Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι τιμές των μετοχών και των ομολόγων των περιφερειακών τραπεζών των ΗΠΑ καταρρέουν. Και μια μεγάλη διεθνής ελβετική τράπεζα, η Credit Suisse, βρίσκεται κοντά στην πτώχευση. Μια χρηματοπιστωτική κρίση που έχει να εμφανιστεί από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008 φαίνεται να εξελίσσεται. Ποια θα είναι η αντίδραση των νομισματικών και χρηματοπιστωτικών αρχών;

Το 1928, ο τότε υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ και τραπεζίτης, Andrew Mellon, πίεσε για υψηλότερα επιτόκια προκειμένου να ελεγχθεί ο πληθωρισμός και η κερδοσκοπία στο χρηματιστήριο, που τροφοδοτούνταν από τις πιστώσεις. Κατόπιν  αιτήματός του, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ άρχισε να αυξάνει τα επιτόκια και τον Αύγουστο του 1929 η Fed εκτόξευσε τα επιτόκια σε επίπεδα – ρεκόρ. Μόλις δύο μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 1929, το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης υπέστη το χειρότερο κραχ στην ιστορία του, σε αυτό που ονομάστηκε “Μαύρη Τρίτη“. Η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Το 1929 ο Mellon συνέχιζε απτόητος. Συμβούλευσε τον τότε πρόεδρο Hoover να «ρευστοποιήσει την εργασία, να ρευστοποιήσει τις μετοχές, να ρευστοποιήσει τους αγρότες, να ρευστοποιήσει την ακίνητη περιουσία. . . αυτό θα καθαρίσει τη σαπίλα από το σύστημα. Το υψηλό κόστος ζωής και η υψηλή διαβίωση θα μειωθούν. Οι άνθρωποι θα εργάζονται σκληρότερα, θα ζουν πιο ηθικά. Οι αξίες θα αναπροσαρμοστούν και οι άνθρωποι των επιχειρήσεων θα ξεχωρίσουν από τους λιγότερο ικανούς ανθρώπους». Επιπλέον, υποστήριξε την απομάκρυνση των «αδύναμων» τραπεζών ως σκληρή αλλά αναγκαία προϋπόθεση για την ανάκαμψη του τραπεζικού συστήματος. Αυτό το «ξεσκαρτάρισμα» θα επιτυγχανόταν με την άρνηση δανεισμού μετρητών στις τράπεζες (παίρνοντας δάνεια και άλλες επενδύσεις ως εγγύηση) και με την άρνηση κυκλοφορίας πληθωριστικού νομίσματος. Το μεγάλο τραπεζικό κραχ ακολουθήθηκε από την Μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του ‘30.

Το 2008, όταν ξεδιπλώθηκε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κραχ, οι αρχές αρχικά στόχευσαν σε κάτι παρόμοιο. Επέτρεψαν την πτώχευση της επενδυτικής τράπεζας Bear Stearns. Αλλά μετά ήρθε μια άλλη, η Lehman Brothers. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα αμφιταλαντεύτηκε και τελικά αποφάσισε να μην τη σώσει με παροχή πιστώσεων. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια ραγδαία κατάρρευση των μετοχών και άλλων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και μια βαθιά ύφεση, η Μεγάλη Ύφεση. Ο τότε πρόεδρος της Fed, Ben Bernanke, ήταν υποτίθεται μελετητής της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930 και παρόλα αυτά συμφώνησε να χρεοκοπήσει η τράπεζα. Στη συνέχεια, αναγνώρισε ότι ως «δανειστής έσχατης καταφυγής», η δουλειά της Fed ήταν να αποφύγει τέτοιες καταρρεύσεις, ιδίως για τις τράπεζες που είναι «πολύ μεγάλες για να καταρρεύσουν» και  δημιουργούσαν ένα ντόμινο καταρρεύσεων σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Είναι σαφές ότι τώρα οι κυβερνήσεις και οι νομισματικές αρχές θέλουν να αποφύγουν τη … μανία ρευστοποίησης και το κραχ τύπου Lehmans Brother, ακόμη και αν μια τέτοια πολιτική θα καθάριζε τη «σαπίλα του συστήματος» και θα ξεχώριζε την ήρα από το στάρι, οδηγώντας σε μια νέα μέρα. Από πολιτική άποψη, κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό για τις κυβερνήσεις που θα προεδρεύουν μιας ακόμη τραπεζικής κατάρρευσης- και από οικονομική άποψη, θα προκαλούσε πιθανότατα μια νέα και βαθιά ύφεση. Έτσι, είναι προτιμότερο να «τυπωθεί περισσότερο χρήμα» για να διασωθούν οι καταθέτες και οι κάτοχοι ομολόγων των τραπεζών και να αποτραπεί η χρηματοπιστωτική μετάδοση, με το τραπεζικό σύστημα είναι τόσο διασυνδεδεμένο.

Αυτό έκαναν τελικά οι αρχές το 2008-9 και αυτό θα κάνουν και αυτή τη φορά. Οι αξιωματούχοι αρχικά δεν ήταν σίγουροι για τη διάσωση της Silicon Valley Bank. Γρήγορα άλλαξαν γνώμη μετά τις ενδείξεις για εκκολαπτόμενα bank runs σε όλες τις ΗΠΑ. Συνεντεύξεις με αξιωματούχους που συμμετείχαν στις συζητήσεις ή ήταν κοντά σε αυτές, κάνουν λόγο για 72 φρενήρεις ώρες. Η Credit Suisse είναι επίσης πιθανό να λάβει παρόμοια οικονομική στήριξη.

Υπάρχουν και σήμερα υποστηρικτές της προσέγγισης του Mellon και εξακολουθούν να έχουν ένα κάποιο δίκιο. Ο Ken Griffin, ιδρυτής του μεγάλου hedge fund Citadel, δήλωσε στους Financial Times ότι η αμερικανική κυβέρνηση δεν έπρεπε να είχε παρέμβει για να προστατεύσει όλους τους καταθέτες της SVB. Και συνέχισε: «Οι ΗΠΑ υποτίθεται ότι είναι μια καπιταλιστική οικονομία, και αυτό καταρρέει μπροστά στα μάτια μας… Έχει χαθεί η οικονομική πειθαρχία με την κυβέρνηση να διασώζει πλήρως τους καταθέτες». Δεν μπορούμε να έχουμε «ηθικό κίνδυνο», είπε. «Οι απώλειες για τους καταθέτες θα ήταν ασήμαντες και θα είχε καταστεί σαφές ότι η διαχείριση των κινδύνων είναι απαραίτητη».

Ο ηθικός κίνδυνος είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το γεγονός ότι οι τράπεζες και οι εταιρείες θεωρούν ότι μπορούν πάντα να πάρουν χρήματα ή πιστώσεις από κάποιον, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης. Έτσι, ακόμα αν κάνουν απερίσκεπτες κερδοσκοπικές ενέργειες που πάνε στραβά, αυτό δεν έχει σημασία. Θα διασωθούν. Όπως θα μπορούσε να το θέσει ο Mellon: αυτό είναι ανήθικο.

Η άλλη πλευρά του επιχειρήματος λέει ότι το γεγονός πως οι τράπεζες αντιμετωπίζουν προβλήματα δεν θα πρέπει να σημαίνει ότι όσοι καταθέτουν τα χρήματά τους σε αυτές θα πρέπει να τα χάσουν, ενώ δεν έχουν δική τους υπαιτιότητα. Έτσι, οι κυβερνήσεις πρέπει να παρέμβουν για να σώσουν τους καταθέτες. Και έχουν κι αυτοί δίκιο. Όπως το έθεσε ένας άλλος δισεκατομμυριούχος – ιδιοκτήτης hedge fund, ο Bill Ackman, όταν προέκυψε η κατάρρευση της SVB, η Ομοσπονδιακή Εταιρεία Ασφάλισης Καταθέσεων (FDIC) πρέπει «να εγγυηθεί ρητά όλες τις καταθέσεις τώρα», διότι «η οικονομία μας δεν θα λειτουργήσει ούτε και το κοινοτικό και περιφερειακό τραπεζικό μας σύστημα». Ο Mark Cuban εξέφρασε την απογοήτευσή του για το ανώτατο όριο ασφάλισης της FDIC που εγγυάται έως 250. 000 δολάρια σε έναν τραπεζικό λογαριασμό ως «πολύ χαμηλό». Επέμεινε επίσης ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ θα πρέπει να εξαγοράσει όλα τα περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις της SVB. Ο αντιπρόσωπος στο Κονγκρέσο Eric Swalwell, ένας Δημοκρατικός από την Καλιφόρνια, συντάχθηκε με τους προαναφερθέντες γράφοντας στο Twitter ότι «πρέπει να διασφαλίσουμε ότι όλες οι καταθέσεις που υπερβαίνουν το όριο των 250 χιλιάδων δολαρίων της FDIC θα διασφαλιστούν».

Η ειρωνεία εδώ είναι ότι αυτοί που ζητούν διασώσεις τώρα είναι οι ίδιοι κερδοσκόποι καπιταλιστές που συνήθως υποστηρίζουν σταθερά την «ελεύθερη αγορά και τη μη  παρέμβαση του κράτους». Ένας άλλος υποστηρικτής του πακέτου διάσωσης είναι ο Sacks, παλιός συνεργάτης του επενδυτή Peter Thiel, ο οποίος πιστεύει βαθιά στις «ελεύθερες αγορές» και στον «καπιταλισμό». Αλλά ήταν όμως πρώτο το Founders Fund του Thiel που πυροδότησε το bank run που βύθισε την SVB.

Ο αρθρογράφος των Financial Timers Martin Wolf εξήγησε το δίλημμα: «Οι τράπεζες πτωχεύουν. Όταν το κάνουν, εκείνοι που θα χάσουν φωνάζουν για κρατική διάσωση». Το δίλημμα είναι ότι «αν το απειλούμενο κόστος είναι αρκετά μεγάλο, θα πετύχουν. Με αυτόν τον τρόπο, κρίση με την κρίση, δημιουργήσαμε έναν τραπεζικό τομέα που θεωρητικά είναι ιδιωτικός, αλλά στην πράξη είναι προστατευόμενος του κράτους. Το τελευταίο με τη σειρά του προσπαθεί να περιορίσει την τάση των μετόχων και της διοίκησης των τραπεζών να εκμεταλλευτούν τα δίκτυα ασφαλείας που απολαμβάνουν. Το αποτέλεσμα είναι ένα σύστημα που είναι απαραίτητο για τη λειτουργία της οικονομίας της αγοράς, αλλά δεν λειτουργεί σύμφωνα με τους κανόνες της». Επομένως, καταλήγουμε στον ηθικό κίνδυνο επειδή η εναλλακτική λύση είναι ο Αρμαγεδδών. Όπως καταλήγει ο Wolf: «πρόκειται για ένα χάλι».

Ποια είναι λοιπόν η λύση που προσφέρεται για να αποφευχθούν αυτά τα συνεχή τραπεζικά χάλια; Ο φιλελεύθερος οικονομολόγος Joseph Stiglitz μας λέει ότι «η SVB αντιπροσωπεύει κάτι περισσότερο από την αποτυχία μιας μεμονωμένης τράπεζας. Είναι ενδεικτικό βαθιών αποτυχιών στην άσκηση τόσο της ρυθμιστικής όσο και της νομισματικής πολιτικής. Όπως και η κρίση του 2008, ήταν προβλέψιμη και προβλεπόμενη». Αλλά αφού μας είπε ότι η ρύθμιση δεν λειτουργεί, ο Stiglitz υποστηρίζει ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι περισσότερη και αυστηρότερη ρύθμιση! «Χρειαζόμαστε αυστηρότερη ρύθμιση, για να διασφαλίσουμε ότι όλες οι τράπεζες είναι ασφαλείς». Λοιπόν, πώς πήγε αυτό μέχρι στιγμής;

Κανείς δεν έχει τίποτα να πει για δημόσια ιδιοκτησία των τραπεζών, τίποτα για το να γίνει η παροχή τραπεζικών υπηρεσιών μια δημόσια υπηρεσία και όχι ένας τεράστιος τομέας απερίσκεπτης κερδοσκοπίας. Η SVB κατέρρευσε επειδή οι ιδιοκτήτες της πόνταραν στην άνοδο των τιμών των κρατικών ομολόγων και στα χαμηλά επιτόκια για να αυξήσουν τα κέρδη τους. Αλλά πήγε στραβά και τώρα οι άλλοι πελάτες των τραπεζών θα πληρώσουν γι’ αυτό με αυξημένες προμήθειες και ζημίες για την Ομοσπονδιακή Τράπεζα, ενώ θα λείψει και η χρηματοδότηση των παραγωγικών επενδύσεων για να πληρωθεί ένα ακόμη τραπεζικό χάος.

Τα παρακάτω είχα υποστηρίξει πριν από 13 χρόνια: «Η απάντηση για την αποφυγή μιας νέας χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης δεν είναι μόνο περισσότερη ρύθμιση (ακόμη και αν αυτή δεν είναι τόσο αποδυναμωμένη, όσο οι κανόνες της Βασιλείας ΙΙΙ). Οι τραπεζίτες θα βρουν νέους τρόπους να χάσουν τα χρήματά μας, παίζοντας με αυτά για να βγάλουν κέρδη για τους καπιταλιστές ιδιοκτήτες τους. Στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-9, ήταν η αγορά «ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης», τα οποία ήταν μπλεγμένα σε περίεργα χρηματοπιστωτικά πακέτα που ονομάζονταν τίτλοι που εξασφαλίζονταν με υποθήκη και εξασφαλισμένες υποχρεώσεις χρέους, κρυμμένα εκτός των ισολογισμών των τραπεζών, και τα οποία κανείς, συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών, δεν καταλάβαινε. Την επόμενη φορά θα είναι κάτι άλλο. Στην απελπισμένη αναζήτηση του κέρδους και της απληστίας, δεν υπάρχουν όρια στην οικονομική απάτη».

Ας επιστρέψουμε στο δίλημμα της επιλογής μεταξύ «ηθικού κινδύνου» και «ξεσκαρταρίσματος». Όπως είπε ο Mellon, η εκκαθάριση των πτωχευμένων επιχειρήσεων, ακόμη και αν συνεπάγεται ύφεση, είναι μια αναγκαία διαδικασία για τον καπιταλισμό. Πρόκειται για μια διαδικασία «δημιουργικής καταστροφής», όπως την περιέγραψε ο οικονομολόγος Joseph Schumpeter τη δεκαετία του 1930. Η εκκαθάριση και η καταστροφή των αξιών του κεφαλαίου (μαζί με τη μαζική ανεργία) μπορεί να θέσει τις βάσεις για έναν «πιο λιτό και στιβαρό» καπιταλισμό, ικανό να ανανεωθεί για περισσότερη εκμετάλλευση και συσσώρευση με βάση την υψηλότερη κερδοφορία για όσους επιβιώσουν από την καταστροφή.

