Ιδιωτική η παιδεία, ιδιωτική η υγεία, ιδιωτική και η αλληλεγγύη: αυτό είναι το πρόβλημα με τον “Άλλο άνθρωπο”

Το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι ο τζόγος που έπαιζε ο ιδρυτής της κουζίνας με λεφτά που (φέρεται ότι) προέρχονταν από δωρεές. Το πρόβλημα είναι ότι έφτασε να ιδιωτικοποιηθεί μέχρι και η αλληλεγγύη. Αυτό είναι το τραγικό, ανεξάρτητα από το αν ο Πολυχρονόπουλος και ο κάθε Πολυχρονόπουλος, υποκύπτει ή αντιστέκεται στον πειρασμό της υπεξαίρεσης.

Το να έχει κάθε πεινασμένος ένα δωρεάν πιάτο φαΐ αφέθηκε από τη συλλογική ευθύνη στην ατομική δυνατότητα. Η αλληλεγγύη μετασχηματίστηκε από κρατική υποχρέωση σε ιδιωτική πρωτοβουλία. Η οργανωμένη κοινωνία με την πολιτική της έκφραση, δηλαδή το ίδιο το κράτος, αποσύρθηκε από τις υποχρεώσεις της. Το κράτος τσαλαπάτησε τη συνταγματική επιταγή να φροντίζει για την επιβίωση και την ευημερία των πολιτών του. Ενδιαφέρθηκε για την ευημερία του κεφαλαίου, των τραπεζών, των επενδυτών. Οι πολίτες μπορούσαν να πεινάνε, να αυτοκτονούν, να παθαίνουν κατάθλιψη, να χάνουν τα σπίτια τους, να βλέπουν τα παιδιά τους να μεταναστεύουν ή να παρακολουθούν τον μισθό τους να τελειώνει τη δεύτερη εβδομάδα του μήνα. Το σύγχρονο καπιταλιστικό κράτος δεν συγκινείται από τέτοιες λεπτομέρειες.

Το κενό ανέλαβαν να το καλύψουν πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, λιγότερο ή περισσότερο συλλογικές, αλλά σε κάθε περίπτωση ιδιωτικές. Αντίστοιχα κενά, στην υποδοχή των προσφύγων και των μεταναστών, στην προστασία του παιδιού, στην αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, και σε πλήθος άλλων ζητημάτων, ανέλαβαν να τα καλύψουν Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Θεωρητικοποιήθηκε μάλιστα η μη-κρατική και η εξω-κρατική πρωτοβουλία όχι απλά ως ικανή να αναπληρώσει το κενό, αλλά και ως η μόνη που μπορεί να το κάνει (“Μόνο ο λαός σώζει τον λαό” – αλήθεια;). Ήταν το επιστέγασμα της άρνησης της πολιτικής πάλης, δηλαδή το να πρέπει σπάσουν αυγά στο πολιτικό επίπεδο για να αλλάξουν τα πράγματα.

Είναι και αυτό σημάδι των καιρών, συνέπεια της κρίσης, απότοκο της κυριαρχίας του καπιταλισμού και της υποχώρησης των επαναστατικών ιδεών.

Ο “Άλλος άνθρωπος” ξεπήδησε ως πρωτοβουλία τον καιρό των μνημονίων. Αξιέπαινη ενέργεια και μπράβο στον ιδρυτή της κουζίνας, ανεξάρτητα από το τι θα αποφανθεί η δικαιοσύνη. Ένα ενεργητικό και αγωνιστικό κομμάτι της κοινωνίας τότε, το 2011 – 2012, αναζητούσε ως σωσίβιο τέτοιες ενέργειες και πρωτοβουλίες, τις αναδείκνυε και τις στήριζε, θεωρώντας ότι η αυτοοργάνωση και η αλληλεγγύη έξω από κρατικές δομές θα βοηθήσουν. Πλήθος από κοινωνικά ιατρεία, κοινωνικά φαρμακεία, κοινωνικές κουζίνες, αγορές χωρίς μεσάζοντες κλπ, γεννήθηκαν. Λιγότερο ή περισσότερο συλλογικές, βοήθησαν κόσμο, κυρίως όμως ανέδειξαν το πρόβλημα. Αποτέλεσαν και ένα αξιοπρεπές καταφύγιο στην πολιτική ανομβρία. Ήταν η εποχή όπου ένα κομμάτι της Αριστεράς κινούσε για άλλες πολιτείες, μνημονιακές, και ετοίμαζε τη μεταπήδησή του στο νεοφιλελευθερισμό, ενώ ένα άλλο κομμάτι της Αριστεράς αρμένιζε στις αιωνόβιες αλήθειες του καπιταλισμού, αρνούμενο να αναλάβει το κόστος της ανατροπής και της αλλαγής.

Αυτές οι πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, αναγκαίες, αξιέπαινες, πολιτικές, και κατά κανόνα έντιμες, αξιοποίησαν την εθελοντική δουλειά χιλιάδων ανθρώπων, Όμως δεν έλυσαν, και δεν θα μπορούσαν να λύσουν, το κοινωνικό πρόβλημα. Γιατί το κοινωνικό πρόβλημα λύνεται μόνο πολιτικά.

Η αλληλεγγύη, κρατική ή ιδιωτική, ίσως απαλύνει τις ακραίες συνέπειες της κρίσης, αλλά δεν θα τις ακυρώσει.

Και όχι μόνο αυτό, αλλά η έλλειψη κρατικής αλληλεγγύης, θα οδηγήσει στην άνθιση της ιδιωτικής αλληλεγγύης. Και χωρίς η ιδιωτική αλληλεγγύη να είναι εκ των προτέρων και κατ’ ανάγκη ύποπτη, αφήνει εκ των πραγμάτων χώρο σε ιδιοτέλειες. Λείπει ο έλεγχος, λείπει η λογοδοσία, λείπει η διαδικασία. Αυτά τα οποία χαρακτηρίζουν το “κακό” δημόσιο, το “σοβιετικό” δημόσιο, το δημόσιο που πρέπει να δώσει τη θέση του στη γρήγορη και κερδοφόρα ιδιωτική πρωτοβουλία.

Ιδιωτικοποιήθηκαν λοιπόν τα πάντα. Ιδιωτικοποιήθηκε η υγεία, ιδιωτικοποιήθηκε η παιδεία, ιδιωτικοποιήθηκαν οι δρόμοι, τα λιμάνια, τα αεροδρόμια, οι υποδομές, οι υπηρεσίες. Ιδιωτικοποιήθηκε και η αλληλεγγύη. Και όταν κάτι ιδιωτικοποιείται, κατά κανόνα σημαίνει ότι κάποιοι μπορούν να κερδίσουν. Βέβαια άλλης κλίμακας κέρδος έχει ένας καπάτσος που εκμεταλλεύεται την αλληλεγγύη και άλλη κλίμακα έχει το κέρδος του ιδιωτικού κεφαλαίου στην υγεία, στην παιδεία ή στις υποδομές. Η λογική όμως είναι ίδια.

Η ιστορία που εξελίσσεται με τον “Άλλο Άνθρωπο” είναι πολλαπλά βλαπτική για την αλληλεγγύη. Γιατί “διδάσκει” την κοινωνία ότι τίποτα δεν γίνεται από αλτρουισμό και ανιδιοτέλεια. Διακηρύσσει ότι το ατομικό συμφέρον υπερτερεί του κοινού καλού. Επιβεβαιώνει ότι όταν κάτι ιδιωτικοποιείται, αναγκαστικά εμπορευματοποιείται. Και, το χειρότερο όλων, χλευάζει ανοικτά την ανάγκη και την αγωνία να πείσουμε και να πειστούμε για το ότι δεν είναι όλα σε αυτόν τον κόσμο σάπια.

Αλλά ας μην πέφτουν από τα σύννεφα όσοι αγανακτούν στις τηλεοράσεις με τον Πολυχρονόπουλο και τα φρουτάκια του.

Αυτόν τον κίνδυνο έχει η ιδιωτικοποίηση της αλληλεγγύης. Κάποιοι να υποστείλουν τις ηθικές τους αναστολές και να βάλουν το χέρι στο βάζο με το μέλι. Αν δεν θέλουμε τέτοιους κινδύνους, ας αποκαταστήσουμε την αλληλεγγύη και τη βοήθεια στο συνάνθρωπο ως κρατική υποχρέωση και όχι ως (συλλογική ή ατομική) αλλά πάντως ιδιωτική πρωτοβουλία.

Αλήθεια, οι δημοσιοσχετίστικες φωτογραφίσεις της Σακελλαροπούλου στην κουζίνα του “Άλλου Ανθρώπου” ή του Μητσοτάκη στο ιδιωτικό συσσίτιο ταβέρνας στο Κερατσίνι, αυτό ακριβώς το μήνυμα δεν εξέπεμπαν;

Η ανώτατη πολιτειακή αρχηγός και ο επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας, αντί να ντραπούν που προϊστανται ενός κράτους στο οποίο δεν υπάρχει καθολική, για όλους τους ανθρώπους, πρόσβαση σε ένα πιάτο φαΐ, πήγαιναν να παραστήσουν τους αλληλέγγυους και τους φιλάνθρωπους, σε καθόλα ιδιωτικές πρωτοβουλίες, για να υπογραμμίσουν αυτό ακριβώς: ότι δεν είναι δουλειά του κράτους να φροντίζει τους πολίτες του.

Είναι δουλειά του ιδιώτη. Αν ο ιδιώτης είναι σκάρτος, τι να κάνουμε; Όλοι άλλωστε οι ένθρωποι κοιτούν το συμφέρον τους. Δεν υπάρχουν κοινωνικά συμφέροντα και κοινωνική ευθύνη, υπάρχουν ατομικά συμφέροντα και ατομική ευθύνη.

Και αν για την δική μας πλευρά είναι διδακτική η ιστορία που εξελίσσεται με τον “Άλλο Άνθρωπο”, είναι ακριβώς για αυτό: Για να επιβεβαιώσουμε ότι η αλληλεγγύη είναι πολιτική πράξη που αναδεικνύει αλλά δεν λύνει το πρόβλημα και για να επιμείνουμε ότι η κοινωνική συνοχή είναι υποχρέωση της οργανωμένης κοινωνίας και όχι πεδίο ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ανεξάρτητα αν αυτή έρχεται με καλές ή κακές προθέσεις.