Μια μεγάλη νίκη που φοβίζει

Η κοινωνική έκρηξη που ταράζει τη Γαλλία και όλη την Ευρώπη έχει πολλαπλή σημασία. Αποτελεί αποτύπωση της στιγμής κατά την οποία τα στρώματα και οι τάξεις που τσακίζονται από την παγκοσμιοποίηση (και ειδικά την ευρωπαϊκή εκδοχή της) εξεγείρονται μαζικά και άγρια, έχοντας όμως πλατιά κοινωνική αποδοχή. Η μεγάλη κοινωνική συναίνεση προς τα Κίτρινα Γιλέκα, παρά την τρομακτική καταστολή και τον πόλεμο που δέχονται από κόμματα, ΜΜΕ, κυβέρνηση, σημαίνει ότι αντικειμενικά, ενώνονται πολλά και διαφορετικά στρώματα, τάξεις, κατηγορίες που ασφυκτιούν, απορρίπτονται, συμπιέζονται. Κεντρικό στοιχείο στη συγκεκριμένη εξέλιξη είναι το ταξικό (φόροι, εισοδήματα, μισθοί, ακρίβεια) αλλά και ευρύτερα αυτό της προσωπικής – κοινωνικής αξιοπρέπειας. Αυτό αποτελεί την υλική βάση της κοινωνικής έκρηξης που ζει η Γαλλία, και υπό άλλες συνθήκες θα ήταν μια σημαντική ευκαιρία για να υπάρξουν κοινωνικές και πολιτικές ανατροπές.

Τα Κίτρινα Γιλέκα δεν έχουν άμεση πολιτική εκπροσώπηση. Όχι επειδή κυριαρχεί το απολίτικο στοιχείο, αλλά επειδή τα κόμματα και το πολιτικό σύστημα στην Ευρώπη, έτσι όπως είναι διαμορφωμένα, αδυνατούν να εκφράσουν τα κοινωνικά κομμάτια που βλέπουν τη θέση τους να χειροτερεύει. Η Αριστερά προσπαθεί να στείλει το παιχνίδι στο Κοινοβούλιο και να πείσει ότι τα Κίτρινα Γιλέκα υιοθετούν τα αιτήματά της ώστε να κεφαλαιοποιήσει το κίνημα εκλογικά. Η Άκρα Δεξιά, αφού βολεύτηκε με τη συλλήβδην χρέωση των Κίτρινων Γιλέκων στο φασισμό και στη Λεπέν, έσπευσε, όταν τα πράγματα ζόρισαν, να αποστασιοποιηθεί από το κίνημα εκφράζοντας τον Νόμο και την Τάξη. Οι περισσότεροι ηγέτες των Κίτρινων Γιλέκων είναι βγαλμένοι από τις διαδικτυακές κοινωνικές πλατφόρμες αποδεικνύοντας όχι απλά τις δυνατότητες των κοινωνικών δικτύων, αλλά το τεράστιο κενό πολιτικής εκπροσώπησης. Το πολιτικό κενό ωστόσο δεν σημαίνει ότι το κίνημα δεν έχει χρώμα προοδευτικό και ριζοσπαστικό. Το χρώμα δεν προκύπτει ούτε από τις κόκκινες σημαίες, ούτε από τα αντικαπιταλιστικά συνθήματα, ούτε από τις αναφορές στον Μάη του 68 και στην πολυτάραχη πολιτική ιστορία της Γαλλίας, παρόλο που όλα αυτά μπορεί να είναι βοηθητικά. Το προοδευτικό χρώμα προκύπτει από την ίδια τη φύση της κινητοποίησης και τα συνθήματα – αιτήματα που ενώνουν μια μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία. Τα Κίτρινα Γιλέκα εκφράζουν αυτούς που γίνονται φτωχότεροι. Αυτό από μόνο του και αντικειμενικά, είναι θετικό. Είναι απαραίτητος όρος και αναγκαία συνθήκη.

Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη κοινωνική έκρηξη στην Ευρώπη, μετά τις ελληνικές πλατείες των αρχών της κρίσης. Η ελληνική περίπτωση (και η αντίστοιχη ιταλική ή ισπανική εκείνης της περιόδου) εξέφρασε τις πρώτες αντιδράσεις στην ευρωπαϊκή εκδοχή της καπιταλιστικής κρίσης, που πήρε τη μορφή των μνημονίων. Υπήρχε ελπίδα και πολιτική κεφαλαιοποίηση, με την προσδοκία ότι μπορεί τα πράγματα να πάνε διαφορετικά. Στη σημερινή Γαλλία (και σε ενδιάμεσες εκλογικές ή δημοψηφισματικές αναμετρήσεις όπως το ιταλικό δημοψήφισμα ή το βρετανικό Brexit), επιβεβαιώνεται καθαρά ότι, παρά τις προσδοκίες επούλωσης των πληγών της ΕΕ, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα βρίσκεται σε κρίση. Μετά τους ελληνικούς τριγμούς του 2015, η Ευρώπη διαχειρίστηκε πολιτικά την κατάσταση με αλλεπάλληλες νίκες του μπλοκ της κλασικής νεοφιλελεύθερης λιτότητας και των συμμάχων του. Παρόλα αυτά το κοινωνικό υπέδαφος βράζει. Τα Κίτρινα Γιλέκα αποτελούν μια οδυνηρή υπενθύμιση για αυτό. Η σημερινή Γαλλία, προστίθεται στην πολιτική αστάθεια της Γερμανίας, στην κυβερνητική κρίση της Μ. Βρετανίας, στην κόντρα της Ιταλικής κυβέρνησης με την Κομισιόν. Ο συνδυασμός μιας κοινωνίας που δεν ανέχεται άλλη υποτίμηση της ζωής της και μιας πολιτικής εκπροσώπησης που δεν μπορεί να διαχειριστεί τα πράγματα με τον ομαλό τρόπο που το επιθυμεί, θα μπορούσε να δημιουργήσει εκρηκτικές – σε βάθος – καταστάσεις. Επί του προκειμένου απλά επιβεβαιώνεται ότι το πολιτικό και κοινωνικό DNAτης Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν αλλάζει και δεν μετασχηματίζεται.

Η αντιμετώπιση των Κίτρινων Γιλέκων από την κυβέρνηση Μακρόν είναι εικόνα από το μέλλον μιας Ευρώπης που στη θεωρία και στην Πνύκα πουλάει διαφωτισμό και δημοκρατία, αλλά στην πράξη ασκεί αυταρχισμό. Οι πλαστικές σφαίρες, οι στρατιωτικού τύπου επιχειρήσεις και τα τεθωρακισμένα στους δρόμους δεν είναι απλά υπενθύμιση ότι και στο παρελθόν η παλιά καλή ευρωπαϊκή δημοκρατία συχνά πυκνά κατέφευγε στη δικτατορία και στο φασισμό. Είναι και προειδοποίηση ότι και σήμερα και στο μέλλον, ο ευρωπαϊκός πολιτικός πολιτισμός δεν θα διστάσει να καταφύγει στην ακραία αιματηρή βία, εφάμιλλη με αυτή των τριτοκοσμικών δικτατοριών, για να χτυπήσει τις κοινωνικές αντιδράσεις. Η πολυκομματικής προέλευσης στήριξη στον υπάλληλο των τραπεζών, Μακρόν, οι εξ αριστερών (όσο εξ αριστερών είναι) κριτικές στον λαϊκισμό, η υποχώρηση της Λεπέν από την έμμεση στήριξη στην κοινωνική έκρηξη, σημαίνει ότι διαμορφώνεται ένα ενιαίο μπλοκ από τη σοσιαλδημοκρατική Αριστερά μέχρι την άκρα δεξιά που δίνει ψήφο ανοχής στο τυπικό νεοφιλελεύθερο πολιτικό προσωπικό γιατί δεν μπορεί να φανταστεί τίποτα διαφορετικό.

Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω απο την Ευρώπη. Το φάντασμα της αναζήτησης εναλλακτικής λύσης σε αντίθεση με την ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση, την ευρωζωνική λιτότητα, τη νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα, που είναι η απάντηση στην καπιταλιστική κρίση-χρεοκοπία. Το λαικό συλλογικό «ασυνείδητο» γνωρίζει τους εχθρούς του. Οι πλούσιοι, οι «ελίτ», οι αστοί και όλοι οι οργανισμοί και οι θεσμοί της παγκοσμιοποίησης βρίσκονται στο στόχαστρο. Η αναζήτηση μοιάζει να εγκλωβίζεται προσωρινά στα δύο χρεωκοπημένα συστήματα, του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και του πραγματικού καπιταλισμού. Η αναζήτηση κινείται σαν ένα εκκρεμές δεξιά και αριστερά. Ολοένα και περισσότερο υπερβαίνει τα συστημικά κόμματα, τα φθαρμένα πρόσωπα, τα ξεπερασμένα απο την ιστορία κόμματα. Το προς τα που θα καταλήξει αφορά τα «υποκείμενα» και τις «πρωτοπορίες». Σε αυτά τα κινήματα και τις αναζητήσεις ας μην ψάχνουμε οπωσδήποτε τις κόκκινες σημαίες.

Έχουμε μια μεγάλη νίκη. Μια νίκη με πολλά και αισιόδοξα συμπεράσματα. Πρώτο συμπέρασμα είναι ότι οι από πάνω φοβούνται το επίμονο και μαζικό κίνημα των από κάτω και μπορεί να υποχωρήσουν. Η θεωρία του μονόδρομου ηττήθηκε. Υπάρχουν και διαφορετικοί δρόμοι, όπως αλλωστε και κόσμοι. Οι διεκδικήσεις που θρυμματίζουν την λιτότητα μπορεί να είναι εφικτές, αποτελεσματικές και νικηφόρες. Ένας αγώνας που γεννιέται για την τιμή του πετρελαίου, μετασχηματίζεται σε πολιτικό αγώνα («Μακρόν παραιτήσου»), χωρίς να έχει εναλλακτική κυβερνητική πρόταση, χωρίς να φοβάται για το αύριο. Το τρίπτυχο διεκδικήσεις, λαικό πρόγραμμα ενάντια στην ευρωζωνική λιτότητα και λαικό κίνημα, μπορεί να επιβάλλει λύσεις ενάντια στην οποιαδήποτε κυβερνητική εξουσία. Η ένοχη και εκκωφαντική σιωπή του κόμματος και της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ δείχνει ότι το μνημόνιο ήταν επιλογή τους και όχι βολικός μονόδρομος που αίρει τις αμαρτίες τους. Δείχνει επίσης ότι φοβούνται πως η επομένη περίοδος, αυτή των διεκδικητικών κινημάτων, θα τους προσπεράσει και θα τους ξεσκεπάσει ολοσχερώς. Αποδεικνύει ότι το δίλημμα ΣΥΡΙΖΑ ή ΝΔ, είναι ψεύτικο γιατί ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ είναι όμοια κόμματα, που υπηρετούν το ίδιο πλαίσιο, την ίδια πολιτική (όπως άλλωστε και ο Μακρόν). Ένα ακόμα σημαντικό συμπέρασμα είναι πως χρειαζόμαστε μια λαϊκή Αριστερά που να έχει και παλεύει μια γενική διεθνιστική γραμμή ενάντια στην ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση, που να έχει και να παλεύει ενα λαικό πρόγραμμα ενάντια σε λιτότητα, φτώχεια και ανεργία, που να ανιχνεύει, οικοδομεί και αγωνίζεται κάθε μέρα σε όλες τις κοινωνικές σχέσεις για έναν διαφορετικό κόσμο, τον κόσμο του κομμουνισμού.

Τριάντα χρόνια πριν, ένας παλαίμαχος και μέχρι το τέλος κομμουνιστής, μιλώντας για το τι πρέπει να γίνει στην Αριστερά, είχε πει ότι πρέπει να «οικοδομήσουμε το κόμμα των φτωχών». Αυτή η βασική και απλή αλήθεια ξεχνιέται. Η Αριστερά, και ειδικά η κομμουνιστική Αριστερά μπορεί να υπάρξει μόνο ως έκφραση των φτωχών. Το ταξικό στοιχείο είναι αντικειμενικά το κυρίαρχο. Όχι με την απλοϊκή εκδοχή της αναμονής μιας καθαρής «εργατικής» κινητοποίησης με συνδικάτα και συνελεύσεις που παλεύει ενάντια στη «δική της» αστική τάξη. Στη Γαλλία έχουμε μεσαία στρώματα που συμπιέζονται, μικροαστοί που προλεταριοποιούνται, κάτοικοι της υπαίθρου που τσακίζονται από τους φόρους και την ακρίβεια και φυσικά το κλασικό εργατικό στοιχείο. Αυτά συνιστούν τη γεωγραφία των Κίτρινων Γιλέκων. Δυστυχώς, στην Ευρώπη, επί δεκαετίες οικοδομήθηκε μια Αριστερά που δεν ενδιαφέρεται να εκφράσει τα συμφέροντα των φτωχών. Δεν συγκροτείται πάνω στο ταξικό στοιχείο. Μπορεί να αερολογεί για τις τάξεις, αλλά στην πράξη ενδιαφέρεται και συγκροτείται πάνω στο ιδεολογικό και πολιτιστικό – ιστορικό φορτίο. Έχουμε μια Αριστερά των δικαιωμάτων, του διαφωτισμού, της αποδοχής της διαφορετικότητας, του αντι-εθνικισμού, της αποδοχής της διάλυσης του εθνικού κράτους χάριν των πολυεθνικών ολοκληρώσεων. Η κεντρική σημαία της Αριστεράς δεν ορίζεται από την τάξη και τις τάξεις που θέλει να εκφράσει. Αποτέλεσμα είναι η κοσμοπολίτικη εκδοχή της Αριστεράς να βλέπει λαϊκισμό, εθνικισμό και ολίγη από φασισμό στα Κίτρινα Γιλέκα και η υπόλοιπη να περιμένει να δει το πλαίσιο και τα αιτήματα για να αποφασίσει. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχει χωνευτεί το γνωστό ρητό για την «καθαρή κοινωνική επανάσταση που δεν πρόκειται να τη δει ποτέ και κανένας». Ακόμη περισσότερο όμως, δεν έχει χωνευτεί ότι χρειαζόμαστε μια πολιτική έκφραση των κοινωνικών στρωμάτων που συμπιέζονται και όχι φληναφήματα, δίχως ουσία και πράξη, για την εργατική τάξη.

Με τον ίδιο τρόπο που ένας Γάλλος θα έβλεπε την Ελλάδα πριν έξι χρόνια και θα σιχτίριζε ότι τίποτα δεν γίνεται εναντίον της λιτότητας και του νεοφιλελεύθερου ζουρλομανδύα στην Ευρώπη, σήμερα ένας Έλληνας σιχτιρίζει τα ελληνικά πράγματα θεωρώντας ότι ο ελληνικός λαός ηττήθηκε οριστικά και αμετάκλητα και θα έχουμε αυτή την κατάσταση μέχρι να σβήσει ο ήλιος. Αν διδάσκει κάτι η Γαλλία είναι ότι η κατάσταση στην Αριστερά δεν αποτελεί κατ’ ανάγκη δείκτη της κοινωνικής αναστάτωσης και το καζάνι μπορεί να σπάσει σε ανύποπτο χρόνο. Αυτό δεν σημαίνει άγνοια του προβλήματος, αδιαφορία για το μέγεθος και το εύρος των κινήσεων ανάταξης της κατάστασης, ή χαζοχαρούμενες τοποθετήσεις εκλογικού κρετινισμού. Σημαίνει όμως ότι ο πολιτικός γύψος δεν συνεπάγεται και κοινωνικό νεκροταφείο και ότι όσοι θέλουν να είναι χρήσιμοι πρέπει να είναι και έτοιμοι.