Όμως οι καιροί έχουν αλλάξει. Έχει γίνει όλο και πιο δύσκολο για  αυτούς που χαράζουν τη στρατηγική του κεφαλαίου, τις νομισματικές αρχές και τις κυβερνήσεις, να εξετάσουν το ενδεχόμενο της «εκκαθάρισης». Αντίθετα, ο «ηθικός κίνδυνος» είναι η μόνη επιλογή για να αποφευχθεί μια μεγάλη ύφεση και μια πολιτική καταστροφή για τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Όμως, οι διασώσεις και μια νέα πληγή από ενέσεις ρευστότητας δεν θα μπορούσαν μόνο να ανατρέψουν πλήρως τις μάταιες προσπάθειες των νομισματικών αρχών να ελέγξουν τα ακόμα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού. Σημαίνει επίσης τη συνέχιση της χαμηλής κερδοφορίας, των χαμηλών επενδύσεων και της χαμηλής παραγωγικότητας σε οικονομίες που δεν μπορούν να ξεφύγουν από την κατάσταση ζόμπι. Δηλαδή ακόμη περισσότερη μακροχρόνια ύφεση.

Πηγή: Michael Roberts Blog

Μετάφραση: antapocrisis.gr

Την περασμένη εβδομάδα, ο πρόεδρος της Fed[1] των ΗΠΑ Τζέι Πάουελ κατέθεσε στο αμερικανικό Κογκρέσο σχετικά με τον πληθωρισμό και τη νομισματική πολιτική της Fed. Προκάλεσε τρόμο στις χρηματοπιστωτικές αγορές όταν φάνηκε να λέει ότι τα τελευταία στοιχεία για την οικονομία θα οδηγήσουν πιθανότατα σε περαιτέρω αυξήσεις των επιτοκίων και μάλιστα με ταχύτερο ρυθμό. Ο Πάουελ υποστήριξε ότι, αν και ο γενικός πληθωρισμός έχει υποχωρήσει, ο βασικός πληθωρισμός[2], ο οποίος δεν περιλαμβάνει τις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων, παραμένει επίμονος. Επίσης, η αγορά εργασίας των ΗΠΑ φαινόταν ακόμη εξαιρετικά ισχυρή, γεγονός που δικαιολογούσε την ανάγκη ελέγχου των επιπτώσεων τυχόν αυξήσεων των μισθών. Ανέφερε και πάλι ότι θα ήταν απαραίτητο να αυξηθεί περαιτέρω το επιτόκιο βάσης της Fed (το οποίο θέτει το κατώτατο όριο για όλα τα άλλα επιτόκια δανεισμού) έως ότου τεθεί υπό έλεγχο το μισθολογικό κόστος.

Γράφημα 1: Εξέλιξη του βασικού πληθωρισμού στις ΗΠΑ, την Ευρωζώνη και το Η.Β. την τελευταία διετία.

Για ακόμη μια φορά, ο Πάουελ, όπως και άλλοι διοικητές κεντρικών τραπεζών, υποστήριξε ότι ο πληθωρισμός οφείλεται στην “υπερβολική ζήτηση” και επίσης στον κίνδυνο αύξησης των μισθών που προκαλεί μια αλυσιδωτή αντίδραση αύξησης των τιμών. Υπάρχουν όμως πολλές ενδείξεις ότι δεν είναι η υπερβολική ζήτηση ή η αύξηση των μισθών που προκάλεσε την επιτάχυνση του πληθωρισμού. Έχω παραθέσει σχετικά στοιχεία σε αρκετές προηγούμενες αναρτήσεις. Σε μια πρόσφατη ανάρτηση, παρέθεσα μια μακροσκελή μελέτη του Joseph Stiglitz, η οποία παρουσίαζε με τεκμηριωμένο τρόπο στοιχεία που έδειχναν ότι ο πληθωρισμός προκλήθηκε από ελλείψεις στην πλευρά της προσφοράς και όχι από “υπερβολική ζήτηση”.

Έκτοτε, έχουν προκύψει περισσότερα στοιχεία που τεκμηριώνουν την παραπάνω θέση, ότι το πρόβλημα ανέκυψε στην πλευρά της προσφοράς. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι όταν η οικονομία βγήκε από τα  lockdown της πανδημίας COVID-19 και την ακόλουθη ύφεση, υπήρξε μια στροφή προς την αγορά περισσότερων αγαθών. Ωστόσο, οι παραγωγοί δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν αυτό το κύμα. «Το κύριο συμπέρασμά μας είναι ότι η μετατόπιση της καταναλωτικής ζήτησης από τις υπηρεσίες προς τα αγαθά μπορεί να εξηγήσει ένα μεγάλο μέρος της αύξησης του πληθωρισμού στις ΗΠΑ μεταξύ του 4^ου τριμήνου του 2019 και του αντίστοιχου τριμήνου του 2021. Αυτό το σοκ της ανακατανομής της ζήτησης προκαλεί αύξηση στον πληθωρισμό λόγω του κόστους της αύξησης της παραγωγής αγαθών, καθώς άλλωστε οι τομείς αυτοί τείνουν να έχουν πιο ευέλικτες τιμές από τους τομείς παροχής υπηρεσιών».

Υπάρχουν και άλλα στοιχεία που καταδεικνύουν ότι η άνοδος του πληθωρισμού προκλήθηκε κυρίως από μη μισθολογικά κόστη (πρώτες ύλες, εξαρτήματα και μεταφορικά κόστη) και από τις μεγάλες αυξήσεις στα περιθώρια κέρδους. Οι αυξήσεις των μισθών έπαιξαν τον μικρότερο ρόλο.

Γράφημα 2: Τα τελευταία στοιχεία για τις αυξήσεις των μισθών στις ΗΠΑ επιβεβαιώνουν ότι δεν είναι οι μισθοί που αυξάνουν τον πληθωρισμό.

Και αυτό δεν ισχύει μόνο για τις ΗΠΑ. Στην Ευρωζώνη, ισχύει σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό ότι η αύξηση του πληθωρισμού επήλθε από την αύξηση του μη μισθολογικού κόστους και της κερδοφορίας. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δημοσίευσε πρόσφατα μία εκτίμηση σχετικά με τη συμβολή των κερδών, των φόρων και του μισθολογικού κόστους στον πληθωρισμό της Ευρωζώνης.

Γραφήματα 3 και 4: Στοιχεία που καταδεικνύουν ότι από το πρώτο τρίμηνο του 2021 μέχρι σήμερα ο καθοριστικότερος παράγοντας αύξησης του πληθωρισμού είναι η αύξηση της κερδοφορίας και όχι η αύξηση των μισθών.

Λοιπόν, ακόμη και έτσι, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η αυστηρότερη νομισματική πολιτική, δηλαδή η αύξηση των επιτοκίων για την αύξηση του κόστους δανεισμού και η μείωση της προσφοράς χρήματος με την πώληση των αποθεμάτων ομολόγων των κεντρικών τραπεζών θα μπορούσε εν πάση περιπτώσει να μειώσει τον πληθωρισμό. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει σύμφωνα με την ανάλυση της ίδιας της ΕΚΤ. Σε μελέτη της, η ΕΚΤ διαπίστωσε ότι μια αύξηση των επιτοκίων κατά 1 ποσοστιαία μονάδα μειώνει τον πληθωρισμό μόνο κατά περίπου 0,1 έως 0,2 ποσοστιαίες μονάδες. Η ΕΚΤ εκτιμά επίσης ότι η μεγαλύτερη αρνητική ετήσια επίδραση των αυξήσεων των επιτοκίων στο ΑΕΠ θα πραγματωθεί μόλις μετά από εννέα τρίμηνα!

Γράφημα 5: Ανάλυση των μακροοικονομικών επιπτώσεων της αύξησης των επιτοκίων κατά 100 μονάδες βάσης (αριστερός και μεσαίος πίνακας), αποτίμηση των σωρευτικών συνεπειών σε βάθος 12 τριμήνων μιας τυποποιημένης περικοπής του προϋπολογισμού κατά 500 δις ευρώ (δεξιός πίνακας).

Το κλειδί για τον πληθωρισμό βρίσκεται στην πλευρά της προσφοράς. Ειδικότερα, μακροπρόθεσμα, είναι ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας σε κάθε οικονομία. Εάν η αύξηση της παραγωγής ανά εργαζόμενο επιβραδυνθεί ή ακόμη και μειωθεί, το κόστος ανά μονάδα παραγωγής θα αυξηθεί και αυτό θα αναγκάσει τις εταιρείες να προσπαθήσουν να αυξήσουν τις τιμές. Μία ακόμη πρόσφατη μελέτη υποστήριξε ότι «οι ραγδαίες αυξήσεις του κόστους παραγωγής και οι συμφορήσεις στην αλυσίδα εφοδιασμού δημιουργούν τις προϋποθέσεις ώστε οι εταιρείες που μπορούν κάπως να επηρεάσουν τις τιμές να οδηγηθούν σε αυξήσεις προκειμένου να προστατεύσουν τα περιθώρια κέρδους. Έχουμε δηλαδή έναν «πληθωρισμό των πωλητών». Η αύξηση της παραγωγικότητας είναι το κλειδί για τον πληθωρισμό. Πράγματι, υπάρχει ισχυρή αντίστροφη συσχέτιση (0,45) μεταξύ της αύξησης της παραγωγικότητας και των ρυθμών πληθωρισμού κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες.

Γράφημα 6: Αποτύπωση της συσχέτισης μεταξύ της ετήσιας αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ και του πληθωρισμού από το 1948 έως το 2023.

Ο Πάουελ κάνει πλέον λόγο για μια άμεση και σημαντική άνοδο των επιτοκίων. Ωστόσο, οι επιπτώσεις των προηγούμενων αυξήσεων δεν επηρέασαν σχεδόν καθόλου τον πληθωρισμό. Ούτε ο περιορισμός της προσφοράς χρήματος φαίνεται να έχει μεγάλη επίδραση στον πληθωρισμό, αντίθετα με την άποψη των μονεταριστών. Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (Bank of International Settlement – BIS) είναι η διεθνής ένωση κεντρικών τραπεζών σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι οικονομολόγοι της είναι ένθερμοι μονεταριστές και υποστηρικτές της αυστριακής σχολής των ελεύθερων αγορών. Σε μια πρόσφατη μελέτη, η BIS διαπίστωσε «μια στατιστικά και οικονομικά σημαντική συσχέτιση σε μια σειρά χωρών μεταξύ της υπερβολικής αύξησης του χρήματος το 2020 και του μέσου πληθωρισμού το 2021 και το 2020». Ο John Plender των Financial Times, ένας ακόμη ειδήμονας της αυστριακής σχολής, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «δεν χρειάζεται να είναι κανείς απόλυτος οπαδός της θεωρίας της ποσότητας του χρήματος για να δει ότι η άνοδος των τιμών των κατοικιών και των μετοχών στις ΗΠΑ πέρυσι οφείλεται ουσιαστικά στο ότι πάρα πολλά χρήματα κυνηγούσαν πολύ λίγα περιουσιακά στοιχεία».

Σημειώστε δύο πράγματα εδώ. Πρώτον, υπάρχει ένα θέμα αιτιώδους συνάφειας. Όπως παραδέχεται η BIS, «Η συζήτηση σχετικά με την κατεύθυνση της αιτιότητας στη σχέση μεταξύ κυκλοφορίας χρήματος και πληθωρισμού δεν έχει διευθετηθεί πλήρως. Η παρατήρηση ότι η αύξηση του χρήματος σήμερα συμβάλλει στην πρόβλεψη του πληθωρισμού αύριο δεν συνεπάγεται από μόνη της αιτιώδη συνάφεια». Θα μπορούσε να ισχύει ότι «το εισόδημα και όχι το χρήμα είναι αυτό που προκαλεί την αύξηση των δαπανών, με την εξέλιξη των χρηματικών υπολοίπων να λειτουργεί ως σήμα». Στη συνέχεια, όμως, η BIS υποστηρίζει ότι «η σχέση αιτιότητας δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε επαρκής για να αντλήσουμε χρήσιμο πληροφοριακό περιεχόμενο για την σχέση του χρήματος με τον πληθωρισμό – στον οποίο εστιάζουμε εδώ». Σίγουρα όμως έχει σημασία το εάν αν είναι η οικονομική δραστηριότητα, η αύξηση της παραγωγής και των δαπανών που οδηγεί τη συνολική προσφορά χρήματος ή μήπως ισχύει το αντίστροφο;

Δεύτερον, ο Plender σημειώνει ότι η αυξημένη προσφορά χρήματος συνδέεται με την άνοδο των τιμών των κατοικιών και των μετοχών – καμία αναφορά δεν γίνεται στις τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών. Και αυτό είναι το θέμα. Η έντονη αύξηση της προσφοράς χρήματος και τα χαμηλά επιτόκια μέχρι και την πανδημία δεν οδήγησαν σε άνοδο των τιμών και επιτάχυνση του πληθωρισμού στα καταστήματα. Αντίθετα, η προσφορά χρήματος τροφοδότησε μια πιστωτική έκρηξη που εκφράστηκε με μια έκρηξη των ακινήτων και των χρηματοοικονομικών προϊόντων.

Το στοιχείο που χάνει το επιχείρημα των μονεταριστών είναι ότι οι αλλαγές στην προσφορά χρήματος μπορεί επίσης να σημαίνουν αλλαγές στην ταχύτητα του χρήματος, δηλαδή στον ρυθμό κυκλοφορίας του υπάρχοντος χρηματικού αποθέματος. Αν η ταχύτητα του χρήματος μειώνεται, αυτό σημαίνει ότι οι κάτοχοι μετρητών δεν τα ξοδεύουν για αγαθά και υπηρεσίες, αλλά τα συσσωρεύουν σε καταθέσεις ή επενδύουν σε ακίνητα και χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία. Έτσι, καθώς η αύξηση της προσφοράς χρήματος επιταχύνθηκε κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας, η ταχύτητα του χρήματος μειώθηκε, καθώς τα μετρητά χρησιμοποιήθηκαν σε κερδοσκοπικές δραστηριότητες στον χρηματοπιστωτικό τομέα και στην κτηματομεσιτική κερδοσκοπία.

Γράφημα 7: Μεταβολές στην ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος στις ΗΠΑ από το 1960 έως το 2020. Πηγή: Federal Reserve Bank

Παρατηρείστε όμως την αλλαγή που σημειώθηκε μετά την πανδημία. Η Fed περιορίζει την προσφορά χρήματος για να ελέγξει τον πληθωρισμό. Αφού εκτινάχθηκε το 2020 κατά τη διάρκεια της πανδημικής ύφεσης, η προσφορά χρήματος τώρα συρρικνώνεται.

Γράφημα 8: Μεταβολές στην προσφορά του χρήματος στις ΗΠΑ από το 1960 έως το 2020. Πηγή: Federal Reserve Bank

Σε αντίθεση όμως με την αυτήν την συρρίκνωση της προσφοράς, η ταχύτητα της κυκλοφορίας του χρηματικού αποθέματος ανεβαίνει, εξουδετερώνοντας τα αντιπληθωριστικά αποτελέσματα μιας αυστηρότερης νομισματικής πολιτικής. Αυτό καθιστά μια περιοριστική νομισματική πολιτική αναποτελεσματική ως προς την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, πλην όμως επηρεάζει την οικονομική ανάπτυξη και την εργασία. Η πολιτική της Fed δεν θα προσφέρει τίποτα άλλο πέρα από το να επιταχύνει μια πτώση σε οικονομική ύφεση. Οι ερευνητές της Fed από το Κλίβελαντ ανέλυσαν τις πιο πρόσφατες οικονομικές προβλέψεις της Επιτροπής της Fed για την Ελεύθερη Αγορά (Federal Open Market Committee – FOMC). Το οικονομικό τους μοντέλο προβλέπει ότι η τρέχουσα πρόβλεψη της FOMC για την ανεργία θα μειώσει τον βασικό πληθωρισμό στο 2,75%, αλλά μόνο μέχρι το 2025. Ενώ μια «βαθιά ύφεση θα ήταν απαραίτητη για να επιτευχθεί» η πρόβλεψη για πληθωρισμό 2,1% που επιδιώκει η Fed.

Και τώρα έχουμε την κατάρρευση της Silicon Valley Bank ως συνέπεια της ανόδου των επιτοκίων από την Fed. Δείτε τη σχετική μου ανάρτηση. Πράγματι, μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να αναγκάσει τη Fed να παγώσει το σχέδιό της για μια μεγαλύτερη και ταχύτερη αύξηση των επιτοκίων. Η Fed είναι παγιδευμένη σε ένα δίλημμα: περαιτέρω αυξήσεις των επιτοκίων θα μπορούσαν να σημαίνουν περισσότερες καταρρεύσεις τραπεζών και ύφεση. Εάν όμως σταματήσουν οι αυξήσεις, κάτι τέτοιο θα σήμαινε πως η Fed δεν έχει όπλα για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού.

Και τα χειρότερα έρχονται για τον λεγόμενο «παγκόσμιο Νότο». Εάν η Fed συνεχίσει να ανεβάζει τα επιτόκια, τότε το δολάριο θα ανακτήσει την ισχύ του μετά την πρόσφατη και σύντομη πτώση (βλ. παρακάτω γράφημα).

Το συνολικό παγκόσμιο χρέος ξεπερνάει πλέον τα 300 τρισεκατομμύρια δολάρια ή αλλιώς υπερβαίνει το 345% του παγκόσμιου ΑΕΠ, καθώς το σχετικό ποσό ανέβηκε από τα 255 τρισεκατομμύρια δολάρια ή το 320% του ΑΕΠ που ίσχυε πριν την πανδημία. Όσο πιο καταχρεωμένος είναι ο πλανήτης, τόσο πιο ευαίσθητος καθίσταται απέναντι στις αυξήσεις των επιτοκίων. Για να αξιολογήσει τη σωρευτική επίδραση του δανεισμού και των υψηλότερων επιτοκίων, ο Economist, υπολόγισε το κόστος των τόκων για τις επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά και τις κυβερνήσεις σε 58 χώρες. Οι οικονομίες αυτές μαζί αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 90% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το 2021 το κόστος των τόκων τους ανήλθε σε 10,4 τρισ. δολάρια, ή 12% του σωρευτικού τους ΑΕΠ. Μέχρι το 2022 θα έχει φθάσει τα 13 τρισ. δολάρια, ή 14,5%. Καθώς μεγάλο μέρος του χρέους των οικονομιών του Παγκόσμιου Νότου είναι σε δολάρια, η ανατίμηση του δολαρίου σε σχέση με τα νομίσματά τους αποτελεί πρόσθετο βάρος. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες ξοδεύουν σήμερα περισσότερα για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους παρά για την υγεία των πολιτών τους!

Η ύφεση λοιπόν δεν βρίσκεται απλώς στην ατζέντα των οικονομιών της G7. Η αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους και η ύφεση ήδη ξεκινά για τις «αναπτυσσόμενες» χώρες (π.χ. Σρι Λάνκα, Ζάμπια, Πακιστάν, Αίγυπτος).

[1] Σ.τ.Μ.: Federal Reserve: Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Η.Π.Α.

[2] Σ.τ.Μ.: Ως γενικός ή ονομαστικός πληθωρισμός (headline inflation) αναφέρεται ο πληθωρισμός στον υπολογισμό του οποίου συνυπολογίζονται οι μεταβολές των τιμών στην ενέργεια και τα τρόφιμα, σε αντίθεση με τον βασικό ή δομικό πληθωρισμό (core inflation), για τη μέτρηση του οποίου δεν συνυπολογίζονται οι μεταβολές στα παραπάνω αγαθά. Η διαφοροποίηση ως προς τον τρόπο υπολογισμού σχετίζεται με την μεγάλη αστάθεια των τιμών ενέργειας και τροφίμων. Ο γενικός/ ονομαστικός πληθωρισμός θεωρείται πιο κρίσιμο οικονομικό μέγεθος για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, ενώ για τις αναπτυγμένες οικονομίες θεωρείται –υπό κανονικές τουλάχιστον συνθήκες- κρισιμότερο μέγεθος ο βασικός / δομικός πληθωρισμός.

Πηγή: Michael Roberts Blog

Μετάφραση: antapocrisis.gr

Αρκετοί είναι αυτοί που προβληματίζονται σχετικά με την πρακτική του ΣΥΡΙΖΑ. Kατά τη διάρκεια των 3μισι χρόνων διακυβέρνησης της ΝΔ, χρονικό διάστημα στο οποίο έχουν συμβεί αρκετά (δύο χρόνια καραντίνα χωρίς κανέναν σχεδιασμό, δρομολόγηση διάλυσης του ΕΣΥ, εκτίναξη του πληθωρισμού, ενεργειακή φτώχεια, υποκλοπές, ιδιωτικοποιήσεις – ετοιμάζονται για το νερό τώρα, εμπλοκή σε πολεμικές περιπέτειες για χάρη του ΝΑΤΟ, ακραία νεοφιλελεύθερη ατζέντα γενικά, έγκλημα στα Τέμπη), ο Τσίπρας επέλεξε τους χαμηλούς τόνους, τη χλιαρή αντιπολίτευση, τον σεβασμό του αστικού πολιτικού παιχνιδιού και των κανόνων του, την “υπευθυνότητα”.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που έχοντας αηδιάσει από τη σκληρή δεξιά πολιτική του Μητσοτάκη αναρωτιούνται αν θα κυβερνάει για πάντα. Αν θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, η κυβέρνηση να πέσει ή έστω να υπάρξει κάποια κυβερνητική εναλλαγή μέσω των εκλογών που πλησιάζουν. Διαπιστώνουν ότι το δεύτερο δημοσκοπικά κόμμα δεν προσπαθεί να στριμώξει την κυβέρνηση και να διεκδικήσει χώρο για τον εαυτό του. Πως δε μπορεί να “αναπτύξει δυναμική”. Και με τρόμο καταλήγουν πως “θα έχουμε για άλλη μια 4ετία Μητσοτάκη”, καθώς δεν υπάρχει στον πολιτικό χάρτη κάποιος που θα ήθελε και θα μπορούσε να τον εκτοπίσει.

Ο παραπάνω συλλογισμός μπορεί να μην είναι ολόσωστος. Ούτε για πάντα θα κυβερνάει ο Μητσοτάκης, ούτε ο Τσίπρας θα μένει αδρανής ες αεί. Οι εκλογές πλησιάζουν και η προεκλογική μάχη θα ορίσει μια διαφορετική περίοδο. Ούτε μια 4ετία Τσίπρα θα δώσει λύση στα προβλήματα του λαού.

Η αλήθεια είναι πως ο Τσίπρας δεν περιφρονεί την κυβερνητική εξουσία, το έχει αποδείξει εξάλλου. Η πρώτη κυβερνητική θητεία δε φαίνεται να έχει κορέσει τις πολιτικές φιλοδοξίες του. Δεν είναι αυτό το “πρόβλημα”. Ένας “σεμνός” δηλαδή αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Φυσικά και θέλει να ξαναγίνει πρωθυπουργός. Και θα το επιδιώξει με κάθε μέσο, το οποίο θα είναι όμως σύμφωνο με τον ιδεολογικό και πολιτικό του προσανατολισμό. Όσο πλησιάζουμε προς τις εκλογές, οι τόνοι θα ανεβαίνουν.

Το σωστό στοιχείο του παραπάνω συλλογισμού είναι αυτό: ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ενόχλησε την κυβέρνηση της ΝΔ στο ελάχιστο για 3.5 χρόνια. Την άφησε να “κάνει τη δουλειά της”. Η όποια αντιπαράθεση ανοίξει την επόμενη περίοδο θα αφορά μονάχα αυτό: τις ψήφους. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ ενδιαφερόταν για την αποδυνάμωση της νεοφιλελεύθερης πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων, των μνημονιακών δεσμεύσεων, της λιτότητας, θα είχε πολιτευτεί αλλιώς μέσα στην τετραετία. Μετά το έγκλημα στα Τέμπη θα είχε “πυροβολήσει” την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Θα καλούσε τον λαό στους δρόμους για να ρίξει την κυβέρνηση τώρα. Θα καλούσε σε “ανένδοτο”. Δε θα απαιτούνταν καν να είναι αριστερό κόμμα για να το κάνει. Αστικά κόμματα (Γεώργιος Παπανδρέου) το έχουν κάνει στο παρελθόν.

Φυσικά, το παρελθόν είναι παρελθόν. Δε ζούμε στη δεκαετία του ΄60 (όπου το ειδικό βάρος της – ακόμα και ηττημένης – αριστεράς χρωμάτιζε το πολιτικό τοπίο). Σήμερα τα δικομματικά συστήματα εξουσίας είθισται να αποτελούνται από δύο όμοια κόμματα με αμοιβαίο σεβασμό και στήριξη, ορισμένες φορές δημόσια, άλλες φορές ανομολόγητα, μα εξίσου φανερά. Δεν είναι προς όφελος του συστήματος να “πέφτουν κυβερνήσεις”, ο αστάθμητος παράγοντας που λέγεται λαός να έρχεται στο προσκήνιο και το κοινά παραδεκτό πλαίσιο άσκησης πολιτικής – όπως καθορίζεται από την ένταξη της χώρας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ– να αμφισβητείται.

Ο ΣΥΡΙΖΑ στην περίοδο της διακυβέρνησής του βαφτίστηκε ως ένα καθαρά αστικό κόμμα. Οι πολιτικές του επιλογές, με κορυφαία την αντιστροφή/το κουρέλιασμα του δημοψηφίσματος το έδειξαν με τρόπο αδιαμφισβήτητο. Ας θυμηθούμε την περίοδο που η διάκρισή του από τη ΝΔ ήταν ότι “εσείς ψηφίζετε με ευχαρίστηση τα μνημόνια, εμείς όμως με πόνο ψυχής”. Ένα αστικό κόμμα στην εποχή της κρίσης και των μνημονίων (τις δεσμεύσεις από τα οποία βιώνουμε με οδυνηρό τρόπο και σήμερα) δε σηκώνει τους τόνους, δεν κάνει σκληρή αντιπολίτευση, δεν καλεί τον λαό στους δρόμους, δε ρίχνει κυβερνήσεις. Ούτε τις πιο δεξιές και ακραία νεοφιλελεύθερες. Ούτε εν μέσω ξεσηκωμού για το έγκλημα στα Τέμπη.

Δεν παραβαίνει τους κανόνες, δεν ξεχνάει την “πολιτική ευγένεια”. Συμπονά τον πολιτικό του αντίπαλο (;) και τον βοηθάει κάπως να βγει από τη δύσκολη θέση στην οποία έχει περιέλθει. Νιώθει μάλλον μια συγγένεια μαζί του. Πως περισσότερα τον ενώνουν παρά τον χωρίζουν.

Έχει και ο ΣΥΡΙΖΑ ευθύνη για το έγκλημα στα Τέμπη, εξάλλου. Η τετραετία 2015-2019 υπήρξε καθοριστική για την τύχη των ελληνικών σιδηροδρόμων. Πόσο τυχαίο είναι που ο Σπίρτζης, πρώην υπουργός υποδομών δεν έχει μιλήσει καθόλου. Πρόσωπο που σίγουρα γνώριζε την κατάσταση, είχε μάλιστα επισκεφτεί το εργοτάξιο τον Νοέμβρη του 2017. Υπάρχει συνυπευθυνότητα ευρύτερη, πολιτική. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν μέσα στο μνημονιακό πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων.

Εντούτοις, η στάση αυτή του ΣΥΡΙΖΑ δεν αφορά κυρίως το παρελθόν, μα κυρίως το μέλλον. Ο ΣΥΡΙΖΑ δίνει και πάλι εξετάσεις. (Ειδικά η προεκλογική περίοδος έχει κάτι από… εξεταστική για τα κόμματα εξουσίας. Μοιάζουν με πρωτοετείς φοιτητές μπροστά στην οικονιμοκή ελίτ της χώρας και στους “δυτικούς συμμάχους μας”). Και αυτή είναι η βασική εξήγηση για την πολιτική του αφωνία. Θέλει να δηλώσει σε όλους τους τόνους ότι σέβεται τα μνημόνια, τη λιτότητα, τις ιδιωτικοποιήσεις. Πως το “κράτος έχει συνέχεια” και αυτή θα διασφαλιστεί από “πολιτικούς εταίρους” που μπορεί να μην είναι ίδιοι, είναι όμως όμοιοι (δε βγαίνει να πει για παράδειγμα “τώρα που βγήκαμε από τα μνημόνια, θα κρατικοποιήσω και πάλι τα τρένα, θα αναιρέσω τις εξής ιδιωτικοποιήσεις”κλπ). Πως οι “δυναμικοί παράγοντες” της χώρας δεν έχουν κάτι να φοβηθούν από μια ενδεχόμενη “δεύτερη φορά αριστερά”, όπως εν τέλει δεν είχαν και από την πρώτη. Πως τώρα αυτό είναι ακόμα πιο προφανές και καθαρό από τότε (για αυτό και ρητορικές τύπου Πολάκη, χωρίς να εκφράζουν κάποιον αντισυστημισμό, είναι κομμένες πλέον). Πως η αστικοποίηση του κόμματος του ΣΥΡΙΖΑ είναι πλήρης. Η συζήτηση για το αν θα πάρει Αντώναρο και Σπηλιωτόπουλο ενδεικτική (δεν αρκεί που έχει βάλει μέσα το μισό ΠΑΣΟΚ…). Πως τη στιγμή που ο μέχρι χτες κραταιός αστικός διαχειριστής (Μητσοτάκης) έχει αρχίσει να κονταίνει, χωρίς να αποκλείεται και η περίπτωση να καεί εντελώς, υπάρχει σε πλήρη ετοιμότητα το άλλο μεγάλο, υπέυθυνο, σοβαρό και αξιόπιστο αστικό κόμμα με όλη τη διάθεση να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά. Να αποδείξει ότι “στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα”, για την αστική πολιτική.

Την ίδια στιγμή, οι λαϊκές μάζες που κατεβαίνουν κατά χιλιάδες στους δρόμους αποδεικνύουν ότι ούτε και για τον λαό και την αριστερά της κοινωνίας υπάρχουν αδιέξοδα. Κάνουν και πάλι την εμφάνισή τους μετά το επεισόδιο “ΣΥΡΙΖΑ” (ανάθεση – ελπίδα, διάψευση προσδοκιών – απογοήτευση). Επουλώνουν τις πληγές τους και αναζητούν πολιτική έκφραση.

Τις τελευταίες μέρες παρακολουθούμε να εξελίσσεται η τελευταία από μια σειρά κρίσεων του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, επικεντρωμένη για μια ακόμη φορά στις ΗΠΑ.

ΟΙ τράπεζες εκεί (και όχι μόνον εκεί) έχουν βρεθεί σε δεινή θέση λόγω της αύξησης των επιτοκίων. Όταν αυξάνονται τα επιτόκια η τιμή των ομολόγων στην αγορά αναπροσαρμόζεται προς τα κάτω ώστε η παρούσα αξία τους να ευθυγραμμιστεί με τα νεοεκδιδόμενα ομόλογα. Δηλαδή πρόκειται ακριβώς για την αντίστροφη διαδικασία που συμβαίνει όταν πέφτουν τα επιτόκια (και άρα ανεβαίνουν οι τιμές των ομολόγων στην αγορά).

Οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια δεν αποθηκεύουν απλά τα χρήματα από τις καταθέσεις σε ομόλογα, αλλά και σε σύνθετα προϊόντα τα οποία ‘μοχλεύουν’ τις αποδόσεις των ομολόγων. Όμως, όπως οι αποδόσεις αυξάνονται μέσω αυτών των προϊόντων σε περιβάλλον σταθερών ή πτωτικών επιτοκίων έτσι και οι τιμές των ίδιων προϊόντων πέφτουν δυσανάλογα πολύ όταν τα επιτόκια ανεβαίνουν. Όπως φαίνεται, οι τράπεζες δεν έχουν καταφέρει να ‘ξεφορτωθούν’ αυτά τα ‘τοξικά’ πλέον προϊόντα και αυτό επιφέρει μεγάλες ζημιές στην παρούσα αξία των επενδύσεών τους.

Αντιγράφουμε από το CNN: «Η κατάρρευση της Silicon Valley Bank την περασμένη εβδομάδα προκάλεσε ρίγη πανικού στους επενδυτές, καθώς ανέδειξε ένα μεγαλύτερο πρόβλημα σε ολόκληρο τον τραπεζικό τομέα: Το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ της αξίας που δίνουν οι μεγάλοι δανειστές στα ομόλογα που κατέχουν και της πραγματικής αξίας τους στην αγορά. [ΣΗΜ. με απλά λόγια, φούσκα στην αγορά των ομολόγων που κατέχουν οι τράπεζες]…..Αλλά η SVB δεν είναι το μόνο ίδρυμα με αυτό το πρόβλημα. Οι αμερικανικές τράπεζες κάθονταν σε 620 δισεκατομμύρια δολάρια μη πραγματοποιημένων ζημιών (περιουσιακά στοιχεία που έχουν μειωθεί σε τιμή αλλά δεν έχουν ακόμη πωληθεί) στο τέλος του 2022, σύμφωνα με την FDIC.»

Και το CNN συνεχίζει το ρεπορτάζ του: «Το σημερινό περιβάλλον επιτοκίων είχε δραματικές επιπτώσεις στην κερδοφορία και το προφίλ κινδύνου των στρατηγικών χρηματοδότησης και επενδύσεων των τραπεζών», δήλωσε ο πρόεδρος της FDIC Martin Gruenberg σε προετοιμασμένες παρατηρήσεις στο Institute of International Bankers την περασμένη εβδομάδα. [ΣΗΜ. FDIC είναι η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφάλισης των τραπεζικών καταθέσεων–μέχρι 250,000 δολάρια ανά καταθέτη]. «Οι μη πραγματοποιημένες ζημίες αποδυναμώνουν τη μελλοντική ικανότητα μιας τράπεζας να ανταποκρίνεται σε απροσδόκητες ανάγκες ρευστότητας», πρόσθεσε.

«…«Πολλά ιδρύματα – από κεντρικές τράπεζες, εμπορικές τράπεζες και συνταξιοδοτικά ταμεία – κάθονται σε περιουσιακά στοιχεία που αξίζουν σημαντικά λιγότερο από ό,τι αναφέρουν οι οικονομικές τους καταστάσεις», δήλωσε ο Jens Hagendorff, καθηγητής χρηματοοικονομικών στο King’s College του Λονδίνου. «Οι προκύπτουσες ζημίες θα είναι μεγάλες και θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν με κάποιον τρόπο. Η κλίμακα του προβλήματος αρχίζει να προκαλεί ανησυχία». Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ακόμη λόγος πανικού, λένε οι αναλυτές.» [Σωστά, αν έλεγαν το αντίθετο το τραπεζικό και ασφαλιστικό σύστημα θα κατέρρεε την επομένη μέρα].

*          *          *

Το ερώτημα που παρέμενε ανοικτό κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου ήταν τι θα απογίνει με τις μη ασφαλιζόμενες καταθέσεις της χρεοκοπημένης SVB που αποτελούσαν και την συντριπτική πλειοψηφία των συνολικών καταθέσεων. Ο κίνδυνος “Bank Run”, δηλαδή επιδρομής των καταθετών στις τράπεζες για να σηκώσουν τα λεφτά τους από βδομάδα ήταν περισσότερο από ορατός.

Ο κίνδυνος αυτός πολλαπλασιάστηκε μετά το κλείσιμο μιας ακόμη τράπεζας το βράδυ της Κυριακής: Στα νέα του CNBC διαβάζουμε: «Και νέο κλείσιμο τράπεζας από τις ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ: “Οι ρυθμιστικές αρχές της πολιτείας της Νέας Υόρκης έκλεισαν την Κυριακή την Signature Bank, έναν μεγάλο δανειστή στον κλάδο των κρυπτονομισμάτων, σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν την εξαπλούμενη τραπεζική κρίση. “Ανακοινώνουμε επίσης μια παρόμοια εξαίρεση λόγω συστημικού κινδύνου για την Signature Bank, Νέα Υόρκη, Νέα Υόρκη, η οποία έκλεισε σήμερα από την πολιτειακή αρχή που είχε εκδώσει την άδεια λειτουργίας της”, ανέφεραν το υπουργείο Οικονομικών, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα Αποθεμάτων και η Ομοσπονδιακή Εταιρεία Ασφάλισης Καταθέσεων σε κοινή ανακοίνωση το βράδυ της Κυριακής».

Έτσι, το βράδυ της Κυριακής είχαμε μία ανακοίνωση (που βλέπετε στην εικόνα στο τέλος του σχολίου μας) από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ. Σύμφωνα με αυτήν διασώζεται το σύνολο των καταθέσεων της SVB ανεξαρτήτως ποσού μετά από συνεννόηση του Αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών με την Κεντρική Τράπεζα, τον πρόεδρο των ΗΠΑ και όλο το ασφαλιστικό σύστημα των καταθέσεων. Από την Δευτέρα θα μπορούν όλοι οι καταθέτες να αποσύρουν το σύνολο των καταθέσεών τους, εάν το επιθυμούν.

Η ανακοίνωση ισχυρίζεται ότι αυτό θα γίνει χωρίς την επιβάρυνση των φορολογουμένων. Επομένως εδώ έχουμε ένα κυριολεκτικό “λεφτόδενδρο”: Λεφτά εμφανίζονται από το πουθενά και κανείς δεν θα πληρώσει γι’ αυτά (εκτός από τα έξοδα εκτύπωσης των χαρτονομισμάτων, που είναι και ελάχιστα δεδομένου ότι πλέον κανείς δεν κουβαλά μετρητά στις τσάντες).

Αλλά, αυτό το πληθωριστικό χρήμα με το οποίο το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών διασώζει τα δισεκατομμύρια των καταθέσεων θα βρει τελικά τον δρόμο του στο να φορολογήσει επιπλέον τους φορολογούμενους. Όταν τυπώνεις χρήμα και το ρίχνεις στην αγορά το επακόλουθο είναι να αυξηθούν οι τιμές των αγαθών και αυτό αποτελεί ασφαλώς έμμεση φορολόγηση του συνόλου της κοινωνίας.

Ίσως όμως το κυριότερο δεν είναι αυτό. Το κυριότερο είναι η εισαγωγή συστημικού κινδύνου στο χρηματοπιστωτικό σύστημα με αυτές τις ενέργειες: Τώρα πλέον οι τράπεζες που έχουν πράξει τα ίδια ακριβώς με την SVB δεν θα φοβούνται να συνεχίζουν τις πρακτικές τους, καθαρά κερδοσκοπικές, επειδή στη γωνία περιμένει να τις διασώσει ο “μεγάλος αδελφός”.

Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, προκειμένου να αντιμετωπίσει την επείγουσα κρίση που κινδυνεύει να προκαλέσει ανάφλεξη του συνολικού τραπεζικού συστήματος των ΗΠΑ, ‘αναγκάστηκε’ να πάρει την απόφαση διάσωσης η οποία μεσοπρόθεσμα, ακόμη και αν τελικά αποσοβηθεί η τραπεζική κρίση, θα οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες το σύνολο της Αμερικανικής, αλλά και της παγκόσμιας κοινωνίας.

Και βέβαια καν δεν αναφέρουμε ότι η όλη αυτή επιχείρηση απέδειξε για μια ακόμη φορά πόσο διάτρητες είναι οι απολογητικές θεωρίες της αστικής πολιτικής οικονομίας οι οποίες αιτιολογούν τα κέρδη των καπιταλιστών με το σκεπτικό ότι αυτοί αναλαμβάνουν ‘κίνδυνο’. Όταν ο καπιταλιστής είναι αρκετά μεγάλος, πλέον δεν υφίσταται κανέναν κίνδυνο. Το κράτος (που είναι όργανο της τάξης του) θα αναλάβει να τον ξελασπώσει σε βάρος της κοινωνίας.

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ

Το σχόλιο για την διάσωση των μη ασφαλισμένων καταθέσεων της SVB είχε ήδη γραφτεί όταν διαπίστωσα ότι έχω παραλείψει την κλασική παρατήρηση, που προηγείται όλων των άλλων σε μια κλασική αστική ανάλυση των συνεπειών της κρίσης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Να το πούμε και εδώ λοιπόν.

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) είχε ξεκινήσει έναν κύκλο αύξησης των επιτοκίων με στόχο να τιθασεύσει τον πληθωρισμό που είναι φανερό ότι αυξάνεται ανεξέλεγκτα. Ορισμένοι οικονομολόγοι, με κύριο εκπρόσωπο τον Dr. Doom, δηλαδή τον καθηγητή Νουριέλ Ρουμπινί, με τις αναλύσεις τους είχαν προείπει ότι ο κύκλος αυτών των αυξήσεων θα σπάσει μόλις εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα κρίσης που θα προκληθεί ακριβώς επειδή οι αυξήσεις των επιτοκίων θα αποδείξουν ότι ‘ο βασιλιάς είναι γυμνός’, δηλαδή θα οδηγήσουν πολύ σύντομα σε κρισιακά φαινόμενα, τα οποία θα τρομοκρατήσουν τις Κεντρικές Τράπεζες. Κατά τον Ρουμπινί, ο πληθωρισμός οφείλεται σε «σοκ λόγω ελλιπούς προσφοράς», που είναι ένας άλλος τρόπος να πει ότι έχει τυπωθεί χαρτονόμισμα υπερβολικά πολύ σε σχέση με τις πρώτες ύλες και τα βιομηχανικά προϊόντα που διατίθενται στην αγορά. Επομένως, ο μόνος τρόπος, κατά την κλασική αντιμετώπιση, να τιθασευτεί ο πληθωρισμός είναι να δημιουργηθεί στενότητα στην προσφορά χρήματος, και αυτό αποσκοπούσε ο κύκλος αύξησης των επιτοκίων.

Η αγορά εκτιμούσε ότι ο κύκλος αύξησης θα συνεχιστεί μέχρι τον Αύγουστο ενώ επίσης η Fed ακολουθούσε τη συνήθη τακτική να παρουσιάζεται στα λόγια πολύ αυστηρή και να δίνει την εντύπωση ότι «νυν υπέρ πάντων ο αγών» σε σχέση με το σπάσιμο του σπιράλ του πληθωρισμού. Πρόκειται για την κλασική ιδέα (της αστικής οικονομικής σκέψης) ότι οι προσδοκίες ασκούν πραγματική οικονομική επιρροή, δηλαδή ότι αν τρομάξουν οι αγορές ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια συνεχή αύξηση των επιτοκίων, τότε από μόνες τους θα αυτορυθμιστούν και οι πληθωριστικές πρακτικές της αγοράς θα αυτοελεχθούν.

Τώρα, μετά τη διάσωση της SVB αποδεικνύεται ότι ο κίνδυνος κατάρρευσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι υπαρκτός και ότι οι αυξήσεις των επιτοκίων οξύνουν τον κίνδυνο λόγω της μαζικής απομείωσης της αξίας των ομολόγων, όπως και των σύνθετων τοξικών προϊόντων, που απαρτίζουν τα χαρτοφυλάκια όλων των τραπεζών οδηγώντας τις σε αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους προς τους καταθέτες. Επομένως (ένα και ένα κάνουν δύο) πολύ σύντομα, όταν περάσει ο κρύος ιδρώτας που τώρα τις λούζει, οι αγορές θα στοιχηματίσουν ότι ο ανοδικός κύκλος των επιτοκίων έληξε. Πράγμα που σχεδόν βεβαίως θα είναι και ακριβές, ακόμη και αν ο πρόεδρος της Fed κάνει ‘γερακίσιες’ δηλώσεις για να προκαλέσει φόβο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα πληθωριστικά φαινόμενα θα ενταθούν στο μέλλον ΧΩΡΙΣ να αρθούν οι κρισιακές διαδικασίες.

Είναι ακριβώς αυτό που είχε προείπει ο Dr. Doom, δηλαδή ότι εισερχόμαστε σε μια περίοδο στασιμοπληθωρισμού, όπως αυτή που συντάραξε το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα την δεκαετία του ’70.

Μόνο που τώρα τα πράγματα είναι πολύ επικίνδυνα, επειδή στο όλο σκηνικό εμπλέκεται και ο πόλεμος στην Ουκρανία, που ωθεί εκ φύσεως το παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα σε τυχοδιωκτισμούς για να ξεπεράσει τα έντονα κρισιακά φαινόμενα. Αν οι λαοί δεν κινητοποιηθούν, ακόμη και η επιβίωση του ανθρώπινου είδους είναι σε άμεσο κίνδυνο.