Το άρθρο γνώμης των στελεχών ψυχολογικού πολέμου Αμερικανικών υπηρεσιών David Shedd και Ivana Stradner στο έγκριτο Politico είναι αποκαλυπτικό στον κυνισμό με τον οποίο προτρέπει σε ενέργειες ψυχολογικού/γνωστικού πολέμου με στόχο την υπονόμευση, την εσωτερική αναστάτωση και εν τέλει τη διάλυση της Ρωσικής Ομοσπονδίας επ’ ευκαιρία της σύρραξης στην Ουκρανία, θεωρώντας ότι έχει ανοίξει μια πολύ μεγάλη ευκαιρία για τέτοιου είδους επιχειρήσεις.

Το άρθρο διαγράφει αναλυτικά τις κατευθυντήριες γραμμές στις οποίες θα έπρεπε να ανα-προσανατολιστούν οι επιχειρήσεις ψυχολογικού πολέμου των υπηρεσιών των ΗΠΑ μέσα στη Ρωσία. Ο όρος “ψυχολογικός πόλεμος” χρησιμοποιείται στο άρθρο ως συνώνυμος του μοντέρνου όρου “γνωστικός πόλεμος” και οι “γνωστικές επιχειρήσεις” (ή αλλιώς “επιχειρήσεις πληροφόρησης”) που προτείνονται σε αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από επιτήδεια διοχέτευση “πληροφοριών” που έχουν ως στόχο να μεταβάλουν τη συμπεριφορά και τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων, στη συγκεκριμένη περίπτωση του ρωσικού κοινού.

Να υπενθυμίσουμε ότι σύμφωνα με τις σύγχρονες θεωρίες των ΝΑΤΟικών μυστικών υπηρεσιών, στα πέντε συνήθη πεδία στρατιωτικών  επιχειρήσεων (αέρας, ξηρά, θάλασσα, διάστημα και κυβερνοχώρος) προστίθεται ένα έκτο: «το ανθρώπινο πεδίο». Οι επιχειρήσεις στο “ανθρώπινο πεδίο” συνιστούν αυτό που παραδοσιακά αποκαλείται “ψυχολογικός πόλεμος”, όρος που πλέον έχει αντικατασταθεί από τον “γνωστικό πόλεμο”.  Όπως γράφουν ΝΑΤΟικά πονήματα, το ανθρώπινο πεδίο επιχειρήσεων είναι «η περιοχή ενδιαφέροντος όπου μπορούν να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν στρατηγικές και επιχειρήσεις οι οποίες, μέσω της στόχευσης των γνωστικών ικανοτήτων ατόμων και/ή κοινοτήτων μέσω ενός συνόλου ειδικών εργαλείων και τεχνικών, ιδιαιτέρως ψηφιακών, θα επηρεάσουν την αντίληψή τους και θα αλλοιώσουν τις ικανότητες συλλογισμού τους, αποκτώντας επομένως τον έλεγχο των μοχλών λήψης αποφάσεων, αντιλήψεων και συμπεριφορών προκειμένου να επιτευχθούν επιδιωκόμενα αποτελέσματα».

Η ανάγνωση τέτοιων άρθρων βοηθά να κατανοήσουμε τις διαδικασίες χειραγώγησης της κοινής γνώμης και τους τρόπους δράσης των διάφορων υπηρεσιών (από τα think tanks μέχρι τις ποικίλες μυστικές υπηρεσίες) στη διοχέτευση επιλεκτικής και στοχευμένης παραπληροφόρησης.

Ακολουθεί η ακριβής μετάφραση του άρθρου με όλες τις παραπομπές του.

Κωστής Μηλολιδάκης

*          *          *

ΔΙΕΞΑΓΟΝΤΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ

ΟΙ ΗΠΑ ΕΧΟΥΝ ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΝΑ ΔΙΑΒΡΩΣΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ

Άρθρο Γνώμης των DAVID R. SHEDD και IVANA STRADNER

7 Σεπτεμβρίου 2022

Ο David R. Shedd είναι πρώην εκτελών χρέη διευθυντή της DIA (“Defense Intelligence Agency”-Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών).

