Από τον Χομπς στο παγκόσμιο λοκ νταουν: Γιατί χρειάζεται να κοιτάξουμε προσεκτικά την Κίνα και το πείραμα του Covid-19

Στον Λεβιάθαν (1651) ο Χομπς μας ταξιδεύει στην εποχή που ονομάζει «φυσική κατάσταση». Κλειδί στο επιχείρημά του είναι ότι η φυσική κατάσταση, λόγω έλλειψης κεντρικής εξουσίας που να κρατά τους ανθρώπους σε τάξη, θα καταλήγει στην πάλη, στον πόλεμο και «το χειρότερο απ’ όλα, στον συνεχή φόβο και στον κίνδυνο του βίαιου θανάτου. Και η ζωή του ανθρώπου θα ήταν μοναχική, φτωχή, μοχθηρή και σύντομη». Έτσι, οδηγούμενοι από τον φόβο και την απέχθεια για αυτό το χάος, οι άνθρωποι δημιουργούν κυβερνήσεις που μπορούν να τους εξασφαλίσουν συγκεκριμένα δικαιώματα με αντάλλαγμα την αρχή του εξουσιαστή, του Λεβιάθαν. Ο Χομπς πιστεύει πως η κοινωνία και η φύση, ως ανεξέλεγκτα στοιχεία, καθιστούν αναγκαία την θυσία μερικών από τα ατομικά δικαιώματα των ανθρώπων, προκειμένου να εξασφαλιστεί μια ισχυρή, κεντρική εξουσία που έχει ως βασικό της ρόλο την διατήρηση της ειρήνης. Αυτή η συμφωνία διακυβέρνησης είναι αυτό που οι πολιτικοί φιλόσοφοι ονομάζουν «κοινωνικο συμβόλαιο» και σημαίνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να συνυπάρξουν στην κοινωνία με βάση ορισμένους ηθικούς και πολιτικούς κανόνες συμπεριφοράς, προκειμένου να αποφύγουν αυτό που ο Χομπς περιγράφει ως «διαρκή πόλεμο κάθε ανθρώπου ενάντια στον γείτονά του».

Από την εποχή των θεωριών των κοινωνικών συμβολαίων του Χομπς και του Λοκ, οι φιλόσοφοι προσπάθησαν να κατανοήσουν γιατί ένα ορθολογικό υποκείμενο θα συναινούσε εθελοντικά στο να εγκαταλείψει την ελευθερία του με αντάλλαγμα την πολιτική τάξη. Δεν υπάρχει καλύτερη ευκαιρία να δούμε πως μια τέτοια ανταλλαγή ελευθερίας και ασφάλειας είναι αναγκαία, καθώς ο Covid-19 απειλεί τις ζωές εκατοντάδων εκατομμυρίων ηλικιωμένων και ομάδων υψηλού κινδύνου.

Πολλοί από μας στη δύση, όμως, είμαστε ανίκανοι να υπακούσουμε στον νόμο και να τηρήσουμε το δικό μας μέρος του κοινωνικού συμβολαίου. Μάθαμε για την σοβαρότητα του ιού μέσω των μιντιακών αναφορών του Guardian τον Φεβρουάριο που έγραψε για «Δρακόντεια μέτρα του Πεκίνου για να τεθεί υπό έλεγχο η εξάπλωση του ιού» και πως οι «Ιταλικές αρχές επιβάλλουν δρακόντεια μέτρα». Πιο πρόσφατες αναφορές των μέσων ομοίως χρησιμοποιούν τον όρο «δρακόντεια» για να αναφερθούν σε κάτι κυρίως πολιτικό παρά πρακτικό. Σε τελική ανάλυση, οι περισσότεροι επιδημιολόγοι συμφωνούν πως για να ξεφορτωθούμε τον κορονοϊό πρέπει να γίνουμε ιδιαίτερα αυστηροί στο πώς εφαρμόζουμε την κοινωνική αποστασιοποίηση και το λοκ νταουν. Υπάρχει άλλος τρόπος να νικήσουμε μια παγκόσμια πανδημία που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες εκλεπτυσμένων κύκλων διαλογισμού;

Πράγματι όλη αυτή η κουβέντα περί «δρακόντειων μέτρων» για τον έλεγχο της εξάπλωσης του κορονοϊού με ανάγκασε κατά την πέμπτη εβδομάδα του εγκλεισμού μου, να σκεφτώ γιατί τόσο πολλά ασιατικά κράτη τα κατάφεραν και εμείς εδώ στην Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, όχι. Δεν είναι μόνο οι «covidiots» [1]  που βρίσκονται σε αφθονία στα σόσιαλ μίντια και στα προφίλ αυτών που δηλώνουν περήφανοι «covidiots» και γλείφουν ράφια σουπερμάρκετ, τουαλέτες και χερούλια λεωφορείων. Ούτε οι τουρίστες που περνούν τις εαρινές διακοπές τους στη Φλόριντα παρά την κατάσταση της επιδημίας. Αντιμετωπίζουμε μια διαγενεακή απόρριψη των αρχών που εκλέξαμε για να προσέχουν την φυσική ασφάλεια όλων μας. Και όμως ο ρόλος μας στο κοινωνικό συμβόλαιο είναι να υπακούουμε στο νόμο, αλλά οι δυτικοί αποτυγχάνουν παταγωδώς.

Μπροστά στην πανδημία, για την πιθανότητα της οποίας οι επιστήμονες μας είχαν προειδοποιήσει εδώ και δεκαετίες και για την οποία η Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες υπήρξαν πιο προετοιμασμένες λόγω της επιδημίας του SARS το 2002-2003, τα δυτικέ ΜΜΕ ασχολήθηκαν με το να σχολιάζουν ποιές από τις χώρες αυτές έχουν ξεπεράσει τα όρια καταπάτησης της ανθρώπινης ελευθερίας και της λειτουργίας της αγοράς. Αλλά ενώ αναρωτιόμαστε στη δύση με το γιατί βάζουμε την ατομική ελευθερία πάνω από την επιβίωση όλων, η κινεζική κυβέρνηση και κοινωνία το κατάλαβαν γρήγορα, όπως κατάλαβαν και την ανάγκη για λοκ ντάουν και να ακολουθήσουν τις εντολές. Ένας βασικός λόγος γιατί η χώρα δείχνει να έχει νικήσει τον κορωνοϊό μέχρι τώρα – μαζί με τους ελέγχους, τα τεστ θερμοκρασίας, τις νέες κλινικές – είναι επειδή οι κάτοικοι της ανατολικής Ασίας γνωρίζουν πως να ακολουθούν κανόνες για πολλούς λόγους.

Πρώτον, οι Κινέζοι είναι χωρισμένοι σε δυο στρατόπεδα: στις πόλεις και στην ύπαιθρο. Σε μέρη σαν τη Σιγκαπούρη και την Ταϊβάν πολλοί είναι και μετανάστες. Και στις δύο περιπτώσεις οι ιστορίες επιβίωσης και δυσπραγίας αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της κουλτούρας τους, ιστορίες, αν όχι των γονιών, τότε των παππούδων που αντιμετώπισαν πολλά οικονομικά εμπόδια κατά τη μετανάστευσή τους σε άλλες περιοχές. Έτσι, η κοινωνική νοοτροπία της κινεζικής κουλτούρας θυσιάζει τα ατομικά θέλω για το καλό της κοινωνίας, κατανοώντας ότι οι άλλοι έχουν υποφέρει τις ίδιες δυσκολίες. Εκεί όπου η Θάτσερ έκανε κυρίαρχο το «δεν υπάρχουν κοινωνίες», η κινεζική κοινωνία λειτουργεί με την αρχή της περιορισμένης αξίας του ατόμου.

Δεύτερον, που έρχεται να συμπληρώσει το πρώτο, στους κινέζους δεν αρέσει να μιλούν για δυσκολίες, όπως εξηγεί ο Hwee Yee Chua, κάτοικος της Σιγκαπούρης. Προτιμούν να επικεντρώνονται στις μελλοντικές υποσχέσεις πλουτισμού και ευτυχίας, συνεχίζει ο Chua, με το να ακολουθούν κανόνες στο τώρα. Για τους κατοίκους της ανατολικής Ασίας, το να υπομένει κανείς σήμερα είναι καλύτερο από το να λογαριάζεται με το παρελθόν, με έναν τέτοιο τρόπο που όταν εμφανίζονται καταστάσεις σαν τον SARS και τον COVID-2, η κουλτούρα τους ορίζει ότι όλοι πρέπει να «φάνε πίκρα». Το «τρώω πίκρα» αποτελεί κινεζικό ρητό που μεταφράζεται σε «χαμογέλα και προχώρα» ή «ξεπέρασέ το», διάλεξτε την μεταφορά που προτιμάτε. Ο Chua εξηγεί παραπέρα την ιδέα πίσω από την αντίληψη αυτή. «Είναι μια κινεζική παθογένεια. Εαν μπορεί κανείς να υποκαταστήσει την μνήμη της μιζέριας με το να ακολουθεί κανόνες στο σήμερα για να ξεφύγει στο μέλλον, τότε μπορεί να αρνείται το παρόν».

Ο Χομπς ήταν ξεκάθαρος πως χρειαζόμαστε τον «τρόμο κάποιας εξουσίας» για να εξασφαλίσουμε την επιβίωσή μας, αλλιώς οι άνθρωποι δεν πρόκειται να τηρήσουν τον νόμο της αμοιβαιότητας. Πρέπει ίσως οι δυτικοί να μάθουν από τους Κινέζουν να «τρώνε πίκρα» και να εγκαταλείψουν το αντιπαραγωγικό τους αντανακλαστικό, να επιδεικνύουν τον εαυτό τους.

Ο κορωνοϊός έχει δείξει πως ο ατομισμός αυτή τη στιγμή της ιστορίας μας καταστρέφει και πως πρέπει να βασιστούμε στις κοινές μας προσπάθειες για να ξεκινήσουμε απ’ την αρχή. Σε τελική ανάλυση, θα υπάρχει πάντα χρόνος να γλείψουμε τουαλέτες, καλυπτόμενοι από την ιδιωτικότητα του λογαριασμού μας στο Ιnstagram, όταν όλα αυτά τελειώσουν.

[1] Νεολογικός όρος που αναφέρεται στους αρνητές των περιοριστικών μέτρων κατά την πανδημία του κορωνοϊού ή σε αυτούς που συμπεριφέρονται αντικοινωνικά στην πανδημία.

Πηγή: CounterPunch

Μετάφραση: antapocrisis

3 replies

Trackbacks & Pingbacks

  1. […] [1] Νεολογικός όρος που αναφέρεται στους αρνητές των περιοριστικών μέτρων κατά την πανδημία του κορωνοϊού ή σε αυτούς που συμπεριφέρονται αντικοινωνικά στην πανδημία. […]

  2. […] Βασίλειο και τις ΗΠΑ, όχι. Δεν είναι μόνο οι «covidiots» [1]  που βρίσκονται σε αφθονία στα σόσιαλ μίντια και στα […]

  3. […] Βασίλειο και τις ΗΠΑ, όχι. Δεν είναι μόνο οι «covidiots» [1]  που βρίσκονται σε αφθονία στα σόσιαλ μίντια και στα […]

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *