2ος Μύθος: “Το Πολυτεχνείο έφερε τη Χούντα του Ιωαννίδη”

Η αποκαθήλωση του Πολυτεχνείου, ειδικά τα τελευταία χρόνια, απέκτησε τον πιο τοξικό μύθο της. Αυτός είναι ότι το Πολυτεχνείο όχι απλά δεν συνέβαλε στο να πέσει η Χούντα, αλλά το αντίθετο: προκάλεσε την Χούντα του Ιωαννίδη, σκληρότερη και πιο βάναυση, η οποία μάλιστα οργάνωσε το πραξικόπημα στην Κύπρου ενάντια στον Μακάριο και ευθύνεται για τον Αττίλα του Ιούλη του ‘74.

Το έμμεσο συμπέρασμα από αυτά είναι ότι το Πολυτεχνείο ίσως καλύτερα να μην γινόταν.

Η οπτική αυτή δεν είναι καινούργια. Εκφράστηκε από τον ιστορικό αναθεωρητισμό της αστικής τάξης για όλες τις κορυφαίες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, κάθε φορά που υπήρχε εξέγερση, επανάσταση και αντίσταση. Για τον αστικό αναθεωρητισμό θα ήταν καλύτερο στην Κατοχή να μην υπήρχε Αντίσταση γιατί η Αντίσταση προκαλούσε τη δυσανάλογη απάντηση των κατακτητών. Ίσως και το 1821 θα ήταν καλύτερο να μην υπήρχε επανάσταση γιατί προκάλεσε εκατόμβες νεκρών, θηριωδίες και σφαγές. Εμμέσως αλλά σαφώς μας υποβάλει στη σκέψη ότι είναι προτιμότερη η αναμονή για την ελευθερία και τη δημοκρατία από τον εξωτερικό παράγοντα, που κάποια στιγμή θα δεήσει και θα καταδεχτεί να ασχοληθεί με την ελευθερία και την ανεξαρτησία των αδύναμων συμμάχων του.

Ανεξάρτητα όμως από τις ιδεολογικές χρήσεις, ο μύθος ότι το Πολυτεχνείο έφερε τον Ιωαννίδη καταρρίπτεται από την ίδια την ιστορική έρευνα αλλά και τη λογική.

Η απόπειρα φιλελευθεροποίησης το 1973 διχάζει τη Χούντα σε δύο παρατάξεις. Η σκληροπυρηνική εκφράζεται από τον Ιωαννίδη και από στρατιωτικούς που έβλεπαν αρνητικά τα μέτρα χαλάρωσης του καθεστώτος και το σταδιακό πέρασμα σε πολιτική λύση. Η πλευρά Παπαδόπουλου, με πληθώρα προσωπικών φιλοδοξιών, στηρίζει τη φιλελευθεροποίηση και το πείραμα Μαρκεζίνη. Αυτός ο διχασμός δεν είναι πρωτοφανής στην πολιτική ιστορία. Ένα αντιδημοκρατικό καθεστώς που αντιμετωπίζει αδιέξοδα και διλήμματα, προκαλεί αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε μια πιο σκληρή και μια πιο μετριοπαθή πτέρυγα. Αυτό συνέβη και στην προκειμένη περίπτωση.

Τμήμα του καθεστώτος που δεν έβλεπε θετικά τη φιλελευθεροποίηση Παπαδόπουλου είχε ήδη αποφασίσει από τον Σεπτέμβριο του 1973 να κινηθεί εναντίον του. Είχε μάλιστα από τότε εμπλακεί και στην Κύπρο, ετοιμάζοντας το πραξικόπημα που λίγους μήνες μετά θα ανέτρεπε τον Μακάριο και θα έδινε ευκαιρία στην Τουρκία να εισβάλει με τον Αττίλα 1 και 2.

Αλλά και πέραν της ιστορικής αλήθειας, η λογική λέει ότι η κίνηση Ιωαννίδη δεν είναι δυνατόν να οργανώθηκε, να προετοιμάστηκε, να βρήκε συμμαχίες και συναινέσεις και τέλος να εκδηλωθεί, εντελώς αναίμακτα, μόλις μία εβδομάδα μετά το Πολυτεχνείο.

Αυτό σημαίνει ότι το Πολυτεχνείο έδωσε την αφορμή, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν ήταν η αιτία για την ανατροπή της κυβέρνησης Μαρκεζίνη και το “πραξικόπημα μέσα στο πραξικόπημα” που οργανώθηκε από τον αρχηγό της ΕΑΤ ΕΣΑ. Ο ορίζοντας άλλωστε των εκλογών (προγραμματισμένων για τον Φεβρουάριο του 1973) ήταν και αυτός που καθόριζε το απώτατο όριο της κίνησης των σκληροπυρηνικών ενάντια στον Παπαδόπουλου. Πριν γίνουν εκλογές, το κίνημα Ιωαννίδη θα είχε εκδηλωθεί. Το Πολυτεχνείο μπορεί να επιτάχυνε τα πράγματα κατά λίγες ημέρες ή εβδομάδες, καθώς απέδειξε ότι ο Παπαδόπουλος δεν μπορούσε πλέον να διατηρήσει τον έλεγχο των εξελίξεων. Σημειωτέον ότι τις εκλογές τις έβλεπε θετικά ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής Δεξιάς (Αβέρωφ, Ράλλης), με ένα άλλο τμήμα της (Κανελλόπουλος), μαζί με το Κέντρο να προκρίνει την αποχή, ενώ μέχρι και το ΚΚΕ εσ. έβλεπε θετικά μια σταδιακή πορεία που δημιουργούσε το ενδεχόμενο εξόδου από τη δικτατορία. Αυτή η εξέλιξη δεν ήταν αποδεκτή από το σκληροπυρηνικό κομμάτι της Χούντας, το οποίο οργάνωνε την αντεπίθεσή του.

Το Πολυτεχνείο αποκάλυψε σε όλη του τη γύμνια την αποσταθεροποίηση και τις αντιφάσεις του φασιστικού στρατοπέδου, όξυνε τις σχέσεις ανάμεσα στους στρατιωτικούς και στον πολιτικό κόσμο, αποσταθεροποίησε τη χουντική εξουσία, επιταχύνοντας ίσως την κίνηση γραναζιών που όμως είχαν ήδη τοποθετηθεί στη θέση τους από σχεδιασμούς ξένους προς το αντιδικτατορικό δημοκρατικό κίνημα. Και φυσικά, σε κάθε περίπτωση, η ιστορία δεν εξελίσσεται μέσα σε γυάλα. Δεν είναι εργαστηριακό πείραμα όπου κάθε δράση έχει συγκεκριμένη αντίδραση, και επομένως κάθε κίνημα σαν το Πολυτεχνείο θα έφερνε αναπόφευκτα μια πιο αντιδραστική εξέλιξη.

Αν αυτά ισχύουν, από πού προκύπτει ο μύθος ότι η εξέγερση “έφερε” τη Χούντα Ιωαννίδη, και άρα κατ’ επέκταση το πραξικόπημα στην Κύπρο και την εισβολή του Αττίλα;

Προκύπτει από την ανάγκη των υβριστών του Πολυτεχνείου να ταυτίσουν κάθε εξέγερση με αρνητικές, επιζήμιες εξελίξεις. Από την πρόθεσή τους να κακολογήσουν την έννοια της Αντίστασης, του Αγώνα και της μαζικής πάλης.

Αν μια εξέγερση σαν το Πολυτεχνείο, ανεξάρτητα των αγνών προθέσεων των αγωνιστών του (τις οποίες όλοι βεβαίως παραδέχονται), καταλήγει να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα από τους στόχους της, τότε κάθε εξέγερση, πρέπει να είναι εκ φύσεως παράγοντας αποσταθεροποίησης ή και οπισθοδρόμησης. Όταν οι λαοί και τα έθνη αγωνίζονται, τα αποτελέσματα είναι αρνητικά. Είναι προτιμότερες οι ομαλές, σταδιακές, συμφωνημένες και συναινετικές αλλαγές. Αυτή είναι η ρίζα του σύγχρονου ιστορικού αναθεωρητισμού.

Με αυτόν τον τρόπο διαπαιδαγωγείται μια ολόκληρη κοινωνία στο ραγιαδισμό, στην αναμονή, στην αναζήτηση προστασίας από τις ξένες δυνάμεις. Και ταυτόχρονα, δίνει την αφορμή, μαζί με το ανάθεμα προς την εξέγερση, να μοιρολογούν ορισμένοι τη “χαμένη ευκαιρία της φιλελευθεροποίησης” που αν δεν χανόταν, θα οδηγούσε σε μια ομαλή και μακρά περίοδο μετάβασης, συνύπαρξης δικτατορίας – δημοκρατίας, χωρίς τον μεταπολιτευτικο ριζοσπαστισμό, ο οποίος για τη Δεξιά και το ακραίο Κέντρο είναι η αιτία όλων των δεινών.