Η Ivana Stradner είναι σύμβουλος του Barish Center for Media Integrity στο Foundation for Defense of Democracies (FDD)—Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών.

[ΣΗΜ. Η Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών είναι ομοσπονδιακή υπηρεσία των ΗΠΑ στο πλαίσιο του Υπουργείου Άμυνας, και λειτουργεί ως η κύρια οργάνωση στρατιωτικής κατασκοπείας της χώρας στο εξωτερικό. Το Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών είναι ένα αδιαφανώς χρηματοδοτούμενο, ακραίων απόψεων Αμερικανικό νεοσυντηρητικό think tank, το οποίο έχει επισήμως καταγραφεί ως μέλος του Ισραηλινού λόμπι στην Ουάσιγκτον.]

Ο αγώνας για την Ουκρανία δεν θα κερδηθεί μόνο στο πεδίο της μάχης. Παρά τα όπλα υψηλής τεχνολογίας που έχει παραδώσει η Δύση, ο ψυχολογικός πόλεμος κατά της Ρωσίας παραμένει μια μοναδική ευκαιρία για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ιστορικά, μια τέτοια προσέγγιση [ΣΗΜ. δηλ. ο διεξαγόμενος στο παρελθόν ψυχολογικός πόλεμος] επικεντρωνόταν στο να πουλά στους Ρώσους το αμερικανικό όνειρο. Αλλά αυτή η στρατηγική είναι ένα κατάλοιπο του Ψυχρού Πολέμου, ακατάλληλο για τη σημερινή Ρωσία. Αντί να διαφημίζουν τα οφέλη των Levi’s και του Χόλυγουντ, οι αμερικανικές γνωστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τον ρωσικό εθνικισμό για να γυρίσουν το χαρτί εναντίον του Κρεμλίνου—τονίζοντας τη ζημιά που προκαλεί ο πόλεμος στη Ρωσία, εκθέτοντας την κυβερνητική διαφθορά και τις ανισότητες στο εσωτερικό της Ρωσίας και εκμεταλλευόμενες τη δυσαρέσκεια μεταξύ των εθνικών μειονοτήτων της Ρωσίας. Αυτές οι, τολμούμε να πούμε, ρωσικού τύπου τακτικές θα αποδώσουν περισσότερους καρπούς από τα παραμύθια για τα θαύματα της αμερικανικής δημοκρατίας.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν είναι καθόλου ξένη προς τις γνωστικές επιχειρήσεις αυτού του είδους. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, για να αναδείξει τις αδυναμίες της Σοβιετικής Ένωσης και να παράσχει γνήσιες ειδήσεις στα αιχμάλωτα έθνη της σοβιετικής αυτοκρατορίας, η Ουάσιγκτον πρωτοστάτησε στη μετάδοση παγκόσμιων ειδήσεων μέσω της πρωτοβουλίας της Φωνή της Αμερικής και του Ραδιοφωνικού Σταθμού Ελεύθερη Ευρώπη/Ραδιόφωνο Ελευθερία. Αυτά τα προγράμματα ενημέρωσης του κοινού ήταν καθοριστικής σημασίας για την καταπολέμηση του κομμουνισμού. Από τότε που ξεκίνησε την εισβολή του στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, ο Βλαντιμίρ Πούτιν έκλεισε ό,τι είχε απομείνει από τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης της Ρωσίας και περιόρισε την πρόσβαση των Ρώσων σε μεγάλες δυτικές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και σε διάφορα δυτικά πρακτορεία ειδήσεων. Αλλά μέσω της ευρείας χρήσης της πρόσβασης στο διαδίκτυο μέσω VPN, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να παραδίδουν πληροφορίες στο εσωτερικό της Ρωσίας, καθώς και να χρησιμοποιούν Ρώσους υποκατάστατους [παρένθετους χρήστες] για να δημοσιεύουν μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε ρωσικές πλατφόρμες.

Φυσικά, υπάρχουν διαφορές μεταξύ της σύγχρονης Αμερικής και της σύγχρονης Ρωσικής Ομοσπονδίας- οι περισσότεροι Ρώσοι σήμερα δεν θέλουν η χώρα τους να μιμηθεί τις Ηνωμένες Πολιτείες – νοσταλγούν τη “Μεγάλη Ρωσία”. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις του ανεξάρτητου Levada-Center της Μόσχας, το 75% των Ρώσων, που τρέφονται σταθερά με αντιαμερικανισμό και ρωσική προπαγάνδα από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, βλέπουν αρνητικά τις ΗΠΑ. Ο εθνικισμός αυξάνεται σταθερά και στη Ρωσία, με το 56% των πολιτών να θεωρεί πλέον τον Ιωσήφ Στάλιν ως “μεγάλο ηγέτη”.

Αυτή η άνοδος του εθνικισμού μπορεί να αποτελέσει πλεονέκτημα για τις ΗΠΑ στον ψυχολογικό τους πόλεμο εναντίον του Κρεμλίνου. Οι Ρώσοι είναι πολύ περήφανοι για τη χώρα τους και ο Πούτιν έχει υποδαυλίσει αυτό το συναίσθημα με δύο δεκαετίες εθνικιστικής ρητορικής. Ως αποτέλεσμα, η προώθηση της δημοκρατίας ως εναλλακτικού συστήματος διακυβέρνησης είναι απίθανο να προσελκύσει τον μέσο Ρώσο. Αντίθετα, όπως το περίφημο βίντεο του Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ που καταδίκαζε την επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία, μια πιο αποτελεσματική προσέγγιση θα ήταν να υπογραμμιστεί το πώς ακριβώς ο Πούτιν έχει υποβαθμίσει το “μεγαλείο” της Ρωσίας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό με τον αιματηρό του πόλεμο στην Ουκρανία. Η ακριβής, ουδέτερη πληροφόρηση είναι ένα ισχυρό όπλο εν μέσω αδιάκοπης προπαγάνδας. Οι αποτελεσματικές γνωστικές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να δείξουν στους Ρώσους πώς η χώρα τους μετατράπηκε από ένα έθνος που έχαιρε διεθνούς σεβασμού και κύρους σε έναν παγκόσμιο παρία. Αντί να απορρίπτει εθνικιστικές τάσεις, μια τέτοια προσπάθεια θα έπαιζε με την επιθυμία πολλών Ρώσων να ανακτήσουν τη χαμένη δόξα της χώρας τους.

Ομοίως, η υπονόμευση της προσεκτικά καλλιεργημένης εικόνας του Πούτιν ως ισχυρού άνδρα μπορεί να υπονομεύσει την υποστήριξη από βασικές φιλο-κρεμλινικές εκλογικές ομάδες. Αυτά τα μηνύματα θα μπορούσαν να επισημάνουν πόσο αδύναμη ήταν η επιδίωξη του πολέμου από τον Πούτιν, καθώς και το πώς ο ίδιος και οι σύμμαχοί του έχουν πλουτίσει, ακόμη και όταν οι πολίτες αγωνίζονται. Εκτός από την αποκάλυψη του πλούτου των ολιγαρχών, για παράδειγμα, μια επιτυχημένη εκστρατεία θα επικεντρωνόταν επίσης στο πώς ο ηγέτης της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρωσίας, ο Πατριάρχης Κύριλλος, απολαμβάνει το πολυτελές ρολόι Breguet των 40.000 δολαρίων, ενώ σχεδόν 20 εκατομμύρια Ρώσοι ζουν στη φτώχεια. Ακόμη και οι ίδιοι οι σοβιετικοί ηγέτες τιμωρήθηκαν πειθαρχικά επειδή αμφισβήτησαν τον ρωσικό εθνικισμό. Ο Αλεξάντερ Γιάκοβλεφ, επικεφαλής του Τμήματος Προπαγάνδας της Κεντρικής Επιτροπής, υποβιβάστηκε το 1972 μετά τη δημοσίευση ενός άρθρου στη Literaturnaya Gazeta όπου επέκρινε τον ρωσικό εθνικισμό. Παρομοίως, ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν απελάθηκε και του αφαιρέθηκε η υπηκοότητα λόγω της “συστηματικής εκτέλεσης πράξεων που είναι ασυμβίβαστες με την ιδιότητα του πολίτη“, μετά από μια εκστρατεία στον Τύπο που τον παρουσίασε ως “πνιγμένο από παθολογικό μίσος” και χωρίς πατριωτισμό για τη Σοβιετική Ένωση.

Το χιούμορ μπορεί να είναι ένα ισχυρό εργαλείο σε αυτές τις προσπάθειες. Εν μέσω των δρακόντειων νόμων λογοκρισίας της Μόσχας, ο κανόνας “η γλώσσα σου είναι ο χειρότερος εχθρός σου” – δηλαδή να προσέχεις τι λες – ήταν πάντα το κλειδί για την επιβίωση. Το 2019, το ρωσικό κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που απειλεί με 15 ημέρες φυλάκιση για “κατάφωρη ασέβεια” προς το κράτος, τους αξιωματούχους του και τη ρωσική κοινωνία. Αλλά ακόμη και ο Στάλιν δεν μπόρεσε να σταματήσει τη σάτιρα, η οποία έγινε η πιο δημοφιλής μορφή πολιτικής διαμαρτυρίας στην πρώην Σοβιετική Ένωση.

Οι τρέχουσες γνωστικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ θα πρέπει να αναβιώσουν μια παρόμοια εστίαση στο χιούμορ – και να δώσουν στους Ρώσους τροφή για να λένε τα δικά τους αστεία. Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ο Πούτιν έχει επικαλεστεί πολλές φορές την κληρονομιά του Στάλιν. Λοιπόν, δύο μπορούν να παίξουν σε αυτό το παιχνίδι. Πάρτε το περίφημο σύνθημα του Στάλιν “Η ζωή έχει γίνει καλύτερη, σύντροφοι”! Αυτό θα μπορούσε εύκολα να προσαρμοστεί στην τρέχουσα κατάσταση στη Ρωσία για να διακωμωδήσει τον Πούτιν. Το Κρεμλίνο γνωρίζει ότι το χιούμορ μπορεί να είναι επικίνδυνο εργαλείο στις επιχειρήσεις πληροφόρησης- μόλις πριν από λίγα χρόνια, το υπουργείο Πολιτισμού της Ρωσίας απαγόρευσε τη σατιρική επιτυχία “Ο θάνατος του Στάλιν” με την αιτιολογία ότι η ταινία ήταν “εξτρεμιστική” και “αποσκοπούσε στην ταπείνωση του ρωσικού λαού”. Αλλά δεν μπορεί να εντοπίζει και να μπλοκάρει κάθε κομμάτι σάτιρας που εισέρχεται στον χώρο της πληροφόρησης.

Οι γνωστικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ θα πρέπει επίσης να επιδιώκουν να ρίχνουν λάδι στη φωτιά όσο αφορά τα παράπονα κατά του Κρεμλίνου μεταξύ των εθνοτικών μειονοτήτων της Ρωσίας. Ομάδες όπως οι Μπουριάτες, οι Γιακούτσοι και οι Τσετσένοι αντιμετωπίζουν συνεχείς διακρίσεις, ενώ το κράτος κάνει τα στραβά μάτια. Εν τω μεταξύ, κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία, ο ρωσικός στρατός στρατολόγησε πολύ υψηλότερα ποσοστά στρατιωτών από μειονοτικές ομάδες σε σχέση με άλλες ομάδες, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το ποσοστό των θυμάτων μειονοτήτων. Αυτή η διαδικασία στρατολόγησης αντιπροσωπεύει τη συνεχή εκμετάλλευση από το Κρεμλίνο όσων ζουν σε φτωχότερες περιοχές και δεν έχουν ευκαιρίες απασχόλησης. Ο Πούτιν φοβάται ήδη ότι οι εθνικές μειονότητες θα μπορούσαν να σχηματίσουν αποσχιστικά κινήματα που θα διχάσουν την πολυεθνική κοινωνία της Ρωσίας. Ως εκ τούτου, έχει επιδιώξει να επιβάλει την “κάθετη εξουσία” του σε αυτές τις ομάδες. Για παράδειγμα, η Μόσχα μόλις αφαίρεσε από τον επικεφαλής της Ρωσικής Δημοκρατίας του Ταταρστάν τον τίτλο του προέδρου της περιοχής, η οποία είχε επιδιώξει την ανεξαρτησία της τη δεκαετία του 1990. Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να διασφαλίσει ότι κάθε Τάταρος στη Ρωσία γνωρίζει τι έχουν απωλέσει και να τους ενθαρρύνει να παλέψουν για τα δικαιώματά τους.

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ υποστήριζαν ομάδες αντιφρονούντων φανερά και κρυφά. Αν και είναι σημαντικό να ασχοληθούμε με τους εξόριστους Ρώσους αντιφρονούντες και να ενισχύσουμε τις φωνές τους, αυτή δεν είναι απαραίτητα η πιο αποτελεσματική μέθοδος για να προσεγγίσουμε τους απλούς Ρώσους και να αλλάξουμε τις αντιλήψεις τους. Οι Ρώσοι που υποστηρίζουν τον Πούτιν δεν παρακολουθούν κανάλια αντιφρονούντων. Μια πιο αποτελεσματική μέθοδος για να προσεγγίσει κανείς την ενδοχώρα του Πούτιν είναι να εργαστεί μέσα στην ίδια τους την κοινότητα. Μια κρίσιμη πτυχή της ρωσικής κουλτούρας είναι η εμπιστοσύνη. Όταν οι απόψεις των αντιφρονούντων προέρχονται από πηγές που οι Ρώσοι θεωρούν αξιόπιστες, χαλαρώνουν την επιφυλακή τους. Ως εκ τούτου, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επιδιώξουν να σχηματίσουν αθόρυβα συνεργασίες με ρωσόφωνους παράγοντες επιρροής (influencers) των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για να τους βοηθήσουν να διαδώσουν μηνύματα στο εσωτερικό της Ρωσίας για να αντιμετωπίσουν τη διάχυτη παραπληροφόρηση του Κρεμλίνου.

Ο Πούτιν έχει εισχωρήσει με ζήλο στον πληροφοριακό χώρο της Δύσης τα τελευταία χρόνια. Έχει παρέμβει σε εκλογές στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει υποδαυλίσει εσωτερικές διαμάχες στο εσωτερικό της χώρας μας και αλλιώς, προσπάθησε να αποδυναμώσει τους δημοκρατικούς μας θεσμούς. Τώρα, η κυβέρνηση Μπάιντεν μπορεί να αναγκάσει τον Ρώσο δικτάτορα να περάσει σε άμυνα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν στη διάθεσή τους μια ποικιλία εργαλείων για να διεξάγουν αποτελεσματικές γνωστικές επιχειρήσεις στο εσωτερικό της Ρωσίας – και απλά η διάδοση της αλήθειας για την πραγματική αδυναμία του Πούτιν είναι το πιο ισχυρό όπλο από όλα.