Υπάρχουν λύσεις στο πρόβλημα του ενοικίου;

Ας εξετάσουμε μία είδηση που έρχεται από το Βερολίνο και πιθανά μας βοηθήσει να σκεφτούμε λίγο διαφορετικά τα πράγματα σχετικά με το πρόβλημα του ενοικίου στις μεγάλες πόλεις της χώρας και ειδικά στο κέντρο της Αθήνας.

Το Βερολίνο είναι μια πόλη στην οποία πάνω από το 80% των κατοίκων νοικιάζουν το σπίτι τους. Εκτιμάται ότι οι τιμές των ενοικίων αυξήθηκαν κατά 85%  στη διετία 2017-2019. Το ζήτημα του ενοικίου γίνεται ακόμη εντονότερο, αν συνυπολογίσουμε την αύξηση της ανεργίας στο 10,6% στο Βερολίνο το 2020, 2% αύξηση σε σχέση με το 2019 και σχεδόν 5% πάνω από τον εθνικό μέσο όρο. Αυτό το πλαίσιο είναι που δημιούργησε τους όρους για μια μεγάλη αντίδραση κατοίκων και ενοίκων του Βερολίνου ενάντια στα ακριβά ενοίκια τα τελευταία χρόνια.

Πριν από ένα χρόνο, τον Φεβρουάριο το 2020, ο κυβερνητικός συνασπισμός των SPD – Die Linke – Πράσινων, έθεσε σε ισχύ στην πόλη του Βερολίνου πλαφόν ενοικίου. Αυτό σήμαινε ότι, για όλα τα διαμερίσματα που χτίστηκαν μετά το 2014, τα ενοίκια θα πάγωναν στο ύψος που βρίσκονταν στις 18 Ιουλίου του 2019. Οι ιδιοκτήτες δεν θα μπορούσαν να αυξήσουν το ενοίκιο για 5 χρόνια.

Αμέσως επενδυτικοί κύκλοι, μεσιτικά γραφεία και εταιρίες που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους μεγάλο κτιριακό απόθεμα έσπευσαν να κατηγορήσουν το μέτρο ως εγκληματικό. Η συντεταγμένη αυτή επίθεση έχει ενδιαφέρον για το πώς μπορεί να δημιουργηθεί πραγματικό μέτωπο απέναντι σε ένα υπαρκτό ζήτημα. Οι επιχειρηματικοί κύκλοι κατέφυγαν στο αντίστοιχο Συμβούλιο της Επικρατείας για να καταγγείλουν ως αντισυνταγματικό το μέτρο.  Επίσης ο δημόσιος λόγος κατακλύστηκε από τις φωνές της αγοράς που κατηγορούσαν το πλαφόν στα ενοίκια ως αναποτελεσματικό. Τέλος, οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες ακινήτων έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να αποδειχτεί ότι το μέτρο ήταν αναποτελεσματικό. Οι ιδιοκτήτες σπιτιών που ήταν μέσα στην κατηγορία του πλαφόν πάγωσαν τις ενοικιάσεις, αναμένοντας την απάντηση του συνταγματικού δικαστηρίου του Βερολίνου, καθώς  κανείς δεν θα ήθελε να νοικιάσει το σπίτι του σε χαμηλότερη τιμή. Το πρόβλημα της κατοικίας στο Βερολίνο έγινε για μερικούς μήνες ακόμα μεγαλύτερο. Όποιος ήθελε να νοικιάσει σπίτι είτε δεν θα έβρισκε επειδή οι ιδιοκτήτες δεν τα είχαν πλέον προς ενοικίαση, ή αν έβρισκε κάποιο νεόδμητο το ενοίκιό του θα ήταν δυσπρόσιτο.

Τι συνέβη τελικά;

Πριν ένα μήνα το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο του Βερολίνου έκρινε αντισυνταγματική την επιβολή πλαφόν στο ύψος των ενοικίων από την τοπική κυβέρνηση του κρατιδίου του Βερολίνου.

Η αιτιολόγηση; Το 2015 η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας είχε εισάγει νόμο σύμφωνα με τον οποίο ο ιδιοκτήτης ενός ακινήτου θα μπορούσε να προχωρά σε αύξηση του ενοικίου κατά 10% ετησίως. Αυτή η απόφαση ήταν η αφορμή για να κριθεί αντισυνταγματικό το πλαφόν του 2020, καθώς το συνταγματικό δικαστήριο έκρινε ότι υπάρχει ήδη νομοθεσία σε ισχύ που αφορά το συγκεκριμένο ζήτημα.

Γιατί είναι σημαντική για εμάς η παραπάνω είδηση; Γιατί το ζήτημα του σπιτιού είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα ενός νέου ανθρώπου στην Αθήνα σήμερα. Και γιατί το παράδειγμα του Βερολίνου αποδεικνύει ότι τίποτα σε αυτή τη ζωή δεν πρέπει να το παίρνουμε σαν δεδομένο.

Ας μην παίρνουμε σαν δεδομένο λοιπόν ότι το ενοίκιο ήταν, είναι και θα είναι ο μισός μας μισθός. Ας πάρουμε όμως σαν δεδομένα τρία πράγματα:

Το πρώτο είναι ότι δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξει ευνοϊκή ρύθμιση προς όφελος των εργαζόμενων ή των μικρομεσαίων στρωμάτων της κοινωνίας χωρίς την μαζική συμμετοχή του εργαζόμενου κόσμου. Σίγουρα ένα αίτημα σε σχέση με τα ενοίκια θα έβρισκε σήμερα πολλούς υποστηρικτές, ειδικά στην Αθήνα. Όμως χρειάζεται κινητοποίηση, μαζική συμμετοχή και διάρκεια σε ένα τέτοιο αγώνα. Αυτό έγινε στο Βερολίνο, ακόμα και αν στο τέλος καταγράφεται μια οπισθοχώρηση.

Το δεύτερο πράγμα για το οποίο πρέπει να είμαστε σίγουροι είναι ότι μια τέτοια διεκδίκηση θα βρει απέναντί της πολλούς αντίπαλους, ειδικά όσους έχουν επενδύσει στην αγορά ακινήτων και αυτοί πλέον είναι πολλοί. Κινέζοι, Ισραηλινοί, Ρώσοι και λοιποί επενδυτές έχουν αλλάξει το dna του αποθέματος ακινήτων στην Αθήνα…

Το τρίτο και το βασικότερο είναι ότι με τον μισθό του, ένας νέος εργαζόμενος σήμερα στην Αθήνα, δεν μπορεί να νοικιάσει ένα αξιοπρεπές διαμέρισμα. Τα μαθηματικά είναι συγκεκριμένα και τα γνωρίζουν όλοι. 700€ καθαρά (σε μια πολύ καλή περίπτωση) για ενοίκιο, κοινόχρηστα, ρεύμα, νερό, ίντερνετ, πετρέλαιο (για όσους έχουν θέρμανση) και φαγητό φτάνουν – δεν φτάνουν. Και συζητάμε για την επιβίωση. Όχι για την καλοπέραση. Όχι για το να υπάρχουν κάποια λεφτά στην άκρη για ώρα ανάγκης. Όχι για το να μπορείς να πας ένα ταξίδι, ένα θέατρο, ένα γήπεδο, να επισκεφτείς ένα μουσείο. Όχι για να μπορείς να αποταμιεύεις.

Το ζήτημα των ενοικίων μπορεί και πρέπει να τεθεί τώρα. Ένας νέος εργαζόμενος δουλεύει εξοντωτικά ωράρια και δεν μπορεί να φύγει από το πατρικό του. Υπολογίζει στις οικονομίες των γονιών του για το μέλλον του γιατί δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητος, και όλοι γνωρίζουν πως το θέμα του σπιτιού παίζει τρομερά μεγάλο ρόλο στην ανεξαρτησία ενός ανθρώπου. Υπάρχουν λύσεις;

Αυξημένοι αξιοπρεπείς μισθοί. Να μπορεί ένας νέος εργαζόμενος να ζήσει από τη δουλειά του.

Αύξηση του επιδόματος ενοικίου το οποίο σήμερα είναι στα 70€/μήνα δηλαδή 70*12=840€ καλύπτει δηλαδή τρία περίπου ενοίκια.

Αύξηση του εισοδηματικού κριτηρίου το οποίο σήμερα ξεκινάει από τα 7000€, δηλαδή στα 585€/μήνα). Αλήθεια μπορεί κανείς με 650€ να νοικιάσει σπίτι άνετα; Ακόμα και στο σημερινό επίδομα να ήταν δεν θα μπορούσε.

Να μπει πλαφόν ενοικίου στην αγορά. Δεν γίνεται διαμερίσματα του ’60 και του ’70 με ξύλινα κουφώματα και αντίστοιχης ενεργειακής κλάσης, σπασμένα πλακάκια και είδη υγιεινής πεντηκονταετίας να νοικιάζονται 300 ή 350€.

Να καταργηθεί ο ΕΝΦΙΑ. Είναι κατανοητό ότι ένας ιδιοκτήτης ακινήτου που έτυχε να κληρονομήσει ένα διαμέρισμα στην Αθήνα δεν μπορεί να απορροφήσει τον φόρο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα πληρώνουμε εμείς τον ΕΝΦΙΑ χωρίς να έχουμε καν στην περιουσία μας κάποιο ακίνητο.

Λάμπης Παπαθανασίου

Ο Λάμπης Παπαθανασίου αρθρογραφεί για το antapocrisis.