Βικτωριανοί του 21ου αιώνα

Η μπουρζουαζία του δέκατου ένατου αιώνα χρησιμοποίησε την ηθική για να επιβεβαιώσει την κυριαρχία της τάξης της – κάτι που εξακολουθεί να κάνει σήμερα η ελίτ.

Η λέξη «Βικτωριανός» τείνει να φέρνει στο μυαλό παλιομοδίτικες ιδέες: οι γυναίκες που στριμώχνονται σε κορσέδες, αυστηροί ρόλοι των φύλων και σεμνοτυφία για όλα τα σεξουαλικά πράγματα. Σε έναν κόσμο όπου ο επιδεικτικός καταναλωτισμός και η έκφραση του εαυτού κυριαρχούν, αυτές οι αντιλήψεις του 19ου αιώνα για αυτοπεριορισμό και ηθική αυστηρότητα φαίνονται απελπιστικά ξεπερασμένες.

Αλλά το βικτωριανό ήθος δεν είναι νεκρό, και μάλιστα κατά πολύ.

Ζει, εκδηλώνεται στη συμπεριφορά της σύγχρονης ανώτερης μεσαίας τάξης. Ενώ κάποιες από τις πτυχές έχουν υποχωρήσει μαζί με τον ενδυματολογικό κώδικα, η πεποίθηση ότι η αστική τάξη κατέχει θέση ηθικής ανωτερότητας σε σχέση με τις άλλες τάξεις παραμένει.

Σήμερα, τα spinclasses (γυμναστική με ποδήλατο), το χειροποίητο φαγητό και η διαδικασία υποβολής αιτήσεων για τα κολλέγια έχουν αντικαταστήσει τους Κυριακάτικους περιπάτους, τις βραδινές διαλέξεις και τα εβδομαδιαία σαλόνια. Αλλά μην κάνετε κανένα λάθος, εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό: μετατρέπουν το προνόμιο της τάξης τους σε ατομική αρετή, ενισχύοντας έτσι την κοινωνική κυριαρχία.

Βικτοριανές Αξίες

Ο ιστορικός Peter Gay χρησιμοποίησε τον όρο “βικτοριανό” για να περιγράψει σε γενικές γραμμές την κουλτούρα των ανώτερων μεσαίων τάξεων της Δυτικής Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών κατά το 19ο αιώνα. Φυσικά, είχαν πολύ πιο περίπλοκες πεποιθήσεις για το σεξ, το φύλο και την οικογένεια από ό, τι νομίζουμε πως είχανε.

Οι Βικτωριανοί μπορεί να έχουν επιβάλει έναν αυστηρό ηθικό κώδικα, αλλά μιλούσαν για το σεξ όλη την ώρα, σχεδόν εμμονικά. Όπως επεσήμανε ο Gay, τα πλούσια ζευγάρια συχνά έγραψαν ερωτικά γράμματα με περισσότερο ‘ατμό’ από έναν κινητήρα Newcomen.

Και παρά τα στερεότυπα αυστηρών, αυταρχικών πατέρων, αυτή η περίοδος εισήγαγε τις σύγχρονες έννοιες της γονικής μέριμνας. Ένας πραγματικός άνδρας όχι μόνο προσέφερε στην οικογένειά του με υλικό τρόπο, αλλά και είχε ενεργό ενδιαφέρον για τη συναισθηματική ευημερία των παιδιών του.

Παρόλο που η ανώτερη μεσαία τάξη του 19ου αιώνα δεν ήταν τόσο σεμνότυφη και αυστηρή όσο φανταζόμαστε, τηρούσε όντως αυστηρούς κώδικες συμπεριφοράς. Αυτοί οι κανονιστικοί κώδικες αντικατόπτριζαν τη μεταβαλλόμενη ταξική δομή της εποχής και την επιθυμία της ανερχόμενης αστικής τάξης να επιβεβαιώσει την ηθική της υπεροχή έναντι της ευγενείας, χρησιμοποιώντας την αρετή για να αμφισβητήσει την θέση της παλιάς αριστοκρατίας στο κέντρο της πολιτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής. Ενώ οι γιοι των ευγενών της υψηλής κοινωνίας κυνηγούσαν και γευμάτιζαν, οι γιοι τραπεζιτών και δικηγόρων εργάζονταν, έφτιαχναν οικογένειες και εκπαιδεύονταν.

Στη Γερμανία, η λέξη κλειδί είναι σχεδόν αμετάβλητη: Bildung, που σημαίνει εκπαίδευση με τη μορφή προσωπικής καλλιέργειας και βελτίωσης. Αυτή η ιδέα, που εκφράζεται σε διαφορετικές γλώσσες σε διαφορετικά έθνη, έδεσε αυτή την ανερχόμενη τάξη με τα εθνικά σύνορα. Η αυτο-βελτίωση τους διαφοροποίησε από το παρακμάζον 1%.

Για παράδειγμα, η ακρόαση μουσικής έγινε μια εκπαιδευτική – παρά ψυχαγωγική – εμπειρία. Η κλασική μουσική δωματίου του 18ου αιώνα λειτουργούσε ως ευχάριστο soundtrack για τις αριστοκρατικά σουαρέ. Σε αίθουσες συναυλιών, οι ευγενείς θα μπορούσαν να ερωτοτροπούν στα κουτιά τους, μισοδίνοντας μόνο προσοχή στους ερμηνευτές.

Αλλά όταν η ανερχόμενη καπιταλιστική τάξη παρευρίσκονταν σε συναυλίες, δεν φλυαρούσε ανάλαφρα: καθόταν ακίνητοι σε απαιτούμενη σιωπή, προκειμένου να συγκεντρωθεί στη μουσική.

Οι Γερμανοί Βικτοριανοί δημιούργησαν τον όρο Sitzfleisch – καθιστή σάρκα – για να περιγράψουν τον έλεγχο των μυών που απαιτείται για να μένουν απολύτως ακίνητοι κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας. Ακόμη και οι βήχες και τα φτέρνισμα έπρεπε να πνιγούν, για να μην σπάσουν τη συγκέντρωση κάποιου και να εκτροχιάσουν από την αυτοβελτίωση.

Η αναζήτηση για Bildung εμπότιζε την καθημερινή ζωή επίσης. Πλούσιες νέες γυναίκες, που δεν μπορούσαν να ελπίζουν σε  άλλη καριέρα πέρα από το ρόλο της συζύγου και μητέρας, μάθαιναν τουλάχιστον άλλη μία γλώσσα και έκαναν μαθήματα πιάνου και τραγουδιού. Οι άνδρες συχνά περνούσαν τα βράδια τους παρακολουθώντας διαλέξεις ή συμμετέχοντας σε οργανώσεις πολιτών.

Για να αποδώσει αυτή η αφοσίωση, ωστόσο, αυτοί οι πλούσιοι Βικτωριανοί έπρεπε να την επιδείξουν, κάνοντας τη διαφορά τους τόσο από τους πλουσιότερους όσο και από τους φτωχότερους προφανή σε όλους.

Ξόδευαν ένα τρομακτικό ποσοστό των εισοδημάτων τους στη διακόσμηση του σπιτιού για να δείχνει ευημερία, γούστο και σεμνότητα ταυτόχρονα. Ήξεραν ότι τα είχαν καταφέρει μόλις είχαν ένα σαλόνι – ένα δωμάτιο στο σπίτι αφιερωμένο αποκλειστικά στη φιλοξενία επισκεπτών στο οποίο οι κάτοικοι του σπιτιού δεν θα έμπαιναν ποτέ μόνοι τους. Την Κυριακή, ολόκληρη η οικογένεια θα κάνει περίπατο στο πάρκο.

Στην πραγματικότητα, σε ολόκληρη την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι πλούσιες οικογένειες πίεζαν για την κατασκευή όλο και περισσότερων δημόσιων πάρκων. Αλλά, σύμφωνα με τις αξίες τους, οι χώροι αυτοί δεν προορίζονταν ως κοινόχρηστοι χώροι που ο καθένας θα μπορούσε να απολαύσει, αλλά ως σκηνή για να αναδείξουν τα καλύτερα κυριακάτικά τους.

Το Central Park της Νέας Υόρκης, για παράδειγμα, απαγόρευσε στο κοινό να περπατά στο χορτάρι ή να παίζει σπορ. Τα παιδιά έπρεπε να αποκτήσουν ένα “πιστοποιητικό καλής συμπεριφοράς” από το σχολείο τους, πριν τους επιτραπεί να μπουν σε παιδικές χαρές. Οι πωλήσεις μπύρας απαγορεύονταν τις Κυριακές.

Το πάρκο δεν ήταν για την αναψυχή της εργατικής τάξης, αλλά για την πειθάρχηση. Εκεί, οι εργάτες έμαθαν να εκτιμούν τον σωστό τρόπο να απολαύσουν το πάρκο: το περίπατο. Το πρώιμο πάρκο του Fredrick Law Olmsted χρησίμευσε ως τεράστιος ναός της βικτοριανής αντίληψης της φύσης ως χώρου βελτίωσης.

Η ηθική του Fitness

Παρότι δεν βλέπουμε συχνά άνδρες με ψηλά καπέλα και γυναίκες με μεσοφόρια να παρελαύνουν με τα παιδιά τους τις Κυριακές, τα πάρκα παραμένουν ένα μέρος για να δείξουν αρετή και πειθαρχία: ο σύγχρονος πολιτισμός του fitness (υγιούς φυσικής κατάστασης και άθλησης) ενσαρκώνει τέλεια το ήθος της δεκαετίας του 19ου αιώνα για βελτίωση και πειθαρχία.

Οι Βικτωριανοί ήταν ισχυρά αντίθετοι στη σωματική δραστηριότητα – που ήταν για τους προλετάριους – και έβλεπαν το επιπλέον βάρος ως δείκτη της τάξης και της αξιοπρέπειας. Η γυμναστική και ο αθλητισμός άρχισαν να διεισδύουν στη ζωή της μεσαίας τάξης στον 20ο αιώνα και σήμερα εξυπηρετούν την ίδια λειτουργία με τον περίπατο.

Αυτή η σκέψη πρώτη φορά με χτύπησε πριν από εννέα χρόνια. Ζούσα στο Grand Rapids του Michigan και απολάμβανα την ποδηλατάδα μου ως έναν τρόπο να εξερευνήσω ένα άγνωστο μέρος. Μια μέρα, αποφάσισα να επισκεφθώ το East Grand Rapids, ένα πολύ πλούσιο προάστιο, επειδή έχει ποδηλατόδρομο γύρω από την λίμνη Reeds.

Μόλις έφτασα, συνειδητοποίησα αμέσως ότι ήμουν το μόνο άτομο που δεν φορούσε ρούχα γυμναστικής. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι γυμνάζονταν – οι περισσότεροι βγήκαν για μια βόλτα, όπως και οι προκάτοχοί τους – αλλά ήταν ντυμένοι για το γυμναστήριο. Οι άλλοι ποδηλάτες φορούσαν σφιχτά ρούχα spandex, σαν να ήταν στην αφετηρία του Tour de France.

Αυτά τα ρούχα στέλνουν ένα μήνυμα: «Μην κάνετε κανένα λάθος, δεν περπατάμε ή κάνουμε ποδήλατο ως μέσο μεταφοράς. Αυτή είναι η άσκηση». Οι πλούσιοι κάτοικοι του East Grand Rapids μετέτρεψαν τη βόλτα στο πάρκο σε ρουτίνα γυμναστικής. Η αθλητική τους εμφάνιση απεδείκνυε ότι αυτή η δραστηριότητα ήταν μια πράξη προσωπικής ανάπτυξης.

Οι σύγχρονες τάσεις άθλησης, όπως η hotyoga, το spinning και το Cross Fit, επιδεικνύουν όλα μια δέσμευση για αυταπάρνηση και αυτοπειθαρχία, αξίες πολύ επαινεμένες από τους Βικτωριανούς. Η μαραθωνιοδρομία έχει γίνει το απόλυτο σύμβολο: οι αθλητές μπορούν να δημοσιεύουν φωτογραφίες στα social media για να αποδείξουν σε όλους ότι έχουν βασανίσει τα σώματα τους σε μια πολύ ενάρετη – και όχι καθόλου πονηρή – μόδα.

Αυτό διαπερνάει και τις καθημερινές δραστηριότητες. Τα Trader Joe’s και τα Whole Foods είναι γεμάτα με άτομα ντυμένα με ρούχα προπόνησης χωρίς ίχνος ιδρώτα. Αυτή η ενδυμασία σηματοδοτεί τους φέροντες ως το είδος των ανθρώπων που νοιάζονται για το σώμα τους, ακόμα και όταν δεν ασκούνται. Τα παντελόνια γιόγκα και τα αθλητικά παπούτσια δείχνουν την αρετή εξίσου καθαρά με τα γυναικεία φορέματα με κορσέδες του 19ου αιώνα.

Το να είσαι σε καλή φυσική κατάσταση σήμερα είναι ταξικός δείκτης, κατακλύζοντας την κουλτούρα όχι μόνο του fitness αλλά και της διατροφής. Καθώς οι θερμίδες έχουν γίνει φθηνότερες, η παχυσαρκία έχει μετατραπεί από σημάδι πλούτου σε ένδειξη ηθικής αποτυχίας. Σήμερα, η ανθυγιεινή ζωή λειτουργεί ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της απληστίας των φτωχών, με τον ίδιο τρόπο που εξετάζονταν οι σεξουαλικές τάσεις της εργατικής τάξης κατά τον δέκατο ένατο αιώνα.

Και οι δύο τύποι σκέψης υποστηρίζουν ότι οι κατώτερες τάξεις δεν μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους, γι ‘αυτό αξίζουν ακριβώς αυτό που έχουν και τίποτα περισσότερο. Δεν υπάρχει λοιπόν ανάγκη για υψηλότερους μισθούς ή επιδοτούμενη υγειονομική περίθαλψη. Άλλωστε, οι φτωχοί θα τα ξοδέψουν απλώς στα τσιγάρα και τα μπέργκερ.

Τόσο τότε όσο και τώρα, αυτές οι διακηρυγμένες διαφορές υγείας καταγράφουν την αηδία απέναντι στα σώματα των εργατών. Στο βιβλίο Ο δρόμος προς την αποβάθρα του Γουίγκαν, ο George Orwell πραγματεύεται την ύστερη – βικτωριανή ανατροφή του, γράφοντας ότι εκπαιδεύτηκε να πιστεύει «ότι υπήρχε κάτι διακριτικά απωθητικό προς ένα εργατικό σώμα». Στην εποχή του Orwell, το σαπούνι – όχι το γυμναστήριο – έκανε αυτή τη διάκριση. Διδάχθηκε ότι, με τα λόγια του, “οι κατώτερες τάξεις μυρίζουν”.

Στις μέρες μας, το ίντερνετ καταγράφει διαταξικές φρίκες σε ιστοσελίδες όπως το People of Wal-Mart. Αντί να απωθούνται από τις ‘μάζες των απλύτων’, οι σύγχρονοι Βικτωριανοί χλωμιάζουν μπροστά στις ‘μάζες των υπερτροφικών’.

Ενώ η μπουρζουαζία του δέκατου ένατου αιώνα έβλεπε τις φιγούρες των γεματούληδων όχι ως ντροπιαστικές, αλλά ως καθησυχαστικά σημάδια της ευημερίας τους, οι πνευματικοί απόγονοί τους είναι εμμονικοί με τη σωστού είδους διατροφή. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, τα βιολογικά τρόφιμα έχουν περάσει από περιθωριακό φαινόμενο σε απόλυτη αναγκαιότητα.

Σκεφτείτε το κίνημα χωρίς-γλουτένη – μιλώντας για εκείνους που επιλέγουν να αποβάλλουν τη γλουτένη από τη διατροφή τους, όχι για εκείνους που έχουν κοιλιοκάκη και πρέπει να αποφεύγουν πλήρως το σιτάρι. Πριν από μερικά χρόνια, αστειεύθηκα ότι η εύρεση ενός κατοίκου που δεν τρώει γλουτένη στην πατρίδα μου στην αγροτική Nebraska θα ήταν παρόμοια με την εύρεση της συλλογής έργων του Peter Kropotkin στην τοπική βιβλιοθήκη. Τώρα το φαγητό «χωρίς γλουτένη» εμφανίζεται σχεδόν σε κάθε τοπικό ράφι σούπερ μάρκετ.

Αυτή η διατροφική πειθαρχία είναι μια μορφή ενάρετης αυταπάρνησης που θα έκανε τους Βικτωριανούς περήφανους. Αχ και να ζούσαν οι παππούδες μου αρκετό καιρό για να συνειδητοποιήσουν ότι το να καλλιεργούν δικές τους πατάτες και αγγούρια τους έκανε αστούς κι  όχι μπουρτζόβλαχους.

