ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ 2024: Κρίση, αναξιοπιστία, παρακμή. Είναι αναστρέψιμη η κατάσταση στην Ε.Ε.;

Ανακοίνωση της Παρέμβασης.

Το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών του 2024 δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία. Αποτελεί εξέλιξη υπαρκτών τάσεων παρακμής, σήψης και έλλειψης προσανατολισμού, τάσεις οι οποίες καθιστούν την κατάσταση της Ε.Ε. σταδιακά μη-αναστρέψιμη. Από εκεί που θεωρούνταν η πιο αναβαθμισμένη μορφή παγκοσμιοποίησης, σήμερα θεωρείται η πιο ασθενής περιοχή της παγκοσμιοποίησης. Η “Ενωμένη Ευρώπη” δεν προβάλλει αυτοπεποίθηση, δεν εμπνέει κάποιο όραμα. Ποιος θυμάται άραγε τα συνθήματα περί ομοσπονδιακής Ευρώπης και μιας ενιαίας αγοράς ή ακόμα περισσότερο τα περί οικονομικής-πολιτικής-κοινωνικής σύγκλισης; Ποιος υπολογίζει πια τα επιχειρήματα ότι η Ε.Ε. είναι ο δρόμος που έχει βγάλει την Ευρώπη από τον πόλεμο και τον φασισμό εδώ και εφτά δεκαετίες; Η αυτοκτονική στάση πλήρους πρόσδεσης στις γεωπολιτικές επιλογές των ΗΠΑ, η εμπλοκή στον πόλεμο στην Ουκρανία, η αποβιομηχάνιση, η ενεργειακή φτώχεια και η ακρίβεια δείχνουν μια Ευρώπη σε παρακμή και όχι μια ήπειρο που αποτελεί υπόδειγμα πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό.

Το αποτέλεσμα είναι εκκωφαντικό στο πάλαι ποτέ διευθυντήριο ή αλλιώς στον γαλλογερμανικό άξονα και στην Ιταλία. Δείχνει ότι υπάρχει αίτημα για «λιγότερη Ευρώπη». Ταυτόχρονα υπάρχει αίτημα – αμφισβήτηση των «εμβληματικών» πολιτικών της Ε.Ε. (δήθεν πράσινη μετάβαση, σύμφωνο σταθερότητας, κοινή αγροτική πολιτική). Οι μόνες σταθερές αξίες των ανερχόμενων στο ευρωπαϊκό στερέωμα Λεπέν και Μελόνι, είναι η αντιρωσική πώρωση, η αντιμεταναστευτική υστερία και ο άγριος νεοφιλελευθερισμός. Αυτές τείνουν να γίνουν και οι μόνες αξίες της Ενωμένης Ευρώπης.

Η εκλογική επιτυχία των ακροδεξιών, εθνικιστικών και σωβινιστικών ρευμάτων εντός της “δημοκρατικής και φιλελεύθερης” Ευρώπης δεν αποτελεί αντίφαση. Υπογραμμίζει, αντίθετα, την ολοκλήρωση της σήψης του ευρωπαϊκού μορφώματος. Η άνοδος της, σε κάθε περίπτωση, δεν αποτελεί κάτι νέο, και ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η προσπάθεια ενσωμάτωσής της. Ενδεικτική σε αυτή την κατεύθυνση ήταν ο εναγκαλισμός της Φον Ντερ Λάιεν με τις Λεπέν και Μελόνι και η συγκρότηση μιας ενωμένης Δεξιάς με συντηρητικό προφίλ και υπό τη σημαία του «πρώτα οι ΗΠΑ». Το τάχα δημοκρατικό κεκτημένο της ΕΕ λειτουργεί και εδώ “κατά περίσταση: δεν έχει γενικώς πρόβλημα με την ακροδεξιά, τον εθνικισμό και τον σωβινισμό, και αυτό αποδεικνύεται από την απουσία ενιαίου τρόπο αντιμετώπισης της. Η ακροδεξιά που είναι νεοφιλελεύθερη και στέκεται με ευλάβεια μπροστά στα πρωτεία των αμερικάνικων και ευρωατλαντικών συμφερόντων, σύντομα θα κανονικοποιηθεί και θα ενταχθεί στην μεγάλη ευρωπαϊκή πολιτική οικογένεια. Το βασικό πρόβλημα που ενοχλεί το διευθυντήριο, προς πάσα κατεύθυνση, είναι αυτοί που θέτουν ζήτημα γεωπολιτικού προσανατολισμού της ΕΕ.

Υφίστανται πλέον ανοιχτά δείγματα αμφισβήτησης του γεωπολιτικού προσανατολισμού της ΕΕ. Η οικονομική συμπίεση λόγω του πολέμου δημιουργεί ρωγμές στο ευρωπαϊκό κέντρο εξουσίας. Οι φιλοπόλεμοι Μακρόν και Σολτς καταποντίστηκαν. Το “Αντι-ΗΠΑ” ή πιο σωστά το “Πρώτα το σπίτι μας”, το οποίο εκφράζεται κυρίως με έναν ιδιότυπο ευρωπαϊκό σωβινισμό από την ακροδεξιά, κερδίζει. Ταυτόχρονα, όσες αριστερές δυνάμεις το έθεσαν, αυξήθηκαν ή συγκράτησαν τις δυνάμεις τους, όπως ο Μελανσόν στην Γαλλία και η Βαγκενκνεχτ στην Γερμανία, ενώ αντίθετα, οι αμερικανόδουλοι Πράσινοι και το φιλοπόλεμο Die Linke στη Γερμανία υπέστησαν εκλογική κατάρρευση.

Στην Ελλάδα, στις παραπάνω τάσεις προστίθεται μία διάθεση τιμωρίας της ΝΔ, της οποίας η εκλογική ισχύς μειώθηκε κατά 1 εκατομμύριο ψήφους. Η τιμωρία ωστόσο δεν συνοδεύεται από κάποιο αντιπαραθετικό ρεύμα, αλλά περισσότερο επιβεβαιώνει την απουσία ενεργητικής και δυναμικής υποστήριξης της ΝΔ, τελειώνοντας την ευφορία του 41%. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με την συγκράτηση του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ, αναθερμαίνει την συζήτηση ενοποιήσεων στην κεντροαριστερά. Ήδη, στο ΠΑΣΟΚ τίθεται ζήτημα ηγεσίας, ο Κασσελάκης τείνει χείρα προγραμματικής κοινοβουλευτικής συμφωνίας επί νομοσχεδίων και ο Μητσοτάκης ετοιμάζει ανασχηματισμό. Το ΚΚΕ αυξάνει τα ποσοστά του, αλλά κανείς δεν περιμένει κάποια πρωτοβουλία σε πολιτικό επίπεδο για αντίσταση στις πολιτικές της κυβέρνησης ή πολύ περισσότερο για κάποια πολιτική αλλαγή. Και στις επόμενες εκλογές η επωδός θα είναι «ενισχύστε το κόμμα». Η μόνη δύναμη που αυξάνεται σταθερά, με αυτοπεποίθηση, χωρίς ενιαίο σχέδιο και πολιτική είναι η ακροδεξιά, με την είσοδο ενός ακόμα ακροδεξιού μορφώματος (Φωνή Λογικής) στο Ευρωκοινοβούλιο. Η ακροδεξιά αποτελεί, δε, την μόνη δύναμη η οποία αυξήθηκε σε απόλυτα νούμερα. Θα επηρεάζει την κυβέρνηση να προωθεί πιο αποφασιστικά μια δεξιά ατζέντα (νόμος και τάξη, αντιμεταναστευτικό κλπ). Σε κάθε περίπτωση η πολιτική ρευστοποίηση συνιστά μια νέα πραγματικότητα που θα κρατήσει καιρό, με τα παραδοσιακά σχήματα, δυνάμεις και διπολισμούς να περνούν βαθιά κρίση, και την ακροδεξιά να αποτελεί διαρκώς ανερχόμενη δύναμη.

Η Ευρωπαϊκή αριστερά βρίσκεται σε γενική κρίση ταυτότητας και αξιοπιστίας. Στις χειρότερες περιπτώσεις, τιμωρήθηκε εκλογικά για την στάση της απέναντι στον πόλεμο και την απεμπόληση του ταξικού ζητήματος υπέρ ενός θολού δικαιωματισμού ή υπερασπίζοντας την παγκοσμιοποίηση (Die Linke, Podemos κ.α.). Είναι κοινό μυστικό πλέον ότι η ακροδεξιά βρίσκει πρόσβαση στα λαϊκά στρώματα γιατί η αριστερά, πλέον, δεν μιλάει στην γλώσσα τους και για τα προβλήματά τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις,ιεραρχεί αντίστροφα τα ζητήματα (πρώτα, δήθεν, το περιβάλλον και μετά το ψωμί, περισσότερη δράση για τα δικαιώματα των μεταναστών και λιγότερη για τα δικαιώματα των εργαζομένων, υποτίμηση της πατρίδας ως βασικό στοιχείο ταυτότητας του λαού κοκ). Τα όποια ενδιαφέροντα παραδείγματα, τα οποία συνοψίζονται στην Γερμανία από την Βαγκενκνεχτ και στην Γαλλία από τον Μελανσόν, παρά τις σοβαρές κριτικές επισημάνσεις ή και διαφοροποιήσεις, σκιαγραφούν τις κατευθύνσεις μίας ορισμένης πορείας συγκρότησης: Η αριστερά είναι πρόταση και διέξοδος στα ζωτικά προβλήματα του λαού και των πλειοψηφικών καταπιεζόμενων στρωμάτων (ειρήνη, εισόδημα, αξιοπρέπεια, ασφάλεια) και όχι μάχη για τις διάφορες ταυτότητες, πολιτιστικό lifestyle και ανάδειξη της διαφορετικότητας των μειονοτήτων αντί της ενότητας των καταπιεζομένων.