων του σύγχρονου παγκόσμιου καπιταλιστικού (και ναι, ιμπεριαλιστικού με τη Λενινιστική έννοια) συστήματος και των αντιθέσεών του. Θα αρκεστούμε στις άμεσες επιδιώξεις του ΝΑΤΟ και στις δυνητικά εξαιρετικά επικίνδυνες εξελίξεις που μπορεί να προκύψουν σχετικά γρήγορα.

Γ1. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ

Ο άμεσος διακηρυγμένος στόχος των κυρώσεων των ΝΑΤΟικών συμμάχων και των «εταίρων» τους είναι η καταστροφή της Ρωσικής οικονομίας. Έτσι, ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, Bruno Le Maire, ο οποίος υπήρξε αρχιτέκτονας πλήθους κυρώσεων, αν και δεν ανήκει στην πιο εχθρική προς τη Ρωσία ΝΑΤΟική κυβέρνηση, σε συνέντευξή του προς το δημόσιο Γαλλικό ραδιόφωνο[6] είπε ότι «Διεξάγουμε έναν ολοκληρωτικό οικονομικό και χρηματοπιστωτικό πόλεμο κατά της Ρωσίας…Θα προκαλέσουμε την κατάρρευση της Ρωσικής οικονομίας…ο Ρωσικός λαός θα πληρώσει τις συνέπειες». Αργότερα βέβαια προσπάθησε να “διορθώσει” τις δηλώσεις του μετά την παρατήρηση του πρωθυπουργού της Ρωσίας ότι θάπρεπε να προσέχει τα λόγια του επειδή συχνά οι οικονομικοί πόλεμοι μετατράπηκαν σε πραγματικούς—αλλά, «γλώσσα λανθάνουσα τ’ αληθή λέγει».

Πραγματικά, οι οικονομικές κυρώσεις που έχουν παρθεί κατά της Ρωσίας, όπως η κατακράτηση των συναλλαγματικών της αποθεμάτων (κατακρατούνται εκτός Ρωσίας 300 δις δολάρια από το συνολικό αποθεματικό της των 640 δις δολαρίων), κάτω από κανονικές συνθήκες θα αποτελούσαν, επίσης, κανονική αιτία πολέμου. Αλλά είναι σε θέση οι κυρώσεις να «γονατίσουν» τη Ρωσία; Αυτό δεν είναι ακόμη σαφές, αλλά εφόσον η Κίνα, που έχει εξελιχθεί σε οικονομικό γίγαντα, όπως και η Ινδία, προσανατολιστούν προς τις Ρωσικές πρώτες ύλες, με την Κίνα επίσης να ανταλλάσσει τεχνολογία με τη Ρωσία, είναι αμφίβολο αν τα όποια δυσάρεστα αποτελέσματα για τη ρωσική οικονομία θα μπορέσουν να παγιωθούν. Οι δυσκολίες από την απομόνωση του ρωσικού τραπεζικού συστήματος θα είναι προσωρινές, όπως και οι δυσκολίες σε κάποια βασικά βιομηχανικά αγαθά (π.χ. επιβατικά αεροπλάνα ή αυτοκίνητα). Και οπωσδήποτε, ακόμη και αν τελικά η οικονομία της Ρωσίας γονατίσει, αυτό θα αργήσει να συμβεί.

Όμως, σοβαρές συνέπειες θα αντιμετωπίσει και η Δύση που προωθεί τις κυρώσεις και μάλιστα κατά ανομοιόμορφο τρόπο, καθώς οι διάφορες δυτικές καπιταλιστικές οικονομίες έχουν διαφορετικούς βαθμούς εξάρτησης από τη Ρωσία. Είναι χαρακτηριστική η μεγάλη αδυναμία συμφωνίας στην προχθεσινή σύνοδο κορυφής της ΕΕ, η οποία επιλέχτηκε να γίνει αμέσως μετά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ και τη συνάντηση των G7, ώστε να έχει προ-δημιουργηθεί η μεγαλύτερη δυνατή συμφωνία μεταξύ των μελών. Στη σύνοδο η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες (με τη Σλοβενία κολαούζο) ζήτησαν πλήρες εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο/αέριο/κάρβουνο και πλήρη απαγόρευση ελλιμενισμού ρωσικών πλοίων καθώς και διέλευση ρωσικών αυτοκινήτων από τις χώρες της ΕΕ. Αντίθετα όμως, η Γερμανία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και άλλες χώρες απέρριψαν την πρόταση (ο Σολτζ είπε ότι μια τέτοια απόφαση θα βύθιζε τόσο τη Γερμανία όσο και όλη την Ευρώπη στην ύφεση, ο ΝτεΚρου ότι οι συνέπειες θα ήταν ολέθριες και ο Μπετέλ ότι θα πρέπει να κάνουν κράτει προκειμένου να έχουν και άλλες κυρώσεις στη φαρέτρα τους για το μέλλον…! Μέσα στο όλο κλίμα ανοικτής έκφρασης των διαφορών (όπως το χαρακτηρίζει ο Guardian), οι προτροπές του Μπάιντεν στην αρχή της συνεδρίασης, του πρώτου Αμερικανού προέδρου που παρευρέθηκε σε συνάντηση κορυφής της ΕΕ, έμειναν ξεκρέμαστες στον αέρα: «Το μοναδικά πιο σημαντικό πράγμα που είχαμε να κάνουμε στη Δύση είναι να παραμείνουμε ενωμένοι»[7] τους είπε.

Είναι γεγονός ότι η ΕΕ χαρακτηρίζεται από αλλοπροσαλλισμό σε διάφορες πολιτικές της και η ενεργειακή της πολιτική αποτελεί μία από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις. Η παρούσα κρίση οξύνει τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα του ενεργειακού οικοδομήματος της ΕΕ, με αποτέλεσμα στην προχθεσινή διάσκεψη απλά να μεταφερθούν στο μέλλον οι «αποφάσεις» για όλα τα κρίσιμα θέματα. Σχετικά βλ. και το πολύ καλό άρθρο του Γιάννη-Ορέστη Παπαδημητρίου.[8] Το κλίμα της συνάντησης κορυφής της ΕΕ[9] αποτύπωσε χαρακτηριστικά ο Γάλλος δημοσιογράφος, υπεύθυνος για τα Νέα στο Euractiv, με το παρακάτω τουΐτ, όπου γράφει: «Το επίπεδο της σύγχυσης στο κεφάλαιο που αφορά την ενέργεια σε αυτά τα συμπεράσματα [στα οποία παραπέμπω] από τη συνάντηση κορυφής της ΕΕ είναι αρκετά ασυνήθιστο, και έχω δει αρκετά. Η διπλωματία της ΕΕ στα χειρότερά της: ο κάθε ένας πιάνει την πένα και βάζει μια φράση εδώ κι εκεί. Δεν προμηνύει καλό.»

Ακόμα και στην εισήγηση της προέδρου της Κομισιόν για ένωση των δυνάμεων των χωρών μελών ώστε η αγορές φυσικού αερίου να γίνονται με ενιαία διαπραγμάτευση ώστε να μην υφίσταται ανταγωνισμός μεταξύ τους, δεν υπήρξε αποδοχή, δεδομένου ότι πλέον επιτρέπονται και οι χωριστές και οι από κοινού αγορές αφού στο τελικό ανακοινωθέν το σύστημα των από κοινού αγορών περιγράφεται ως «εθελοντικό».[10]

Οι συνέπειες του οικονομικού πολέμου, εκτός από την αφύπνιση του φαντάσματος του στασιμοπληθωρισμού[11], της ενεργειακής κρίσης και της ύφεσης για τις Δυτικές οικονομίες[12], εκτός από την φτωχοποίηση μεγάλου μέρους των δυτικών πληθυσμών, θα έχουν και σοβαρές μακροπρόθεσμες συνέπειες στη χρήση του δολαρίου σαν παγκόσμιου αποθεματικού[13]. Είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθούν αυτές στον σύντομο χρόνο που μεσολάβησε από την κήρυξή του, αλλά θα υπάρξουν επιπτώσεις στο παγκόσμιο σύστημα εμπορικών ανταλλαγών, στην αποθησαύριση από την Κίνα ομολόγων του Αμερικανικού δημοσίου, στην ολοκλήρωση του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος. Από στιγμή σε στιγμή είναι δυνατό να υπάρξουν αλυσιδωτές χρεοκοπίες προκαλώντας ύφεση που δεν έχουμε ξαναδεί. Δύσκολο να πιστέψει κάποιος ότι οι Αμερικανοί δεν είχαν μελετήσει επισταμένα τις επιπτώσεις[14] και δύσκολο να συμπεράνει ότι λειτούργησαν εντελώς μυωπικά με στόχο την καθυπόταξη των Ευρωπαϊκών οικονομιών (που ήδη την πέτυχαν) και την ανατροπή του Πούτιν (που δεν την έχουν, τουλάχιστον όχι ακόμη, επιτύχει), αγνοώντας όμως τις σοβαρότατες μακροπρόθεσμες συνέπειες για το ρόλο του δολαρίου ως παγκοσμίου αποθεματικού.

Πάντως ενδεικτικό μιας ενδεχόμενης προχειρότητας των κυρώσεων είναι ότι έχει επιτραπεί στη Ρωσία να αποπληρώσει από τις 24 Φεβρουαρίου δύο τουλάχιστον κουπόνια τρεχόντων τόκων του χρέους της από τα παγωμένα νομισματικά αποθεματικά της στην Citibank, μετά από οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ, προκειμένου να μη δημιουργηθεί πρόβλημα στις δανείστριες δυτικές τράπεζες, δεδομένου ότι διαφορετικά, μετά την απόφαση της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, η αποπληρωμή αυτών των τόκων θα γινόταν σε ρούβλια[15]. Όμως, αυτό δεν έχει ισχύσει για μια σειρά μεγάλες μονοπωλιακές Ρωσικές εταιρείες, οι οποίες δεν μπόρεσαν να καταβάλουν χρεωστούμενους τόκους σε ξένους πιστωτές στο νόμισμα δανεισμού τους. Είναι αμφίβολο αν θίγεται με τον τρόπο αυτό περισσότερο το ρωσικό τραπεζικό σύστημα από όσο αυτό των δυτικών χωρών, που βλέπουν τα δάνειά τους να μην εξοφλούνται, όπως επίσης είναι αμφίβολη και η νομιμότητα (ντε φάκτο και ντε γιούρε) της ενδεχόμενης κήρυξης των εταιριών αυτών σε χρεοκοπία για τον παραπάνω λόγο.

Επίσης, αν και αναμενόμενο, αξίζει να παρατηρηθεί ότι οι πολύ αυστηρές κυρώσεις των ΗΠΑ δεν περιλαμβάνουν την απαγόρευση πληρωμών σε δολάρια για υπονομευτικούς/προπαγανδιστικούς σκοπούς των ΗΠΑ στη Ρωσία. Έτσι, έχει δοθεί η άδεια από την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ για απευθείας πληρωμές σε δολάρια τόσο στην Κριμαία όσο και στις ΛΔ του Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ από Αμερικανικά ΜΜΕ καθώς και από «ανθρωπιστικές» ΜΚΟ, που αποφάσισαν πρόσφατα να ανοίξουν εκεί γραφεία.[16]

Αλλά ποιος είναι ο γεωστρατηγικός στόχος των κυρώσεων; Πώς, μέσω αυτών, θα ελεγχθούν οι Ρωσικές επιδιώξεις στην Ουκρανία; Αν πάρουμε στα σοβαρά τη στρατηγική που ήδη από το 2018 χαράσσει η Rand Corporation[17] (και με την Rand αυτό οφείλουμε πάντοτε να το κάνουμε), τότε οι Ρώσοι έχουν δίκιο που λένε ότι οι κυρώσεις θα επιβάλλονταν έτσι κι αλλιώς, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Αλλά, το κρίσιμο ερώτημα αυτή τη στιγμή δεν είναι αν οι κυρώσεις γενικά «δουλεύουν» ή «δεν δουλεύουν»[18] στην κατεύθυνση που χάραξαν οι αναλυτές της Rand Corporation. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν αυτές μπορούν σήμερα, και έτσι όπως έχουν επιβληθεί, να ανασχέσουν σε ταχύ χρόνο την επίτευξη των Ρωσικών στόχων στην Ουκρανία;

Αν υποθέσουμε ότι αυτή η ανάσχεση θα συμβεί μέσω της ανατροπής του Πούτιν είτε από τον δυσαρεστημένο λαό είτε από τους δυσαρεστημένους ολιγάρχες, όπως ανοιχτά γράφεται εδώ κι εκεί, εμείς δεν βλέπουμε πώς θα συμβεί αυτό, ιδιαίτερα τώρα που η δημοτικότητά του ανεβαίνει. Βεβαίως, οι λεγόμενοι «ολιγάρχες» πλήττονται, αλλά δεν μοιάζει να ελέγχουν αυτοί τα πολιτικά κέντρα εξουσίας. Ήδη πριν λίγες μέρες o Ανατόλι Τσουμπάι, o γνωστός αρχιτέκτονας των ιδιωτικοποιήσεων α-λα-Ρους επί Γιέλτσιν, παραιτήθηκε από τον μάλλον περιθωριακό ρόλο του «ειδικού απεσταλμένου της Ρωσίας για τις σχέσεις με διεθνείς οργανισμούς επί θεμάτων βιώσιμης ανάπτυξης» διαφωνώντας με τις εξελίξεις στην Ουκρανία και αναχώρησε για το εξωτερικό.[19] Κατά τον Ν. Κωνσταντακόπουλο, «[ο Τσουμπάι] συμβόλιζε κατά κάποιο τρόπο τους δεσμούς και τις ισορροπίες ανάμεσα στη ρωσική Ολιγαρχία, τη ρωσική πολιτική εξουσία και τη Δύση. Η αναχώρησή του συμβολίζει τη διάρρηξη αυτών των δεσμών και ισορροπιών».[20] O Μιχαήλ Φρίντμαν, ολιγάρχης του χρηματοπιστωτικού τομέα που ο ίδιος υφίσταται κυρώσεις (από την ΕΕ και το ΗΒ, αλλά όχι από τις ΗΠΑ), θεωρεί καθαρή αυτοκτονία να τα βάλει κάποιος από την οικονομική ελίτ με τον Πούτιν και θεωρεί ότι όσοι χτυπάνε με κυρώσεις τη ρωσική οικονομική ελίτ προκειμένου αυτή να πιέσει τον Πούτιν, απλά δεν αντιλαμβάνονται πώς λειτουργεί η Ρωσία, πράγμα ιδιαίτερα επικίνδυνο (λέει) για το μέλλον[21]. Τα ποσοστά αποδοχής του Πούτιν από 69% τον Ιανουάριο ανέβηκαν στο 71% τον Φεβρουάριο[22] για να φτάσουν στο 79.6% τη δεύτερη βδομάδα του Μαρτίου[23]. Οι προσωπικές ύβρεις του προέδρου των ΗΠΑ προς τον Πούτιν και οι εκκλήσεις του να ανατραπεί[24], πέρα από την πρωτοτυπία τους ως μέσο επίλυσης πολιτικών διαφορών, φαντάζουν γραφικές και προσδίδουν επιπλέον αίγλη στον πρόεδρο της Ρωσίας[25]. Αν κάποιοι αρχικά είχαν θεωρήσει ότι αποτελούν μέρος κάποιας τακτικής που αποσκοπεί στο να χάσει την ψυχραιμία του ο πρόεδρος της Ρωσίας—άγνωστο για ποιο λόγο—τώρα πλέον μοιάζει ως εάν ο πρόεδρος των ΗΠΑ να έχει περάσει στη σφαίρα του σουρεαλισμού.

Συμπερασματικά, οι οικονομικές κυρώσεις δεν μπορούν να έχουν άμεσο αντίκτυπο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, ενώ οι μακροπρόθεσμες συνέπειές τους είναι πολύ νωρίς ακόμα για να εκτιμηθούν για όλες τις εμπλεκόμενες οικονομίες. Αν το ΝΑΤΟ θέλει όντως να μην επιτρέψει την υλοποίηση των στόχων της Ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης (ουδετεροποίηση-αποστρατικοποίηση της Ουκρανίας, πολύ-πολιτισμική ελευθερία, αναγνώριση των ΛΔ, που μάλλον οδεύουν προς ένωση με τη Ρωσία, κ.λπ.) και κυρίως, αν όντως το ΝΑΤΟ επιδιώκει να συγκρατήσει την κατάρρευση του ουκρανικού στρατού, να τον κρατήσει ανατολικά του Δνείπερου, να ανατρέψει τα τετελεσμένα στην περιοχή της Χερσώνας, να διασώσει τα νέο-ναζιστικά συντάγματα, τότε οφείλει να φέρει κάτι νέο στο γεωστρατηγικό πεδίο.

Στο Γ’ Μέρος του άρθρου θα εξετάσουμε τις εναλλακτικές του ΝΑΤΟ, περιοριζόμενοι στο γεωστρατηγικό πεδίο. Πάντως, προϊδεάζοντας, η κατάσταση των πραγμάτων είναι πιο επικίνδυνη απ’ όσο γίνεται αντιληπτό, ειδικότερα μετά τον συμβιβασμό που φαίνεται να προέκυψε στην προχθεσινή σύνοδο κορυφής του, η οποία ουσιαστικά δίνει πράσινο φως στη διοργάνωση προβοκάτσιας με χημικά, παρόμοια με αυτήν που είδαμε στο παρελθόν στη Συρία και η οποία έδωσε την αφορμή για τη μετακίνηση Αμερικανικών στρατευμάτων στην πολύπαθη αυτή χώρα. Αλλά περισσότερα στο άμεσο μέλλον.

[1] https://tass.com/politics/1427617. Είναι ενδεικτική της εμμονής των φιλο-ΝΑΤΟικών ΜΜΕ στη δική τους αφήγηση η κάλυψη της ενημέρωσης Rudskoy από το Reuters. Κατ’ αυτό: «Η ανακοίνωση μοιάζει να υποδηλώνει την ενδεχόμενη επιλογή πιο περιορισμένων στόχων από τη Ρωσία μετά τη σθεναρή Ουκρανική αντίσταση κατά τον πρώτο μήνα του πολέμου» Βλ. https://www.reuters.com/article/ukraine-crisis-russia-military/russia-says-first-phase-of-ukraine-operation-mostly-complete-focus-now-on-donbass-idUSL5N2VS459

[2] https://newlinesinstitute.org/russia/russian-success-or-failure-in-ukraine-will-define-global-security-for-decades/ To Ινστιτούτο αυτό έχει χαρακτηριστεί από το University of Pennsylvania στη σχετική λίστα κατάταξης ως ένα από τα καλύτερα νέα think tanks κατά το 2020.

[3] Είμαστε στα πρόθυρα συμφωνίας Ρωσίας – Ουκρανίας;

[4] https://tass.com/politics/1427565

[5] Σημαντικό για την ερμηνεία της μακροπρόθεσμης στρατηγικής των ΗΠΑ με στόχο τον εκμηδενισμό της Ρωσίας μέσω της χρήσης κυρώσεων είναι το αναλυτικό και μακροσκελές άρθρο ομάδας ειδικών της Rand Corporation που μπορεί να διαβαστεί στο: https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/research_reports/RR3000/RR3063/RAND_RR3063.pdf . Υπενθυμίζουμε ότι η Rand Corporation είναι ημι-κρατικός οργανισμός των ΗΠΑ με έδρα τη Santa Monica της Καλιφόρνιας, ο οποίος αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση ειδικών μελετών στρατηγικής/αναλύσεις για τους κρατικούς φορείς και υπηρεσίες των ΗΠΑ. Έχει ίσως τις σοβαρότερες, μελετητικής φύσης, αναθέσεις έρευνας από το Αμερικανικό κράτος και τα συμπεράσματά του είναι απολύτως αξιοποιήσιμα. Για παράδειγμα, το λεγόμενο SIOP (Single Integrated Operational Plan) που ορίζει τι θα πράξει κάθε μονάδα με πυρηνικά όπλα του Αμερικανικού στρατού κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, έχει γραφεί ότι συντάχθηκε από τη Rand Corporation. Η προσέγγιση σε ακτίνα αρκετών χιλιομέτρων από την έδρα της Rand είναι απαγορευμένη σε πολίτες «μη φιλικών» προς τις ΗΠΑ χωρών. Στο συγκεκριμένο άρθρο έχει αναφερθεί στην Ελλάδα ο δημοσιογράφος Π. Παπαδομανωλάκης (βλ. https://thepressproject.gr/oti-symvainei-stin-oukrania-echei-graftei-apo-to-institouto-rant).

[6] https://www.euractiv.com/section/politics/short_news/le-maire-backtracks-after-talking-of-economic-and-financial-war-against-russia/

[7] https://www.theguardian.com/world/2022/mar/24/eu-leaders-oil-gas-imports-russia-ukraine

[8] https://kosmodromio.gr/2022/03/26/h-e-e-den-mporei-na-antimetwpisei-thn-e/

[9] Το κείμενο που ειρωνεύεται ο Γάλλος δημοσιογράφος στο https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/03/25/european-council-conclusions-24-25-march-2022/

[10] https://tass.com/economy/1427709

[11] Ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ χτύπησε υψηλό 40 ετών τον Φεβρουάριο https://theconversation.com/why-stagflation-is-an-economic-nightmare-and-could-become-a-real-headache-for-biden-and-the-fed-if-it-emerges-in-the-us-179036

[12] Ο δείκτης οικονομικών προσδοκιών στη Γερμανία σημείωσε την μεγαλύτερη ιστορικά πτώση του φέτος τον Μάρτιο. https://www.aa.com.tr/en/economy/germany-economic-sentiment-collapses-in-march-amid-russia-ukraine-war/2535813

[13] Ο Zoltan Pozsar, στρατηγικός αναλυτής της Credit Suisse εκτιμά ότι περνάμε σε μια νέα παγκόσμια οικονομική τάξη https://finance.yahoo.com/news/credit-suisse-strategist-says-were-172900306.html

[14] Σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις βλ. και το άρθρο του οικονομολόγου Michael Hudson «Με την οικονομική επίθεση στη Ρωσία, η Αμερική πυροβολεί τη δική της αυτοκρατορία του δολαρίου» καθώς και το άρθρο του Κώστα Μελά «Το πάγωμα των συναλλαγματικών διαθεσίμων της Ρωσίας και οι πιθανές παρενέργειες στο διεθνές νομισματικό σύστημα» [στα αγγλικά στο https://mronline.org/2022/03/08/america-shoots-its-own-dollar-empire-in-economic-attack-on-russia/] και https://politicus.gr/367625/to-pagoma-ton-synallagmatikon-diathesimon-tis-rosias-kai-oi-pithanes-parenergeies-sto-diethnes-nomismatiko-systima/

[15] Σχετικά βλ. https://finance.yahoo.com/news/russia-says-debt-payments-abroad-151148208.html. Το ποσό που προκαλούσε αγωνία στους ξένους επενδυτές ήταν ύψους $117 εκατομμυρίων και αποπληρώθηκε τελικά με τον τρόπο που γράψαμε—από τα «παγωμένα» αποθεματικά. Δες και https://www.facebook.com/costis.melolidakis/posts/10222128149456963 καθώς και https://www.facebook.com/costis.melolidakis/posts/10222140550566983

[16] https://tass.com/politics/1427605

[17] Βλ. Υποσημείωση 5, πιο πάνω.

[18] Και η μία και η άλλη άποψη έχουν υποστηρικτές στη Δύση, π.χ. βλ. https://time.com/6150607/why-sanctions-on-russia-wont-work/ και https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2018-08-22/sanctions-russia-are-working

[19] https://www.theguardian.com/world/2022/mar/23/putin-adviser-anatoly-chubais-quits-leaves-russia-invasion-ukraine

[20] Τέλος εποχής: Ο Τσουμπάις φεύγει από τη Ρωσία

[21] https://www.businessinsider.com/mikhail-freedman-says-sanctioned-oligarchs-no-influence-putin-invasion-2022-3

[22] https://www.newsweek.com/vladimir-putin-approval-rating-poll-latest-levada-russia-1687543

[23] https://tass.com/society/1424183?utm_source=google.com&utm_medium=organic&utm_campaign=google.com&utm_referrer=google.com Ακόμη και αν η τελευταία δημοσκόπηση αμφισβητηθεί, η τάση δεν νομίζω ότι αμφισβητείται από κανένα.

[24] “Για όνομα του Θεού, αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία», είπε ο Μπάιντεν για τον Πούτιν στην ομιλία του στην Βαρσοβία το Σάββατο, 26/3, αποκαλώντας τον επίσης «χασάπη»–υπενθυμίζουμε ότι τα κοσμητικά επίθετα με τα οποία στολίζει ο Μπάιντεν τον Πούτιν δίνουν και παίρνουν τον τελευταίο καιρό: «καθαρό απόβρασμα», «εγκληματίας πολέμου», «δολοφονικός δικτάτορας». Στο πρωτοφανές σχόλιο για αλλαγή προέδρου στη Ρωσία, ο εκπρόσωπος της ρωσικής προεδρίας, Ντ. Πεσκόφ, απάντησε θυμοσοφικά ότι τον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας μάλλον πρέπει να τον αποφασίζουν οι λαοί της και όχι ο κ. Μπάιντεν. https://www.theguardian.com/us-news/2022/mar/26/biden-butcher-putin-cannot-be-allowed-to-stay-in-power ενώ επίσης του συνέστησε να συγκρατεί την οξυθυμία του https://tass.com/politics/1427819.

[25] Μιλώντας για τη ψυχολογία που γεννά η επιθετικότητα της Δύσης στους Ρώσους, ο πολιτικά αντίθετος και με τον Πούτιν και με τον πόλεμο στην Ουκρανία συγγραφέας και σκηνοθέτης Α. Νεκράσοφ, που ζει στο εξωτερικό, λέει: «Η πλειοψηφία στη Ρωσία υποστηρίζει τον Πούτιν, γι’ αυτούς ο πόλεμος είναι μια μορφή αντίστασης» https://kosmodromio.gr/2022/03/20/%CE%B7-%CF%80%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CF%88%CE%B7%CF%86%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%81%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1-%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%AF%CE%B6%CE%B5%CE%B9-%CF%84/