Αγώνες για Μαμάδες και δηλώσεις για Κολλέγια

Μια παρόμοια δυναμική μπολιάζει την οικογενειακή ζωή σήμερα. Όπως και οι πρόγονοί τους, οι σημερινές ανώτερες μεσαίες τάξεις δίνουν μεγάλη έμφαση στην οικογένεια. Αν και ο απολυταρχισμός του 19ου αιώνα έχει εγκαταλειφθεί, αυτήν η εποχή για πρώτη φορά είδε την παιδική ηλικία ως διακριτή και ξεχωριστή περίοδο της ζωής. Οι γονείς ενεργούσαν αναλόγως, φτιάχνοντας παιδικά δωμάτια στα σπίτια τους για τα παιδιά τους.

Οι πρακτικές ανατροφής των παιδιών καθίστανται πιο κοπιαστικές χρόνο με το χρόνο, απαιτώντας από τους γονείς να ασκούν ακραία πειθαρχία και αυταπάρνηση. Ένα πρόσφατο βιβλίο –  All Joy And No Fun – ακούγεται σαν μουσική στα αυτιά του Βικτοριανού. Τι θα μπορούσε να είναι πιο επιπόλαιη και λιγότερο εκπαιδευτική από τη διασκέδαση; Δεν υπάρχει χρόνος για αυτό εν μέσω των απαιτήσεων της σύγχρονης ανατροφής.

Οι μητέρες πρέπει να θηλάζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, να παρέχουν μόνο βιολογικά τρόφιμα στα παιδιά τους και να κρατούν το χρόνο μπροστά στην οθόνη στο ελάχιστο. Τα διολισθήματα δείχνουν αποτυχία. Αυτό αντιπροσωπεύει ίσως τη σαφέστερη σχέση ανάμεσα στις βικτοριανές αξίες τότε και τώρα: περιορίζουν τις γυναίκες και ενισχύουν την ιεραρχία των φύλων.

Δεν είναι τυχαίο ότι αυτές οι νέες προσδοκίες απαιτούν χρήματα και χρόνο. Μια εργαζόμενη μητέρα που πρέπει να τα βγάζει πέρα με πολλαπλές θέσεις εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών θα είναι πολύ πιο δύσκολο να θηλάσει στη δουλειά από ό, τι μια γυναίκα που εργάζεται στο γραφείο. (Για να μην αναφέρουμε τη διαφορά στη γονική άδεια μεταξύ των υπαλλήλων και εργατών)

Οι σημερινές ηθικές επιταγές σχετικά με το θηλασμό επιτρέπουν στις γυναίκες της εργατικής τάξης – οι οποίες είναι λιγότερο πιθανό να θηλάσουν – να κριθούν ως ηθικές αποτυχίες. Πράγματι, οι δημόσιες διαμάχες για τους περιορισμούς απέναντι στο θηλασμό σπάνια επεκτείνονται σε απαιτήσεις για καλύτερη πρόσβαση στη γαλουχία για τις γυναίκες της εργατικής τάξης.

Οι εντατικές γονικές προσδοκίες συνεχίζονται και για πολύ μετά το τέλος της βρεφικής ηλικίας. Τα μικρά παιδιά ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε δαπανηρές αθλητικές λέσχες και οι γονείς να εγκαταλείψουν τον ελεύθερο χρόνο τους για να τους υποστηρίξουν. Αυτές οι δραστηριότητες απαιτούν χρόνο και χρήμα, δύο πόρους που οι εργαζόμενοι στερούνται.

Αυτός ο πολλαπλασιασμός των οργανωμένων δραστηριοτήτων αντιπροσωπεύει μια μορφή βελτίωσης: ο ελεύθερος χρόνος του παιδιού υπάγεται πλήρως στο Bildung. Και η ικανότητα να παρέχουν αυτές τις ευκαιρίες στα παιδιά απεικονίζεται ως μια αντανάκλαση της ηθικής μιας οικογένειας και όχι της οικονομικής κατάστασής τους. Ακριβώς όπως οι βικτοριανές γυναίκες έπρεπε να μάθουν να παίζουν το πιάνο και να μιλούν ιταλικά – επιδεικνύοντας μια φινέτσα που δεν είναι διαθέσιμη στα άλλα επίπεδα της κοινωνίας – τα σύγχρονα παιδιά παίζουν ποδόσφαιρο, μαθαίνουν μανδαρινικά και προσφέρουν εθελοντικά σε μια τοπική φιλανθρωπία.

Όμως, η κορωνίδα της σύγχρονης αναζήτησης για Bildung είναι σίγουρα η διαδικασία αίτησης για κολέγιο. Δεν υπάρχει καλή αναλογία με τον 19ο αιώνα για αυτό το γελοίο νέο τελετουργικό, αν και ο Dickens θα ήταν απόλυτα ικανός να σατιρίσει τον εγγενή παραλογισμό: Εκατομμύρια ανθρώπων ενεργούν σαν ένα σύστημα που ενώ βαραίνει πολύ προς το προνόμιο είναι στην πραγματικότητα ένα είδος αξιοκρατίας, κι ότι η αξία του ατόμου μπορεί να κριθεί από το κύρος του σχολείου στο οποίο έχει γίνει δεκτός.

Οι περισσότεροι Αμερικανοί που πηγαίνουν στο κολέγιο κάνουν αιτήσεις μόνο σε μερικά σχολεία. Αλλά τα παιδιά ανώτερης τάξης παρακολουθούν τυποποιημένα μαθήματα προπαρασκευαστικών εξετάσεων, κάνουν πρακτική άσκηση ή ταξιδεύουν το καλοκαίρι για να έχουν υλικό για τα εισαγωγικά τους δοκίμια και συχνά αιτούνται σε δεκάδες σχολεία για να μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητές τους να εισαχθούν σε εκείνο με το καλύτερο όνομα. Οι γονείς – ανεξάρτητα από τις πραγματικές πνευματικές ικανότητες των παιδιών τους – μπορούν στη συνέχεια να ξενοιάσουν με τη γνώση ότι είναι καλύτερο από την πλέμπα που παρακολουθούν το Directional State U.

Bildung για όλους!

Η σημερινή ανώτερη μεσαία τάξη διατηρεί το παραμύθι μιας αξιοκρατικής κοινωνίας, όπως και οι Βικτωριανοί. Αυτό το αφήγημα τους επιτρέπει να διατηρήσουν την οικονομική τους θέση πίσω από τις πλάτες των εργαζομένων, οι οποίοι διδάσκονται ότι τα προβλήματα υγείας τους και οι δύσκολες προοπτικές σταδιοδρομίας τους, αντιπροσωπεύουν ατομικά σφάλματα και όχι κάποια δυσλειτουργία του συστήματος.

Φυσικά, η άσκηση, η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων και η ώθηση των παιδιών να περνούν χρήσιμα τον ελεύθερο χρόνο τους δεν είναι εγγενώς κακά πράγματα. Ωστόσο, γίνονται δείκτες αστικών αξιών, όταν αυτοί χρησιμοποιούνται για να επιβεβαιώσουν την ηθική υπεροχή μιας τάξης έναντι μιας άλλης και να δικαιολογήσουν την κοινωνική ανισότητα. Ήταν εξίσου ειδεχθές τον δέκατο ένατο αιώνα όπως είναι και σήμερα.

Πρέπει να ενδιαφερόμαστε για την υγεία, τη διατροφή και την εκπαίδευση. Αλλά αντί να τα βλέπουμε ως τρόπους για να στηρίξουμε την ταξική κυριαρχία, θα πρέπει να τα βελτιώσουμε για όλους. Φανταστείτε αν όλη η ενέργεια που χρησιμοποιείται για να μπει ο μέσος γόνος οικογένειας της ανώτερης τάξης σε αναγνωρισμένα κολέγια, ανακατευθύνονταν για να γίνει η τριτοβάθμια εκπαίδευση πιο προσιτή και οικονομική σε όλους τους τομείς. Φανταστείτε εάν η πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα γίνονταν προτεραιότητα έναντι στην επίτευξη κύρους μέσω της αγοράς των πιο παρθένων προϊόντων. Φανταστείτε, εν ολίγοις, τι θα φαινόταν ο κόσμος μας αν σοσιαλιστικές αξίες – όχι Βικτωριανές – κυριαρχούσαν.

Μετάφραση: Παπαδοπούλου Μαρίνα

Δημοσιεύτηκε στο Jacobin

0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *